Άγγελος Τανάγρας

Ο 'Άγγελος Τανάγρας, το πραγματικό του όνομα ήταν Άγγελος Ευαγγελίδης, Έλληνας στρατιωτικός γιατρός, Γενικός Αρχίατρος του Πολεμικού ναυτικού με το βαθμό Υποναυάρχου του Υγειονομικού, λογοτέχνης, διπλωμάτης, ψυχοφυσιολόγος και ο μοναδικός πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, [Ε.Ε.Ψ.Ε.] ο οποίος θεωρείται πατέρας του μυστικισμού στην Ελλάδα, γεννήθηκε είτε στις 20 Μαΐου 1875 ή στις 7 Μαρτίου 1877 και πέθανε στις 3 Φεβρουαρίου 1971 σε ιδιωτική κλινική των Αθηνών. Η κηδεία του έγινε το απόγευμα της ίδιας μέρας και τάφηκε στον οικογενειακό τάφο στο Α' νεκροταφείο Αθηνών.

Ήταν άγαμος και δεν άφησε απογόνους.

Άγγελος Τανάγρας

Βιογραφία

Ο Άγγελος σπούδασε στην Ιατρική σχολή Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο της Γερμανίας, όπου για πρώτη φορά, επιχείρησε μέσω πειραμάτων, να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ ψυχής και μεταφυσικών φαινομένων. Το 1897 κατατάχθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό και πήρε μέρος στους Ελληνοτουρκικούς καθώς και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Διετέλεσε υπεύθυνος του υγειονομικού τμήματος στο λιμάνι του Πειραιά, στο λοιμοκαθαρτήριο Σαλαμίνας και στο λιμάνι της Σμύρνης, ενώ στάλθηκε και ως αντιπρόσωπος της Διεθνούς Υγειονομικής Επιτροπής μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Αποστρατεύτηκε το 1923 ως γενικός αρχίατρος του Πολεμικού Ναυτικού, με το βαθμό του υποναύαρχου υγειονομικού. Από το 1956 έως το Μάρτιο του 1957 που παραιτήθηκε, διατέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών. Στη θέση τον διαδέχθηκε ο λογοτέχνης και Πανεπιστημιακός, καθηγητής της Οδοντιατρικής, Στυλιανός Σπεράντζας.

Παραψυχολογία

Επί πολλά χρόνια ασχολήθηκε με τις ψυχοφυσιολογικές έρευνες. Μετά την αποστρατεία του ίδρυσε το 1923 την Ελληνική Εταιρία Ψυχικών Ερευνών, [Ε.Ε.Ψ.Ε.], η οποία έπαψε να υπάρχει το 1962, μαζί με τους Πισσάνο και Μελά, ενώ πρώτος γραμματέας της ήταν από το 1923 έως το 1932, ο γιατρός Κωνσταντίνος Κοντούλης, και ασχολήθηκε επιστημονικά με τη μελέτη και τη καταγραφή παραφυσικών φαινομένων. Η εταιρεία αναγνωρίστηκε επίσημα από τη Βρετανική Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών, [B.S.P.R.] , και το 1930 αναγορεύθηκε σε επίτιμο μέλος της, ενώ πήρε μέρος σε διάφορα διεθνή συνέδρια ψυχικών ερευνών και παράλληλα διοργάνωσε το 1930, το 4o διεθνές Ψυχοφυσιολογικό Συνέδριο στην Αθήνα. Μεταξύ των μελών της εταιρείας ήταν γνωστά ονόματα της εποχής, όπως ο Παύλος Νιρβάνας, τότε αρχίατρος της Ναυτικής Ακαδημίας, ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, τότε έφορος αρχαιοτήτων, ο K. Καλυβίτης, τότε διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας, ο συγγραφέας Άγγελος Σικελιανός, ο πανεπιστημιακός Παναγιώτης Βλαστός, ο Ανρί Μπεργκσόν, ο Σίγκμουντ Φρόϋντ, η Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν. Βοηθός του και χορηγός της Εταιρείας ανέλαβε η Αλεξάνδρα Μπενάκη-Χωρέμη. η οποία μαζί με την Καλλιρόη Παρρέν, φεμινίστρια και ιδρύτρια του Λυκείου των Ελληνίδων, ανέλαβαν να προωθήσουν τις ιδέες του στον λαό, καθώς με πρωτοβουλία της Παρρέν, δόθηκε η πρώτη διάλεξη του Τανάγρα στην αίθουσα του Λυκείου Ελληνίδων. Από το 1925 είχε αρχίσει να εκδίδει το μηνιαίο περιοδικό «Ψυχικαί Έρευναι», στο οποίο δημοσιεύονταν επιστημονικά άρθρα και ανταποκρίσεις από συνέδρια και εκδηλώσεις ψυχικών ερευνών.

