Ξενοφών Κοντιάδης

Ο Ξενοφώντας Κοντιάδης Έλληνας διδάκτορας ιατρός-χειρουργός, μία εμβληματική μορφή της χειρουργικής, Πανεπιστημιακός, καθηγητής της Χειρουργικής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, -εθνικός ήρωας που έπεσε εν ώρα ασκήσεως των καθηκόντων του στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και θεωρήθηκε η μεγαλύτερη Ελληνική επιστημονική απώλεια του πολέμου 1940-41, γεννήθηκε στις 31 Ιουλίου 1903 στο νησί και στην πόλη Μασσαλία της Γαλλίας και πέθανε ανήμερα της Λαμπρής, στις 20 Απριλίου 1941, με το νυστέρι στο χέρι μέσα στη χειρουργική αίθουσα του 2ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων. Ο Κοντιάδης τάφηκε την επόμενη ημέρα στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων στα Ιωάννινα.

Ξενοφών Κοντιάδης
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 31 Ιουλίου 1903
Τόπος: Μασσαλία (Γαλλία)
Σύζυγος: Μαρίνα-Αικατερίνη Λογοθετόπουλου
Τέκνα: Παύλος, Κωνσταντίνος
Υπηκοότητα: Γαλλική, Ελληνική
Ασχολία: Ιατρός Χειρουργός Καθηγητής Πανεπιστημίου
Θάνατος: 20 Απριλίου 1941
Τόπος: 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωάννινα (Ελλάδα)

Το 1936 παντρεύτηκε με την Μαρίνα-Αικατερίνη (Μούκη) Λογοθετοπούλου (1914-1999), την μεγαλύτερη από τις δύο κόρες του καθηγητή Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου, του δεύτερου Κατοχικού Πρωθυπουργού της Ελλάδος. Ο Ξενοφώντας από το γάμο του απέκτησε δύο γιούς, τον Παύλο που γεννήθηκε το 1938 μετέπειτα διδάκτορα της Νομικής και τον Αρχιτέκτονα Ξενοφώντα-Κωνσταντίνο που γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1941 και έλαβε το όνομα του ήρωα αδικοχαμένου πατέρα του και του παππού του, καθηγητή και δεύτερου κατοχικού πρωθυπουργού, Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου.

Βιογραφία

Γονείς του Ξενοφώντα ήταν ο έμπορος Ιωάννης Ξ. Κοντιάδης, με καταγωγή από την Ήπειρο, και η Ελένη Κραβαριώτη με καταγωγή από την Πάτρα απόγονος του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού, εύποροι Έλληνες έμποροι της διασποράς που ζούσαν στη Μασσαλία, οι οποίοι όχι μόνο είχαν διατηρήσει την Ελληνική υπηκοότητα αλλά μετέδωσαν και στο γιο τους τις ιδέες και την αγάπη τους για την Ελλάδα.

Σπουδές & Επαγγελματική σταδιοδρομία

Ο Ξενοφών Κοντιάδης ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και τις Γυμνασιακές σπουδές στη Μασσαλία. Το Ακαδημαϊκό έτος 1920-21 ενεγράφη στη Σχολή των Επιστημών (Έcole des Sciences) της Μασσαλίας, από όπου έλαβε τον τίτλο του «Licencié en Sciences» («πτυχίο επιστημών») το 1923, πραγματοποιώντας ανώτερες σπουδές στη Φυσική, Χημεία, Φυσική Ιστορία, Γενική Χημεία και Φυσιολογία. Παράλληλα, το ακαδημαϊκό έτος 1921-22 ενεγράφη στην Ιατρική Σχολή της Μασσαλίας και το 1922 διορίστηκε, μετά από διαγωνισμό, «Externe des Hôpitaux» (εξωτερικός ιατρός των Νοσοκομείων Μασσαλίας), όπου το διάστημα 1923-24 εργάστηκε στο Χημικό Εργαστήριο σε θέματα Οργανικής Χημείας και παρακολούθησε τη Χειρουργική Κλινική και στη συνέχεια το Παθολογικό Τμήμα.

