Μελίνα Μερκούρη
Η Μαρία-Αμαλία Μερκούρη, [γνωστή ως Μελίνα], Ελληνίδα ηθοποιός και πολιτικός, η «ερυθρά πόρνη» όπως την αποκάλεσε γνωστή Αθηναϊκή εφημερίδα [1], ιδρυτικό στέλεχος, βουλευτής και υπουργός κυβερνήσεων του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος [Πα.Σο.Κ.] γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1920 στην Αθήνα και πέθανε από καρκίνο στις 6 Μαρτίου 1994, στο Memorial Hospital στη Νέα Υόρκη, όπου νοσηλεύονταν. Η κηδεία της έγινε στις 10 Μαρτίου με δημόσια δαπάνη και τιμές πρωθυπουργού και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.
Η Μελίνα παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο, τον χειμώνα του 1939, με τον Παναγή Χαροκόπο και ο γάμος τους έγινε, κρυφά από τις οικογένειες τους, σε ένα χωριό της Πελοποννήσου. Κουμπάρα τους ήταν η μετέπειτα σύζυγος του Ιωάννη Λαδά [2], συνταγματάρχη γνωστού από τη συμμετοχή του στην Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967. Μετά το χωρισμό της, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο το 1965, με τον τον Αμερικανό, Εβραϊκής καταγωγής, σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Η καταγωγή της οικογένειας Μερκούρη είναι από την Ερμιόνη της Αργολίδος, όμως μέλη της εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα στο τέλος του 19ου αιώνα.
Οικογένεια Μελίνας Μερκούρη
Η Μαρία-Αμαλία γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μεγαλοαστικό περιβάλλον στο τετραώροφο σπίτι της οικογένειας Μερκούρη επί της οδού Τσακάλωφ στο Κολωνάκι. Πατέρας της ήταν ο Σταμάτης Μερκούρης, πολιτικός που διατέλεσε Υπουργός Δημόσιας Τάξεως και Δημοσίων Έργων και μητέρα της ήταν η Ειρήνη Λάππα, ενώ ήταν ανιψιά του Γεωργίου Μερκούρη και εγγονή του Σπύρου Μερκούρη, ο οποίος ήταν δήμαρχος της Αθήνας, και της Αμαλίας Μερκούρη στο σπίτι των οποίων μεγάλωσε μετά το χωρισμό των γονέων της.
Ενήλικη ζωή
Η Μελίνα, που είχε έναν μικρότερο αδελφό τον Σπύρο Μερκούρη, σε ηλικία 14 ετών πραγματοποίησε αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας αποτέλεσμα ερωτικής απογοητεύσεως για τον ηθοποιό Γιώργο Παππά [3] κι έπεσε στις ρόδες ενός αυτοκινήτου, πράξη που επανέλαβε, σύμφωνα με δική της μαρτυρία στην ηλικία των 30 ετών.
