Γρηγόριος Αυξεντίου

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, Ελληνοκύπριος έφεδρος ανθυπολοχαγός του Ελληνικού στρατού, αγωνιστής του ενωτικού αγώνα εναντίον της Αγγλικής κατοχής και υπαρχηγός του Γεωργίου Γρίβα-Διγενή στην Ε.Ο.Κ.Α., που ονομάστηκε «Σταυραετός του Μαχαιρά», γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1928 στη Λύση, ένα κατεχόμενο από τους Τούρκους χωριό που βρίσκεται μεταξύ Λευκωσίας και Αμμοχώστου στη μέση του κάμπου της Μεσαριάς, και κάηκε ζωντανός από Αγγλικά στρατεύματα, όταν κυκλώθηκε από αυτά, στις 3 Μαρτίου του 1957, κοντά στη Μονή Μαχαιρά. Τάφηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός ως Φυλακισμένα μνήματα, και εκεί βρίσκεται ως σήμερα, ο τάφος του.

Γρηγόριος Πιερή Αυξεντίου
Γέννηση: 22 Φεβρουαρίου 1928
Τόπος: Λύση Μεσαριάς, Αμμόχωστος (Κύπρος)
Σύζυγος: Βασιλική [Βασιλεία ή Βασιλού] Παναγή
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Αγγλική, Ελληνική
Ασχολία: Εθνικός αγωνιστής, υπαρχηγός ΕΟΚΑ
Θάνατος: 3 Μαρτίου 1957
Αιτία: Πεσών σε μάχη
Τόπος: Μονή Μαχαιρἀ, (Κύπρος)

Ήταν παντρεμένος από το βράδυ της 10ης Ιουνίου 1955, με τη Βασιλική, [Βασιλεία ή Βασιλού], Παναγή, από το 1966 σύζυγος Ανδρέα Παπαδημήτρη. , από το χωριό Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου, με την οποία παντρεύτηκαν μυστικά στο μοναστήρι της Παναγίας Αχειροποιήτου στις ακτές του χωριού Καραβάς στην επαρχία Κερύνειας, από τον ιερέα Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου. Κουμπάροι τους ήταν ο Ανδρέας Μαλέκος, οδηγός του αυτοκινήτου που έφερε τον ιερέα από τη Λευκωσία, ο Καραβιώτης αγωνιστής Φιλής Χατζηδαμιανού, η πρεσβυτέρα Γιαννούλα Παπαγαθαγγέλου και η Ελένη Κασιανού, στενή φίλη της νύφης και μέλος της ΕΟΚΑ. Το δακτυλίδι στον νεόνυμφο δάνεισε για την περίπτωση ο Χρίστος Αγρότης, οδηγός του αυτοκινήτου που μετέφερε τις δύο κοπέλες από τη Λύση. Ο γάμος παρέμεινε μυστικός ώσπου αποκαλύφθηκε, τον Ιούλιο του 1959, από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Βιογραφία

Γονείς του Γρηγόρη ήταν ο Πιερής και η Αντωνία Αυξεντίου, αγρότες στο επάγγελμα, που τον γαλούχησαν με Εθνικά και θρησκευτικά ιδεώδη, ενώ είχε μία μικρότερη αδελφή, την Κρυστάλλη Aυξεντίου , μετέπειτα σύζυγο Ανδρέα Σουρουλλά. Παρακολούθησε μαθήματα στο δημοτικό σχολείο του χωριού του, και μετά στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, [Ε.Γ.Α.], το πλησιέστερο προς τη Λύση, από το οποίο αποφοίτησε το 1947.

Ταξίδι στην Ελλάδα

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1949 ο Αυξεντίου ταξίδεψε ατμοπλοϊκώς στην Ελλάδα επιδιώκοντας να εισαχθεί στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Προκειμένου να υπηρετήσει ως μόνιμος αξιωματικός πήρε την Ελληνική και αποποιήθηκε την Αγγλική υπηκοότητα. Μετά την αποτυχία του, συνάντησε την τότε βασίλισσα Φρειδερίκη, ζητώντας την μεσολάβησή της, δίχως κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Στρατιωτική θητεία

Στις 28 Δεκεμβρίου 1949, ο Γρηγόρης κατατάχθηκε εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό, στο στρατόπεδο της Κορίνθου, και 22 Μαρτίου 1950 αφού επιλέχθηκε ως υποψήφιος, εισήλθε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Σύρου, απ' όπου αποφοίτησε στις 11 Οκτωβρίου 1950. Σύμφωνα με το Γενικό Επιτελείο Στρατού:

