Χρήστος Μαλεβίτσης

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Χρήστος Μαλεβίτσης Έλληνας παραδοσιοκράτης οικονομολόγος, λυρικός φιλόσοφος, στοχαστής, ποιητής, κορυφαίος δοκιμιογράφος και μεταφραστής φιλοσοφικών έργων, ανώτατος υπάλληλος του Υπουργείου των Οικονομικών, Διευθυντής του Ερευνητικού Τομέα στην Ελληνική Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1927 στο χωριό Καλοσκοπή [τότε Κουκουβίστα] της επαρχίας Παρνασσίδος στο νομό Φωκίδος και πέθανε [1] από καρκίνο, το Σάββατο 1η Μαρτίου 1997 στο σπίτι του στην Φιλοθέη Αττικής όπου κατοικούσε με την οικογένεια του. Η εκφορά της σορού του έγινε την Δευτέρα 3 Μαρτίου από τον Ιερό ναό της Αγίας Φιλοθέης.

Ήταν παντρεμένος με την Βασιλική (Κική) Μαυρομάτη-Μαλεβίτση, υψηλόβαθμο στέλεχος στη Διοίκηση της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, και από το γάμο του έγινε πατέρας ενός γιου, του Κωνσταντίνου Μαλεβίτση.

Χρήστος Μαλεβίτσης

Βιογραφία

Γονείς του Χρήστου ήταν οι πολύτεκνοι Χαράλαμπος και Φωτεινή Μαλεβίτση, των οποίων ο Χρήστος ήταν το τρίτο από τα πέντε παιδιά τους. Μεταξύ των αδελφών του περιλαμβάνεται και η Σούλα Βασιλοπούλου-Μαλεβίτση. Λόγω του επαγγέλματος του πατέρα του, ήταν Σταθμάρχης σιδηροδρόμων, ο Χρήστος έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Ξάνθη όπου παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου και στην Έδεσσα τα πρώτα χρόνια του Γυμνασίου, πριν επιστρέψει με την οικογένεια του στην πατρίδα του το 1943, διαρκούσης της τριπλής κατοχής της Ελλάδος στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου [2]. Την Άνοιξη του 1944 οι Γερμανικές αρχές κατοχής συνέλαβαν και εκτέλεσαν τον πατέρα του, Χαράλαμπο Μαλεβίτση. Την περίοδο 1946-1950 ο Χρήστος σπούδασε Οικονομικές και Εμπορικές επιστήμες στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή στην Αθήνα και ως φοιτητής έκανε την εμφάνισή του στα γράμματα δημοσιεύοντας ποίηση με το ψευδώνυμο «Φρίξος Ζαγγανάς». Παρακολούθησε μαθήματα κοινωνιολογίας και φιλοσοφίας στην Αθήνα. Από το 1958 και επί 35 έτη εργάσθηκε στο Υπουργείο Συντονισμού, διετέλεσε Διευθυντής της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ κατά τα έτη 1960-1961 αποσπάστηκε στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Μελετών της Χάγης, στο οποίο παρακολούθησε μαθήματα Προγραμματισμού και το 1966-1967 στην οικονομική επιτροπή του Ο.Η.Ε. στα Γραφεία του Οργανισμού στη Γενεύη, όπου παρακολούθησε μαθήματα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ανωτάτων Διεθνών Σπουδών [«Hautes Έtudes Internationales»].

Υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της «Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας», του Εθνικού Θεάτρου, της «Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών», του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, τακτικός συνεργάτης των περιοδικών «Ευθύνη», «Νέα Εστία», «Νέα Σύνορα», «Λωτός», και άλλων. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης της Αθηναϊκής ημερήσιας εφημερίδος «Καθημερινή» την περίοδο 1987-1997, όπου κάθε Παρασκευή διατηρούσε την στήλη «Διαστάσεις. Άνθρωποι και Ιδέες».

