Ξενοφοβία

Ο όρος ξενοφοβία (σύνθετος όρος από τις λέξεις: «ξένος» + «φόβος»), λέξη ανύπαρκτη στην αρχαία Ελληνική γλώσσα, η επιφυλακτικότητα απέναντι σε κάθε τι ξένο ή διαφορετικό, εφευρέθηκε προκειμένου να χαρακτηρίζει την απολύτως φυσιολογική, την έντονη επιφυλακτικότητα ή έστω την έκδηλη αντιπάθεια απέναντι σε όσους δεν έχουν την ίδια εθνική ταυτότητα. Ως όρος, όπως και ο ρατσισμός, είναι ίσως οι πλέον χρησιμοποιούμενοι όροι στα πλαίσια των μαρξιστικών επιδιώξεων της Σχολής της Φρανκφούρτης. Ως ξενοφοβία, οι εμπνευστές και χρήστες του όρου, εννοούν την κριτική αντιμετώπιση του ξένου, την τάση αποφυγής του ξένου τρόπου ζωής, των ξένων παραδόσεων και εθίμων, την εδραία πεποίθηση πως το ξένο, πρέπει να αποτελεί στοιχείο έναντι του οποίου πρέπει να στεκόμαστε κριτικά πριν το θεωρήσουμε γόνιμο, θετικό και επομένως υιοθετήσιμο.

Ετυμολογία

Ξενοφοβία (Λεξικό Μπαμπινιώτη)

Σύμφωνα με την λανθασμένη άποψη του γλωσσολόγου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Μπαμπινιώτη, όπως αυτή καταγράφεται στο λεξικό που έχει εκδώσει, η λέξη ξενοφοβία αποτελεί αντιδάνειο από την Αγγλική γλώσσα. Ο Μπαμπινιώτης σημειώνει ότι η λέξη πρωτοεμφανίστηκε στην Ελληνική γλώσσα το 1887, στην εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη, όμως η πρώτη διαπιστωμένη καταγραφή της λέξεως στην Ελληνική γλώσσα ανάγεται στο έτος 1869, δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια νωρίτερα από την εφημερίδα «Ακρόπολις», συγκεκριμένα στο βιβλίο:

• «Κρίσεις και Σκέψεις περί της ελληνικής ατμοπλοΐας» του Αριστείδη Δόσιου.

Επίσης, αντίθετα με την λανθασμένη άποψη του Γεωργίου Μπαμπινιώτη, η λέξη «xenophobia» εμφανίστηκε στην Αγγλική γλώσσα, με τη σημερινή της σημασία το 1903 καθώς, από το 1884 ως τότε, είχε διαφορετική σημασία .

Ο ξένος στην αρχαία Ελλάδα

Οι αρχαίοι Έλληνες, υπερασπιστές του ρατσισμού και της φυλετικής ενότητος, πρότασσαν τον εθνοκεντρισμό. Στο πλαίσιο αυτό ξένος στην Αρχαία Ελλάδα αποκαλούνταν ο Έλληνας που είχε καταγωγή από άλλη πόλη και ποτέ ο αλλοδαπός ενώ η περίφημη φιλοξενία του Ξενίου Διός αφορά αποκλειστικά Έλληνες. Στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν -γενικώς- τους ξένους «βαρβάρους», και κατάλληλους μόνο για δούλους. Σύμφωνα με τον Διογένη το Λαέρτιο ο Ανάχαρσις, γιός ενός Σκύθη και μιας Ελληνίδος, ήρθε στην Αθήνα επί κυβερνήτη Σόλωνος, κατά την 47η Ολυμπιάδα. Φθάνοντας έξω από το σπίτι του Σόλωνος είπε σε έναν υπηρέτη ότι θέλει να δει τον Σόλωνα, ως Ξένος εν ονόματι της Ξενίας και ο υπηρέτης απευθύνθηκε στο Σόλωνα. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο:

«...Και ο θεράπων εκελεύσθη υπό του Σόλωνος ειπείν αυτώ, ότι εν ταις ιδίαις πατρίσι ξένους ποιούνται. Ένθεν ο Ανάχαρσις ελθών έφη, νύν αυτός εν τη πατρίδι είναι, και προσήκειν αυτώ ξένους ποιείσθαι. Ο δε, καταπλαγείς την ετοιμότητα, εισέφρησεν αυτόν, και μέγιστον φίλον εποιήσατο» .

Δηλαδή, ο Σόλων έδωσε εντολή στον υπηρέτη να πει στον Ανάχαρσι ότι μόνο αν βρίσκεσαι στην πατρίδα σου μπορείς να λες ότι είσαι ξένος. Τότε ο Ανάχαρσις κατέφθασε και είπε στον Σόλωνα πως τώρα αυτός βρίσκεται στην πατρίδα του και δικαιούται να λέει πως είναι ξένος (σ.σ.: ως υιός Ελληνίδος μητέρας!) Ο δε Σόλων έμεινε έκπληκτος από την ετοιμότητα του Ανάχαρσι, τον έβαλε μέσα στο σπίτι του και τον έκανε μέγιστο φίλο του.