«....ο Γρηγόριος Πιερή του Αυξεντίου και της Αντωνίας προσήλθε και κατετάγη εις τας τάξεις του Ελληνικού Στρατού δι' ο και απέκτησε την Ελληνικήν ιθαγένειαν, εγγραφείς εις Μητρώα Αρρένων Δήμου Αθηναίων υπό έτος γεννήσεως 1928. Επιλεγείς ως υποψήφιος έφεδρος αξιωματικός μετετέθη εις Σχολήν Εφέδρων Αξιωματικών Σύρου, υποστάς επιτυχώς την εκπαίδευσιν και αποφοιτήσας ωνομάσθη διά του υπ' αριθμόν 7616)1952 Βασιλικού Διατάγματος Έφεδρος ανθυπολοχαγός Πεζικού....», ενώ στη διάρκεια της εκπαιδεύσεως του το ατομικό βιβλιάριο γράφει ότι του επιβλήθηκε, «... Διήμερος φυλάκισις επί τω ότι έτρεφε μύστακα υπερβολικών διαστάσεων....».

Ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, μετατέθηκε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στο 618ο Τάγμα και στον 1ο λόχο του 613ου Τάγματος Πεζικού καθώς και στο 132ο Φυλάκιο Προκαλύψεως, διαμένοντας για κάποιο διάστημα στο χωριό Ακρίτας του νομού Κιλκίς όπου υπάρχει προτομή του, και παράλληλα μελετούσε φιλολογία για να μπει στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών. Ορκίστηκε αξιωματικός στις 14 Μαρτίου 1952 και στις 15 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, απολύθηκε από τις τάξεις του Ελληνικού στρατού και στο ατομικό βιβλιάριό του αναφέρεται ότι, «...Επέδειξεν άριστον ήθος. Οι διοικητές των στρατιωτικών μονάδων στις οποίες υπηρέτησε τον χαρακτηρίζουν τίμιον, ζωηρόν, σεμνόν, θαρραλέον, αποφασιστικόν και ψύχραιμον...».

Επιστροφή στην Κύπρο / Ε.Ο.Κ.Α.

Ο Αυξεντίου επέστρεψε στην Κύπρο στις 19 Μαρτίου 1953 και εργάστηκε ως οδηγός στα κτήματα του πατέρα του, μεταφέροντας εργάτες από την Λύση στην Αμμόχωστο, και στις 21 Νοεμβρίου 1953, αρραβωνιάστηκε. Ήταν από τους πρώτους που ανταποκρίθηκαν στο αγωνιστικό κάλεσμα του Γεωργίου Γρίβα-Διγενή, αρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α., στην οποία μυήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1955, από το συγχωριανό του Γρηγόρη Γρηγορά, που ήταν γνωστός ως «Νταβέλης» και ήταν εξάδελφος του ή από τον Ανδρέα Αζίνα, ενώ με τη σειρά του μύησε στον απελευθερωτικό αγώνα τον Κυριάκο Μάτση. Ο Γεώργιος Γρίβας, όταν τον γνώρισε του είπε αμέσως και χωρίς δισταγμό, «...Μου φθάνει ο λόγος της στρατιωτικής σου τιμής που έδωσες σαν Έλληνας αξιωματικός. Αυτό είναι αρκετό, σαν όρκος. Από αυτή τη στιγμή θεωρείσαι μέλος...», ενώ στις 20 Ιανουαρίου 1955, ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α., έγραφε στο ημερολόγιό του, «...Δι’ Αμμοχώστου μετέβημεν εις Λύσην όπου είδον έφεδρον αξιωματικόν. Αυξεντίου μου έδωσε τον λόγον του ότι τίθεται υπό τας διαταγάς μου δια να αναλάβη αποστολάς. Του είπον ότι σκοπεύω να του αναθέσω σαμποτάζ εις περιοχήν Δεκελείας…».

Εργάστηκε αρχικά για τη στρατολόγηση ανταρτών σε συνεργασία με τις οργανωμένες ήδη ομάδες της περιοχής, που δρούσαν στις τάξεις του Ε.Μ.Α.Κ., [Εθνικό Μέτωπο Απελευθερώσεως Κύπρου]. Ήταν ο μόνος από τους νεαρούς μαχητές που διέθετε στρατιωτική κατάρτιση, αλλά παράλληλα διακρινόταν για τις πνευματικές του αρετές, την αγάπη και τη στοργή που έδειχνε προς τους συντρόφους του, τους οποίους και στήριζε, ενδυνάμωνε και ενίσχυε με σθένος, αγωνιστικότητα και αυταπάρνηση. Συμμετείχε στον επαναστατικό αγώνα και διατέλεσε υπαρχηγός της οργανώσεως με τα ψευδώνυμα «Ζήδρος», ψευδώνυμο παρέπεμπε στο Ζήδρο, το Δυτικομακεδόνα κλεφταρματολό επί Τουρκοκρατίας, «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος». Ήταν ηγετική φυσιογνωμία και διέθετε οργανωτικές και στρατιωτικές αρετές και αρχικά έγινε τομεάρχης της επαρχίας Αμμοχώστου και παράλληλα εκπαιδευτής της περιοχής.