Οι ιδέες του

Ο Μαλεβίτσης, που επέλεξε για δασκάλους του μεγάλα πνεύματα, αρχαίους τραγικούς όπως τον Πλάτωνα, την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και από τους νεότερους, τους Ιμμάνουελ Κάντ, Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ, Φρειδερίκο Νίτσε, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και τον μέγιστο Γερμανό φιλόσοφο, τον εθνικιστή Μάρτιν Χάιντεγκερ, δεν ανήκει δογματικά σε μία μόνο συγκεκριμένη φιλοσοφική σχολή. Είναι αφηγητής της περιπέτειας του ανθρωπίνου πνεύματος και υποστηρίζει ότι από τα αρχαία χρόνια δύο είναι οι μεγάλες παραδόσεις που χαρακτηρίζουν τους πολιτισμούς που βρίσκονται δυτικά της Εδέμ: το ελληνικό πνεύμα, και ο χριστιανισμός. Διέθετε το χάρισμα να παράγει πρωτότυπη-πρωτογενή σκέψη και τον χαρακτήριζαν πηγαία και ανεπιτήδευτη ευγένεια αλλά και αυθεντική πνευματική αρχοντιά. Ήταν ιδανικός αισθητής, συνομιλητής και δάσκαλος. Με την διατύπωση της φιλοσοφικής του σκέψεως, χάραξε τον δρόμο μιας πορείας προς την μυστική πίστη. Παράλληλα με την χαλάρωση των δεσμών του με τον άκρατο υλισμό, κατόρθωσε την έξαρση του προς ένα πραγματικό ιδεώδες και την επικοινωνία με τις ανώτερες σφαίρες ενός πνευματικά διαμορφωμένου κοσμικού γίγνεσθαι. Ήταν ποιητής κι οραματιστής, ένας του κόσμου τούτου εκείθεν ερχόμενος και με το έργο του στάθηκε μακριά από την πολιτική.

Η υψηλή διανόηση του Μαλεβίτση και η ανεκτίμητη προσφορά του στη φιλοσοφική σκέψη και την Ελληνική κοινωνία υπήρξαν σπάνιες. Το βιοθεωρητικό πλαίσιο της φιλοσοφίας του εκκινεί από Θεολογική βάση. Υπήρξε ο πρώτος συγγραφέας της μεταπολεμικής περιόδου, που μετέφρασε στην Ελληνική πλειάδα φιλοσοφημάτων της δυτικοευρωπαϊκής σκέψεως. Ο Μαλεβίτσης που δεν ανήκει στους ακαδημαϊκούς φιλοσόφους, άφησε μεγάλη και αξιόλογη παρακαταθήκη. Η πολύπτυχη συνεισφορά του δεν περιλαμβάνει μόνο τα φιλοσοφικά του δοκίμια και τις μεταφράσεις του αλλά εκτείνεται στους τομείς της κριτικής και της μελέτης. Το πρόβλημα «Χρόνος και Είναι» αποτέλεσε το επίκεντρο της προσωπικής φιλοσοφικής εργασίας του Μαλεβίτση. Διακρίνονταν για τον ανοικτό ορίζοντα του νου του που τον κρατούσε μακριά από δογματισμούς και συστημικές δεσμεύσεις, το πνεύμα του που ήταν πάντα σε εγρήγορση και τον ενορατικό φιλοσοφικό στοχασμό του που ήταν επηρεασμένος από τον ιδεαλισμό και τον υπαρξισμό. Στο έργο του πρόσθετε διαρκώς καινοτόμα στοιχεία, έχοντας ως υπόστρωμα την πίστη στην αξία της παραδόσεως και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του αναγνωστικά ελκυστικού έργου του είναι η πίστη στην πνευματική επανάσταση. Στον επιστημονικό λόγο αντέτασσε τον ζωτικό μέσα από τον φακό του υπαρξισμού, με συνέπεια πνεύμα και πολιτισμός να μετουσιώνονται σε αντίσταση στην παρακμή του ανθρώπου διαμέσου μιας συνθετικής διαλεκτικής σχέσεως Ελλάδας-Ευρώπης και νεοελληνικού-ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έζησε μέσα στην πόλη των Αθηνών ως άλλος Σωκράτης ή Διογένης, μεταφράζοντας κλασικά φιλοσοφικά κείμενα της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκέψεως και συγγράφοντας στοχαστικά δοκίμια που αποτέλεσαν την ύλη των τριάντα δύο τόμων του έργου του.

Συγγραφικό έργο

Ο Μαλεβίτσης πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1964, με συνεργασία του στο περιοδικό «Εποχές». Διακρίθηκε ως στοχαστής μέσω της συγγραφής φιλοσοφικών δοκιμίων και άρθρων. Επηρεασμένος από τον υπαρξισμό, ασχολήθηκε κυρίως με το φιλοσοφικό δοκίμιο, ενώ συγχρόνως μετέφρασε ορισμένα απ' τα σημαντικότερα φιλοσοφικά βιβλία του 20ου αιώνα, όπως έργα του εθνικιστή Μάρτιν Χάιντεγκερ, κορυφαίου φιλόσοφου του 20ου αιώνα, Καρλ Γιάσπερς, Μπερντιάεφ και άλλων. Ήταν ο πρώτος που έφερε στα Ελληνικά γράμματα τους φιλοσόφους του Υπαρξιακού στοχασμού και ειδικότερα τον Σαίρεν Κίρκεγκωρ και τον εθνικιστή Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ. Υπήρξε ξεκάθαρος υποστηρικτής του πολυτονικού συστήματος γραφής της Ελληνική γλώσσας και θεωρούσε τον μονοτονικό τρόπο γραφής «..πνευματική παρακμή του Ελληνισμού» [3].

