Ανδρέας Παναγίδης
Ο Ανδρέας Παναγίδης, Έλληνας με Κυπριακή καταγωγή, μέλος και αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α.-Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών που πήρε μέρος στον Κυπριακό αγώνα κατά την περίοδο της Αγγλικής αποικιοκρατίας για Ένωση με την Ελλάδα, γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1934 στο χωριό Παλαιομέτοχο, της επαρχίας Λευκωσίας και απαγχονίστηκε από τις Αγγλικές δυνάμεις κατοχής της Κύπρου στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, στις Κεντρικές φυλακές Λευκωσίας, μαζί με τους συναγωνιστές του Μιχαήλ Κουτσόφτα και Στέλιο Μαυρομμάτη. Τάφηκε στον περίβολο των Κεντρικών φυλακών, στο χώρο που αποκαλείται Φυλακισμένα μνήματα.
Ήταν παντρεμένος με τη Γιαννούλα Παναγίδη και από το γάμο του είχε αποκτήσει τρία, ανήλικα όταν απαγχονίστηκε, παιδιά, ένα γιο τον Αριστείδη 4 χρονών, και δύο κορίτσια τη Δέσποινας 2 1/2 χρονών και την Αυγή σχεδόν ενός έτους.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Πατέρας του ήταν ο Γρηγόρης Παναγή και μητέρα του η Δέσποινα Χατζηκυριάκου-Παναγή και είχε τρία αδέλφια, τη Μαρία, την Άννα και τον Κυριάκο [1]. Ολοκλήρωσε τα μαθήματα του δημοτικού σχολείου στο Παλαιομέτοχο και εργαζόταν vw επιπλοποιός, όμως για ένα μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε σαν μάγειρας στην κουζίνα της N.A.A.F.I. στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Η Δράση στην ΕΟΚΑ
Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ και η ορκωμοσία του έγινε από τον τομεάρχη Κυριάκο Γωγάκη. Μία από τις πρώτες του δράσεις ήταν η ύψωση της ελληνικής σημαίας στην κορυφή των ευκαλύπτων στο κέντρο του χωριού του, μαζί με το φίλο του Μιχαήλ Κουτσόφτα, την οποία κατέβαζαν οι Άγγλοι. Ένα βράδυ μαζί με τον Κουτσόφτα, έκοψαν τα κλαδιά των ευκαλύπτων, για να μη μπορούν οι στρατιώτες να κατεβάσουν τη σημαία. Σε έρευνα που διενήργησε Άγγλος στρατιώτης στον τόπο της εργασίας του, βρήκε στην τσάντα του Παναγίδη μια ελληνική σημαία και του ζήτησε να σκουπίσει με αυτή τα παπούτσια του. Ο Παναγίδης του επιτέθηκε και τον χτύπησε άγρια, ενώ την επόμενη ημέρα 16 Μαΐου, έξι μέρες μετά την εκτέλεση του Μιχάλη Καραολή και του Ανδρέα Δημητρίου, μαζί με τους Μιχαήλ Κουτσόφτα και Παρασκευά Χοιροπούλη, πήγαν στο χώρο του αεροδρομίου Λευκωσίας, στο παρατηρητήριο «Όμηρος». Στόχος τους ήταν να πάρουν τα όπλα που βρίσκονταν εκεί και να απαγάγουν τον Άγγλο στρατιώτη που τα φρουρούσε, τον οποίο σκόπευαν να ανταλλάξουν με το Χαρίλαο Μιχαήλ ή τον Αντρέα Ζάκο. Μέσα στο παρατηρητήριο, υπήρχαν δύο οπλίτες και μετά από μάχη, τραυματίστηκε ο ένας και σκοτώθηκε ο Σμηνίας Πάτρικ Τζων Χέιλ. Προσπάθησαν να διαφύγουν, όμως πρώτος συνελήφθη ο Παναγίδης και δέκα λεπτά αργότερα ο Κουτσόφτας, ενώ δυόμισι ώρες μετά, συνελήφθη ο Παρασκευάς Χοιροπούλης, με τη βοήθεια ελικοπτέρου.
