Σάμιουελ Χάντιγκτον

Ο Σάμιουελ Φίλιπς Χάντιγκτον [αγγλικά: Samuel P. Huntington], Αμερικανός παραδοσιοκράτης παγκοσμίου φήμης πολιτικός επιστήμονας και πολιτειολόγος, ηγετικό στέλεχος του ιδεολογικού μηχανισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, σύμβουλος δύο Αμερικανών Προέδρων, συγγραφέας που έγινε γνωστός κυρίως για τις θέσεις του περί μιας μεταψυχροπολεμικής νέας παγκόσμιας τάξεως, πολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής, ερευνητής ζητημάτων ανατροπής της πολιτικής διακυβερνήσεως από στρατιωτικούς και τις αναλύσεις του για την απειλή που αποτελεί κατά των Η.Π.Α. η σύγχρονη μετανάστευση, γεννήθηκε στις 18 Απριλίου 1927 στη Νέα Υόρκη και πέθανε στις 24 Δεκεμβρίου 2008 στο μικρό νησί Μάρθας Βάινγιαρντ [Martha's Vineyard] της Μασαχουσέτης στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Ο Χάντιγκτον ήταν παντρεμένος με τη Νάνσι Αρκελιάν και από το γάμο του απέκτησε δυο γιους.

Σάμιουελ Χάντιγκτον

Βιογραφία

Πατέρας του Σάμιουελ, ήταν ο μεσοαστός Ρίτσαρντ Τόμας Χάντινγκτον, δημοσιογράφος και εκδότης ξενοδοχειακών εντύπων, και μητέρα του η Ντόροθι Σάνμπορν Φίλιπς, η οποία ασχολούνταν με τη λογοτεχνία ως διηγηματογράφος. Ο Σάμιουελ, που ήταν το μόνο παιδί της οικογένειας Χάντιγκτον, μεγάλωσε σ’ ένα μικρό διαμέρισμα στην περιοχή της Αστόριας στο Κουίνς και αργότερα η οικογένεια του μετακόμισε κι εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Μπρονξ, όπου αποφοίτησε από το Γυμνάσιο «Πίτερ Στάιβεσαντ» σε ηλικία δεκαέξι ετών και στη συνέχεια γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.

Επιστημονική δράση

Ο Χάντιγκτον αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο του Γέιλ σε ηλικία μόλις δεκαοκτώ ετών με πολλές επιστημονικές διακρίσεις. Ακολούθως υπηρέτησε για μικρό χρονικό διάστημα στον Αμερικανικό στρατό και μετά το πέρας της θητείας του πραγματοποίησε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, από το οποίο, το 1948, έλαβε το το πρώτο του μάστερ στις πολιτικές επιστήμες. Στη συνέχεια μετακόμισε και παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στη διάρκεια της συγγραφής της διδακτορικής του διατριβής ασθένησε από διαβήτη, από τον οποίο έπασχε έκτοτε και τον υποχρέωνε να ελέγχει έξι φορές την ημέρα τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα του και να κάνει ημερησίως τρεις ενέσεις ινσουλίνης. Ο Χάντιγκτον έλαβε διδακτορικό το 1951 κι άρχισε να διδάσκει από την ηλικία των εικοσιτριών ετών μέχρι το 1958, όταν επέλεξε να παραιτηθεί όταν το Πανεπιστήμιο του αρνήθηκε να τον μονιμοποιήσει ως μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού του Χάρβαρντ. Το 1950 έγινε μέλος του Τμήματος Διακυβερνήσεως του Χάρβαρντ θέση που διατήρησε έως τον θάνατο του, με εξαίρεση την περίοδο μεταξύ των ετών 1959 έως 1962, όταν εργάστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής της κυβερνητικής στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, στο οποίο εντάχθηκε όταν του προσέφερε τη θέση του υποδιευθυντή στο Ινστιτούτο Σπουδών Πολέμου και Ειρήνης και παρέμεινε ως 1962. Εκείνο το έτος το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ του έκανε πρόταση να επιστρέψει και από το 1963 μέχρι το 2007 παρέμεινε καθηγητής στην έδρα Άλμπερτ Τζ. Γουίδερχεντ ΙΙΙ του Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Ακαδημίας Διεθνών και Περιφερειακών Μελετών του ίδιου πανεπιστημίου.

