Πάνος Κατσαρέας

Ο Παναγιώτης Κατσαρέας, Έλληνας εθνικιστής, βασιλόφονας και αντικομμουνιστής κατώτερος αξιωματικός του Ελληνικού στρατού με το βαθμό του Λοχαγού του Μηχανικού, ο οποίος συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονος στην περίοδο της τριπλής Κατοχής της Ελλάδος και στη συνέχεια εντάχθηκε και πολέμησε με τα Τάγματα Ευζώνων και στη διάρκεια του συμμοριτοπολέμου ίδρυσε κι ήταν επικεφαλής της εθνικιστικής οργανώσεως Ε.Α.Ο.Κ. [Εθνικές Αντικομμουνιστικές Ομάδες Κυνηγών], με κύριο σκοπό την προστασία των πατριωτών της περιοχής όπου δρούσε από τις ένοπλες συμμορίες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, γνωστός ως ο «Αετός της Μάνης», γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1913 στο χωριό Πολιάνα, σημερινός Άγιος Νίκωνας, το τελευταίο χωριό της Έξω Μάνης πριν το Οίτυλο, και σκοτώθηκε στις 20 Μαρτίου 1947, σε ενέδρα των κομμουνιστοσυμμοριτών, έξω από το χωριό Γεράκι Λακωνίας. Η σορός του Κατσαρέα εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα και μεταφέρθηκε στο μητροπολιτικό ναό Γυθείου, όπου στις 22 Μαρτίου το πρωί τελέστηκε η νεκρώσιμη ακολουθία κι ακολούθησε η ταφή του στο Νεκροταφείο του Γυθείου.

Πάνος Κατσαρέας

Βιογραφία

Ο Παναγιώτης ήταν το δέκατο τρίτο παιδί του Κυριάκη Κατσαρέα και της Αργυρώς Κατσαρέα, το γένος Καράμπελα, των οποίων εννέα από τα παιδιά τους πέθαναν σε παιδική ή εφηβική ηλικία και επέζησαν τέσσερα, ο Πέτρος που έγινε δάσκαλος και πρωτοδιορίστηκε στο Νέο Μυλοπόταμο του Νομού Πέλλας, ο Λυκούργος, υπάλληλος της ΟΥΛΕΝ, η Σοφία σύζυγος του Δημητρίου Νικολαρέα και ο Παναγιώτης.

Ο Παναγιώτης Κατσαρέας παρακολούθησε τα μαθήματα της βασικής εκπαιδεύσεως στη γενέτειρα του και το 1930 ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Γυμνάσιο Αρεόπολης, από το οποίο αποφοίτησε. Μερικά χρόνια αργότερα, μετά από εξετάσεις, εισήχθη στη σχολή Υπαξιωματικών του Στρατού κι έφτασε ως το βαθμό του Λοχία. Αποτάχθηκε για τη συμμετοχή του στο Βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, όμως του χορηγήθηκε αμνηστία και επανεντάχθηκε στις τάξεις του Στρατεύματος και το καλοκαίρι του ίδιου έτους εισήχθη μετά από εξετάσεις στη Στρατιωτική σχολή Ευελπίδων. Το 1938 ορκίστηκε Ανθυπολοχαγός του Σώματος Εφοδιασμού Μεταφορών [Σ.Ε.Μ.] και συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο του 1941-41, ενώ τον Απρίλιο του 1941, μετά την κατάρρευση του μετώπου και την κατάληψη και κατοχή της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα, εντάχθηκε στην εθνικιστική οργάνωση «Ελληνικός Στρατός» που δραστηριοποιήθηκε στην Πελοπόννησο. Στην οργάνωση ο Κατσαρέας ανέλαβε καθήκοντα διμοιρίτη στο συγκρότημα Ταϋγέτου με διοικητή τον Συνταγματάρχη Αθανάσιο Γιαννακόπουλο. Τον Αύγουστο του 1943 ο Κατσαρέας, αμέσως μετά την υπογραφή του Συμφώνου του Δυρραχίου μεταξύ της οργανώσεως «Ελληνικός Στρατός» και των συμμοριτών του ΚΚΕ/ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, συντάχθηκε με την άποψη του Ιλάρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου, μέλους της οργανώσεως, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Συνταγματάρχης Αθανάσιος Γιαννακόπουλος και ο Σταύρος Νικολόπουλος είναι «προδότες» και δεν δέχτηκε να εφαρμόσει όσα όριζε η συγκεκριμένη συμφωνία. Η άποψη του Κατσαρέα δικαιώθηκε το φθινόπωρο του 1943, μετά την επίθεση που δέχθηκε η οργάνωση τους από τους κομμουνιστές του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και την διάλυση της.

