Ζαχαρίας Αινιάν
Ο Ζαχαρίας Αναγνωστόπουλος ή Οικονόμου ή Αναγνώστου που άλλαξε το επίθετο του σε Αινιάν, Έλληνας ιερέας και διδάσκαλος, φιλικός που συμμετείχε στην προετοιμασία της Ελληνικής Εθνεγερσίας του 1821, γεννήθηκε περί το 1750 στο Μαυρίλλο [1] Τυμφρηστού στο σημερινό νομό Ευρυτανίας και απεβίωσε το 1835 στην κωμόπολη της Υπάτης στο νομό Φθιώτιδος.
Ήταν παντρεμένος και από το γάμο του απέκτησε πέντε παιδιά: τον Γεώργιο, τη Δέσπω, τον Δημήτριο και τον Χριστόδουλο. Ερευνητές αναφέρουν ότι είχε άλλον έναν γιο τον Κωνσταντίνο, άποψη που διαψεύδει ο απόγονος του και Διευθυντής του Εθνικού και Ιστορικού μουσείου της Ελλάδος Ιωάννης Κ. Μαζαράκης Αινιάν ο οποίος υποστηρίζει ότι το αρχικό όνομα της οικογενείας χάθηκε και δεν είναι γνωστό.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Η καταγωγή της οικογενείας του Παπά Ζαχαρία ήταν από το Πατρατζίκι (η σημερινή κωμόπολη Υπάτη) και τα μέλη της κατέφυγαν στο Μαυρίλο μετά τους διωγμούς των Τούρκων. Δεν υπήρξαν απόγονοι καμιάς μεγάλης Βυζαντινής οικογένειας ούτε έφεραν τίτλους ευγενείας. Ήταν μια φτωχή αγροτική οικογένεια με ιδιαίτερη αγάπη για τα γράμματα και εξελίχθηκαν σε μια από τις πλέον πνευματικά καλλιεργημένες της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος.
Σπουδές
Ο Ζαχαρίας, Ιερωμένος µε αξιοσημείωτη μόρφωση, μετέπειτα γενάρχης των Αινιάν, οικογένειας λογίων, Φιλικών, αγωνιστών και πολιτικών της επαναστατικής, της καποδιστριακής και της οθωνικής περιόδου, διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στις σχολές των Αγράφων και του Καρπενησίου με δασκάλους κάποιους από τους μαθητές των Αναστασίου Γορδίου και Ευγενίου Γιανούλη όπου μετέβαινε καθημερινά με τα πόδια και διαδάχθηκε από τα αρχαιοελληνικά κείμενα. Ίσως για κάποιο διάστημα και σε μικρή ηλικία να πρόλαβε και την σχόλη των Βραγιαννών, η οποία καταστράφηκε γύρω στο 1770 από τους Τούρκους. Αναφέρεται ότι ολοκλήρωσε τον κύκλο των σπουδών στη Μεγάλη Σχολή του Γένους στην Κωνσταντινούπολη και ολοκληρώνοντας τις σπουδές του επέστρεψε στην πατρίδα του για να διδάξει τα Ελληνικά γράμματα.
Διδακτικό έργο
Ο Ζαχαρίας ίδρυσε σχολείο στην γενέτειρα του το Μαυρίλο και ίσως την Σχολή της Υπάτης ενώ χειρόγραφες ιστορικές πηγές των αρχών του 18ου αιώνα τον αναφέρουν ως «σχολαρχούντα» στην Υπάτη. Η φήμη του ως βαθύ γνώστη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και των επιστημονικών δεδομένων της εποχής του απλώθηκε με τον καιρό σε όλη την περιοχή του Τυμφρηστού και του Πατρατζικίου και προσπάθησε με ζήλο και σκληρό προσωπικό αγώνα για την μόρφωση της νέας γενιάς των Ελλήνων στην ευρύτερη περιοχή. Το 1797 εκφώνησε τον επικήδειο λόγο στο θάνατο του Διονυσίου του Λαρισαίου, επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων, στο Καρπενήσι.
Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Ζαχαρίας προσκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρχε πολυάριθμη και εύπορη Ευρυτανική παροικία, να διδάξει στην σχολή των Θεραπειών όπου εγκαταστάθηκε με ορισμένα μέλη της οικογένειας του, δηλαδή τρία από τα παιδιά του, τους Γεώργιο, Δημήτριο και Χριστόδουλο. Στην Πόλη συμπλήρωσε την μόρφωση του και το 1806 ανέλαβε διευθυντής της Μεγάλης Σχολής του Γένους στα Θεραπειά, του αρχαιότερου και σημαντικότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Κωνσταντινουπόλεως. Ενήλικος ο Ζαχαρίας, όπως υποστηρίζει ο απόγονος του Ιωάννης Μαζαράκης-Αινιάν, χρησιμοποίησε διάφορα ψευδώνυμα όπως Αναγνωστόπουλος ή Οικονόμου ή Αναγνώστου, όλα στην Κωνσταντινούπολη την εποχή που ήταν φιλικός για να μην τον εντοπίσουν οι Τούρκοι. Κατέληξε να χρησιμοποιήσει ως επίθετο της οικογένειας το Αινιάν, σύμφωνα µε την τότε συνήθεια των αρχαιολατρών λογίων εμπνευσμένος από το όνομα των αρχαίων κατοίκων της περιοχής που κατοικούσε [2], τους Αινιάνες.
