Πέτρος Πικρός

Ο Πέτρος Πικρός, φιλολογικό ψευδώνυμο με το οποίο έγινε γνωστός ο Ιωάννης Γενναρόπουλος , ήταν δημοσιογράφος, μεταφραστής, συγγραφέας, ποιητής και συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ο οποίος γεννήθηκε το 1894 στο Παντείχιον της Μικράς Ασίας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε από καρκίνο στις 27 Ιουνίου 1956 , στην Αθήνα. Το 1935 πολιτογραφήθηκε Έλληνας.

Το 1936 παντρεύτηκε με τη φιλόλογο Αικατερίνη Σιδηροπούλου, γεννημένη στη Γιάλτα της Ρωσίας, η οποία πέθανε το 2002 στην Αθήνα.

Πέτρος Πικρός

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Πέτρος Γενναρόπουλος, ευκατάστατος βιοτέχνης -ιδιοκτήτης 2 εργαστηρίων λουκουμιών και χαλβάδων, που ζούσε με την οικογένεια του στο Πέρα της Κωνσταντινουπόλεως και μητέρα του ήταν η Αικατερίνη, ενώ είχε τέσσερα ακόμη αδέλφια. Παρακολούθησε μαθήματα στη Γερμανική Σχολή και από το 1901 σε ηλικία έξι χρόνων έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στη Γενεύη της Ελβετίας κοντά σε θείο του που ήταν ανώτερος διπλωματικός υπάλληλος . Πραγματοποίησε σπουδές Φιλοσοφίας, Κοινωνιολογίας και Ιατρικής από το 1913 στο Παρίσι, με ειδίκευση στην Ακτινολογία. Στη Γαλλία εργάστηκε ως ραδιοβιολόγος και έγινε γνωστός ως Jean Υennar, ενώ ακολούθησαν σπουδές Βιοχημείας στη Λειψία της Γερμανίας. Στη διάρκεια των σπουδών του επηρεάστηκε από τις ιδέες του αναρχισμού, αργότερα όμως προσχώρησε στο σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα και ασπάστηκε το μπολσεβικισμό, και έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Εγκατάσταση στην Ελλάδα

Ήρθε στην Ελλάδα το 1919 και από την άνοιξη του 1919 έως φθινόπωρο του 1920, εγκαταστάθηκε στην Κρήτη, όπου εργάστηκε σε τοπικές εφημερίδες και δημοσίευσε περισσότερα από τριάντα τρία

Πέτρος Πικρός

ποιήματά του σε δύο εφημερίδες, με συχνότητα ένα ποίημα σχεδόν κάθε Κυριακή. Το 1922 προσλήφθηκε ως γιατρός στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», έγινε μέλος της «Φοιτητικής Συντροφιάς» και πήρε μέρος στο φοιτητικό κίνημα της εποχής. Ήταν μέλος του συλλόγου «Εκπαιδευτικός Όμιλος», και την περίοδο 1922-23, είχε έρθει σε έντονη αντιπαράθεση με άλλα μέλη κυρίως όμως με τον Ιωάννη Μ. Παναγιωτόπουλο, με αντικείμενο διαφωνίας τους τη θεωρία του «ιστορικού υλισμού», για την οποία έκαναν διάλεξη, με αντίθετες θέσεις και απόψεις.

Αφοσιώθηκε στη δημοσιογραφία, καθιέρωσε την τεχνική του ζωντανού ρεπορτάζ, και τον Ιούλιο του 1923 έγινε αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ριζοσπάστης» , όμως αποχώρησε το 1924 και παρέμεινε υπεύθυνος της λογοτεχνικής ύλης, ενώ από την ίδια χρονιά δημοσίευσε άρθρα κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού στο μαρξιστικού προσανατολισμού περιοδικό «Βωμοί». Την εποχή που συνελήφθη και εκτοπίστηκε στην Ανάφη ο Αβραάμ Μπεναρόγια, επέδωσε διαμαρτυρία στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το 1925 συνελήφθη για πρώτη φορά από τις αρχές και φυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ και Συγγρού, διαρκούσης της δικτατορίας του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου, όμως αποφυλακίστηκε τον ίδιο χρόνο.