Τάγμα Ασφαλείας Λακωνίας

Στη συνέχεια ο Κατσαρέας εντάχθηκε στο Τάγμα Ασφαλείας «Λεωνίδας» , που ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1943 και απαρτιζόταν από 5 Λόχους, όπου ανέλαβε Διοικητής του 4ου Λόχου Σκλαβοχωρίου-Ανωγείων, ο οποίος διέθετε συνολικά 140 άνδρες. Ως Διοικητής Λόχου του Τάγματος Ασφαλείας Λακωνίας ο Κατσαρέας συμμετείχε σε μάχη εναντίον των δυνάμεων των συμμοριτών στη Σοχά. Τον Ιούνιο του 1944 εκστράτευσε στα χωριά της Μάνης, επικεφαλής περίπου 400 ανδρών του Τάγματος Ασφαλείας και στις 9 Ιουνίου 1944 έφθασε στο χωριό Μηλιά, όπου έδωσε μάχη με ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ, που ανήκε στο Επιτελείο του 2/8 Τάγματος με στρατιωτικό διοικητή το Γιώργο Αρετάκη (Σφακιανό). Από τους συμμορίτες σκοτώθηκαν 3 άνδρες (Τσαμασίρος, Μαυροειδής, Γκλεζάκος). Στη συνέχεια ο Ο Κατσαρέας μετακινήθηκε στη Σελινίτσα, όπου έφτασε το βράδυ της 12ης Ιουνίου και οχύρωσε τις δυνάμεις του στους ψηλούς πύργους του χωριού. Το χάραμα της 14ης Ιουνίου οι συμμορίες του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν στη Σελινίτσα κι οι άνδρες του Κατσαρέα έδωσαν μάχη μέχρι το απόγευμα, όταν οι συμμορίτες του ΕΛΑΣ υποχώρησαν αφήνοντας πίσω τους 2 νεκρούς συμμορίτες.

Εθνικές Αντικομμουνιστικές Ομάδες Κυνηγών

Από μαρτυρίες, που μεταβιβάζονταν από ενεργούς συντελεστές των γεγονότων της εποχής, αρχικά το Γ.Ε.Σ. απευθύνθηκε στο Γιώργο Ταβουλάρη, Mανιάτη λοχαγό πεζικού, με σκοπό αυτός να αναλάβει την αντικομμουνιστική δράση στη Μάνη. Καθώς όμως αυτός αρνήθηκε, επειδή έκρινε ότι μια τέτοια δράση θα οδηγούσε σε ευρύτερο αιματοκύλισμα τη Μάνη, επιλέχθηκε να αναλάβει κατ’ αποκλειστικότητα τον αντικομμουνιστικό αγώνα ο Κατσαρέας. Ο Κατσαρέας μέσα σε λίγο καιρό με διαδοχικές δημόσιες εμφανίσεις στη Μάνη, με την κάθε είδους ενίσχυση του στρατού αλλά κυρίως με την ισχυρή του προσωπικότητα κατάφερε να δημιουργήσει ένα ισχυρό δίκτυο, το οποίο θα έλεγχε και θα κατεύθυνε τον αντικομμουνιστικό αγώνα στη Μάνη. Είχε άλλωστε την πλήρη υποστήριξη των μανιατών δεξιών της αθηναϊκής κοινωνίας και του στρατού. Οι υποδομές για τη σκλήρυνση της στάσης των δεξιών απέναντι σε μανιάτες αριστερούς ήταν στον προσφορότερο βαθμό. Η ομάδα του Κατσαρέα ξεκίνησε λοιπόν τη δραστηριότητά της από το 1945 με την οργάνωση και τη συσπείρωση των δεξιών δικτύων, ώσπου κι ο ίδιος ο Κατσαρέας να εγκατασταθεί οριστικά στην περιοχή. Ήδη από τις αρχές του 1945, ο Κατσαρέας ξεκίνησε συστηματικό αγώνα κατά των συμμοριτών στις ορεινές περιοχές του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου. Ο φαρμακοποιός Λυμπέρης περιγράφει: «Ανέβηκεν ο Κατσαρέας στην Άρνα αποφασισμένος να μην αφήση τον Ξυδέα, τον Πέτρουλα, τον Σφακιανό, τον Λάτση, τον Πετροπουλάκη, τον Τζουμάκο, τον Καβαλλιεράκη, τον Κανελλόπουλο, τον Πρεκεζέ, τον Κονταλώνη κι όλο το Βουλγάρικο σκυλολόϊ, να γίνουν κυρίαρχοι της Πελοποννήσου. Ήταν αποφασισμένος ν’ αφήση στο Ταΰγετο τα κόκκαλά του, παρά να ιδή τη Λακωνία σκλάβα των θηρίων της εαμικής ζούγκλας. Πέταξε γαλόνια, μέλλον, ήσυχη ζωή και ξεκούραστη μαζεύοντας δέκα οκτώ «άνσες» και κάποιο πολυβόλο, πήρε κοντά του τον Γερακάρη, τον Παυλάκο, τον Σπυρούλια, τον Μπογέα, τον Μπαθρέλο, ανέβηκε στον Ταΰγετο, κάρφωσε τη σημαία της Ελλάδος στην Άρνα και άρχισε το γενικό ξεκαθάρισμα» .