Δίκη-Καταδίκη & εκτέλεση
Αρχικά οδηγήθηκε στην Ομορφίτα και στη συνέχεια φυλακίστηκε. Δικάστηκε από τις 13 Ιουνίου και στις 18 Ιουνίου εκδόθηκε η δικαστική απόφαση, με την οποία καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό, όπως και ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ενώ ο Παρασκευάς Χοιροπούλης καταδικάστηκε σε ποινή ισόβιας καθείρξεως, λόγω του ότι ήταν ανήλικος. Στις 23 Ιουλίου ζητήθηκε η έφεση τους που απορρίφθηκε, παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των δικηγόρων τους, Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη, Γλαύκου Κληρίδη, Ρένου Λυσιώτη και Τίτου Φάνου.
Σε επιστολή που απηύθυνε στη σύζυγο και τα παιδιά του έγραφε,
«Aξιολάτpευτά μου παιδιά, πολυαγαπημένη μου γυναίκα, Χαίρετε.
Αυτήν την στιγμήν που σας γράφω είναι Τρίτη, 10 η ώρα βράδυ. Ακριβώς πριν τρία λεπτά μας ειδοποίησαν ότι χαράματα της Παρασκευής 21.9.1956, θα εκτελεσθούμε. Ίσως, όταν διαβάζετε αυτό το γράμμα, εγώ να μην υπάρχω αναμεταξύ στους ζωντανούς.
Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα, στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα 22 μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης ιδέας. Σας εύχομαι, αγαπημένα μου παιδιά, να γινήτε καλοί Χριστιανοί και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής. Να είσθε πάντα βέβαιοι ότι σας αγάπησα τόσο θερμά και με μια απέραντη πατρική αγάπη. Αλλά δυστυχώς σας αφήνω, χωρίς να σας δω να μεγαλώνετε, όπως το ονειρευόμουν… …
Κι εσύ, πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρη να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλλω τις πιο θερμές μου ευχές. Και να σεβαστής και το δικό μου όνομα. Βλέπεις ότι η μοίρα θέλησε να μας πικράνει στα πρώτα χρόνια του γάμου μας. Αυτή τη στιγμή που σου γράφω, ένα χαμόγελο γλυκύ στολίζει τα χείλη μου, γιατί είμαι ευτυχισμένος που αφήνω τα παιδιά μου σε μια καλή μητέρα. Η ψυχή μου είναι γεμάτη μια αληθινή χαρά, γιατί είμαι υπερήφανος για σένα. Μη δώσεις καμιά ματιά στο παρελθόν, αλλά κοίταζε το παρόν. Σου ζητώ συγγνώμη και συγχώρεση για ό, τι σου έφταιξα Γιαννούλα. …Έχετε γεια, μια και για πάντα, αγαπημένες μου υπάρξεις.
Με φιλιά και αγάπη, ο σύζυγος σου και ο αγαπητός σας πατέρας Ανδρέας Σ. Παναγίδης».
Στον αδελφό του έγραφε, «...Περιμένουμε την ημέρα της εκτελέσεως σαν άγια ώρα της ελευθερίας. Μάθε ακόμα ότι ο Ζάκος και οι άλλοι πέθαναν με υπερηφάνεια. Τραγουδούσαν μισή ώρα πριν να εκτελεσθούν και τη ώρα της εκτελέσεως φώναζαν υπέρ της Ελευθερίας», ενώ μόλις αντίκρισε τον Παρασκευά Χοιροπούλη, που πήγε να τον αποχαιρετήσει, του είπε, «Παρασκευά, δεν θέλω να μαραζώνεις διότι θα μας κρεμάσουν.{...}...Θέλω να πεις ότι δεν χάσαμε το θάρρος μας, αλλά βαδίσαμε με το κεφάλι ψηλά προς την αγχόνην, διότι η Ελευθερία χρειάζεται θυσίας. Πεθαίνω μόνο για ένα σκοπό. Δεν θα δω την Κύπρον ελεύθερη, αλλά προσέφερα το αίμα μου για να την δουν οι νέες γενεές της Κύπρου ελεύθερη».