Θέματα που τον απασχολούσαν στα δοκίμια του ήταν: ο μύθος, η ιερότητα, η γνώση, η πίστη, η παρουσία και απουσία Θεού, η παράδοση, οι αρχαίοι τραγικοί και φιλόσοφοι, ο αποκαλυπτικός λόγος της Καινής Διαθήκης, η ομορφιά, η αυτοσυνειδησία, αλλά και θέματα της καθημερινότητος, όπως το χιόνι, οι παπαρούνες ή το δάκρυ στα οποία έδινε μια εξαιρετική ποιητική χροιά. Το έργο του Μαλεβίτση κυκλοφορεί και σε ψηφιακή μορφή από τον «Σύνδεσμο Φίλων Χρήστου Μαλεβίτση» και τον «Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας».

Δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο

  • «Προοπτικές», το 1965, εκδόσεις «Δωδώνη».

Ακολούθησαν τα έργα του:

  • «Γράμματα στην αγαπημένη», ποιητική συλλογή,
  • «Η εσωτερική διάσταση. Δοκίμια σύγχρονου προβληματισμού», το 1970, εκδόσεις «Δωδώνη», (Βραβεῖο Ἱδρύματος Ἐθνικῆς Τραπέζης, 1972),
  • «Η μαρτυρία του ποιητή Γ. Θεμελή», το 1971, εκδόσεις «Στ. Φωτόπουλου», Θεσσαλονίκη,
  • «Ορτέγα Υ Γκασέτ. Ο φιλόσοφος του ζωτικού λόγου», το 1972, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Η τραγωδία της ιστορίας. Δώδεκα δοκίμια μεταϊστορικού προβληματισμού», το 1973, εκδόσεις «Δωδώνη», (Κρατικό Βραβεῖο Δοκιμίου, 1974),
  • «Η φιλοσοφία του Χάιντεγκερ», το 1974, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Πολιτεία και ερημιά. Δοκίμια για την πολιτική κατάσταση της εποχής μας», το 1975, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Οι Αργαυλούντες. Νυχτερινή περιπέτεια», το 1976, «Εκδόσεις των Φίλων, (Βραβεῖο Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, 1978),
  • «Το ανθισμένο Δένδρο», το 1978, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Ο έγκοπος λόγος. Μικρά δοκίμια για μεγάλα θέματα», το 1979, «Εκδόσεις των Φίλων»,
  • «Τα μήλα των Εσπερίδων. Τομές στη συνείδηση της εποχής μας», το 1985, εκδόσεις «Imago»,
  • «Φιλοσοφία και Θρησκεία», 1η έκδοση: Imago, 2η έκδοση: «Παρουσία»,
  • «Περί του τραγικού», το 1986, εκδόσεις «Αστρολάβος/Ευθύνη»,
  • «Εφημερία», το 1989, εκδόσεις «Δωδώνη», (Βραβεῖο Ἱδρύματος Κ. Ουράνη, 1990),
  • «Δυτικά της Εδέμ. Δοκίμια του εικοστού αιώνα», το 1990, «Εκδόσεις των Φίλων»
  • «Δοκίμια Ιδεών», το 1993, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Η παιδεία του ανθρώπου», το 1995, εκδόσεις «Πιτσιλός», (Βραβεῖο τοῦ ἑλληνικοῦ Pen Club», 1997),
  • «Ο φωτισμός του ανθρώπου. Δοκίμια της αιχμής», το 1996, Εκδόσεις των Φίλων».

Μεταθανάτιες εκδόσεις

  • «Η Ζωή και το Πνεύμα», δοκίμια για την έσχατη μέριμνα του ανθρώπου, εκδόσεις «Παρουσία», 1997,
  • «Ο Νεοελληνικός Λόγος», δώδεκα Έλληνες συγγραφείς» (Σολωμός, Κάλβος, Καβάφης, Σικελιανός, Παπαδιαμάντης και άλλοι), εκδόσεις «Αρμός», 1997,
  • «Ο Τραγικός Λόγος», εκδόσεις «Δωδώνη», με πρόλογο του Αλέξη Μινωτή,
  • «Το Δημοτικό Τραγούδι ως περιεχόμενο της συνειδήσεως του νέου ελληνισμού», εκδόσεις «Ευθύνη/Αναλόγιο», το 1999, σελίδες 130. Το έργο, που περιλαμβάνει πέντε ομιλίες του Μαλεβίτση οι οποίες έγιναν στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν το 1985, συνοδεύεται από ένα ψηφιακό δίσκο με την φωνή του συγγραφέα-ομιλητή.