Το 1928 άρχισε να πραγματοποιεί πειράματα «τηλεπάθειας μακράς αποστάσεως» μεταξύ Αθήνας, Λονδίνου και Παρισιού, παράλληλα με τη σειρά των αντίστοιχων πειραμάτων του καθηγητή νευρολογίας του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, δρα Καζαμάλι, συμβάλλοντας σημαντικά στη διατύπωση της θεωρίας της ψυχοβολίας, με την οποία προσπάθησε να εξηγήσει επιστημονικά την πρόβλεψη του μέλλοντος, στηριζόμενη στο φαινόμενο της τηλεκινήσεως. Προς υποστήριξη της θεωρίας του μάλιστα εξέδωσε στα Γερμανικά την εργασία «Zeitschrift für Parapsyhologie» και στα Γαλλικά τη «Le Destin et la Chance au Jour de l’Explication Psychobolique». Οι εργασίες του είχαν σημαντική απήχηση και η Μεταφυσική ως κλάδος εισήχθη στα ελληνικά επιστημονικά επιμελητήρια, μετά από εισήγηση του Δημήτρη Σωτηριάδη, καθηγητή Μικροβιολογίας, ενώ σε δύο πανεπιστήμια της Ολλανδίας δημιουργήθηκαν έδρες Ψυχοφυσιολογίας, καθώς στη Λειψία και στη Βόννη, όπου διδάσκονταν μαθήματα με το ίδιο αντικείμενο. Μαθήτρια της Σχολής Ψυχικών Ερευνών ήταν η γνωστή ενδιάμεσος Ελένη Κικίδου, η μεγαλύτερη Ελληνίδα διαισθητικός, η οποία βοήθησε ακόμη και την ελληνική Αστυνομία στην διαλεύκανση εγκλημάτων. Το 1929 η Πειραματική Τηλεπάθεια, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή της Θεολογικής και της Φιλοσοφικής Σχολής, Θεόφιλου Βορέα, έγινε μάθημα στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ενώ το 1933 στο ίδιο πρόγραμμα σπουδών, συμπεριλήφθηκε και η Μεταφυσική, όμως η προσπάθεια δεν είχε διάρκεια.