Συνέχισε με ιατρικές σπουδές στο Παρίσι, όπου είχε ως καθηγητές σημαντικές φυσιογνωμίες της Ιατρικής επιστήμης, όπως οι Paul Lecene, Henry Roger, Leon Binet, Charles Lenormant και άλλοι. Επίσης, το 1923 μεταγράφηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Παρισίων όπου παρακολούθησε το Παιδιατρικό Τμήμα και την Χειρουργική Κλινική, ενώ εργάστηκε και στο Φυσιολογικό Εργαστήριο. Το 1924, μετά από διαγωνισμό, διορίστηκε εξωτερικός ιατρός των Νοσοκομείων Παρισίων, [«Εxterne des Hôpitaux»], 14ος σε σειρά επιτυχίας. Ο Κοντιάδης αναγορεύτηκε διδάκτορας της ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου των Παρισίων με θέμα της διατριβής του τις τραυματικές φλεβίτιδες και θρομβώσεις .

Το διάστημα από το 1924 έως το 1927 εργάστηκε ως εξωτερικός ιατρός σε Παθολογικές Κλινικές με πρόθεση να ειδικευτεί στη Χειρουργική. Το 1927, μετά από διαγωνισμό, διορίστηκε «Interne Provisoire des Hôpitaux» και υπηρέτησε ως εσωτερικός ιατρός στην Ουρολογική Κλινική του Νοσοκομείου Necker και κατόπιν στο Χειρουργικό Τμήμα του ίδιου Νοσοκομείου. Μετά το διαγωνισμό του 1928 διορίστηκε τακτικός εσωτερικός ιατρός των Νοσοκομείων Παρισίων, [«Interne des Hôpitaux de Paris»], 10ος μεταξύ 700 υποψηφίων εξωτερικών ιατρών. Το 1929 εργάστηκε ως Interne στο Hôpitaul Maritime του Berck-plage [Pas de Calais], στο οποίο νοσηλεύονταν ασθενείς με φυματιώσεις οστών και αρθρώσεων .

Επιστρέφοντας στο Παρίσι εργάστηκε στην ομάδα του καθηγητή Paul Lecène σε θέματα Παθολογικής Ανατομίας και το 1930 υπηρέτησε ως Interne του André Richard, διευθυντή του Παιδιατρικού Χειρουργικού Τμήματος του Νοσοκομείου Trousseau, και στη Χειρουργική Κλινική του καθηγητή Paul Mathieu στο Νοσοκομείο Saint Louis ενώ παρακολούθησε φροντιστήριο Ανατομικής Παθολογίας υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Roussy και του τότε έκτακτου καθηγητή Leroux. Το 1931 εργάστηκε ως Interne του καθηγητή Maurice Chevassu στην Ουρολογική Κλινική του Νοσοκομείου Cochin. To 1932 προσελήφθη στην ομάδα του καθηγητή Charles Lenormant στη Χειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου Pitié. Το 1933-34 εργάστηκε ως Interne του J. L. Roux-Berger, διευθυντή της Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου Tenon και της Fondation Curie. Μετά εξάμηνη υπηρεσία στο Χειρουργικό Τμήμα του Νοσοκομείου Lariboisière περάτωσε τη θητεία του ως Interne des Hôpitaux, η οποία, κατ’ εξαίρεση, παρατάθηκε επί έξι έτη. Τέλος, το 1934 υπέβαλε την εναίσιμο διατριβή του [Diplôme d Etat], με την οποία αναγορεύτηκε διδάκτορας της Ιατρικής με θέμα σχετικό με τις τραυματικές φλεβίτιδες και θρομβώσεις, με τίτλο:

• «Phlébites traumatiques et thromboses révélées par un effort» .

Τον Ιούλιο του 1934, προσελήφθη τακτικός «Chef de Clinique Chirurgicale» του Πανεπιστημίου Παρισίων στην Χειρουργική Πανεπιστημιακή Κλινική του καθηγητή Charles Lenormant στο Νοσοκομείο Cochin. Με εντολή της Ιατρικής Σχολής, δίδαξε σειρά μαθημάτων Χειρουργικής Παθολογίας στους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Παρισίων όπως δίδαξε, επίσης θέματα Χειρουργικής Παθολογίας, και στο Ανώτερο Φροντιστήριο Ουρολογίας, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Maurice Chevassu, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1935, όταν αναχώρησε από την Γαλλία για την Ελλάδα.