Το 1967 ο Χάντιγκτον εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα ως σύμβουλος του προέδρου Λίντον Τζόνσον. Το 1968, με άρθρο του στο περιοδικό «Foreign Affairs» υπερασπίστηκε την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Σύμφωνα με την ανάλυσή του, η συστηματική καταστροφή της βιετναμικής υπαίθρου από τον αμερικανικό στρατό και η βίαιη προσφυγοποίηση του πληθυσμού ήταν η μόνη δυνατή αντιμετώπιση ενός απελευθερωτικού κινήματος: «...Αν η άμεση άσκηση μηχανικής και συμβατικής δυνάμεως λάβει χώρα σε τόσο μαζική κλίμακα, ώστε να παραγάγει μαζική μετανάστευση από την ύπαιθρο προς την πόλη οι βασικές προϋποθέσεις του μαοϊκού δόγματος του επαναστατικού πολέμου δεν λειτουργούν πλέον. Η μαοϊκής έμπνευσης αγροτική επανάσταση υποσκάπτεται από την επαναστατική αστικοποίηση που πατρονάρουν οι Αμερικανοί». Δεν διστάζει, μάλιστα, να προβλέψει ότι «χωρίς να το έχουν σκεφτεί, οι ΗΠΑ μπορεί να βρήκαν στο Βιετνάμ την απάντηση στους "πολέμους εθνικής απελευθέρωσης"». Το άρθρο του στάθηκε αφορμή να τον προπηλακίσουν εξαγριωμένοι αριστεροί -διαδηλωτές κατά του πολέμου του Βιετνάμ, οι οποίοι κατέστρεψαν κι έκαψαν το γραφείο του, ενώ έγραψαν στην είσοδο του σπιτιού του: «Εδώ ζει εγκληματίας πολέμου» . Tο 1972 προσελήφθη ως σύμβουλος από τη στρατιωτική κυβέρνηση της Βραζιλίας. Προϊόν αυτής της συνεργασίας είναι η μελέτη του «Προσεγγίσεις στην πολιτική αποσυμπίεση» που δημοσιεύθηκε το 1973. Στη μελέτη του προειδοποιεί την κυβέρνηση της Βραζιλίας ότι «η χαλάρωση των μηχανισμών ελέγχου από οποιοδήποτε αυταρχικό καθεστώς μπορεί να έχει εκρηκτικά αποτελέσματα, έτσι ώστε η όλη διαδικασία να ξεφύγει εντελώς από τον έλεγχο αυτού που την ξεκίνησε».

Ο Χάντιγκτον ήταν ιδρυτής και εκδότης από το 1970 έως το 1977 του περιοδικού Foreign Policy. Ανάμεσα στους μαθητές του ξεχωρίζουν ο πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα, συγγραφέας του περίφημου βιβλίου «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος» και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Φαρίντ Ζακάρια, με δική του εκπομπή στο C.N.N. και διευθυντής περιοδικών, όπως το «Newsweek International» και το «Foreign Affairs». Ο Χάντιγκτον εργάστηκε ως ερευνητικός συνεργάτης στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών του Λονδίνου, ως μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον -την περίοδο 1969-1970, σε θέματα διεθνούς αναπτύξεως. Υπήρξε πρόεδρος από το 1974 έως το 1976 στη μελετητική ομάδα του Δημοκρατικού Κόμματος, συγκεκριμένα στην Επιτροπή για την Άμυνα και τον Εξοπλισμό, ενώ το ίδιο διάστημα ήταν μέλος της Επιτροπής για τις σχέσεις ΗΠΑ-Λατινικής Αμερικής και το διάστημα από το 1995 έως το 1997, της Επιτροπής για τη Διαφάνεια. Τη διετία 1977-1978 εργάστηκε ως συντονιστής Σχεδιασμού Ασφαλείας στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, σε συνεργασία με τον Υπουργό Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ και ήταν ο συγγραφέας πολλών ομιλιών του Κάρτερ με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Χάντιγκτον υπήρξε πρόεδρος της Αμερικανικής Ενώσεως Πολιτικών Επιστημών. Υπήρξε ιδρυτής το 1989, πρόεδρος από το 1989 έως το 2000) και ο ιθύνων νους του Ιδρύματος Όλιν [John M. Olin Institute For International Affairs], μέσω του οποίου η ομώνυμη χημική βιομηχανία οργανώνει και χρηματοδοτεί αναλύσεις στους κόλπους της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας και στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, με σκοπό «την ενίσχυση των οικονομικών, πολιτικών και πολιτισμικών θεσμών πάνω στους οποίους στηρίζεται η ατομική πρωτοβουλία» .