Το 1940 επισκέφθηκε αναστενάρηδες στη Μαυρολεύκη Σερρών, όπου με την ιδιότητα του καθηγητή των ψυχικών ερευνών του Πανεπιστημίου της Αθήνας συζήτησε μαζί τους για το έθιμο της πυροβασίας. Αρχικά τους έπεισε να κάνουν δημόσια τελετή πυροβασίας και στη συνέχεια αφού εξασφάλισε την άδεια της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και της Αστυνομίας, παρουσίασαν στις 21 Μαΐου 1940, για πρώτη φορά δημόσια, το έθιμο, ενώ το 1946 επισκέφθηκε για τον ίδιο λόγο την Αγία Ελένη Σερρών. Το 1947 επέστρεψε ξανά στη Μαυρολεύκη, όπου πραγματοποιήθηκε για δεύτερη φορά δημόσια, το έθιμο και εξέτασε τα πόδια αλλά και τις κάλτσες των πυροβατών και δεν παρατήρησε την παραμικρή φθορά του δέρματος ή κάκωση, αλλά ούτε και στις κάλτσες οι οποίες βρίσκονται στο Κέντρο Θρακικών και Βυζαντινών Μελετών στην Αθήνα. Η διατύπωση της θεωρίας της ψυχοβολίας, έφερε αναταραχή στην κοινότητα της παραψυχολογίας, και δημιούργησε κύμα αμφισβητήσεως γύρω από το όνομα του Τανάγρα, ενώ γι’ αυτήν γίνεται συζήτηση μόλις το Δεκέμβριο του 1961, στο περιοδικό «Journal of the Society for Psychical Research». Ο W. G. Roll, μέλος της B.S.P.R., ανέφερε παραπάνω έντυπο ανέφερε, «…το 1929, ο Πρόεδρος της Ε.Ε.Ψ.Ε. δρ. Τανάγρας, ανέπτυξε μία πανομοιότυπη θεωρία ως εξήγηση για το φαινόμενο της πρόβλεψης του μέλλοντος», ενώ το 1931 έκανε αναφορά στη σχέση μεταξύ της θεωρίας της ψυχοβολίας και του φαινόμενου της προβλέψεως. Τον Ιούνιο του 1968, στο ίδιο περιοδικό, ο Alan Mayne παρουσίασε το βιβλίο «Psychophysical Elements in Parapsychological Traditions», γράφοντας ότι «…αποτελεί …{…}… ένα εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο, ακόμα και αν αρκετοί από τους πολλούς σκεπτικιστές ψυχικούς ερευνητές βιάζονται σήμερα να το χαρακτηρίσουν ως απόλυτο σκουπίδι…». Επίσης στο περιοδικό «Proceedings of the Society for Psychical Research» αναφέρεται ότι τη διετία 1969-70 οι Rejdak και Vasiliev πραγματοποίησαν τηλεκινητικά πειράματα βασιζόμενοι σε παλιότερες έρευνες του Τανάγρα πάνω στο τηλεκινητικό μέντιουμ Κλειώ.

Αυτοτελή έργα παραψυχολογίας

Δημοσίευσε αυτοτελή έργα, όπως

• «Η θεωρία της ψυχοβολίας»,
• «Μεγάλη φυσιολογία της ψυχής»,
• «Αι ενδείξεις και αι αρνήσεις υπάρξεως ενσυνείδητων δημιουργικών δυνάμεων»,
• «Φιλοσοφικοί περίπατοι»,
• «Το πεπρωμένον και η τύχη»,
• «Αι αποδείξεις και αρνήσεις της υπάρξεως του Θεού»,
• «Το άσχετον του εγώ προς την μνήμην», και
• «Η θρησκεία της επιστήμης».

The Tanagras Project

Το πρόγραμμα ερευνά τα γεγονότα γύρω από την εμβληματική και ιστορική προσωπικότητα του Άγγελου Τανάγρα και στόχος του είναι η ευαισθητοποίηση των ελληνικών αρχών, σχετικά με τον επαναπατρισμό των ημερολογίων του στην Ελλάδα, τη μόνιμη έκθεση του σπάνιου αρχειακού υλικού στο στο Τμήμα Ιστορικών Αρχείων του Ιδρύματος Μπενάκη, όπου θα προστατευθούν, αλλά και να προβληθούν μέσω μίας μόνιμης εκθέσεως, που θα προσελκύσει χιλιάδες Έλληνες και τουρίστες. Κυρίως όμως για να γίνει εφικτή η γνωριμία του σύγχρονου Έλληνα με το τόσο παράξενο, άλλα άκρως επιστημονικό, αυτό παρελθόν του και γι' αυτό το λόγο έχει οργανωθεί η συλλογή υπογραφών για την επιστροφή των ημερολογίων στην Ελλάδα.