Τους πρώτους μήνες του 1946 μόνο στο νομό Λακωνίας είχαν εκτελεσθεί από τους κομμουνιστοσυμμορίτες 62 πολίτες, ανάμεσά τους και ένα εξάχρονο αγοράκι του οποίου οι συμμορίτες φρόντισαν να χαράξουν στο στήθος του με μαχαίρι το γράμμα «Χ». Στις 6 Ιουνίου 1946 ο Κατσαρέας ίδρυσε τις Ε.Α.Ο.Κ., [Εθνικές Αντικομμουνιστικές Ομάδες Κυνηγών], η δράση των οποίων εκτεινόταν, εκτός από το νομό Λακωνίας και στους νομούς Μεσσηνίας και Αρκαδίας. Πρώτοι συνεργάτες του σε αυτή του την κίνηση υπήρξαν ο Αντώνης Μπολιτσάρης, δικηγόρος από το Γύθειο, ο γιατρός Κυριάκος Κυριακόγγωνας, ο φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Λυμπέρης κι ο δικηγόρος Γεώργιος Ζαφειράκος, οι οποίοι αποτελούσαν την πολιτική έκφραση της ομάδος. Οι άνδρες του Κατσαρέα λειτούργησαν συχνά ως ομάδες προστασίας του αμάχου Πατριωτικού πληθυσμού των περιοχών που δρούσαν, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις επιτέθηκαν ως αντίποινα κατά συγγενικών οικογενειών συμμοριτών ανταρτών όπως στο χωριό Βαμβακού Λακωνίας. Στο Δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 1946, ο Κατσαρέας κινητοποίησε πολλούς αγρότες της Μάνης για να ψηφίσουν υπέρ της επανόδου του βασιλιά Γεωργίου Β' στο θρόνο, ενώ τον Οκτώβριο του 1946, μετά από μάχη, 28 κάτοικοι που λειτουργούσαν ως σύνδεσμοι και συνεργάτες των συμμοριτών του αποκαλούμενου «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», εκτελέστηκαν από άνδρες του Κατσαρέα. Από τις αρχές του 1947 ο Κατσαρέας βρισκόταν σε άμεση επαφή με το στρατιωτικό Διοικητή Λακωνίας, Γεώργιο Κουρούκλη, ο οποίος είχε συμβάλει με τη διαμεσολάβηση του στο Νομάρχη Λακωνίας, στην απελευθέρωση μελών των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Οργανώσεως «Χ» που βρίσκονταν στις φυλακές, μετά από καταγγελίες των κομμουνιστοσυμμοριτών. Η απελευθέρωση των φυλακισμένων, που στην πλειονότητα τους ενώθηκαν με τις Ε.Α.Ο.Κ., αύξησε τον αριθμό μελών της. Η συνεργασία Κατσαρέα-Κουρούκλη δημιούργησε τις Μ.Α.Υ., [Μονάδες Ασφάλειας Υπαίθρου].