Η Ελλάδα & ο Χάντιγκτον

Στη «Σύγκρουση των Πολιτισμών» ο Χάντιγκτον απαξιώνει τη διαχρονική συμβολή του Ελληνισμού στην πολιτιστική διαμόρφωση του Δυτικού κόσμου και στην ανάλυση του εντάσσει την Ελλάδα έξω από το Δυτικό κόσμο και μέσα σ' ένα ενιαίο «σλαβο-ορθόδοξο» μπλοκ, ενώ μετά βίας την αποδέχεται ως μέλος του «μπλοκ» των αναπτυγμένων κρατών. Γράφει ο Χάντιγκτον: «...Η πιο σημαντική διαχωριστική γραμμή στην Ευρώπη, όπως πρότεινε ο Ουίλιαμ Ουώλας, πρέπει να είναι το όριο της Δυτικής Χριστιανοσύνης στο έτος 1500. Η γραμμή ακολουθεί τα σημερινά σύνορα ανάμεσα Φινλανδία και Ρωσία, και μεταξύ των Βαλτικών χωρών και της Ρωσίας, κόβει στην μέση την Λευκορωσία και την Ουκρανία, διαχωρίζοντας την δυτική καθολική Ουκρανία από την ανατολική ορθόδοξη, στρίβει δυτικά χωρίζοντας την Τρανσυλβανία από την υπόλοιπη Ρουμανία και μετά κινείται μέσα στην Γιουγκοσλαβία επάνω στα σύνορα που χωρίζουν την Κροατία και την Σλοβενία από την υπόλοιπη Γιουγκοσλαβία. Στα Βαλκάνια , αυτή η γραμμή φυσικά συμπίπτει με τα ιστορικά σύνορα μεταξύ της αυτοκρατορίας των Αψβούργων και της Οθωμανικής. Οι λαοί βόρεια και δυτικά από αυτή τη γραμμή είναι προτεστάντες ή καθολικοί. Έχουν συμμετάσχει στις κοινές εμπειρίες της Ευρωπαϊκής ιστορίας -φεουδαρχία, Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός, βιομηχανική επανάσταση. Οικονομικά στέκονται καλύτερα από τους λαούς στα ανατολικά και τώρα προσβλέπουν σε μία κοινή ευρωπαϊκή οικονομία και στην παγίωση δημοκρατικών πολιτικών συστημάτων. Οι λαοί ανατολικά και νότια από αυτή τη διαχωριστική γραμμή είναι Ορθόδοξοι ή Μουσουλμάνοι. Ιστορικά ανήκαν στην Οθωμανική η Τσαρική αυτοκρατορία και μόνο επιπόλαια τους άγγιξαν τα διαμορφωτικά κινήματα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι γενικά λιγότερο αναπτυγμένοι οικονομικά. Και πιο δύσκολα μπορούν να αναπτύξουν προχωρημένα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα» .