Εκτελέστηκε με απαγχονισμό μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα της της 21ης Σεπτεμβρίου 1956, μαζί με τους Στέλιο Μαυρομάτη και Μιχαήλ Κουτσόφτα.
Μνήμη Παναγίδη
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, δεύτερος ξάδελφος του Στέλιου Μαυρομάτη, που ως καταζητούμενος κρύβονταν στο σπίτι του στο Λάρνακα κι αργότερα απαγχονίστηκε κι αυτός από τους Άγγλους, έγραψε στις 21 Σεπτεμβρίου 1956 και αφιέρωσε στους Παναγίδη, Στέλιο Μαυρομάτη και Μιχαήλ Κουτσόφτα, το ποίημα με τίτλο «Το τελευταίο Τρίο απαγχονισμού».
«Γιατί μαυρίζει ο ουρανός κι ας είναι καλοκαίρι
λες κι η αυγή κατάμαυρο χαμπάρι θα μας φέρει.
Και να! Χτυπούνε πένθιμα κάθε χωριού καμπάνες
κλαίνε μαζί τρεις μάνες, μαζί των κι όλη η γη.
Κι είναι γλυκό το κλάμα τους, από χαρά λες κλαίνε
λόγια Σουλιώτου λένε στην πένθιμη σιγή.
Ποτέ δε θα πεθάνουνε, όσοι πεθάναν σήμερα.
Και της σκλαβιάς τα σίδερα θα σπάσουν κάποια μέρα
και θ’ ακουστούν ελεύθερα τραγούδια πέρα ως πέρα
στο ελληνικό νησί».
Τους στίχους έχει μελοποιήσει ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης και είναι το τραγούδι «Ποτέ δεν θα πεθάνουνε» από το δίσκο «Των Αθανάτων», σε ερμηνεία των Γιώργου Νταλάρα, «Διάσταση» και Γιώργου Δημοσθένους.
Αντικείμενα μνήμης
Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισθέντων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισθέντων της ΕΟΚΑ, όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισθέντων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.
Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «…για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού….». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.
Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Ανδρέας Παναγίδης
- Παναγίδης Ανδρέας ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ / Αγωνιστές που έχουν απαγχονισθεί, Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης-Ι.Δ.Α.Α.Ε.
- 21 Σεπτεμβρίου 1956. ΕΟΚΑ-Παναγίδης-Κουτσόφτας-Μαυρομάτης Εθνικόν Διαφωτιστικόν Όργανον Ελληνοκεντρισμού και Πατριδογνωσίας
- Ανδρέας Παναγίδης Συνέντευξη των παιδιών του στον Πέτρο Πετρίδη.
Διαβάστε τα λήμματα
| |||||||||||||||
Παραπομπές
- ↑ [«...είμεθα όλοι καλά και με την αδελφική μας φιλία που έχουμε ο ένας για τον άλλο, γλυκαίνουμε τον πόνο και το δάκρυ. Με την αγνή μας ψυχή και τα πατριωτικά μας τραγούδια κάνουμε να λάμπουν και να δονούν τα κελιά του θανάτου. Αυτά τα σκοτεινά κελιά που άλλοτε ήταν κελιά της φρίκης και του τρόμου, είναι τώρα κελιά λαμπερά, χαράς και περηφάνιας. Αδελφέ μου, περιμένουμε τη μέρα της εκτέλεσης μας σαν άγια ώρα της ελευθερίας....».] Απόσπασμα από την επιστολή του Παναγίδη στον αδελφό του Κυριάκο