Το τέλος του

Το πρωί της 21ης Μαρτίου 1947 ο Κατσαρέας συνοδευόμενος από τον συγκροτηματάρχη του Κούλη Παπαδάκο, επέβαινε σε ένα τζιπ με κατεύθυνση το Γεράκι, όπου θα επιθεωρούσε τις εκεί ομάδες και θα τακτοποιούσε λεπτομέρειες επικείμενων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Το αυτοκίνητο εντοπίστηκε από ομάδα συμμοριτών του ΕΛΑΣ , η οποία δεν τους πυροβόλησε. Στις 17:00' της 21ης Μαρτίου το παρατηρητήριο των συμμοριτών ειδοποίησε ότι το τζιπ επιστρέφει. Οι συμμορίτες κατέλαβαν θέσεις μάχης, όμως το τζιπ πέρασε με μεγάλη ταχύτητα. Τότε, ο συμμορίτης Δημήτρης Σταματάκος (Μπιλίνης) από τα Λεβέτσοβα Λακωνίας, κτύπησε από πίσω το όχημα με το οπλοπολυβόλο του και το ακινητοποίησε. Ο Κατσαρέας τραυματίστηκε στο χέρι, κατέβηκε από το τζιπ και προσπάθησε να πυροβολήσει τους αντάρτες, όμως σκοτώθηκε από δεύτερο βλήμα που τον βρήκε στην καρδιά. Οι ενεδρεύοντες κομμουνιστοσυμμορίτες αμέσως μετά τον θάνατο του Κατσαρέα τον απογύμνωσαν και τράπηκαν σε φυγή. Το πτώμα του βρέθηκε την επομένη ημέρα το πρωί από τον Βασίλη Μπογέα. Ο συγκροτηματάρχης Κούλης Παπαδάκος με συνεχή αιμορραγία σύρθηκε μέχρι τη δημοσιά, όπου βρέθηκε νεκρός . Από τα άλλα μέλη της συνοδείας του, οι Γ. Σκάλκος και Πέτρος Κατσαρέας, διασώθηκαν τραυματίες και παρέμειναν κρυμμένοι μέχρι της 10ης νυκτερινής ώρας. Τότε ο Σκάλκος με υπεράνθρωπη προσπάθεια βάδισε με κατεύθυνση προς το Γεράκι, όμως βρέθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες εξαντλημένος από αιμορραγία και μεταφέρθηκε από διερχόμενο χωρικό στο Γεράκι. Τα άλλα δύο μέλη της συνοδείας του Κατσαρέα, οι Πέτρος Κατσαρέας και ο οδηγός Κ. Πιερακάκης κατόρθωσαν αν και τραυματισμένοι, να πολεμήσουν και να ανταποδώσουν τα πυρά των κομμουνιστοσυμμοριτών, για να πετύχουν να φτάσουν στην Σκάλα Λακωνίας, όπου ανακοίνωσαν τον θάνατο του αρχηγού τους.

Η εφημερίδα «Εθνική Φωνή» της Σπάρτης περιέγραψε τη δολοφονία Κατσαρέα ως εξής: «..ο λοχαγός Κατσαρέας, Διοικητής των εθνικών συγκροτημάτων Πάρνωνος, συγκειμένων εξ εννέα λόχων, είχε μεταβή από της μεσημβρίας της αυτής ημέρας επιβαίνων αυτοκινήτου «τζιπ» και συνοδευόμενος υπό των Κ. Παπαδάκου [από την Ποταμιά Μάνης], Πέτρου Κατσαρέα, Γ. Σκάλκου, και Κ . Πιερακάκη εις Γεράκι προς επιθεώρησιν των εκεί μονάδων του και την τακτοποίησιν ωρισμένων λεπτομερειών επικειμένων εκκαθαριστικών επιχειρίσεων. Επιστρέφων μετά της συνοδείας του περί ώραν 5ην απογευματινήν εις Σκάλαν-Λεβέτσοβα εδέχθη εκ των όπισθεν και εις απόστασιν 5 χιλιομέτρων από του Γερακίου ριπάς ενεδρευόντων συμμοριτών. Τα πρώτα βλήματα τον εύρον εις την χείρα. Ο λοχαγός ευθύς κατήλθεν του αυτοκινήτου και ενώ ητοιμάζετο να λάβη θέσιν αμύνης εβλήθη εκ νέου εις την καρδιακήν χώραν και έμεινεν άπνους. Ταυτοχρόνως και εκ των πρώτων ριπών είχον βαρέως τραυματισθή οι εκ της συνοδείας του Παπαδάκος και Σκάλκος και ελαφρώς οι Πέτρος Κατσαρέας και Πιερρακάκης. Οι δυο πρώτοι παρά τα πολλαπλά των τραύματα, κατώρθωσαν να απομακρυνθούν εκ του τόπου του εγκλήματος περί τα 300 μέτρα και έμειναν εκεί ανίκανοι να κινηθούν μέχρι της 10ης νυχτερινής ώρας, οπότε ο Σκάλκος καταβαλών υπερανθρώπους προσπαθείας ήρχισεν οδεύων προς Γεράκιον. Ούτος τας πρωινάς ώρας της επομένης, ανευρέθη εξηντλημένος εκ της αιμορραγίας και μεταφέρθη υπό διερχομένου χωρικού εις Γεράκιον. Ο Παπαδάκος υπό συνεχή αιμορραγίαν εσύρθη μέχρι της οδού όπου και ευρέθη νεκρός. Οι δυο άλλοι εκ της συνοδείας ως ελαφρότερον τραυματισμένοι κατώρθωσαν συνεχώς βαλλόμενοι υπό των συμμοριτών Και αντιπυροβολούντες να φθάσουν εις Σκάλαν όπου ανεκοίνωσαν το γεγονός. Οι δολοφόνοι αφού επείσθησαν διά την επιτυχίαν του εγκληματικού των έργου, απεγύμνωσαν τον νεκρόν λοχαγόν και ετράπησαν προς τα όρη..»