Πρώτος σύζυγος της Μελίνας ήταν ο σημαντικά μεγαλύτερος της Παναγής Χαροκόπος, ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες της εποχής, ιδιοκτήτης ακινήτων αμύθητης αξίας στην Αθήνα, στην τότε συνοικία της Καλλιθέας αλλά και με χιλιάδες στρέμματα γης στη Θεσσαλία. Ο Χαροκόπος ήταν παντρεμένος όταν τη γνώρισε και η η Μελίνα ήταν δεκαεπτά χρονών. Η σύζυγος του Χαροκόπου αρνήθηκε να του παραχωρήσει διαζύγιο και χρειάστηκε εκείνος να της μεταβιβάσει την κυριότητα μίας πολυκατοικίας στη οδό Διδότου για να το πετύχει. Ο Χαροκόπος με τη Μελίνα, παντρεύτηκαν [4] στην Καλαμάτα όπου είχαν καταφύγει, με κουμπάρα την μετέπειτα σύζυγο του συνταγματάρχη Ιωάννη Λαδά, αφού ο Χαροκόπος διαβεβαίωσε τη Μελίνα ότι θα της επέτρεπε να παρακολουθήσει μαθήματα υποκριτικής. Μετά το γάμο τους κατοίκησαν σε σε ρετιρέ 400 τ.μ. στον 4ο όροφο ιδιόκτητης μεσοπολεμικής πολυκατοικίας, δίπλα από τη γαλλική πρεσβεία, στην αρχή της οδού Ακαδημίας στον αριθμό 4 στην Αθήνα [5]. Στη διάρκεια της Κατοχής και ενώ ήταν ακόμη παντρεμένη με τον Χαροκόπο, η Μελίνα διατηρούσε ερωτική σχέση με το συνεργάτη των Γερμανών και μαυραγορίτη Αλέξη Γιαδικιάρογλου [6]. Μετά το χωρισμό της με τον Χαροκόπο, και για περίπου επτά χρόνια, διατηρούσε ερωτική σχέση με τον Πύρρο Σπυρομήλιο, αξιωματικό του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Η Μελίνα βρίσκονταν στις Η.Π.Α., όπου παρουσίαζε στο Μπρόντγουει το «Ίλια Ντάρλινγκ», όταν επιβλήθηκε το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα, από το Γεώργιο Παπαδόπουλο, και έκανε δηλώσεις στις κάμερες των μέσων μαζικής ενημέρωσης λέγοντας, «...Σας παρακαλώ μην πάτε στη χώρα μου». Για το λόγο αυτό στις 12 Ιουλίου 1967, της αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, ενώ δημεύθηκε η περιουσία της στην Ελλάδα. Στις 7 Ιουλίου 1968 πέθανε ο πατέρας της και δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, ενώ ήταν παρούσα με ειδική άδεια τον Ιούλιο του 1972, στην κηδεία της μητέρας της. Συνέχισε να δίνει ομιλίες, συνεντεύξεις, να κάνει ηχογραφήσεις, πορείες, συναυλίες και απεργίες πείνας έως το 1974 και την πτώση του καθεστώτος.
Έγραψε και δημοσίευσε ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο με τίτλο
- «Γεννήθηκα Ελληνίδα».
Ο τίτλος του βιβλίου της είναι η απάντηση που έδωσε στους δημοσιογράφους όταν της ζήτησαν να κάνει μία δήλωση για την αφαίρεση της Ελληνικής Ιθαγένειας από το καθεστώς της 21ης Απριλίου, «Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα».
Θεατρική καριέρα
Το Σεπτέμβριο του 1938, όταν ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές της σπουδές, η Μερκούρη έγινε δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου, απαγγέλοντας ένα ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη, όπου είχε δάσκαλο το Δημήτρη Ροντήρη. Έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε εξήντα περίπου θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Πρωτοεμφανίστηκε στη θεατρική σκηνή το 1944 στο Θέατρο «Βρετάνια» με το θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού
- «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» και ακολούθησε το έργο του Laszlo Bus-Fekete
- «H κόμισσα και ο καμαριέρης».
Τα επόμενα χρόνια συμμετείχε στις παραστάσεις
- «Μις Μπα»,
- «Θα σε παντρευτώ Τέρας»,
- «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα»,
- «Πωλείται Κέφι»,
- «Η Μπόρα Πέρασε»,
- «Επικίνδυνη Στροφή»,
- «Ο Άνθρωπος και τα Όπλα»,
- «Φαύλος Κύκλος»,
- «Της Νύχτας τα Καμώματα»,
- «Ένας Φίλος θα ‘ρθει απόψε»,
- «Τρισεύγενη»,
- «Ανατολικά του Σουέζ»,
- «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ»,
- «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου»,
- «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος»,
- «Γαμήλιο Εμβατήριο»,
- «Ο Βασιλικός»,
- «Το τραγούδι της Κούνιας»,
- «Λεωφορείον ο Πόθος» που αποτέλεσε μια από τις παραστάσεις σταθμούς στην καριέρα της, παράσταση για την οποία γράφτηκε το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι «Χάρτινο το Φεγγαράκι» καθώς το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν για τους ηθοποιούς του Εθνικού ήταν "απαγορευμένο»,
- «Το μικρό Καλύβι»,
- «Το χαμόγελο της Τζοκόντας»,
- «Ο Θάνατος του Εμποράκου»,
- «Bolero»,
- «Άννα Δουκάτσα»,
- «Η Άννα των Χιλίων Ημερών», ιστορική παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Μυράτ και έπαιζαν μεταξύ άλλων η Ειρήνη Παπά, η Άννα Συνοδινού, η Νίτσα Τσαγανέα, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Τίτος Βανδής, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Μίμης Φωτόπουλος, η Βούλα Ζουμπουλάκη κλπ),
- «Το Επάγγελμα της Κυρίας Ουόρεν»,
- «Η Μεγάλη Παρένθεση».
Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στην Γαλλική θεατρική σκηνή. Το 1960 παρουσίασε με το «Θέατρο Τέχνης» το
- «Γλυκό Πουλί της Νιότης» με το πρωτοεμφανιζόμενο τότε Γιάννη Φέρτη. Μια παράσταση που προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον καθώς θεωρήθηκε ως η καλύτερη ερμηνεύτρια του ρόλου της Αλεξάνδρας Ντε Λάγκο.
Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το
- «Illya Darling», έργο που είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού «Never on Sunday». Κατά τα έτη 1967-1974 έπαιξε την «Λυσιστράτη».
Το 1975 επιστρέφοντας στην Ελλάδα ανέβασε στο θέατρο «Κάππα» με τον Νίκο Κούρκουλο την «Όπερα της πεντάρας», το 1976 την «Μήδεια» με το Κ.Θ.Β.Ε., ενώ το 1978 το «Συντροφιά με το Μπρεχτ» από το «Ελληνικό Θέατρο» του Μάνου Κατράκη. Το 1980 ξανανέβασε το «Γλυκό πουλί της Νιότης» με τον Γιάννη Φέρτη και έκλεισε ουσιαστικά την θεατρική της καριέρα με το «Ορέστεια» στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το «Θέατρο Τέχνης». Το 1992 πραγματοποίησε μια τελευταία, έκτακτη, εμφάνιση στην όπερα «Πυλάδης», σε βιντεοσκοπημένη σκηνή, στο ρόλο της Κλυταιμνήστρας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Μουσική / Κινηματογράφος
Η Μερκούρη κατέγραψε πορεία και στη δισκογραφία καθώς έχουν κυκλοφορήσει περισσότεροι από δεκαπέντε δίσκοι της, αλλά και soundtracks ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Έχει ερμηνεύσει Έλληνες συνθέτες, Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Βασίλη Τσιτσάνη αλλά και μουσικά έργα των Κουρτ Βάιλ και Μπέρτολτ Μπρεχτ.
Έχει πρωταγωνιστήσει μαζί με άλλους καταξιωμένους ηθοποιούς σε είκοσι [7] ταινίες διάσημων σκηνοθετών.
- «Στέλλα», θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, μουσική Μάνου Χατζηδάκη και σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη, το 1955. Η ταινία γυρίστηκε με χρηματοδότηση του συλλέκτη Αλέξανδρου Ιόλα, στον οποίο το 1981 όταν ανέλαβε υπουργός Πολιτισμού, πρότεινε να γίνει σύμβουλός της.