Σχέσεις με το ΚΚΕ

Το 1927 επιτέθηκε με σφοδρότητα κατά του Κώστα Βάρναλη, μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Λογοτεχνική Επιθεώρηση» του Αντρέα Ζεβγά, [λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αιμίλιου Χουρμούζιου], τον οποίο κατηγόρησε για για προσποιητή επαναστατικότητα και υπονόμευση του μαρξιστικού κινήματος. Συνεργάστηκε με τον Χουρμούζιο και στο περιοδικό «Νέα Επιθεώρηση», από το οποίο στράφηκε εναντίον του Δημήτρη Γληνού στο θέμα της δίκης για το θέμα της επίσκεψης του Παναΐτ Ιστράτι στην Ελλάδα. Με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο «Κάθισμα 13», δημοσίευε από το 1929 έως το 1936 θεατρική κριτική στην εφημερίδα «Πατρίς».

Το 1930 σε συνεννόηση με το ΚΚΕ και με τη συνεργασία του Αιμίλιου Χουρμούζιου, κυκλοφόρησε το περιοδικό «Πρωτοπόροι» και αναθεώρησε την άποψή του για τους Βάρναλη και Γληνό, όμως η κυκλοφορία του περιοδικού διακόπηκε ύστερα από το τρίτο τεύχος και επανακυκλοφόρησε το Φεβρουάριο του 1931 με αρχισυντάκτρια τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, φιλολογικό διευθυντή τον ίδιο, χωρίς τη συμμετοχή του Χουρμούζιου. Δέκα τεύχη αργότερα ο Πικρός απομακρύνθηκε λόγω οικονομικών ατασθαλιών που δε διαλευκάνθηκαν ποτέ, ενώ το περιοδικό κυκλοφόρησε εκ νέου το Δεκέμβριο του 1931 ως «Νέοι Πρωτοπόροι», και περιείχε επιθετική κριτική εναντίον του Πικρού. Στη διάρκεια του 1931 ήρθε σε ρήξη με την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, που αποφάσισε την απομάκρυνσή του από τη διεύθυνση του περιοδικού, τον έθεσε σε δυσμένεια, και η Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού τον διέγραψε από συνεργάτη. Παράλληλα συγκρούστηκε με τον [Γιάννης Κορδάτος|Γιάννη Κορδάτο]], τότε Διευθυντή της εφημερίδος «Ριζοσπάστης» και τον Νίκο Ζαχαριάδη. Από εκείνη τη χρονιά και μετά τα ίχνη του Πέτρου Πικρού χάνονται. Στα εβδομαδιαία έντυπα «Η εβδομάς» και «Ο ήλιος» εμφανίζονταν κατά καιρούς μυθιστορήματα με ψευδώνυμα που είχαν μεγάλη απήχηση. Μερικά από αυτά, ιστορικά κυρίως μυθιστορήματα, με την υπογραφή «Ω» έκρυβαν τον λογοτέχνη Πικρό.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας κυκλοφόρησε το περιοδικό «Νέα Ζωή», στο οποίο συνέπραξαν και οι Έλλη Αλεξίου, Ρόζα Ιμβριώτη, Ασημάκης Πανσέληνος, Μενέλαος Λουντέμης, Μέλπω Αξιώτη. Η κυκλοφορία του περιοδικού διακόπηκε όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο για τον Ιωσήφ Στάλιν και η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, στράφηκε εναντίον του. Στις εσωκομματικές κρίσεις που ξέσπασαν στο ΚΚΕ, τάχθηκε υπέρ της ηγεσίας και εναντίον της ομάδος τροτσκιστών του Παντελή Πουλιόπουλου, τους οποίους κατηγορούσε για την ταύτισή τους με τους λούμπεν προλετάριους. Παρά τη δημόσια σχεδόν εξευτελιστική δήλωση αυτοκριτικής την οποία έκανε αργότερα με επιστολή που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», δεν κατάφερε να αποκαταστήσει τις σχέσεις του και να γεφυρώσει το χάσμα με την κομματική ηγεσία, ενώ ο Γιάννης Κορδάτος τον κατηγόρησε ως συνεργάτη της Ασφάλειας του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά.