Ο Μαλεβίτσης θεωρεί ότι το δημοτικό τραγούδι, σε αντίθεση με πολλές τρέχουσες «απομυθοποιητικές» αποδομητικές θεωρίες, που επιθυμούν να το αντι­μετωπίσουν ως «ένα μόνο τραγούδι», αποτελεί «το περιεχόμενο της συνειδήσεως του ελληνικού λαού. Δηλαδή είναι ο τρόπος που ο ελληνικός λαός έχει είδηση του κόσμου».

Μεταφράσεις

Ο Μαλεβίτσης μετέφρασε τα έργα:

  • «Αλήθεια κι αποκάλυψη» του Ν. Μπερντιάεφ, το 1967, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Εισαγωγή στη Φιλοσοφία», του Καρλ Γιάσπερς, το 1968, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του Υπαρξισμού, (Κίρκεγκωρ, Χάιντεγκερ, Γιάσπερς, Μαρσέλ, Σάρτρ)», του Ζαν Βαλ, το 1970 εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Η εξέγερση των μαζών», του Ορτέγα Υ Γκασέτ, το 1972, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Εισαγωγή στη Μεταφυσική» του Μάρτιν Χάιντεγκερ, το 1973, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Ιστορία της σύγχρονης Ευρωπαϊκής φιλοσοφίας», του Ι.Μ. Μποχένσκι, το 1975, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Το θάρρος της υπάρξεως», του Πάουλ Τίλλιχ, το 1976, εκδόσεις «Δωδώνη»,
  • «Μαθήματα Φιλοσοφίας», του Καρλ Γιάσπερς, το 1978, εκδόσεις «Παρμενίδης»,
  • «Ιστορία της Φιλοσοφίας», του Γ. Σαχακιάν, το 1979, εκδόσεις «Παρμενίδης»,
  • «Δοκίμιο εσχατολογικής Φυσικής», του Ν. Μπερντιάεφ, το 1984, εκδόσεις «Imago».

Διακρίσεις / Βραβεύσεις

Ο Μαλεβίτσης τιμήθηκε για το έργο του με:

  • Βραβείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας το 1972,
  • Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου το 1974, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1978,
  • Βραβείο του Ιδρύματος Κωνσταντίνου Ουράνη το 1990,
  • Βραβείο του Ελληνικού Pen Club, το 1997.

Μετά τον θάνατο του Μαλεβίτση δημιουργήθηκε ο Σύνδεσμος Φίλων Χρήστου Μαλεβίτση, ο οποίος διοργανώνει συνέδρια και εκδηλώσεις προβολής των ιδεών του και έχει επίσης κυκλοφορήσει σε έντυπη και σε ψηφιακή μορφή το σύνολο των έργων του. Η προτομή του [4], έργο του γλύπτη Ευάγγελου Μουστάκα, βρίσκεται από το 2001 στην οδό Παπαφλέσσα στο Άλσος Κωστόπουλου, απέναντι από το Λύκειο στην Φιλοθέη Αττικής.

Βιβλιογραφία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Για τρεις σπουδαίους πνευματοφόρους φίλους Γρηγόρης Γ. Βαρελάς, Εφημερίδα «Καθημερινή», Γράμματα Αναγνωστών, 5 Μαρτίου 2019.
  2. [Ο Μαλεβίτσης περιγράφει την εμπειρία του πολέμου στο έργο του «Η τραγωδία της ιστορίας»: «....Τόν Αὔγουστο τοῦ ’44, ἐπιστρέφοντας ἀπό νέο διωγμό πρός τά βουνά, βρήκαμε τό χωριό μας πυρπολημένο. Τό σπίτι πού γεννήθηκα κείτονταν στάχτη καί μαυρισμένες πέτρες. Ἀτμίδες καπνοῦ ἀνέθρωσκαν ἀκόμη ἀπό τά ἐρείπια. Ἡ μάνα μου ἔσκυψε ἐπάνω τους καί ἔσυρε θρῆνο σπαραχτικό. Ἤμασταν πέντε ψυχές σέ τόπο ὀρεινό, χωρίς στέγη. Τόν πατέρα μου τόν εἶχαν ἐκτελέσει οἱ γερμανοί, τήν ἄνοιξη τοῦ ἴδιου χρόνου».]
  3. Ἡ μονοτονικὴ πνευματικὴ παρακμὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ Κίνηση Πολιτών για την Επαναφορά του Πολυτονικού Συστήματος.
  4. Μουστάκας Ευάγγελος Γλυπτοθήκη.