Το βιβλίο προκάλεσε μια σειρά από ποικίλες αντιδράσεις στην Ελλάδα. Από την μία πλευρά ήταν οι απόψεις των φιλοδυτικών οι οποίοι απέρριπταν το όλο σχήμα και τόνιζαν τις -κατά την γνώμη τους- ανακρίβειες, υπερβολές και αυθαιρεσίες που κατέληγαν στον τεμαχισμό των κρατών σε συμπαγείς κι αντιπαρατιθέμενους «πολιτισμούς», ενώ έντονη ήταν και η αντίδραση των ιδεολογικών ταγών του εθνικισμού. Ο Χρήστος Γιανναράς σε συνέδριο που διοργανώθηκε το 1997 είπε: «...Θα έλεγα ότι η πρόταση του Χάντιγκτον έχει κάτι το ιδιοφυές. ...{...}... Εμείς οι Έλληνες, οι σημερινοί, θα έπρεπε να είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες στον Χάντιγκτον. Διανοείσθε την έκπληξη της ελληνικής προοδευτικής διανόησης, εννοώ αυτής που αρχίζει από τον Κοραή και κυριαρχεί μέχρι σήμερα στη δημόσια ζωή μας, όταν εμφανίζεται κάποιος τόσο διάσημος και με τέτοια εμβέλεια λόγου να πει ότι το χαρακτηριστικό μας στοιχείο είναι η ορθοδοξία και αυτή ως πολιτιστικό στοιχείο καθορίζει την πολιτική μας θέση και τη θέση μας στο διεθνή χώρο!» . Στο ίδιο συνέδριο ο Κώστας Ζουράρις είπε: «...Το γεγονός πως πρέπει να μας διώξουν από το ΝΑΤΟ και εμάς και την Τουρκία, γιατί η Ελλάδα δεν μετέχει του δυτικού (πολιτισμού), εγώ τα γράφω πριν από 30 χρόνια. Συμφωνώ πλήρως με τον Χάντιγκτον. Μόνο οι καθηγητές των ενθάδε πανεπιστημίων δεν τα ξέρουν αυτά. Ένας σοβαρός άνθρωπος όπως ο Χάντιγκτον το ξέρει πάρα πολύ καλά, είναι ολοφάνερο. Δεν έχουμε καμιά σχέση με τη Δύση»

Αρνητικά για διαφορετικούς λόγους, έκριναν τις απόψεις του Χάντιγκτον οι εκπρόσωποι του Ελληνικού εθνικιστικού κινήματος. Το 1998 ο Ανδρέας Δενδρινός, εθνικοσοσιαλιστής διανοούμενος και συγγραφέας έγραψε και δημοσίευσε τη μελέτη

• «Ελληνική απάντησις στον καθηγητή Χάντινγκτον και στην επιθεώρησι "Φόρεϊν Αφαίρς" περί της θεωρίας "συγκρούσεως πολιτισμών". Αγνοούμενες-αποκρυπτόμενες Αλήθειες» .

Την άποψη του για την συμβολή της Ελλάδος στον Δυτικό πολιτισμό επιβεβαίωσε ο Χάντιγκτον με συνέντευξη του σε Ελληνική εφημερίδα όπου απαντώντας στην ερώτηση «Στο βιβλίο σας εξαιρείται την Ελλάδα από την Δύση, πράγμα που προκαλεί εντύπωση καθώς πρόκειται για μια χώρα που έχει ταυτιστεί με τη Δύση, σε κρίσιμες περιπτώσεις, συμμετέχει στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και έχει υιοθετήσει ένα Δυτικό τρόπο ζωής», απάντησε: «...Δεν πιστεύω ότι η Ελλάδα ανήκε ποτέ στο Δυτικό πολιτισμό, ο οποίος δημιουργήθηκε τον 9ο και 10ο αιώνα μ.Χ. Η κλασική Ελλάδα δώρησε ασφαλώς πολλά στοιχεία στον Δυτικό πολιτισμό. Κατά την γνώμη μου οι θέσεις που έχει πάρει η Ελλάδα σε θέματα όπως το Βοσνιακό δείχνουν καθαρά ότι έχει διαφορετικά συμφέροντα από τις Δυτικές δυνάμεις. Βλέπω ότι οι Έλληνες αναγνωρίζουν το γεγονός αυτό καθώς σημαίνοντες πολιτικοί μιλούν όλο και περισσότερο για τους δεσμούς της χώρας με Ορθόδοξες δυνάμεις..».