- «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη με τον Jules Dassen, το 1956,
- «Η Τσιγγάνα και ο Τζέντλεμαν», το 1957,
- «Ο νόμος», μυθιστόρημα του Ρότζερ Βάιλαντ, το 1958,
- «Ποτέ την Κυριακή», το 1960, που την καθιστά δημοφιλή σε όλη την υφήλιο, ταινία η οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ Μουσικής, ήταν υποψήφια για άλλα τέσσερα Όσκαρ μεταξύ των οποίων και όσκαρ με υποψήφια την ίδια για το πρώτο γυναικείο ρόλο, χαρίζοντας της αρκετές σημαντικές διακρίσεις, βραβείο καλύτερου γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ των Κανών 1960, και παγκόσμια αναγνώριση, όπως στις 19 Μαΐου 1960, το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου στις Κάννες, η υποψηφιότητα για Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου κλπ,
- «Ζήτω ο έρωτας», το 1960,
- «Η Δευτέρα παρουσία», το 1961,
- «Η Φαίδρα» με τον Άντονι Πέρκινς και με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, το 1961,
- «Οι Νικητές», το 1963,
- «Τοπ Καπί» με τον Πίτερ Ουστίνοφ, το 1964,
- «Μηχανικά Πιάνα», το 1965,
- «Κάποιος μπορούσε να πεθάνει», το 1966,
- «10:30 Ένα Καλοκαιρινό Βράδυ» με τη Ρόμι Σναϊτερ, το 1966,
- «Σικάγο», το 1969,
- «Υπόσχεση την Αυγή», το 1970,
- «Η Δοκιμή», το 1973, ντοκιμαντέρ για το Πολυτεχνείο με τους Σερ Λώρενς Ολιβιέ, Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο και άλλους.
- «Μία φορά δεν είναι αρκετό», το 1974,
- «Άσχημες συνήθειες», το 1976,
- «Κραυγή Γυναικών», το 1978.
Πολιτική δράση
Στις 26 Ιουλίου 1974, δύο μόλις μέρες μετά την πτώση της χούντας, επέστρεψε στην Ελλάδα και το Σεπτέμβριο η Μερκούρη ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του ΠΑΣΟΚ, ενώ τον ίδιο χρόνο πολιτεύτηκε, ανεπιτυχώς, στη Β' Περιφέρεια Πειραιά, καθώς συγκέντρωσε 7.500 σταυρούς, όμως έχασε την έδρα για 33 ψήφους. Διατέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, του Εκτελεστικού Γραφείου, αλλά και εισηγήτρια στον Κοινοβουλευτικό Τομέα Ελέγχου Πολιτισμού του ΠΑΣΟΚ. Το 1990 ήταν υποψήφια στις Δημοτικές εκλογές για το Δήμο Αθηναίων κι έχασε από τον Αντώνη Τρίτση, που εκλέχθηκε δήμαρχος.
Βουλευτής
Η Μερκούρη εκλέχθηκε βουλευτής στις εκλογές το 1977, το 1981, το 1985, το 1990 και το 1990. Στις εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993 εξελέγη δεύτερη κατά σειρά στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Υπουργός
Διατέλεσε υπουργός Πολιτισμού από τις 21 Οκτωβρίου 1981 έως τις 2 Ιουλίου 1989, όπως και την περίοδο από τις 11 Οκτωβρίου 1993 έως το θάνατο της.
Δράσεις
Ασχολήθηκε με τη βελτίωση και την ανάδειξη της Αθήνας και συνδέθηκε με τον αγώνα για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα [8]. Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις εργασίες της αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης, ενώ προκήρυξε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη δημιουργία του νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Καθιέρωσε τη δωρεάν είσοδο των Ελλήνων πολιτών στα Μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους και διοργάνωσε σειρά Εκθέσεων τόσο των προϊόντων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όσο και της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και στις πέντε ηπείρους της γης, ενώ έδωσε προτεραιότητα στην προστασία της νεότερης αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς προωθώντας την αναστήλωση σημαντικών κτιρίων σε ολόκληρη τη χώρα και κυρίως της Αθήνας, όπως το Μέγαρο Σλήμαν και το κτίριο Βάιλερ. Πρωτοστάτησε στις εργασίες για τη δημιουργία του Μεγάρου Μουσικής και ως υπουργός χρηματοδότησε την αγορά και την ανακατασκευή του κτιρίου μιούζικ χολ RΕΧ. Δημιούργησε το θεσμό των Δημοτικών Περιφερειακών θεάτρων και συνέβαλε στην ίδρυση και λειτουργία Δημοτικών Ωδείων. Πρωτοστάτησε στην καθιέρωση των Συνόδων των Υπουργών Πολιτισμού της ΕΟΚ και η πρώτη Σύνοδος έγινε κατά τη διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας στην ΕΟΚ. Με πρωτοβουλία της καθιερώθηκε ο θεσμός των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, αναδεικνύοντας πρώτη πρωτεύουσα την Αθήνα, πανευρωπαϊκό λίκνο πολιτισμού με διεθνή ακτινοβολία.