Νεκρώσιμη ακολουθία

Το νέο της δολοφονίας Κατσαρέα διαδόθηκε ταχύτατα σε ολόκληρη τη Λακωνία. Επίκεντρο την αναταραχής, που προκλήθηκε, υπήρξε το Γύθειο και η Μάνη. Στη Σπάρτη έκλεισαν τα καταστήματα σε ένδειξη πένθους και διαμαρτυρίας, ενώ παραιτήθηκαν οι πρόεδροι των συλλόγων και των οργανώσεων καθώς και σύσσωμο το Δημοτικό Συμβούλιο. Παράλληλα οργανώθηκε συλλαλητήριο διαμαρτυρίας κι εγκρίθηκαν ψηφίσματα διαμαρτυρίας στην Κυβέρνηση. Το φέρετρο του Κατσαρέα καλύφθηκε από την ελληνική σημαία κι εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στις Κροκεές. Ξεκίνησε η νεκρική πομπή από τις Κροκεές στο Γύθειο, όπου θα ενταφιαζόταν υπό τη συνοδεία τιμητικής φάλαγγας, ενώ άντρες της ΕΑΟΚ αναρρίπιζαν εκατέρωθεν του δρόμου. Στο Γύθειο το πτώμα μεταφέρθηκε στο Μητροπολιτικό ναό. «Το τι έγινεν κατά την νύκτα της Παρασκευής προς το Σάββατον εντός και εκτός του ναού αδυνατεί να συλλάβη η ανθρώπινη φαντασία».

Ο καθηγητής μαθηματικών Σαμπατάκος, υπεύθυνος ιδεολογικής διαφωτίσεως των Ε.Α.Ο.Κ. ανέλαβε να αποχαιρετήσει το νεκρό Κατσαρέα με τα εξής λόγια:
«Καββάλα πάει ο χάροντας το Διγενή στον άδη. Καββάλα πηγαίνεις λοχαγέ μου, λεβέντη της Μάνης. Ποιος να τώλεγε πως θα το φέρη η μοίρα να βρισκώμαστε όλοι εδώ, γύρω από σένα και να ταξιδεύης για το αιώνιο ταξείδι Σου…. Ύστερα από τη σκληρή, την τραγική τριλογία της Μηλιάς-Γαρμπελιάς-Σελινίτσας, μου έλεγες πως ένας ήταν ο πόθος σου: Να έπεφτες στη Σελινίτσα. Ήθελες νασαι μαζί με τους λεβέντες μας, που έμειναν εκεί πιστοί φρουροί της Ελληνικής Αρετής και της Μανιάτικης λεβεντουργιάς. Τώρα λοχαγέ μου πηγαίνεις σε Κείνους. Πηγαίνεις στα παλληκάρια μας. Στο Λεκάκο, Δασκαλέα, Δεμέστιχα, Μπαλιτσάρη, Σακκάκο, Κυριακουλάκο, Αργυρέα, το Βαγγέλη, Γεώργο, Σωτήρη Κατσαρέα, τον Ξιφαρά, τους Κουμεντιάνους, τον Αντωνάκο, Αράπη, Αγερανιώτη, Μωρακέα, Δημάγγελο, Μπόσινα, σ΄όλα τα παλληκάρια της Μάνης που έδωσαν στο Βωμό της Πατρίδος ό,τι πολυτιμώτερο είχαν: τη ζωή τους. Ο Γέρο Ταΰγετος χάνει σήμερα τον Αητό του. Εσένα λοχαγέ μου, το Μανιάτη που έδεσε με χρυσές αλυσίδες το 21 με το 44-47. Εσένα που ξαναζωντάνεψες τη Μανιάτικη λεβεντιά. Ο Λόχος, ο ιερός λόχος των Μανιατών, χάνει τον αρχηγό του. Τον ήρωα οδηγητή του. Η δοξασμένη του σημαία ραντίζεται με καινούργιο αίμα. Αίμα αγνό, ελληνικό, το δικό Σου λοχαγέ μου. «Κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα και θα νοιώσης να λαχταρίζη μέσα σου κάθε είδους μεγαλείο», είπε ο εθνικός ποιητής. Την έκλεισες λοχαγέ μου. Πίστεψες στην Ελλάδα και μόνον σ΄ αυτήν. Ο πόνος της και το μαρτύριό της έγιναν πόνος και λαχτάρα σου. Ζούσες μόνο γι’ αυτήν. Και έπεσες για την Ελλάδα. Στη ζωή σου ανεδείχτηκες άξιος Έλληνας, τίμιος Μανιάτης, αγνό παλληκάρι, θρυλικός πολεμιστής. Σήμερα η ιερή γη της Μάνης, που τόσο πάλεψες γι΄αυτήν και τη λευτεριά της, περήφανα θα δεχθή το κορμί σου στην αγκαλιά της. Εσύ όμως ξεπέρασες τα όρια του θανάτου… θα διηγούνται στη Λακωνία πως στα χρόνια μας ξανάζησεν ο Διγενής Ακρίτας… Οι παληοί σου συμπολεμιστές σε θυμούνται πολέμαρχο ηρωικό στη μάχη του Ευρώτα, στο Γεράκι, στη Γιάτρισσα. Σε θυμίζουνται στη Γραμπελιά ήρωα και εκδικητή. Στο νου μας έρχεται η αποθέωσί σου στη Σελινίτσα. Με το πολυβόλο στα χέρια σε βλέπουμε να τρέχης από φυλάκιο σε φυλάκιο. Να συμβουλεύης, να οδηγής, να μάχεσαι. «Και μόνος και με συντροφιά και δω και όπου κι αν λάχω θα πολεμήσω ακούραστα κι αφρόντιστα θα πέσω». Και κράτησες τον όρκο του ελεύθερου Αθηναίου πολίτη. Ακούραστα πολέμησες λεβέντη μας λοχαγέ. Λεβέντη στους λεβέντες κι αφρόντιστα έπεσες για την ελληνική λευτεριά.. Δεν ανήκεις πια σε μας. Ανήκεις στη Μανιάτικη και Λακωνική ιστορία.. Στο μνημείο που μια μέρα θα στηθή μια μόνη επιγραφή αρμόζει: Το σύνθημά Σου: «Όλα για την Ελλάδα». Τα παλληκάρια σου, οι στρατιώτες σου, που τόσο σ΄ αγάπησαν και που τόσο τους λάτρεψες, θα κρατήσουν ψηλά τη σημαία σου και θα γίνη ό,τι ακριβώς μας είπες στη Σελινίτσα, στο σίφουνα απάνω της μάχης: «Κι αν πέσω μην πιστέψτε πως χανόμαστε. Γεννήτε όλοι σας Κατσαραίοι»… Οι Μανιάτες θα τραγουδάνε τον ήρωα Κατσαρέα, τον Αητό της Μάνης… Αιωνία σου η μνήμι αδέλφι, αγαπημένε Πάνο».

