Δημήτριος Βούλγαρης
Ο Δημήτριος Βούλγαρης, Έλληνας πολιτικός, γνωστός με το προσωνύμιο «Τζουμπές» λόγω της μακριάς μπέρτας/μανδύα την οποία συνήθιζε να φορά, που διατέλεσε οκτώ φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδος -για έξι χρόνια και ένα μήνα συνολικά- σε διάστημα μιας εικοσαετίας, γεννήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1802 στην Ύδρα και πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου 1877 στην Αθήνα, από κατάθλιψη. Τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.
Ήταν παντρεμένος με την Μαρία Κουντουριώτη, κόρη του Λάζαρου Κουντουριώτη και απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τη Σταματίνα Βούλγαρη, σύζυγο του βουλευτή και υπουργού Βασίλειου Νικολόπουλου, τη Ελένη Βούλγαρη, σύζυγο του βουλευτή και υπουργού Δημήτριου Πατρινού, τον Γεώργιο Βούλγαρη, διπλωματικό υπάλληλο και υπουργό ναυτικών, τον Λάζαρο Βούλγαρη, βουλευτή, και την Αθανασούλα Βούλγαρη, σύζυγο του Φρειδερίκος Σμιτ, ενώ μακρινός ανιψιός του ήταν ο Πέτρος Βούλγαρης, που διατέλεσε πρωθυπουργός.
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
|---|
| Έναρξη Θητείας : 22 Σεπτεμβρίου 1855 |
| Λήξη θητείας : 13 Νοεμβρίου 1857 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 11 Οκτωβρίου 1862 |
| Λήξη θητείας : 9 Φεβρουαρίου 1863 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 25 Οκτωβρίου 1863 |
| Λήξη θητείας : 5 Μαρτίου 1864 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 3 Νοεμβρίου 1865 |
| Λήξη θητείας : 6 Νοεμβρίου 1865 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 9 Ιουνίου 1866 |
| Λήξη θητείας : 18 Δεκεμβρίου 1866 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 25 Ιανουαρίου 1868 |
| Λήξη θητείας : 25 Ιανουαρίου 1869 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 25 Δεκεμβρίου 1871 |
| Λήξη θητείας : 8 Ιουλίου 1872 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Πρωθυπουργός * |
| Έναρξη Θητείας : 9 Φεβρουαρίου 1874 |
| Λήξη θητείας : 27 Απριλίου 1875 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Πατέρας του ήταν ο Γεώργιος Βούλγαρης, κοτζαμπάσης της Ύδρας, ο οποίος πέθανε όταν ο Δημήτριος Βούλγαρης ήταν δέκα χρονών. Όπως όριζε η διαθήκη του πατέρα του, την επιμέλεια του ανηλίκου ανέλαβαν επίτροποι, μεταξύ τους ο θείος του Φρατζέσκος Βούλγαρης και ο Λάζαρος Κουντουριώτης. Παρακολούθησε μαθήματα κοντά στο Θεόκλητο Φαρμακίδη και τον Άνθιμο Γαζή.
Πολιτική δράση
Το 1821 σε ηλικία δεκαεννέα ετών, εκλέχθηκε πρόκριτος της Ύδρας, την οποίας υπήρξε πληρεξούσιος στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και στην Γ’ της Τροιζήνας, την άνοιξη του 1827, ως μέλος του συμβουλίου των προκρίτων των Υδραίων. Μετά την απελευθέρωση εκλέχθηκε το 1830, στην επιτροπή που παρουσίασε στον Ιωάννη Καποδίστρια τις χρηματικές απαιτήσεις των αγωνιστών. Το Μάιο του 1831, όταν οι κάτοικοι της Ύδρας εκδίωξαν τις κυβερνητικές αρχές από το νησί τους διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση του νησιού εναντίον του Καποδίστρια, τον οποίο αντιπολιτεύθηκε έντονα και στις 14 Ιουλίου 1831, μαζί με τους Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, Γεώργιο Κουντουριώτη, Β. Μπουντούρη, Ν. Οικονόμου, Α. Κριεζή και Μανώλη Τομπάζη, ήταν μέλος της επταμελούς επιτροπής που ανέλαβε τη διακυβέρνηση του νησιού.