Ο θάνατος της
Η Μελίνα νοσούσε από καρκίνο για πολλά χρόνια και πέθανε στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου 1994. Η σορός της έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητροπόλεως Αθηνών, ενώ στη χώρα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Η νεκρώσιμη ακολουθία της τελέστηκε την Πέμπτη 10 Μαρτίου στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών και τάφηκε στον οικογενειακό τάφο στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, με τιμές αρχηγού κράτους.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- [Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη]
- [Ο ανύπαρκτος μύθος για τη δήθεν αντίσταση της Μελίνας Μερκούρη]
- [Μελίνα Μερκούρη-Συνέντευξη Εκπομπή «Παρασκήνιο»]
- [«Αφιέρωμα–20 Ιουλίου 1974: Τουρκική εισβολή στην Κύπρο»]
- [Η Μελίνα Μερκούρη ως ερμηνεύτρια Stixoi.info]
- [Οι φίλοι του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη]
- [Εργογραφία Cine.gr]
- [Υπουργείο Πολιτισμού Βιογραφία της Μελίνας Μερκούρη]
Παραπομπές
- ↑ [ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ χωρίς λογοκρισία Η Μερκούρη αναφέρεται στην εφημερίδα «Εστία», liberopoulos.gr (ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2022, 13:26')]
- ↑ [Η Μελίνα της Αντίστασης. historia-hellas.blogspot.gr]
- ↑ [Σύμφωνα με όσα είπε σε συνέντευξη της η κριτικός Ροζίτα Σώκου, «...Εμείς τη Μελίνα .... τα ξέραμε όλα της τα κουτσομπολιά. Στα 17 της σηκώθηκε κι έφυγε και πήγε στην Κωνσταντινούπολη με τον Γιώργο Παππά, ο οποίος ήταν και κοπραλάγνος! Θέλω να πω, ότι εμένα δεν με απασχολούσε καθόλου κι εγώ τη λάτρεψα όταν έκανε τη Στέλλα παρότι σε όλη την Κατοχή τα είχε με τον πιο φανερό συνεργάτη των Γερμανών, τον Γιαδικιάρογλου, ο οποίος έδωσε σε συνάδελφο δικό μου ένα μπουκάλι λάδι κι εκείνος του έδωσε ένα χρυσό μενταγιόν με αλυσίδα και το φορούσε η Μελίνα και καμάρωνε...».]
- ↑ [Σκίτσα από το Εφετείο. Εφημερίδα «Μακεδονία», 6 Αυγούστου 1975, σελίδα 11η.
- ↑ [Περιοδικό «Λαβύρινθος», Δημοσθένης Κούκουνας, τεύχος Δεκεμβρίου 2003]
- ↑ [«..Όλοι γνώριζαν ότι η Μελίνα καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής τα είχε µε τον μαυραγορίτη και συνεργάτη των κατακτητών Γιαδικιάρογλου. ∆εν καταλαβαίνω γιατί εξανίστανται ορισμένοι που τους το υπενθυμίζω. ∆εν ωφελούμαι σε τίποτε από τον ντόρο που δημιουργήθηκε. Ένας καλός δημοσιογράφος μπορεί να καταλάβει ποιος θέλει να γεμίσει το Ηρώδειο, όπου γίνεται παράσταση για τη ζωή της. Η Μελίνα δεν ήταν ποτέ ηθοποιός, εκτός από τη “Στέλλα”, όπου την κουμαντάρισε σωστά ο Κακογιάννης...», απόσπασμα από συνέντευξη της δημοσιογράφου Ροζίτας Σώκου το 2014.
- ↑ [Μελίνα Μερκούρη: Το κινηματογραφικό πρόσωπο μιας μεγάλης προσωπικότητας Εφημερίδα «Το Βήμα», 7 Μαρτίου 2014]
- ↑ [Ο λόγος της Μελίνας Μερκούρη στην OXFORD UNION]