Εργογραφία

Το συγγραφικό του έργο είναι μεγάλο, όμως δεν αξιώθηκε ανάλογης φήμης. Ήταν ο κύριος εκπρόσωπος της «αμέριμνης λογοτεχνίας» του παλαιού καιρού, έγραψε πολλά βιωματικά πεζογραφήματα με θαλασσινά θέματα στηριγμένα στη θητεία του ως γιατρού, στο πολεμικό ναυτικό. Ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία, τη δημοσιογραφία και τη μετάφραση έργων από την αρχαία Ελληνική γλώσσα. Έργα του μεταφράστηκαν στα Γαλλικά και τα Γερμανικά, ενώ σχεδόν κάθε διήγημα του χαρακτηριζόταν από την ύπαρξη πολυποίκιλων μυστικιστικών νοημάτων. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε με την έκδοση του μυθιστορήματος:

• «Σπογγαλιείς του Αιγαίου», το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά.

Μελέτες – Δοκίμια

• «Ο πέπλος της Ίσιδος» (Γυναικεία ψυχολογία). Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Το πεπρωμένον και η τύχη, (Η θεωρία της ψυχοβολίας), Πρωτότυπος συμβολή εις την ψυχικήν έρευναν», Αθήνα, εκδόσεις «Ανατολή», το 1943.
• «Η επιστημονική μου διαθήκη», Αθήνα, το 1955.

Πεζογραφία

• «Η Μεγαλόχαρη» Νησιωτικό μυθιστόρημα, Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Σπογγαλιείς του Αιγαίου», Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Ως ζωή… Ως όνειρο», Αθήνα, εκδόσεις «Άγκυρα»,
• «Νενίκηκας Ναζωραίε! · Εν τούτω νίκα», Ιστορικό μυθιστόρημα, Αθήνα, εκδόσεις «Δημητράκος»,
• «Εις τα πτερά του θανάτου», Αθήνα, εκδόσεις «Παπαπαύλος»,
• Το ρόδον των Γαδείρων», Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Μαύρες πεταλούδες», Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης», το 1921,
• «Μακεδονικαί ραψωδίαι», Αθήνα, το 1905,
• «Νησάκια του Σαρωνικού, Ο Πόρος, Φιλοσοφικοί περίπατοι», Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Η Ιππότισσα της Μάλτας, Αναμνήσεις ταξειδίων», Αθήνα, εκδόσεις «Ι.Ν.Σιδέρης»,
• «Άγγελος εξολοθρευτής», το 1913,
• «Η ανατίναξις του Φετχί Μπουλέντ και της κανονιοφόρου», Αθήνα, εκδόσεις «Φέξης», το 1914.
• «Εις τα πτερά του θανάτου», το 1918,

Μεταφράσεις

• «Ηλέκτρα» Ευριπίδου, Αθήνα, εκδόσεις «Φέξης», το 1910.

Το τέλος του

Το 1971 λίγο πριν πεθάνει, είπε σε συνέντευξή του, «...Εγώ φεύγω με τη θλίψη ότι το έργο μου, η ίδρυση της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών, ερευνών αυστηρώς επιστημονικών, υπήρξε πρόωρος διά τον τόπο μου, όπου το πλείστον ή αδιαφορεί ή εξακολουθεί να ενδιαφέρεται διά εντυπωσιακάς παρεξηγήσεις των ψυχικών φαινομένων και αυταπάτας, όπως δήθεν επικοινωνιών με πνεύματα νεκρών».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• TheTanagrasproject
• Σειρά έργων του Άγγελου Τανάγρα
• Ο Άγγελος Τανάγρας και η παραψυχολογία στην Ελλάδα
• Άγγελος Τανάγρας: Υπάρχουν άλλοι κατοικημένοι κόσμοι; Άγγελος Τανάγρας, Περιοδικό «Ψυχικαί Έρευναι», τεύχος 9ο, έτος 3ο, Σεπτέμβριος 1927.
• Η παράξενη ιστορία του Χρήστου Βούρβαχη

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org