Μύηση στη Φιλική Εταιρεία
Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Γούδας, το 1817 ο Ζαχαρίας παραχώρησε ένα δωμάτιο του σπιτιού του στον Γρηγόριο Δικαίο, μετέπειτα γνωστό ως Παπαφλέσσα, ο οποίος κατοικούσε δωρεάν και διδασκόταν στην οικογενειακή σχολή όπου κατέβαλε δίδακτρα. Το 1818, κατά τα γραφόμενα από τον Γούδα, ο Ζαχαρίας μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Ιωάννη Πολυχρονιάδη έμπορο από την Κωνσταντινούπολη, καταγόμενο από το Σκαμνέλι του Ζαγορίου. Την άποψη αυτή διαψεύδει ο απόγονος του Ιωάννης Μαζαράκης-Αινιάν ο οποίος γράφει ότι ο Ζαχαρίας αρνήθηκε να δώσει τον όρκο των φιλικών λόγω του ιερατικού του σχήματος. Στις 21 Ιουνίου 1818 ο Αναγνωσταράς μύησε τον Δικαίο, ο οποίος την επόμενη ημέρα μύησε με τη σειρά του τον Χριστόδουλο Αινιάνα, ηλικίας 25 ετών τότε. Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας ήλπιζαν μέσω των Αινιάνων να εισέλθουν στους κύκλους των Φαναριωτών για να αντλήσουν νέα μέλη, με απώτερο στόχο την μύηση του Δημητρίου Μουρούζη, μεγάλου μεταφραστή της Πύλης, ο οποίος αν και άκουσε με ευχαρίστηση τα της Εταιρείας, δεν θέλησε να ορκιστεί, όμως δέχθηκε να προστατεύει τα μέλη της Εταιρείας. Την απόλυτη εφαρμογή του σχεδίου των Φιλικών ανέστειλε ο θάνατος του Σκουφά στις 31 Ιουλίου του ίδιου έτους και ο Ζαχαρίας Αινιάν συνέταξε επιτύμβιο για τον θάνατο του το οποίο κυκλοφόρησε ευρέως στους κύκλους των Φιλικών προκαλώντας τους ενθουσιασμό καθώς αναφέρονταν ότι ο Νικόλαος Σκουφάς κραύγαζε: «Ελλάς σώζου, φοίνικος δ' άπτου και ου κυπαρίσσου, εγείρου δε τάχιστα».
Σύλληψη & Εξορία
Ο Γρηγόριος Δικαίος μετέτρεψε σε τόπο συγκεντρώσεως των Αποστόλων μελών της Εταιρείας το σπίτι των Αινιάνων. Εκεί, με το πρόσχημα της διασκεδάσεως, συγκεντρώνονταν μια φορά την εβδομάδα με πραγματικό σκοπό τη λήψη αποφάσεων και την διευθέτηση των εκκρεμοτήτων της Εταιρείας. Το 1819 όταν ο Δικαίος επέστρεψε από το ταξίδι του στην Βλαχία ζούσε στην Κωνσταντινούπολη με ταραχώδη τρόπο, λόγος για τον οποίο συνελήφθη στο δωμάτιό του όμως ο Δημήτριος Αινιάν κατάφερε με χρηματισμό να τον απελευθερώσει. Αργότερα, όταν ένας από τους επίδοξους δολοφόνους του Πασόμπεη βρέθηκε στα Θεραπειά, μπήκε στο σπίτι του Αινιάνα και όταν τον συνέλαβαν, έπιασαν και τον Παπά Ζαχαρία και θα τον εξόριζαν αν δεν επενέβαινε ο Πασόμπεης που βεβαίωσε για την αθωότητά του.