Μετά την άφιξη στην Ελλάδα του βασιλιά Όθωνα επέστρεψε στην Ύδρα, όπου διετέλεσε δήμαρχος για έξι χρόνια και μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 διορίστηκε γερουσιαστής. Τον Απρίλιο του 1847 ανέλαβε
- το Υπουργείο Ναυτικών στις κυβερνήσεις Ιωάννη Κωλέττη και Κίτσου Τζαβέλα και στη συνέχεια
- το Υπουργείο Οικονομικών στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Κανάρη.
Πρωθυπουργός
Διατέλεσε πρωθυπουργός τα διαστήματα
- από τις 22 Σεπτεμβρίου 1855 όταν διαδέχθηκε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, έως τις 13 Νοεμβρίου 1857 που παρέδωσε στον Αθανάσιο Μιαούλη.
Έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός σε μια κρίσιμη περίοδο, λόγω του Κριμαϊκού Πολέμου, αφού κέρδισε μια εκλογική αναμέτρηση που χαρακτηρίστηκε για τη νοθεία του λαϊκού φρονήματος, όμως παραιτήθηκε κατόπιν της διαφωνίας του με τον Όθωνα και στη συνέχεια υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της εξώσεως του Βασιλιά.
- από τις 11 Οκτωβρίου 1862, ως μέλος της Τριμελούς επαναστατικής επιτροπείας όταν διαδέχθηκε τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη, έως τις 9 Φεβρουαρίου 1863 που παρέδωσε στον Αριστείδη Μωραϊτίνη.
Πρωτοστάτησε στην ανατροπή του βασιλιά Όθωνα και ανέλαβε επικεφαλής της Τριανδρίας, η οποία συστάθηκε από κοινού με τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τον Βενιζέλο Ρούφο. Την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου, οι ξένες δυνάμεις κυρίευσαν την Αθήνα και τον Πειραιά, με αποτέλεσμα να προκληθεί λαϊκή εξέγερση, ενώ ο Όθωνας και η Αμαλία απομακρύνθηκαν από την Ελλάδα και με το ψήφισμα της 10ης Οκτωβρίου 1862, καταργήθηκε ο θεσμός της βασιλείας. Την ίδια μέρα, ο Βούλγαρης ορκίστηκε «πρόεδρος προσωρινής επιτροπής» και η εκλογή του ανανεώθηκε, στις 30 Ιανουαρίου, από την εθνοσυνέλευση, που σχηματίστηκε, όμως ο Βούλγαρης αποφάσισε να κυβερνήσει δικτατορικά, απόφαση που προκάλεσε την παραίτηση των Ρούφου και Κανάρη.
Η εθνοσυνέλευση με ψήφους 101 έναντι 78, κάλεσε το Βούλγαρη να παραιτηθεί, ο οποίος στις 8 Φεβρουαρίου απάντησε αρνητικά και παράλληλα κατάγγειλε την εθνοσυνέλευση ότι παρανομεί και κάλεσε τους οπαδούς του στα όπλα. Την ίδια μέρα έφτασε στην Αθήνα ο Θεόδωρος Γρίβας, κήρυξε επανάσταση και συγκέντρωσε στρατό στην πλατεία Κοτζιά, τότε πλατεία Λουδοβίκου. Στις 9 Φεβρουαρίου του 1863, η εθνοσυνέλευση ανακήρυξε προσωρινό πρωθυπουργό τον αντιπρόεδρό της και πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Αριστείδη Μωραϊτίνη, ενώ ο Βούλγαρης εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Δύο ημέρες αργότερα, η εθνοσυνέλευση όρισε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ζηνόβιο Βάλβη, ο οποίος ορκίστηκε στις 11 του ίδιου μήνα.
- από τις 25 Οκτωβρίου 1863 όταν διαδέχθηκε τον Μπενιζέλο Ρούφο, έως τις 5 Μαρτίου 1864 που παρέδωσε στον Κωνσταντίνο Κανάρη.