Πολεμική δράση

Στις 26 Ιανουαρίου 1955 ο Αυξεντίου ορίστηκε τομεάρχης Αμμοχώστου με το όνομα «Ζήδρος» και μεταξύ των πρώτων που όρκισε ήταν οι Αντώνης Παπαδόπουλος, Σωτήρης Έλληνας, Παύλος Παυλάκης και Κυριάκος Μάτσης. Την 1η Απριλίου 1955 ηγήθηκε των επιθέσεων εναντίον των Άγγλων στον τομέα του, όμως στην επίθεση που έγινε στη Δεκέλεια έχασε την ταυτότητα του και έκτοτε τον αναζητούσαν οι Αγγλικές αρχές κατοχές, ενώ επικηρύχθηκε για 650 και στη συνέχεια για 5.000 λίρες. Διέφυγε από τη βάση της Δεκέλειας και έφτασε στη Λύση στο σπίτι της αδελφής του, όπου έμεινε ως τις 4 Απριλίου και στη συνέχεια, μέσα από τους αγρούς έφτασε στο εξωκλήσι του Αγίου Μάμου, μεταξύ Κοντέας-Περγάμου, από όπου τα ξημερώματα της 5ης Απριλίου ο Χρίστος Μασωνίδης τον μετέφερε μέσω Λευκονοίκου-Ακανθούς-Κερύνειας, στον Καραβά. Αρχικά διέμενε στο Μοναστήρι της Αχειροποιήτου και για μια εβδομάδα, σε ακατοίκητο σπίτι στο περιβόλι του Χαρμαντά. Στις 18 Απριλίου μεταφέρθηκε στο σπίτι του Κυριάκου Κίρκου, όπου κατασκεύασε κρησφύγετο.

Επικήρυξη Αυξεντίου

Τον Ιούνιο κατέφυγε σε μια φυσική σπηλιά στην περιοχή «Κακοτρής» στην περιοχή του Καραβά. Από τον Ιούλιο του 1955, μαζί με το Στυλιανό Λένα και τον Κώστα Ιωάννου αποτέλεσαν αντάρτικη ομάδα στο Μαύρο Όρος και πραγματοποίησαν δυο επιχειρήσεις, στην Αγύρτα με επιτυχία, και στον αστυνομικό σταθμό Λαπήθου ανεπιτυχώς. Τον Ιούλιο μετακινήθηκε και εγκαταστάθηκε ψηλά στο βουνό, στην κορυφή «Σκαλί», στην Καλογραία, έχοντας μαζί του τους Στυλιανό Λένα, Θάσο Σοφοκλέους, Κώστα Ιωάννου, Χαράλαμπο Καμπούρη και κατά διαστήματα, το Φώτη Παπαφώτη, ενώ στην ομάδα τους εντάχθηκε και ο Χατζημιτσής, που όπως αποδείχθηκε, ήταν πράκτορα των Άγγλων. Μετακινήθηκε στη συνέχεια στη Μάλλινα, στο Μαύρο Όρος, όπου κατασκεύασε χειμερινό κρησφύγετο και στις 4 Οκτωβρίου πραγματοποίησε καταδρομική επιχείρηση κατά του Αστυνομικού Σταθμού Λευκονοίκου, αποκομίζοντας δύο όπλα Γκρήνερ, σφαίρες, ασύρματο και κράνη.