Ελλάδα / Πανεπιστημιακή σταδιοδρομία

Τον Δεκέμβριο του 1935 ο Κοντιάδης αποφάσισε να εγκατασταθεί και να εργαστεί στην Ελλάδα. Τον Φεβρουάριο του 1936, μετά από πρόταση του καθηγητή Εμμανουήλ Κοντολέοντος, διορίστηκε επιμελητής της Χειρουργικής Προπαιδευτικής Κλινικής και Χειρουργικής Παθολογίας και υπέβαλε υποψηφιότητα υφηγητή, με εισηγητή τον ίδιο καθηγητή. Στις 26 Φεβρουαρίου του 1937 ανακηρύχθηκε Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα της διατριβής του:

• «Κλινικαί ακτινολογικαί και πειραματικαί έρευναι επί των πυελονεφριτίδων της κυήσεως».

Ως υφηγητής δίδαξε Χειρουργική στο Αρεταίειο Νοσοκομείο. Το ίδιο έτος ανέλαβε καθήκοντα Διευθυντή της Α' Χειρουργικής Κλινικής του «Ζάννειου Δημοτικού Νοσοκομείου» Πειραιώς. Τον Απρίλιο του 1939 ο Κοντιάδης ήταν ο μόνος υποψήφιος για την επικουρική έδρα της Χειρουργικής Παθολογίας και Χειρουργικής Προπαιδευτικής Κλινικής και ο διορισμός της έγινε στις 2 Νοεμβρίου 1939, όταν ανακηρύχθηκε Επικουρικός Καθηγητής . Στις αρχές Ιανουαρίου του 1940 απεβίωσε ο τακτικός καθηγητής Εμμανουήλ Κοντολέων και η Ιατρική Σχολή προκήρυξε την πλήρωση της έδρας, με τον Κοντιάδη να είναι ο μόνος που υπέβαλε υποψηφιότητα. Η κρίση του έγινε στη συνεδρίαση της 30ης Μαΐου 1940 και, με τη θετική γνώμη των καθηγητών που συμμετείχαν , εκλέχτηκε παμψηφεί τακτικός καθηγητής. Στην επιτροπή δεν συμμετείχε ο τότε καθηγητής της Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, «κωλυόμενος λόγω συγγενείας». Η εκλογή του Κοντιάδη εγκρίθηκε από το Υπουργείο Παιδείας στις 12 Ιουνίου 1940 και παράλληλα ανέλαβε καθήκοντα Διευθυντού της αντίστοιχης Πανεπιστημιακής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο .

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Την 28η Οκτωβρίου 1940, το ξημέρωμα της οποίας η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα, ο Κοντιάδης ολοκλήρωσε την παράδοση του μαθήματος του και αποχαιρέτησε τους φοιτητές με τη φράση: «Κύριοι, γνωρίζετε τι συνέβη στην Πατρίδα μας. Πιστεύω ότι ο καθείς θα πράξη το καθήκον του. Σας εύχομαι καλήν τύχην. Το μάθημα ετελείωσεν». Τις επόμενες ημέρες ο Καθηγητής Κοντιάδης κατατάχθηκε με το βαθμό του Εφέδρου Πλωτάρχη-Ιατρού του Βασιλικού Ναυτικού και τοποθετήθηκε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πατρών, όμως τον επόμενο μήνα, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, μετατέθηκε στη διεύθυνση του Ναυτικού Νοσοκομείου Ναυστάθμου Σαλαμίνας. Στο τέλος του Δεκεμβρίου ανέλαβε εκ νέου καθήκοντα διευθυντή στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς, όμως σύντομα μετατέθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, στην Ήπειρο, με δική του αίτηση και επίμονες πιέσεις που άσκησε προς διάφορες κατευθύνσεις, αν και ήταν ιατρός του Ναυτικού. Έτσι, με απόφαση της Διοικήσεως ο Κοντιάδης, που έφερε τότε βαθμό εφέδρου Αντιπλοιάρχου Ιατρού του Βασιλικού Ναυτικού, τοποθετήθηκε, την 1η Ιανουαρίου 1941, διευθυντής στο 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, στο οποίο για ένα διάστημα υπηρέτησε και ο καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης, στο Μέγαρο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, όπου δημιούργησε ειδικό τμήμα Χειρουργικής για τους οπλίτες που είχαν υποστεί κρυοπαγήματα.