Όσα ακολούθησαν

Στις 22 Μαρτίου άνδρες του Κατσαρέα, υπό τον Κώστα Μπαθρέλλο, και μέλη της Οργανώσεως «Χ» εισέβαλαν στις φυλακές Γυθείου και από τις 11:30 έως και τις 12:40, μετέφεραν 32 κομμουνιστές κρατουμένους στην κεντρική πλατεία του Γυθείου, όπου τους εκτέλεσαν ως αντίποινα. Η ομάδα του Κώστα Μπαθρέλλου κατευθύνθηκε στη συνέχεια στην αστυνομία και αφού παρέλαβε οκτώ προφυλακισμένους, που θα οδηγούνταν στην εξορία, τους εκτέλεσε κι αυτούς. Ο Γεώργιος Παπανδρέου όταν επισκέφτηκε το Γύθειο μετά τις εκτελέσεις του Μπαθρέλλου, υπήρξε σαφής, λέγοντας ότι «εφόσον δεν έχει αποκατασταθεί η έννοια του Κράτους, η διατήρησις των ...(...)... οργανώσεων της Δεξιάς αποτελεί εθνικήν ανάγκην. Όταν αργότερα επιτευχθεί η δημιουργία ισχυρού κράτους, ...(...)... δεν θα έχουν λόγο υπάρξεως». Ο μετέπειτα Στρατηγός Γεώργιος Κουρούκλης απομακρύνθηκε από τη θέση του Στρατιωτικού Διοικητή Λακωνίας, από την πρώτη μετακατοχική κυβέρνηση, με την δικαιολογία ότι παρευρέθηκε στην κηδεία του Λοχαγού Κατσαρέα και εκφώνησε επικήδειο λόγο, με τον οποίο εμψύχωσε τους άνδρες του Κατσαρέα και τους προέτρεψε να συνεχίσουν να μάχονται για την σωτηρία της Πατρίδος παραμερίζοντας τις όποιες διαφορές τους. Παράλληλα σε προκήρυξή του προς τους άνδρες του Κατσαρέα μετά το θάνατό του μεταξύ άλλων έγραφε: «…Μείνετε με την απόλυτη διαβεβαίωσι ότι όλος ο Λακωνικός λαός βρίσκεται μαζί σας. Η θλίψη σας γι’ αυτό πρέπει να είναι πολύ μικρή, κι ο ενθουσιασμός σας να παραμείνη μεγάλος… Κάθε σύγχυσι, κάθε λιποψυχία, κάθε απειθαρχία στις τάξεις σας, αποτελεί κηλίδωσι της μνήμης του αειμνήστου αρχηγού σας, και προσθέτει μεγάλη εξυπηρέτηση στην εγκληματική προσπάθεια των σλαυοκομμουνιστών εχθρών μας. Η πτώση της ευψυχίας σας, η ανυπακοή στις διαταγές της συνειδήσεως και του Έθνους, η διάλυσή σας, είναι ο κυριώτερος σκοπός των εχθρών της φυλής μας, γιατί σας φοβούνται και τρέμουν. Ας διαψευσθούν οικτρά τα όνειρα των ληστών….Τιμή αιώνια στη Μανιάτικη γενιά..».