Εργογραφία

Πέτρος Πικρός

Αρχικά υπέγραφε ως Βάρδος Πικρός, όμως σύντομα κατέληξε στο φιλολογικό ψευδώνυμο Πέτρος Πικρός, χρησιμοποιώντας τη σύνθεση από το όνομα του πατέρα του και του όνομα Γκόρκι, [πικρός, στα Ελληνικά], το επίθετο του Ρώσου συγγραφέα, που ήταν ο αγαπημένος του. Συνεργάστηκε αρχικά με το περιοδικό «Παιδική Χαρά», στο οποίο μαζί με την «Παιδική Εγκυκλοπαίδεια», δημοσιεύθηκαν τα περισσότερα παιδικά και νεανικά του κείμενα. Ως πεζογράφος άφησε πλούσιο έργο, με κύριο θέμα τους τη ζωή και τις συνήθειες των κάθε λογής παραστρατημένων, όπως των λαθρέμπορων, των σωματέμπορων, των πορνών και των χασισοποτών. Ως γνώστης της ελληνικής αργκό και κάτοχος της δημοτικής γλώσσας, βλέπει με συμπάθεια τους ήρωες του, τους οποίους θεωρεί θύματα του αστικού κοινωνικού συστήματος. Χαρακτηρίστηκε ως ο Έλληνας Γκόρκι του Μεσοπολέμου. Η λογοτεχνία του εκπλήσσει καθώς φανερώνει έναν συγγραφέα με εύρος μορφώσεως, ανοιχτούς ορίζοντες και ανεξάρτητο πνεύμα. Ανάμεσα στα γραπτά του συγκαταλέγονται διηγήματα, μυθιστορήματα ιστορικά και φαντασίας, πολλά παιδικά και εφηβικά έργα, βιογραφίες, ψυχολογικά μυθιστορήματα και ρεπορτάζ. Εξέδωσε επίσης πολιτικές μελέτες, που δεν σώζονται, μεταφράσεις έργων των Γκαίτε, Ζολά και άλλων.

Δημοσίευσε τα λαϊκά μυθιστορήματα,

• «H Ασπασία–Μια μεγάλη γυναίκα που εκυβέρνησε ένα μεγάλον αιώνα», το 1930, Εφημερίδα «Πατρίς»,
• «Οι βρυκόλακες του Γιλδίζ», το 1931, Εφημερίδα «Πατρίς»,
• «Σπιναλόγκα- Ο τάφος των ζωντανών πτωμάτων», το 1932, Εφημερίδα «Εβδομάς», [Η έρευνα δημοσιεύθηκε σε συνέχειες και τον έφερε σε αντιπαράθεση με τον τότε υφυπουργό Υγείας Αντώνη Χρηστομάνο ]
• «Οι θηλυκοί πειρατές», το 1935, Εφημερίδα «Πατρίς»,
• «Λουκρητία Βοργία»,
• «Σκότωσε τον αδελφό σου!», το 1936, Εφημερίδα «Ελευθέρα Γνώμη»,
• «Ουράνιον–Το στοιχείον που θα καταστρέψη την Γην», το 1945, Εφημερίδα «Ήλιος»,

όλα εβδομαδιαία έντυπα της εποχής, χρησιμοποιώντας την υπογραφή «Ω», καθώς και το

• «Θεοφανώ,η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου» που ολοκληρώθηκε σε 31 συνέχειες στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Η Εβδομάς», [περίπου 55 πυκνογραμμένες σελίδες μεγάλου μεγέθους, από το τεύχος 265, 28 Οκτωβρίου 1932 έως το 296, 2 Ιουνίου 1933 ].

Τα κυριότερα αυτοτελή έργα του

• «Χαμένα κορμιά», διηγήματα, το 1922,
• «Σα θα γίνουμε άνθρωποι», το 1924, διηγήματα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Τουμπεκί» το 1927, [κατηγορήθηκε για λογοκλοπή μεγάλου μέρους του έργου του ],

αποτελούν μέρος τριλογίας με κύριο χαρακτηριστικό της την τολμηρή περιγραφή της ζωής ανθρώπων του υποκόσμου και την υιοθέτηση της γλωσσικής argot.