Μετά την 25 Μαρτίου 1821, όταν κηρύχθηκε επισήμως η Ελληνική Εθνεγερσία, οι Τουρκικές αρχές συνέλαβαν όσους βρισκόταν στο σπίτι της οικογένειας των Αινιάν, ακόμη και τον πατέρα του Παπά-Ζαχαρία καθώς και τον Χριστόδουλο τους οποίους φυλάκισαν. Στην συνέχεια τους εκτόπισαν και τους φυλάκισαν στην Κίο της Βιθυνίας. Όλα τα μέλη της οικογένειας Αινιάν ελευθερώθηκαν με δωροδοκία αλλά δεν τους επετράπη να απομακρυνθούν από το νησί και παρέμεναν εκεί ως αφανείς ραγιάδες. Σύμφωνα με άλλη πηγή μετά την εκδήλωση της Εθνεγερσίας ο Ζαχαρίας Αινιάν εγκατέλειψε την σχολή των Θεραπειών και κατέφυγε σε μια περιοχή έξω από την Κωνσταντινούπολη. Σκοπός του ήταν να επιστρέψει στην Ελλάδα όπου βρίσκονταν ήδη ο γιος του Γεώργιος όμως προδόθηκε από κάποιον δημογέροντα και μαζί με τον γιο του Χριστόδουλο συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Το 1827 ο Ζαχαρίας και ο Χριστόδουλος επέστρεψαν μυστικά στην Ελλάδα, όπου ήδη βρισκόταν τα άλλα παιδιά του Παπά Ζαχαρία, ο Γεώργιος, ήδη σημαντικός πολιτικός που είχε χρηματίσει Υπουργός της Αστυνομίας και έγινε Γερουσιαστής επί Ιωάννη Καποδίστρια και ο Δημήτριος, που είχε υπηρετήσει ως στρατιώτης στην επανάσταση και ως γραμματέας του Γεωργίου Καραϊσκάκη, μέλος του Εφετείου των Νήσων επί Καποδίστρια. Εκεί, ο Χριστόδουλος διορίστηκε από τον Καποδίστρια στο Πανελλήνιον, το συμβουλευτικό σώμα που αντικατέστησε το Βουλευτικό. Ο Παπά Ζαχαρίας Αινιάν μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην Υπάτη όπου απεβίωσε λίγα έτη αργότερα.
Μνήμη Παπά Ζαχαρία Αινιάν
Ο Ζαχαρίας συνέταξε το σπουδαίο επιτύμβιο στιχούργημα για τον θάνατο του Σκουφά με έντονη αναφορά στην ιδεολογία της Ελληνικής αρχαιότητας, παρά το γεγονός ότι, ως ιερέας και υπό την κηδεμονία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αντιπαθούσε τις αρχαίες ελληνικές ιδέες, σύμβολα και ονόματα. Η ελαιογραφία του βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών. Οι φιλοσοφικές θέσεις του είναι επηρεασμένες από την αρχαία Ελληνική γραμματεία όπως φαίνεται από τα σωζόμενα κείμενα του γιου του Γεωργίου Αινιάνος που αναφέρει την εκτίμηση που είχε ο πατέρας του στο έργο «Λογική» του Ευγενίου Βούλγαρη, το οποίο τον έφερε σε επαφή με τις ιδέες το ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Μαζί με τα πνευματικά του ενδιαφέροντα ο Παπά Ζαχαρίας διέθετε και στιχουργικές ικανότητες, όπως φαίνεται από το επίγραμμα που έγραψε για τον τάφο του προεστού της Υπάτης Χατζηχρήστου Αναγνώστου Οικονόμου, από το Μαυρίλο.
«Οράς με ώδε κείμενον λίθον ξένε Οράς με θνατέ μήκος, εύρος ως μέγα Ισθ’ ως κέκευθα νέρδεν ‘ανδρα ως μέγα Λίθε ξένω γε όντι, είπε μοι τίνα (;) τον Χατζή, ξένε, Χρήστον τον Οικονόμου άρχοντ’ άριστον της Νέας Πάτρας ξύνες»
Προτομή του Παπά Ζαχαρία Αινιά υπάρχει στην Υπάτη.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- [Μαυρίλο & Οικογένεια Αινιάνων]
- [Οι Αινιάνες: Πατριώτες και Διαφωτιστές Θανάσης Αδάμος, Περιοδικό «Υπάτη», τεύχος 53ο, Δεκέμβριος 2011, σελίδες 43η-55η.]
- [Υπάτη: Έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Παπά Ζαχαρία Αινιάν]
Διαβάστε τα λήμματα
Παραπομπές
- ↑ [Το Μαυρίλlο, ιστορικό χωριό του Νομού Φθιώτιδος βρίσκεται στο όρος Βελούχι Τυμφρηστού σε υψόμετρο 920 μέτρα, κοντά στις πηγές του Σπερχειού ποταμού. Αναφέρεται ότι στην περιοχή ήταν τα θερινά ανάκτορα του Αχιλλέα, γιου του Πηλέα, με μόνιμη εγκατάσταση των αρχαίων ελληνικών φύλων Αινιάνων & Δολόπων. Βρίσκεται οδικώς 65 χιλιόμετρα δυτικά της Λαμίας και 25 χιλιόμετρα ανατολικά του Καρπενησίου. Είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού. Η αρχική ονομασία του ήταν Κορυφές (λόγω θέσεως κάτω από τις βουνοκορφές του Βελουχιού) αλλά επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετονομάστηκε σε Μαυρίλο (έχει αναφερθεί και ώς Μαυρίλλο, Μαυρίλου, Μαβρήλον και Μαυρίλω).]
- ↑ [Οι Αινιάνες ήταν αρχαίο ελληνικό φύλο που ζούσε στη περιοχή δυτικά του ποταμού Σπερχειού.]