Παρά την δολοφονία του Κατσαρέα η οργάνωση που ίδρυσε συνέχισε τις μάχες κατά των συμμοριών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Προσωρινός αρχηγός των Ε.Α.Ο.Κ. ορίστηκε ο δικηγόρος Πέτρος Πραστάκος απο τον Πύργο Διρού και τον διαδέχθηκε ο γιατρός Κυριάκος Κυριακόγκωνας από τον Δρύαλο, αν και η θέση τους ήταν περισσότερο τυπική παρά ουσιαστική αφού η αρχηγία ήταν στην ουσία στα χέρια των Γερακάρη και Ιωάννη Παυλάκου. Στα τέλη του 1948 -κι ενώ οι κομμουνιστικές συμμορίτες είχαν τσακιστεί στην περιοχή της Λακωνίας- οι μονάδες των Ε.Α.Ο.Κ. εντάχθησαν στον Εθνικό Στρατό, σε δύο φάσεις. Οι πρώτοι τέσσερις λόχοι ορκίστηκαν στην Σπάρτη στις 19 Δεκεμβρίου, ενώ η διλοχία του Γερακάρη ορκίστηκε στις 7 Ιανουαρίου του 1949 στο Γύθειο. Και πολέμησαν μέχρι την τελική νίκη, την οποία αφιέρωσαν στην μνήμη του αρχηγού τους Πάνου Κατσαρέα.

Μνήμη Πάνου Κατσαρέα

Ο Κατσαρέας δεν δίστασε να έρθει σε μετωπική κόντρα με τους συμμορίτες του Κ.Κ.Ε., που στο πρόσωπο του βρήκε ισχυρή αντίδραση και ελαχιστοποίησε τη δράση του. Ως χαρακτήρας ήταν πραγματικός ιππότης. Είναι γνωστό ότι συνέλαβε αντάρτη να του έχει στήσει ενέδρα για να τον σκοτώσει και του χάρισε τη ζωή και αυτός από μόνος του εντάχθηκε στη δύναμη του. Ο Κατσαρέας δεν επέστρεψε στον Ελληνικό Στρατό μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και θυσίασε την στρατιωτική του καριέρα για τις Ε.Α.Ο.Κ., ενώ χρησιμοποιώντας την ρητορική του ικανότητα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στα χωριά της Μάνης. Τονίζοντας αξίες, όπως η εξύψωση και η ανάδειξη του τοπικού παρελθόντος καταφέρνει να κερδίσει τον κόσμο των εθνικιστών αλλά ακόμα και τους μετριοπαθείς και ουδέτερους, στηρίζοντας φιλοβασιλικές απόψεις και θέσεις εναντίον του υπαρκτού κομμουνιστικού κινδύνου. συνήθιζε να λέει στους συναγωνιστές του: «Τα έδωσες όλα για την Ελλάδα; Αν δεν έδωσες την ζωή σου, δεν έδωσες τίποτε».

Ήταν ικανότατος μαχητής με ηγετικές ικανότητες ενώ η εξωτερική του εμφάνιση τον έκανε αγαπητό και στις γυναίκες. Ο Κατσαρέας θεωρούσε πως ο κατακτητής έπρεπε να χτυπηθεί όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν κι ήταν από τους λίγους Λάκωνες οπλαρχηγούς που μπορούσε να συζητήσει με τους συμμορίτες του κομμουνιστικού ΕΛΑΣ ενώ ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός στην επιλογή των στόχων του. H είδηση του θανάτου του Κατσαρέα συγκλόνισε ολόκληρη τη Λακωνία και βύθισε τη Μάνη στο πένθος. Στην πόλη της Σπάρτης έκλεισαν τα καταστήματα εις ένδειξη διαμαρτυρίας, συνεκροτήθη ογκώδες συλλαλητήριο και εστάλησαν ψηφίσματα διαμαρτυρίας προς την Κυβέρνηση, ενώ στο Γύθειο, για κάποιες ημέρες μετά το θάνατό του, δεν λειτουργούσαν τα καταστήματα και οι φωτογραφίες του Κατσαρέα αναρτήθηκαν παντού. Μέχρι και συνθήματα στους τοίχους γράφτηκαν τιμητικά για τη μνήμη του.