Τον Απρίλιο του 2015, Τρίτη του Πάσχα, ο Άδωνις-Σπυρίδων Γεωργιάδης στην εκπομπή του στον τηλεοπτικό δίαυλο «Κόντρα», έφερε μαζί του τους Βίους του Διογένη Λαέρτιου και διάβασε απόσπασμα από τον βίο του Αναχάρσεως του Σκύθου, που αποδεικνύει πως στα Αρχαία Ελληνικά Ξένος είναι ο Έλληνας από άλλη πόλη και ότι η φιλοξενία του Ξενίου Διός αφορά αποκλειστικά Έλληνες. Σχολιάζοντας τον Διογένη Λαέρτο είπε:

«Το ακούτε; Δεν είπε ο Σόλων πως όποιος έρχεται από την Σκυθία, μπάτε σκύλοι αλέστε, του δίνουμε ένα εξάμηνο χαρτί και γυρίζει στις πλατείες να λιάζεται… Δεν είπαν αυτό οι Αρχαίοι Έλληνες!.. Τι να κάνουμε τώρα; Μπορεί να μην αρέσει στην Αριστερά, μπορεί να γκρεμίζει τους μύθους τους, μπορεί να γκρεμίζει την αμορφωσιά που μάς έχουν επιβάλει, αυτό όμως γράφουν τα κείμενα, αυτή είναι η αλήθεια».

Πολλοί είναι όσοι επικαλούνται ρήσεις αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων αλλά και τη ρήση του Μεγάλου Αλέξανδρου, το 324 π.Χ.: «Τους ανθρώπους τους καταμερίζω με μοναδικό κριτήριο την αρετή» και υποστηρίζουν πως μ' αυτή έδειξε το δρόμο για την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων και λαών με διαφορετικά εθνικά, φυλετικά ή θρησκευτικά γνωρίσματα. Όλοι αυτοί προσποιούνται ότι αγνοούν πως ο Μέγας Αλέξανδρος, ως κοσμοκατακτητής και κοσμοκράτορας ηγούμενος του Ελληνικού έθνους, αναφέρονταν σε μια σειρά από λαούς τους οποίους είχε υποδουλώσει και φιλοδοξούσε να εξελληνίσει.

Ξενοφοβία & σύγχρονη εποχή

Η ξενοφοβία, όρος που χρησιμοποιούν κατ' εξοχή οι διεθνιστές -φιλελεύθεροι ή κομμουνιστές- επηρεάζει τις σχέσεις και τις αντιλήψεις μιας ομάδας ανθρώπων για μια άλλη και αποτελεί το αντίπαλο δέος στις φυσιολογικές ανησυχίες για την απώλεια της εθνικής ταυτότητας καθώς και στην απολύτως θεμιτή καχυποψία έναντι άλλων προσώπων ή εθνικών ομάδων, όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί στόχο της εθνικά ορθής συμπεριφοράς η εξάλειψη της παρουσίας του διαφορετικού.

Μορφές

Συχνά οι εμπνευστές του όρου κάνουν λόγο για «ξενοφοβική βία» (xenophobic violence), έκφραση με την οποία χαρακτηρίζεται η άσκηση μιας μορφής βίας, η οποία έχει ως υπόβαθρο κινητοποιήσεων την προκατάληψη [bias-motivated violence]. Πλέον τείνει να μετατραπεί σε γενικότητα η χρήση του όρου «εγκλήματα μίσους» [hate crimes], ώστε να σηματοδοτηθούν «εγκληματικές επιθέσεις», στις οποίες το θύμα ή ο στόχος έχουν επιλεγεί βάσει κριτηρίων, που έχουν ως βάση τη φυλή, την εθνική ή εθνική καταγωγή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, το φύλο, την ηλικία, το χρώμα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την αναπηρία ή άλλες ιδιαιτερότητες.

Κοινωνική ξενοφοβία

Η αποκαλούμενη κοινωνική ξενοφοβία διευκολύνει εχθρικές και βίαιες αντιδράσεις, όπως τη μαζική απέλαση των ξένων, το πογκρόμ ή και την γενοκτονία. Σύμφωνα με τους δημιουργούς του όρου, που είναι και οι κατ' εξοχή χρήστες του, η αποκαλούμενη κοινωνική ξενοφοβία εκδηλώνεται σε:

• Μετανάστες, οι οποίοι δεν ανήκουν στην κοινωνία της χώρας στην οποία μεταναστεύουν,
• Φυλές, μία ή περισσότερες, οι οποίες έγιναν τμήμα της κοινωνίας μιας χώρας μέσω πολεμικών αναμετρήσεων και κατακτήσεων.