Στις 18 Μαρτίου 1863, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε πως οι τρεις μεγάλες δυνάμεις επέλεξαν ως βασιλιά της Ελλάδος, το Δανό πρίγκιπα Γεώργιο του Γλίξμπουργκ και η εθνοσυνέλευση τον αποδέχθηκε. Εννέα μέρες αργότερα, ο Ζηνόβιος Βάλβης παραιτήθηκε και στη θέση του ανέλαβε ο Διομήδης Κυριακός, ο οποίος παραιτήθηκε στις 19 Απριλίου και στις 29 Απριλίου, ορκίστηκε ο Μπενιζέλος Ρούφος, που έμεινε ως τις 18 Οκτωβρίου, οπότε και παραιτήθηκε, ταυτόχρονα με την άφιξη του νέου βασιλιά, που στις 25 Οκτωβρίου, διόρισε πρωθυπουργό το Βούλγαρη.
- από τις 3 Νοεμβρίου 1865 όταν διαδέχθηκε τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, έως τις 6 Νοεμβρίου 1865 που παρέδωσε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο,
- από τις 9 Ιουνίου 1866 όταν διαδέχθηκε τον Μπενιζέλο Ρούφο, έως τις 18 Δεκεμβρίου 1866 που παρέδωσε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο.
Στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του ξέσπασε η Κρητική Επανάσταση το 1866 και διατήρησε την ουδετερότητα, όμως έχασε την πλειοψηφία στη Βουλή και παραιτήθηκε.
- από τις 22 Ιανουαρίου 1868 όταν διαδέχθηκε τον Αριστείδη Μωραϊτίνη, έως τις 25 Ιανουαρίου 1869 που παρέδωσε στον Θρασύβουλο Ζαΐμη,
- από τις 25 Δεκεμβρίου 1871 όταν διαδέχθηκε τον Θρασύβουλο Ζαΐμη, έως τις 8 Ιουλίου 1872 που παρέδωσε στον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη,
- από τις 9 Φεβρουαρίου 1874 όταν διαδέχθηκε τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, έως τις 27 Απριλίου 1875 που παρέδωσε στον Χαρίλαο Τρικούπη.
Το 1873, παραιτήθηκε η κυβέρνηση του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, κάτω από το βάρος του σκανδάλου των Λαυρεωτικών, σχετικά με την εκτίναξη της τιμής των μετοχών των Μεταλλείων Λαυρίου, την οποία εκμεταλλεύτηκε ο Ανδρέας Συγγρός. Ο βασιλιάς Γεώργιος ζήτησε το σχηματισμό κυβερνήσεως από το Θρασύβουλο Ζαΐμη και στη συνέχεια από τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, οι οποίοι αποποιήθηκαν, ενώ δέχθηκε ο Βούλγαρης, ο οποίος διέθετε μόλις 12 βουλευτές. Αρχικά και με την ανοχή της αντιπολιτεύσεως ψήφισε κάποια νομοσχέδια, όμως παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά και προκήρυξε εκλογές για τις 23 Ιουνίου 1874, τις οποίες επικράτησε με εκλογική λαθροχειρία, όμως δίχως απόλυτη πλειοψηφία. Η βουλή διαλύθηκε χάριν της μειοψηφίας και οι εκλογές έγιναν δέκα οκτώ μήνες μετά τις προηγούμενες εκλογές της 27/30 Ιανουαρίου 1873. Σ’ αυτές ο Βούλγαρης πέτυχε σχετική πλειοψηφία 90 περίπου βουλευτών και στις 14 Νοεμβρίου 1874, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής ο Ιωάννης Ζάρκος που ανήκε στο κόμμα του Βούλγαρη.