Η λαϊκή μούσα περιέγραψε με γλαφυρό τρόπο την δολοφονική ενέδρα και εξύμνησε τον Πάνο Κατσαρέα:
Oχτώμιση χιλιόμετρα έξω από το Γεράκι,
ενέδρα είχαν οι Βούλγαροι
και χτύπησαν τo τζιπάκι.
Σκοτώσανε το λοχαγό το πρώτο παλληκάρι,
τον Κατσαρέα λοχαγό της Μάνης το καμάρι.
Σκοτώσανε τον αρχηγό και Κούλη Παπαδάκο
τον Πιερρακάκη οδηγό κι ακόλουθο τον Σκάλκο.
Ένα πουλάκι επέταξε μέσα από το Γεράκι,
με πληγωμένη την καρδιά
και έτοιμο να κλάψει.
Στην Σκάλα κάνει κολατσιό,
στο Γύθειο μεσημέρι
και μες στο δόλιο Οίτυλο
φέρνει κακό χαμπέρι.
Δεν κελαϊδούσε σαν πουλί,
μηδέ και σαν αηδόνι
μον' έλεγε ανθρωπινά το τι το βαλαντώνει.
Για ειδές καιρό που διάλεξε
ο χάρος να με πάρει
τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά
και βγάζει η γης χορτάρι.
Θέτε κλαριά ανθίσετε θέλετε μην ανθίσετε,
το άνθος που μας πήρανε δεν θα το ξαναδείτε.
Δεν έρχεται άλλη φορά
στον ίσκιο σας να κάτσει
και τα χρυσά του άρματα
ψηλά να τα κρεμάσει.
Τον γενναίων τ’ άρματα,
του ήρωα τα ρούχα
είναι κειμήλια ατίμητα και ιστορία πλούσια.
Δεν πρέπει να δωρίζουνται,
δεν πρέπει να πωλιούνται.
Μον' πρέπει τους στης εκκλησιάς
την πόρτα να κρεμιούνται.
Να τρώει η σκουριά το σίδερο
και ο σκόρος τα γαλόνια.
και ο θρύλος τους να ακούγεται
και να κρατά αιώνια.

Το μοιρολόι που ακούστηκε την ημέρα του θανάτου του σκιαγραφεί το τι ακολούθησε στη Μάνη, καθώς ο θάνατος του Κατσαρέα αποτέλεσε σημαντικό γεγονός:
«Ο Κατσαρέας έπεσε κι άφησε διαθήκη/ Τον Γερακάρη φώναξε τις φυλακές να ανοίξη/τη διαταγή εκτέλεσε την ίδια αυτή πρωία/ κι έσφαξε τους κομμουνιστές στο Γύθειο στην πλατεία./ Γειά σου Κατσαρέα, γειά σου, εκδικούνται τα παιδιά σου/ Πενθούνε όλα τα χωριά ΠΑΝΟ για το χαμό σου/ πενθεί κι η Λακωνία μας για τον ηρωισμό σου/ Γειά σου Κατσαρέα γειά σου, πολεμάνε τα παιδιά σου».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αφιέρωμα στον ιδρυτή της Ε.Α.Ο.Κ. Πάνο Κατσαρέα
• Γειά σου Πανο Κατσαρέα

Διαβάστε τα λήμματα

• Τάγματα Ασφαλείας
• Ιωάννης Ράλλης
• Θεόδωρος Πάγκαλος
• Στυλιανός Γονατάς
• Ιωάννης Βουλπιώτης
• Βασίλειος Ντερτιλής
• Ιωάννης Πλυτζανόπουλος
• Λεωνίδας Βρεττάκος
• Παναγιώτης Στούπας
• Ευάγγελος Μαγγανάς
• Γιάννης Παυλάκος
• Μάχη του Κιλκίς (1944)
• Αθανάσιος Επιτήδειος
• Γεώργιος Κουρούκλης
• Οδυσσέας Τόσκας
• Τάκης Μεγαλοοικονόμου

Πηγές

• «Οι αετοί της Μάνης. Η δράση του αποσπάσματος του Πάνου Κατσαρέα», Σπύρος Τριανταφύλλου, εκδόσεις «Λόγχη»

Παπαπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org