Η εφημερίδα «Α1», το 2002, έγραψε μεταξύ άλλων: «...Ο -σεβαστός κατά τα άλλα- διανοούμενος δεν τρέφει καμία εκτίμηση για την πανανθρώπινη και οικουμενική αξία του Ελληνισμού. Για τον κύριο καθηγητή η Ελλάς ποτέ δεν στάθηκε εμπόδιο στην πρώτη προσπάθεια επιβολής της Ασίας στην Ευρώπη. Δεν υπήρξε ναυμαχία της Σαλαμίνας, μάχη των Θερμοπυλών ή του Μαραθώνα. Αποσιωπούνται προκλητικά από τον εκ Χάρβαρντ ορμώμενο οκτακόσια χρόνια αντιστάσεως της Ελληνορθοδόξου Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εναντίον του φανατισμένου και μισαλλόδοξου Ισλάμ των Αράβων και των Τουρκομογγόλων. ...{...}... Ο ζωντανός οργανισμός που λέγεται Ιστορία έχει διδάξει, έχει αποδείξει περίτρανα ότι ο Έλληνας είναι ακατάλυτος. Είναι εφοδιασμένος με το γονίδιο εκείνο του πολιτισμού που είναι κυριολεκτικά αναφαίρετο. Θα σβύσει μόνο όταν εξαφανισθεί και ο τελευταίος του Γένους. Εφόσον γεννήσαμε μια φορά πολιτισμό μπορούμε να το κάνουμε και μια και δυο και δέκα φορές κύριε Χάντινγκτον» .

Συγγραφική δραστηριότητα

Ο Χάντιγκτον υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς της Αμερικάνικης Γεωπολιτικής και ίσως ο σπουδαιότερος θεωρητικός της Τριμερούς Επιτροπής, τουλάχιστον μέχρι το 1978 που ήταν δραστήριο μέλος της. Τα βιβλία του έχουν θεματολογία σχετική με την Εθνική Άμυνα και το κράτος. Έχει συγγράψει και επιμεληθεί 17 βιβλία και 90 επιστημονικά άρθρα για την αμερικανική πολιτική, τον εκδημοκρατισμό, τη στρατιωτική πολιτική, τη στρατηγική, την αναπτυξιακή πολιτική.

«Σύγκρουση των Πολιτισμών»

Ο Χάντιγκτον υποστήριξε προκλητικά αλλά και διορατικά ότι με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι «πολιτισμοί» θα αντικαθιστούσαν τις ιδεολογίες ως το νέο ρήγμα στη διεθνή πολιτική. Η οξυδερκής ανάλυσή του επαληθεύτηκε καθιστώντας το έργο του ένα από τα σημαντικότερα της εποχής μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων. Στις ιδέες που διατυπώνει στο έργο του ο Χάντιγκτον φαίνεται να επηρεάστηκε από τον κορυφαίο αντίπαλο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, τον Γερμανό εθνικοσοσιαλιστή Όσβαλντ Σπένγκλερ, φιλόσοφο με μεγάλη επιρροή και ιδιαίτερα δημοφιλή στα χρόνια του μεσοπολέμου, που διατύπωσε ανάλογες απόψεις σχετικά με την παρακμή του Δυτικού πολιτισμού. Το έργο φαίνεται ν' αποτελεί απάντηση στο προγενέστερο βιβλίο με τίτλο «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος» του Φράνσις Φουκουγιάμα.

• Η «Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξεως» [The Clash of Civilizations and the Remaking of World»], κυκλοφόρησε σε βιβλίο στις ΗΠΑ το 1996 και στην Ελλάδα το 1998 από τον εκδοτικό οίκο «Τερζόπουλου». Με το έργο ο Χάντιγκτον έθεσε τους όρους για την ερμηνεία του μεταψυχροπολεμικού κόσμου με πολιτισμικούς όρους. Είναι μια διορατική και συναρπαστική ανάλυση των δυνάμεων που καθοδηγούν την πλανητική πολιτική του 21ου αιώνα κι ίσως είναι το πιο επίμαχο βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνος.

Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι βασισμένο σ’ ένα ομότιτλο άρθρο του Χάντιγκτον, που δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι του 1993 στην επιθεώρηση διεθνών σχέσεων «Foreign Affairs». Ο προβληματισμός του προκάλεσε αίσθηση και το άρθρο του είχε τέτοια απήχηση ώστε έγινε το μεγάλο ακαδημαϊκό μπεστ σέλερ του 1997 στην Αμερική, τη Γερμανία και την Ιαπωνία. Το βιβλίο το οποίο ο Χένρι Κίσινγκερ χαρακτήρισε ως το σημαντικότερο βιβλίο μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Ο προτεστάντης Χάντιγκτον υποστηρίζει ότι ο επόμενος πόλεμος και οι μεγάλες διαιρέσεις και πηγές συγκρούσεων θα είναι όχι πια ανάμεσα σε ιδεολογίες, αλλά ανάμεσα στους πολιτισμούς (βασικά ανάμεσα στη Δύση και στο Ισλάμ). Η έννοια «πολιτισμός» κατά τον Χάντιγκτον περικλείει στοιχεία όπως η θρησκεία, η γλώσσα, η κοινή ιστορία και η παράδοση των λαών. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη Γαλλική εφημερίδα «Le Monde», ο Χάντιγκτον χαρακτήρισε λανθασμένη την εντύπωση ότι ο κόσμος γίνεται όλο και πιο δυτικοποιημένος, επειδή η μουσουλμανική, η ορθόδοξη ή η βουδιστική νεολαία ντύνεται με Levi’s και πίνει Coca-Cola και εξήγησε ότι η ουσία της δυτικής παραδόσεως δεν είναι τα Big Mac, αλλά η Magna Carta. Παράλληλα υποστηρίζει ότι η Ευρώπη τελειώνει εκεί που τελειώνει η δυτική χριστιανοσύνη κι εκεί που αρχίζει το Ισλάμ και η Ορθοδοξία, επαναφέροντας το «σχίσμα» που διαιρεί την Ευρώπη σε Δυτική και Ανατολική με κριτήριο όχι τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα, αλλά τον πολιτισμό και τη θρησκεία. Το δόγμα του διατυπώνεται με τη φράση: «West and the rest», δηλαδή «Η Δύση και οι υπόλοιποι».

Συνοπτικά, o Χάντιγκτον περιγράφει τους πολιτισμούς ως μονολιθικούς, υποστηρίζει ότι ο κύριος άξονας των συγκρούσεων στη σύγχρονη εποχή θα μετατοπισθεί από την πολιτική και την οικονομία. Τα πολιτισμικά ζητήματα είναι εκείνα που θα γίνουν αντικείμενο των νέων συγκρούσεων. «Οι συγκρούσεις πολιτισμών θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια πολιτική σκηνή», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χάντιγκτον που στο βιβλίο του περιλαμβάνει τις εξής θέσεις:

• Oι παλιοί διαχωρισμοί της ανθρωπότητας έχουν χάσει τη δεσπόζουσα σημασία τους και ο κόσμος διαιρείται ή ενώνεται βάσει πολιτισμικών κριτηρίων
• Tα κριτήρια αυτά είναι γλωσσικά, θρησκευτικά, εθιμικά, ψυχολογικά και άλλα.
• Κεντρικό στοιχείο και βασική αιτία ύπαρξης και συνέχειας κάθε πολιτισμού αποτελεί η θρησκεία, η οποία συνιστά τη μακροβιότερη, ανθεκτικότερη και αποτελεσματικότερη πηγή αυτοσυνειδήσεως των μελών κάθε πολιτισμικού μορφώματος.
• O κόσμος αποτελείται από επτά ή οκτώ πολιτισμούς. Tον ισχυρότερο ­και με οικουμενικές φιλοδοξίες και ρόλο Δυτικο-χριστιανικό πολιτισμό (Προτεσταντική και Καθολική Δύση) και τους: Σινικό, Ιαπωνικό, Ισλαμικό, Ινδουϊστικό, Σλαβορθόδοξο (στον οποίο εντάσσει και την Ελλάδα εξοβελίζοντας την από το «δυτικό πολιτισμό» και εντάσσοντάς την σε ένα ενιαίο «σλαβο-ορθόδοξο» μπλοκ), Λατινοαερικανικό και υπό προϋποθέσεις Αφρικανικό.
• Κάθε ένας από τους πολιτισμούς περιλαμβάνει δύο ή περισσότερα κράτη. Ένα κράτος πυρήνας αποτελεί την ηγέτιδα δύναμη ενός εκάστου πολιτισμού: οι HΠA στο Δυτικό, η Kίνα στο Σινικό, η Ρωσία στο Σλαβορθόδοξο. Mόνο ο ισλαμικός πολιτισμός στερείται κράτους πυρήνα, καθώς κανένα από τα υποψήφια κράτη δεν διαθέτει το απαραίτητο κύρος και την επιβεβλημένη ισχύ για τη διεκπεραίωση ενός τέτοιου ρόλου.
• Oι πολιτισμοί έχουν σαφή γεωγραφικά σύνορα, που είτε συμπίπτουν με τα κρατικά σύνορα ενός ή περισσοτέρων παραμεθόριων «κρατών-μελών» τους, είτε διαπερνούν ολόκληρα κράτη, διχοτομώντας τα βάσει πολιτισμικών (κυρίως θρησκευτικών) κριτηρίων. Για παράδειγμα, μία σαφής συνοριακή γραμμή διαχωρίζει την ορθόδοξη από την ουνιτική Ουκρανία, τοποθετώντας το ένα κομμάτι στην επικράτεια του Σλαβορθόδοξου και το άλλο σ' αυτήν του Δυτικού πολιτισμού.
• O Δυτικός πολιτισμός βαδίζει, διαρκώς απειλούμενος, σε μία αργή πορεία υποχωρήσεως-παρακμής. Κινδυνεύει, έτσι, περισσότερο από ποτέ, από τους υπόλοιπους και κυρίως τους ασιατικούς (λόγω ραγδαίας οικονομικής αναπτύξεως) και τον ισλαμικό (λόγω δημογραφικής εκρήξεως και θρησκευτικής αναβιώσεως).
• Ο κύριος διαχωρισμός γίνεται ανάμεσα στο Δυτικό πολιτισμό από τη μια και όλους τους υπόλοιπους από την άλλη. Αυτό συμβαίνει αφενός λόγω των οικουμενικών αξιώσεων του πρώτου, που ενεργοποιούν τη διαρκή εχθρότητα εκ μέρους των άλλων και αφετέρου λόγω της υπεροχής του σε επίπεδο «υψηλών αξιών και πρακτικών» (ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, ανθρώπινα δικαιώματα).
• Ένας παγκόσμιος πόλεμος πολιτισμών, με εμπλοκή των κρατών-πυρήνων, είναι απίθανος αλλά όχι αδύνατος. Για την αποφυγή ενός τέτοιου κινδύνου, η Δύση (βασικά οι HΠA) πρέπει να προχωρήσει σε ενίσχυση της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής της ολοκληρώσεως και σε μία πολιτική συμμαχιών με τους λιγότερο εχθρικούς πολιτισμούς, συνδυασμένη με την ενσωμάτωση όσο το δυνατόν περισσότερων «δυτικών» χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, της Bαλτικής κ.λπ. στην E.E. και το NATO. Παράλληλα πρέπει να ενθαρρυνθεί η δυτικοποίηση της Λατινικής Aμερικής και να πειστούν οι ισλαμικές και σινικές χώρες ώστε να συγκρατήσουν τους συμβατικούς και πυρηνικούς εξοπλισμούς τους. Πρέπει, τέλος, να διατηρηθεί η τεχνολογική και στρατιωτική ανωτερότητα της Δύσης έναντι του συνόλου των άλλων πολιτισμών και να προσαρμοσθεί η εξωτερική πολιτική της στο δεδομένο του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα του σύγχρονου κόσμου.