Πολιτιστική ξενοφοβία

Η αποκαλούμενη πολιτιστική ξενοφοβία είναι, σκοπίμως, ευρύτατη ως έννοια. Αν και εξαιρετικά σπάνια καταλήγει σε επιθετικότητα εναντίον μεταναστών ή φυλών, όμως καθώς αποτελεί, πλέον, σύνηθες φαινόμενο οι πολιτισμοί να δέχονται ξένες επιρροές, όπως λέξεις που περιλαμβάνονται σε μια εθνική γλώσσα (συνήθως αγγλικές, γαλλικές και σπανιότερα γερμανικές λέξεις στην ελληνική γλώσσα), αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικές εκστρατείες για «γλωσσικό καθαρισμό», δηλαδή να διαγραφούν οι ξένες λέξεις από την τρέχουσα καθομιλουμένη γλώσσα.

Εθνικισμός & ξενοφοβία

Ο όρος ξενοφοβία, όπως και οι αντίστοιχοι ρατσισμός και πολυπολιτισμός έχουν βασικό τους στόχο τον εθνικισμό και συνεπακόλουθα τους υποστηρικτές του. Στα πλαίσια που οριοθέτησαν οι δημιουργοί της Σχολής της Φρανκφούρτης, μελετάται από ιστορικούς, κοινωνιολόγους, ανθρωπολόγους, ψυχολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και ανεξάρτητους επιστήμονες της πολιτικής θεωρίας, από ειδικούς της επικοινωνίας, όσους ασχολούνται με τις εθνοτικές σπουδές και την επίλυση συγκρούσεων, ενώ συχνά και οι δημοσιογράφοι καλύπτουν συγκεκριμένα παραδείγματα. Οι επικυρίαρχοι, εμπνευστές των όρων, στοχεύουν στην εκ των έσω αποσύνθεση των εθνών και στην κατάρρευση, με την μέθοδο της διασποράς του πραγματικού φόβου των βίαια λεκτικών χαρακτηρισμών ή και του κοινωνικού αποκλεισμού, κάθε οργανωμένης ή ατομικής αντιστάσεως στα οικουμενικά σχέδια τους. Οι εθνικιστές αποτελούν συχνά τον ομολογημένο ή ανομολόγητο στόχο δηλώσεων δήθεν επιφανών φιλελεύθερων ή μαρξιστών, οι οποίοι διαδηλώνουν την πεποίθηση τους ότι καταδικάζουν κατηγορηματικά και ξεκάθαρα οποιαδήποτε έκφραση ρατσισμού, ξενοφοβίας, μισαλλοδοξίας και διακρίσεων από όπου κι αν προέρχεται.

Παράλληλα με την θεσμοθέτηση της αποκαλούμενης Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Ρατσισμού, οι ίδιοι φορείς τονίζουν σε απειλητικούς τόνους ότι «δεν θα ανεχθούμε όσους προσπαθούν συστηματικά να δηλητηριάσουν με μίσος την κοινωνία μας», χρησιμοποιώντας πρώτοι αυτοί ακραία απειλητικό πολιτικό λόγο και υστερικό μίσος εναντίον κάθε τι εθνικού αλλά και των φορέων του στην κοινωνία. Προσπαθούν έτσι να επιβάλλουν, με βίαιο τρόπο, τη σιωπή ως απόρροια του φόβου που προκαλούν οι λόγοι τους ή συχνότατα οι ενέργειες τους, όπως κατασταλτικά μέτρα που συχνά καταλήγουν σε φυλακίσεις, σε άλλες περιπτώσεις στην ηθική απαξία καθώς και στην ίδια τη φυσική εξόντωση, σε βάρος μεμονωμένων ατόμων ή ολόκληρων κοινωνικών ομάδων. Έτσι οι εθνικιστές γίνονται συχνά αποδέκτες μηνυμάτων επισήμων φορέων που τονίζουν: «....λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εξάλειψη προκαταλήψεων και στερεοτύπων και για την καταδίκη και απομόνωση της ρητορικής και των πράξεων μίσους. Δεν θα σταματήσουμε μέχρι να εξαφανιστούν πλήρως και τα τελευταία αποκρουστικά υπολείμματα ιδεολογημάτων, που έφεραν μόνο καταστροφή και όλεθρο στην ανθρωπότητα....», δίχως να διευκρινίζουν ποια είναι αυτά τα υπολείμματα ιδεολογημάτων ή ποια μέσα και πόσο θεμιτά θα χρησιμοποιηθούν για την καταστολή ιδεολογικών συμπεριφορών που χαρακτηρίζουν ως προκαταλήψεις και στερεότυπα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Η ξενοφοβία στην Ελλάδα]
• [Ξενοφοβία, Αναστασία Καρακίτσου]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org