Επιστημονικό συγγραφικό έργο

Ο Κοντιάδης είχε δημοσιεύσει εκατό περίπου εργασίες και μελέτες στη Γαλλική γλώσσα, οι οποίες σχετίζονταν με τις νόσους των οστών και των αρθρώσεων, των παθήσεων των άκρων, επί της χειρουργικής του θώρακος, της κοιλίας, των παθήσεων των νεύρων και των αγγείων, επί των νόσων του ουροποιητικού συστήματος, των ανδρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων, ενώ άξια ιδιαίτερης μνείας είναι η διατριβή του, το 1934, δημοσιευμένη στη Γαλλική γλώσσα:

• «Phlébites traumatiques et thromboses révélées par un effort» [«Επί των φλεβικών θρομβώσεων και των φλεβιτίδων»].

Επίσης εξέδωσε και το:

• «Ξενοφών Ι. Κοντιάδης, Τίτλοι και Έργα», εκδόσεις «Κωνσταντινίδης-Τσιγαρίδης», Αθήνα, 1936, το οποίο εξέδωσε ο ίδιος σχετικά με την υποψηφιότητά του επί υφηγεσία στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Ξενοφώντας Κοντιάδης τιμήθηκε µε 6 από τις σπουδαιότερες Γαλλικές επιστημονικές διακρίσεις. Συγκεκριμένα:

• της Ιατρικής Σχολής Μασσαλίας το 1922,
• της Ιατρικής Ακαδημίας Παρισίων (Prix Laval) το 1926,
• της Χειρουργικής Ακαδημίας των Παρισίων (Prix Aimé Guinard) το 1935,
• του Γαλλικού Συνδέσμου Ουρολογίας (Prix Etienne Taesch) το 1932,
• του Πανεπιστημίου Παρισίων για τη διδακτορική του διατριβή (Prix de Thèses-Médaille d argent) το 1934 και
• του Πανεπιστημίου Παρισίων, επίσης, (Prix Chateauville) το 1936.

Το τέλος του

Το ξημέρωμα της Κυριακής 20 Απριλίου 1941, ανήμερα της ημέρας της Λαμπρής των Ορθοδόξων, ο Κοντιάδης χειρουργούσε με εντατικό τρόπο. Στη διάρκεια μιας επεμβάσεως το κτίριο δέχθηκε αεροπορική επιδρομή και τρεις βόμβες, που έπεσαν από ιταλικά αεροπλάνα, κτύπησαν τη νότια πλευρά του κτιρίου διέλυσαν τους χώρους του Νοσοκομείου και των υπόγειων χειρουργείων του σκοτώνοντας τον καθηγητή Κοντιάδη αλλά και τον Γενικό Αρχίατρο Γεώργιο Μαρκάκη. Στην ίδια επίθεση της εχθρικής αεροπορίας έχασαν τις ζωές τους, η 57χρονη προϊσταμένη αδελφή Ε.Ε.Σ. Ελένη Παρασκευοπούλου από την Κέρκυρα, διευθύνουσα του Τμήματος Νοσοκόμων Ε.Ε.Σ. και προϊσταμένη νοσηλείας στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία στην Ήπειρο, η 30χρονη διπλωματούχος αδελφή Ελένη Γιολούντα από την Κρήτη, διευθύνουσα του 2ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, η 20χρονη διπλωματούχος αδελφή Ελένη Καλογερίδου, οι εθελόντριες αδελφές νοσοκόμες Λουκία Κυριακού 35 ετών και Ελένη Μητροπούλου 30 ετών, η 60χρονη εθελόντρια Δόκιμη διαιτολόγος Ελένη Τσάλη, καθώς μια νεαρή Γιαννιώτισσα εθελόντρια που δεν αναγνωρίστηκε.