Στηλιτικά
Σημαντικά γεγονότα αυτής της περιόδου είναι τα «στηλιτικά», τα οποία εξελίχτηκαν σε δύο φάσεις και οδήγησαν στην απομάκρυνση του Βούλγαρη. Αρχικά στις 30 Νοεμβρίου 1874 εισήχθη στη Βουλή ο κρατικός προϋπολογισμός, όμως δεν υπήρξε απαρτία για την ψήφιση του [1]. Ο πρόεδρος της Βουλής υποστήριξε ότι παρόντες ήταν 103 βουλευτές –αν και ήταν μόλις 86 και προχώρησε στην ψήφιση του προϋπολογισμού. Στις 2 Δεκεμβρίου όταν ο Πρόεδρος ζήτησε από το Σώμα την επικύρωση των πρακτικών η αντιπολίτευση αρνήθηκε και η κυβέρνηση Βούλγαρη αποχώρησε από τη βουλή. Την επόμενη ημέρα δημοσιεύτηκε το διάταγμα λήξεως της Α’ συνόδου της βουλής. Στις 1919 Μαρτίου 1875 η βουλή συγκλήθηκε εκτάκτως με προσωρινό πρόεδρο τον Γεώργιο Ρεβελιώτη και με την αντιπολίτευση απούσα προκειμένου να µη σχηματιστεί απαρτία. Παρόντες ήταν 92 βουλευτές και η κυβέρνηση Βούλγαρη καθώς και ο πρόεδρος βουλής προσπάθησαν να «ερμηνεύσουν» το άρθρο 56 του Συντάγματος ώστε να εξασφαλίζεται απαρτία. Η αντιπολίτευση διαμαρτυρήθηκε για την αυθαίρετη ερμηνεία στο άρθρο 56 του Συντάγματος, ενώ ανάλογη ήταν η τοποθέτηση και επιφανών καθηγητών της Νομικής Σχολής [2]. Η κυβέρνηση του Δημητρίου Βούλγαρη παρέμεινε 15 μήνες στην εξουσία.
Στη διάρκεια της θητείας του ψήφιζε νόμους δίχως η Βουλή να βρίσκεται σε απαρτία, με αποτέλεσμα να εξεγερθεί η κοινή γνώμη και το 1875, ο Χαρίλαος Τρικούπης δημοσίευσε στην εφημερίδα «Καιροί» το άρθρο του «Τις πταίει;». Οι βουλευτές που επέμειναν να στηρίζουν τον Βούλγαρη, συνέρχονταν στη Βουλή, ονομάστηκαν «Στηλίται», ονομασία ανάλογη με εκείνη της αρχαιότητος όταν το όνομα κάποιων αναγραφόταν σε ειδική ατιμωτική στήλη και τα ονόματά τους γράφονταν σε μια μεγάλη μαύρη εικόνα. Η καθημερινή «Εφημερίς» δημοσίευσε τα ονόματα των 82 βουλευτών, κι αυτή τους χαρακτήρισε «Στηλίτες», δηλαδή προδότες και άτιμους, ενώ τα γεγονότα της εποχής ονομάσθηκαν «Στηλιτικά».
Οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις των φοιτητών και των οπαδών της αντιπολιτεύσεως ήταν καθημερινές και ογκώδεις και σε μία απ' αυτές καταγράφηκε η πρώτη διάλυση συγκεντρώσεως με τη χρήση νερού, που ήταν χρωματισμένο με μελάνι. Οι πυροσβεστικές αντλίες άρχισαν να καταβρέχουν τους διαδηλωτές, όμως ταυτόχρονα «στιγμάτιζαν» τα ρούχα τους, προκειμένου να είναι ευδιάκριτοι από τους χωροφύλακες που είχαν αναλάβει το έργο των συλλήψεων. Ήταν η πρώτη, σε παγκόσμιο επίπεδο, χρήση πυροσβεστικής αντλίας εναντίον διαδηλωτών. Κάτω από την πίεση των γεγονότων, ο Βασιλιάς Γεώργιος τον απέλυσε από πρωθυπουργό, ενώ η Βουλή τον παρέπεμψε στο Ειδικό Δικαστήριο για πλαστογραφία και αντιποίηση αρχής και δύο από τους υπουργούς του, ο γαμπρός του Βασίλειος Νικολόπουλος και ο Βαλασόπουλος, καταδικάστηκαν για δωροληψία. Ο ίδιος κατηγορήθηκε για πλαστογραφία και αντιποίηση αρχής και παραπέμφθηκε σε ειδικό δικαστήριο όμως η δίκη ματαιώθηκε, λόγω του θανάτου του.