• «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του», το 1928, μυθιστόρημα,
• «Η εταίρα που κυβέρνησε την Ελλάδα», το 1931, εκδόσεις «Φλάμμα»,
• «Σπιναλόγκα. Ο τάφος των ζωντανών πτωμάτων» το 1932,
• «Από τον κόσμο που φεύγει στον κόσμο που έρχεται», ή «Αυτό που δε σοφίστηκε ούτε ο σοφός Αριστοτέλης», Αθήνα 1934, εκδόσεις «Δημητράκος», [παρουσιάζει σε πρωταγωνιστικό ρόλο ένα νεαρό κορίτσι από τη χώρα των Κάφρων, με τη βοήθεια της οποίας οι δύο Έλληνες συμπρωταγωνιστές της καθοδηγούνται με ασφάλεια και γνωρίζουν τον μελλοντικό κόσμο],
• «Ισραήλ», Περιοδικό «Έρευνα» της Αλεξάνδρειας το 1937. [Επικρίθηκε έντονα από τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο για λογοκλοπή δικών του λημμάτων που είχαν δημοσιευθεί στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια των εκδόσεων «Πυρσός»] ,
• «Η αυγή του αστικού πολιτισμού», το 1932, εκδόσεις «Γκοβόστης», σειρά «Σύγχρονη Σκέψη»,
• «Ο Λένιν» το 1936,
• «Αρθούρος Σοπεγχάουερ. Ο Πατριάρχης της σύγχρονης απαισιοδοξίας», το 1944, εκδόσεις «Δημητράκος»,
• «Ιωσήφ Στάλιν (Ο ατσαλένιος Σπαρτιάτης του Βορρά)», τομ. 1., το 1945, [το έργο προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του ΚΚΕ, και κατηγορήθηκε ως προβοκάτορας από τον τότε αρχηγό του, Νίκο Ζαχαριάδη ],
• «Διαλεχτική εισαγωγή στην παθολογία της τέχνης», εκδόσεις «Γκοβόστης»,
• «Κριτικές μελέτες στο φως της διαλεκτικής»
• «Λαμπηδόνα του βυθού», μυθιστόρημα, το 1955, εκδόσεις «Σαλίβερος», [το έργο είναι αφιερωμένο στα ογδόντα χρόνια του Karl Jung, και ασχολείται με την καθημερινή ζωή και την ψυχολογία των ψαράδων της Καλύμνου.

Παιδικά

• «Ο πιτσιρίκος και η παρέα του»,
• «Τα παραμύθια της Φροσούλας»,
• «Το ζώο φτιάχνει εργαλεία, Μίκυ Μάους και Καραγκιόζης»,
• «Ουράνιον, η δόξα της Ειρήνης», Αθήνα, εκδόσεις «Ήλιος»,
• «Περιπέτειες στο Χορόχρονο του Αϊνστάιν»
• «Πετάει πετάει… ο Άνθρωπος!», μυθιστόρημα, το 1931, εκδόσεις «Ι.Σιδέρης»,
• «Ιστορίες της Φροσούλας», Αθήνα, εκδόσεις «Ράλλης».

Μεταφράσεις

• «Οι πρώην άνθρωποι», Μαξίμ Γκόρκυ, Γανιάρης, το 1922,
• «Το αφεντικό», Μαξίμ Γκόρκυ, το 1976,
• «Ντ’ Αννούντσιο, Επίσκοπο και Σία», το 1983, Θεωρία.
• «I. Vinchon, Η τέχνη και η τρέλλα», Γκοβόστης,
• «Segur Nicolas (Ν.Επισκοπόπουλου), Το νησί της αγάπης», Άγκυρα,
• «Εμίλ Ζολά, Το αμάρτημα του Αββά Μουρέ», Γκοβόστης,
• «Ανατόλ Φρανς, Πάνω στην άσπρη πέτρα»,
• «Καρόλου Μαρξ Μαγδαληνή, Γυναίκα», Ρομάντσο με πρόλογο του Ανρύ Μπαρμπύς.

Εξωτερικές συνδέσεις

• Πέτρος Πικρός, Εποχές και Συγγραφείς Ταινιοθήκη Τηλεόρασης,
• Ο κομμουνιστής που αγαπούσε τις πόρνες και τα αποβράσματα Εφημερίδα «Το Βήμα», 30 Ιανουαρίου 2011,
• Πέτρος Πικρός
• Τα διηγήματα του Π. Πικρού επιστρέφουν σήμερα, επίκαιρα, σκληρά και μοντέρνα Εφημερίδα «Καθημερινή»,
• Σπάνιες Φωτογραφίες του Πέτρου Πικρού
• Στον καιρό του Χριστιανικού κομμουνισμού Δημοσίευση του Πέτρου Πικρού στην Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 5 Μαΐου 1929.

Βιβλιογραφία

• «Πέτρος Πικρός. Στράτευση, αντιπαραθέσεις, πικρίες στη λογοτεχνία του Μεσοπολέμου», Γιάννης Δ. Μπάρτζης, Εκδόσεις «Αντ. Σταμούλη», Θεσσαλονίκη, 2006.

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org