Από το χειρουργείο του Κοντιάδη σώθηκε μόνο ο υπό νάρκωση τραυματίας που χειρουργούσε εκείνη την ώρα, αν και ο Πέτρος Αποστολίδης αναφέρει ότι πρόκειται για τον γιατρό Κολτσίδα που εξουθενωμένος είχε πέσει να κοιμηθεί και βρέθηκε κάτω από ένα κρεβάτι το οποίο ανατράπηκε από το ωστικό κύμα που προκάλεσε η έκρηξη. Ακόμη, βρήκαν το θάνατο ένας Λοχίας, ένας Δεκανέας και δέκα οκτώ οπλίτες μέλη της Φρουράς του Νοσοκομείου, αν και σύμφωνα με άλλη πηγή οι νεκροί ανήλθαν σε πενήντα επτά. Γράφει σχετικά ο Πέτρος Αποστολίδης που υπηρετούσε στον πόλεμο ως ιατρός στο 1ο στρατιωτικό νοσοκομείο στο Φρούριο, στο Κάστρο των Ιωαννίνων:

«...Η βόμβα είχε σκάσει ακριβώς στο κατώφλι της πόρτας του ενός από τα δύο χειρουργεία, αφού τρύπησε στέγη, ταβάνια και πατώματα τσιμεντένια. Είχαν εγχείρηση εκείνη τη στιγμή, σκοτώθηκαν γιατροί, νοσοκόμοι και όσοι βρίσκονταν στο χειρουργικό θάλαμο, εκτός από τον εγχειριζόμενο. Αναποδογύρισε το χειρουργικό κρεβάτι – δεν είχε ακόμη αρχίσει η εγχείρηση- κι αυτός βρέθηκε λιπόθυμος ύστερα ανάμεσα σε νεκρούς, χωρίς γρατσουνιά. Το μεγάλο χολ ανάμεσα στα δύο χειρουργεία ήταν γεμάτο νοσοκόμους και αρρώστους, όλες οι αδελφές του Νοσοκομείου τακτοποιούσαν γάζες και επιδέσμους για τους κλιβάνους των χειρουργείων. Η βόμβα τις κομμάτιασε ... Βάζαμε στη σειρά τα φορεία με τους σκοτωμένους και πάω να παραμερίσω κάτι που έμοιαζε με περίεργο δοχείο. «Μη,…» ακούω να μου φωνάζουν, «μη κι είναι βόμβα». Ήταν η μισή χωμένη και σφηνωμένη μέσα στο τσιμεντένιο πάτωμα, χωρίς να εκραγεί....».

Μεταθανάτιες τιμές

Μετά τον ηρωικό θάνατό του, ο Κοντιάδης τιμήθηκε με:

• τον βαθμό του εφέδρου Αντισυνταγματάρχη εξ εφέδρων Υγειονομικού,
• Ταξιάρχη του Τάγματος Γεωργίου Α' μετά ξιφών, το 1947,
• Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος μετά ξιφών, το 1948.

Λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Κοντιάδη η Σύγκλητος του πανεπιστημίου Αθηνών ανέθεσε στον ζωγράφο Αντώνιο Πολυκανδριώτη να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του καθηγητή, το οποίο βρίσκεται σήμερα εκτεθειμένο στο κτίριο «Κωστή Παλαμά», στην οδό Ακαδημίας 48. Το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο τοποθέτησε την προτομή του, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Αθανάσιο Απάρτη, σε περίοπτη θέση του ισογείου του κτιρίου του ενώ με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου τα Κεντρικά Χειρουργεία ονομάσθηκαν Χειρουργεία «Ξενοφών Κοντάδης».

Το μεσημέρι της Παρασκευής 21 Φεβρουαρίου 2020 με αφορμή την επέτειο του εορτασμού της 107ης επετείου απελευθερώσεως των Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο της πόλεως υλοποίησε Τελετή Αποκαλυπτηρίων Προτομής του καθηγητού Ξενοφώντος Κοντιάδη στο χώρο του Μουσείου Ιστορίας της Ιατρικής. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του καθηγητού Κοντιάδη έκανε ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος . Το όνομά του Καθηγητή Κοντιάδη αναγράφεται σε τιμητική πλάκα, που βρίσκεται αριστερά στον προθάλαμο του κεντρικού κτιρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Η ζωή και ο θάνατος του καθηγητή Ξενοφώντος Κοντιάδη. Χαρίκλεια Μπαλή, Περιοδικό «Παρουσία», περίοδος Β', τόμος Α', σελίδες 305η-322η.]
• [Ξενοφών Κοντιάδης. Από την ιστορία του Νοσοκομείου tzaneio.gr]
• [Ξενοφών Κ. Κοντιάδης: Ήρωας Καθηγητής Ιατρικής taathinaika.gr]
• [Ξενοφών Κοντιάδης-Ο μέγας νεκρός μας zsgiannina.gr]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org