Άλλα έργα

• «Ο στρατιώτης και το κράτος: Η Θεωρία και Πολιτική των Πολιτικο-Στρατιωτικών Σχέσεων» [The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations ] το 1957.

Στο έργο του υποστήριξε την ευρεία υιοθεσία μιλιταριστικών αξιών από τις δυτικές κοινωνίες, ως μόνη απάντηση στον «κομμουνιστικό κίνδυνο» και θεωρείται το βιβλίο που άσκησε μέγιστη επίδραση στις αμερικανικές πολιτικο-στρατιωτικές σχέσεις.

• «Η Κοινή Άμυνα: Στρατηγικά Προγράμματα στην Εθνική Πολιτική» [The Common Defense: Strategic Programs in National Politics] το 1961,
• «Πολιτική Τάξη σε Κοινωνίες που αλλάζουν» [Political Order in Changing Societies] το 1968.

Στο έργο του αμφισβήτησε τη άποψη των θεωρητικών του μοντερνισμού ότι η οικονομική και κοινωνική πρόοδος μπορούν να παράγουν σταθερές δημοκρατίες σε χώρες που αποδεσμεύτηκαν πρόσφατα από δεσμά και δουλείες αιώνων.

• «Αμερικανική Πολιτική: Η Υπόσχεση της Δυσαρμονίας» [American Politics: The Promise of Disharmony] το 1981,
• «Τρίτο Κύμα: Δημοκρατικοποίηση του Ύστερου Εικοστού Αιώνα» [The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century] το 1991.

Στο έργο του ο Σάμιουελ Χάντιγκτον αναφέρει πως το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 δεν πρέπει να αναλύεται ως ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ως μέρος ενός παγκόσμιου παιχνιδιού, μέρος ενός κύματος ανατροπής κατά τόπους δημοκρατικών καθεστώτων. Όπως εξηγεί ο συγγραφέας, με πολλές αναφορές στην 21η Απριλίου αλλά και στη μεταπολίτευση, ο κόσμος έχει περάσει τρία κύματα αποσταθεροποίησης και δημοκρατικοποιήσεως. Η Ελλάδα βρέθηκε στο τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού, την περίοδο του 1970-80 μαζί με άλλες χώρες όπως οι: Ισπανία, Πορτογαλία αλλά και οι Βραζιλία, Παναμάς, Γρενάδα και άλλες.

• «Η σύγκρουση Ανατολής-Δύσεως και η πρόκληση Χάντινγκτον», Αθήνα 2001, «Εναλλακτικές Εκδόσεις»,
• «Ποιοι είμαστε; Οι προκλήσεις για την εθνική ταυτότητα της Αμερικής» [«Who Are We? The Challenges to America's National Identity»] το 2004, που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Λιβάνης» .

Στο βιβλίο αυτό εισάγει τη θεωρία του για τη σύγκρουση των πολιτισμών στο εσωτερικό της αμερικανικής κοινωνίας και επισημαίνει τον κίνδυνο από τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα των ισπανόφωνων, που απειλούν να διαιρέσουν τη χώρα σε δύο λαούς, δύο πολιτισμούς και δύο γλώσσες.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η ιστοσελίδα του Σάμιουελ Χάντιγκτον (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ)
• Η «σύγκρουση των πολιτισμών» και οι απόψεις του Σάμιουελ Χάντινγκτον Προσωπικό ιστολόγιο του καθηγητή Παναγιώτη Κονδύλη (Δημοσιεύθηκε αρχικά ως άρθρο στην εφημερίδα «Το Βήμα», 26 Ιανουαρίου 1997.)
• Η «Σύγκρουση των πολιτισμών» κατά τον Sumuel Huntigton-Ορθόδοξη διερεύνηση Νικόλαος Α. Δεναξάς, Διπλωματική εργασία, Θεολογική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
• Η σύγκρουση των πολιτισμών-μια άλλη ανάγνωση Μύρων Ζαχαράκης
• Ο Προκρούστης των πολιτισμών-Βίος και θεωρία του Σάμιουελ Χάντιγκτον iospress.gr

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org