Κριτική
Ίδρυσε αντιβασιλικό κίνημα και μετά την κατάργηση της βασιλείας κυβέρνησε δικτατορικά, διώκοντας τους πολιτικούς του αντιπάλους, τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, τον Χαρίλαο Τρικούπη και άλλους. Ο Βούλγαρης προσωποποιήθηκε ως ο κυριότερος εκπρόσωπος του φαυλοκρατικού πολιτικού συστήματος που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα. Ήταν σκαιός στους τρόπους, τη συμπεριφορά και το χαρακτήρα, με έντονο πείσμα, βίαιος, αυθαίρετος και δικτατορικός, ενώ συχνά χρησιμοποιούσε τη φράση, «έτσι θέλω, έτσι κάνω».
Ο Νικόλαος Λεβίδης στο έργο του «Απομνημονεύματα», τον περιγράφει με τα ακόλουθα λόγια, «...Συνετός μεν, αλλά και βίαιος και εκδικητικός άμα τοις μεν φίλοις ενδοτικός, τοις δε αντιπάλοις ανένδοτός τε και επικίνδυνος. Κάτω πάντοτε νεύων τους οφθαλμούς του και ολίγα λέγων, υπό την ποδήρη αιατική περιβολή, τον τζουμπέ...{...}..., προεκάλει τον σεβασμόν ειμή και τον φόβον. Διαχειριστής των δημοσίων χρημάτων τα μάλιστα φειδωλός και έντιμος, είπερ τις άλλος, υπήρξεν αναμφισβητήτως πάντοτε ανώτερος χρημάτων, μεγαλοπρεπής και υπερήφανος...{...}... Η δε πολιτική δράσις του ανδρός κατάς μεν τας αρχάς του πολιτικού βίου αυτού και επί μακρά έτη υπήρξε φιλελευθέρα, περί το τέλος της ζωής του εξετράπη των τα μάλιστα φιλελευθέρων και κοινοβουλευτικοτάτων αρχών αυτού ανελεύθερος και σατραπικώτατος γενόμενος, και τούτου ένεκεν αδόξως τελευτήσας...{...}...Ανήρ εις άκρον φιλόθρησκος, παρηκολούθει τακτικώτατα την Θεία Λειτουργία εις τον Ναόν της Ζωοδόχου Πηγής...».
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Παραπομπές
- ↑ [Το άρθρο 56 του Συντάγματος του 1864 όριζε σχετικά: «….Η Βουλή δεν δύναται να συζητήση και αποφασίση τι άνευ της παρουσίας τουλάχιστον του ηµίσεως και ενός των µελών αυτής και άνευ απολύτου πλειοψηφίας των παρόντων µελών -εν περπτώσει ισοψηφίας ή πρότασις απορρίπτεται». Ο συνολικός αριθμός των μελών της Βουλής ήταν 190, επομένως για την ύπαρξη απαρτίας ήταν απαραίτητη η παρουσία 96 βουλευτών.]
- ↑ [Υπέρ των απόψεων της κυβερνήσεως τάχθηκε ο Νικόλαος Σαρίπολος, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση καθώς οι φοιτητές τον εμπόδιζαν να διδάσκει. Οι καθηγητές της Νομικής Σχολή Αθηνών, στην πλειονότητα τους, μεταξύ τους οι Σούτσος, Ράλλης, Πέτρος Παπαρρηγόπουλος,Κωνσταντίνος Φρεαρίτης, Κόκκινος, ∆αµασκηνός και Καλλιγάς, με τη γνωμοδότηση τους «Περί της έννοιας του άρθρου 56 του Συντάγματος» αλλά και ο Δικηγορικός Σύλλογος τάχθηκαν υπέρ των απόψεων της αντιπολιτεύσεως. Οι εφημερίδες καθημερινά έγραφαν σε ειδική στήλη τα ονόματα των βουλευτών του Βούλγαρη, πράξη ανάλογη µε την αναγραφή κατά την αρχαιότητα των ονομάτων των προδοτών σε μαρμάρινες στήλες. Οι βουλευτές του Βούλγαρη ονομάστηκαν στηλίτες και οι αυθαίρετες ενέργειες του Βούλγαρη «στηλιτικά».]