Στις 21 Οκτωβρίου παρέδωσε τον τομέα Πενταδάκτυλου στο Θάσο Σοφοκλέους και τοποθετήθηκε ως τομεάρχης Πιτσιλλιάς, στο όρος Τρόοδος, όπου τον μετέφεραν οι Κυριάκος Μότσης και Νίτσα Χατζηγεωργίου μέχρι την Κακοπετριά, απ’ όπου τον παρέλαβε ο Γρηγόρης Γρήγορος ή Νταβέλης, τομεάρχης Σολέας και με οδηγούς τους Χρίστο Τσιάρτα, Χαράλαμπο Κοριακίδη και Κυριάκο Αλεξάνδρου, έφτασε στις 29 Νοεμβρίου 1955 στα λημέρια των Σπηλιών. Εκεί συναντήθηκε με το Γεώργιο Γρίβα και το Ρένο Κυριακίδη, Τομεάρχη Πιτσιλλιάς. Ο Γρίβας του ανέθεσε τη διεύθυνση του Τομέα Πιτσιλλιάς και όρισε τον Κυριακίδη, Τομεάρχη του αντάρτικου. Στις 5 Δεκεμβρίου, τον συνόδευαν οι Χρίστος Τσιάρτας Κυριάκος Κόκκινος, Γεώργιος Μιχαήλ και Γεώργιος Λοϊζίδης, μετέπειτα συνεργάτης των Άγγλων και ανατίναξε τον ηλεκτρικό μετασχηματιστή στον Καρβουνά. Στις 11 Δεκεμβρίου του 1955 πήρε μέρος στη μάχη των Σπηλιών όπου, μετά την πρώτη σύγκρουση που είχαν οι άνδρες του, Χαράλαμπος Μπαταρίας και Κυριάκος Κόκκινος με τα Αγγλικά στρατεύματα που κινούνταν από δύο κατευθύνσεις, αντιλήφθηκε τη μεγάλη υπεροχή των Άγγλων και ανέλαβε να τους παραπλανήσει, ώστε να διαφύγουν οι συναγωνιστές του προς την Κακοπετριά. Εκμεταλλευόμενος την ομίχλη έριξε ριπές και προς τις δύο πλευρές και καθώς οι Άγγλοι πυροβολούσαν στα τυφλά, γέμισαν με νεκρούς και τραυματίες. Εκείνος έφτασε στη «Στρουθκιά» και από εκεί πήγε στην Αγία Ειρήνη.

Κατέφυγε στα Καννάβια, όπου κοιμήθηκε τρεις νύκτες στην εκκλησία, αφού ήρθε σε επαφή με τον ιερέα Παπαλέξανδρο και στις 14 Δεκεμβρίου, με οδηγό τον Χρίστο Πιρμετή, έφθασε στο Σαράντι, απ’ όπου συνέχισε μόνος του και κατέληξε στα Λαγουδέρα, και κατέλυσε αρχικά στο σπίτι του Μιχαήλ Συμεωνίδη και στη συνέχεια στου Μιχαλάκη Ελευθερίου. Εκεί τον συνάντησαν μέλη από την ομάδα των Σπηλιών, και μαζί με τους Αυγουστή Ευσταθίου και Ιωάννη Παύλου Πιπίνο, εγκαταστάθηκαν σε μια καλύβα στην τοποθεσία «Πεταούλια», όπου πέρασαν τη νύκτα των Χριστουγέννων. Μετά από την προδοσία του Ανδρέα Αντωνιάδη ή Κεραυνού από το Βουνί, άφησε γένια και πήρε το ψευδώνυμο «Άρης», ενώ στην ομάδα προστέθηκαν οι αντάρτες, Γεώργιος Μάτσης, Αντωνάκης Αντωνάς και Πέτρος Στυλιανού και πέρασαν την Πρωτοχρονιά στο Παλαιχώρι, όπου στο σπίτι του Ανδρέα Καραολή κατασκεύασαν το κρησφύγετο του «φούρνου». Στη συνέχεια μετακινήθηκε στην Παπούτσα και άρχισε να κατασκευάζει δύο κρησφύγετα στις Αετοφωλιές. Ο τομέας του περιλάμβανε τα χωριά, Παλαιχώρι, Αγρό, Αγρίδια, Δήμες, Ποταμίτισσα, Πελέντρι, Άγιο Μάμο, Τριμίκληνη, Κάτω Αμίοντο, Πάνω Αμίαντο, Όμοδο, Κοιλάνι, Κυπερούντα, Χανδριά, Σπήλια, Καννάβια, Σαράντι, Αληθινού, Λειβάδια, Λαγουδέρα, Πολύστυπο, Άλωνα, Πλατανιστάσσα, Φτερικούδι, Ασκά, Άγιος Κωνσταντίνος, Άγιο Παύλο, Ζωοπηγή, Καλό Χωριό, Λουβαρά, Αρακαπά, Εφταγώνια, Μονή Μαχαιρά, Φάρμακα Ααζανιά, Φίκάρδου, Καπέδες, Αναλιώντα, Άγιο Επιφάνιο, Λεύκαρα, Κλήρου, Καλό Χωριό, Δευτέρα, Αυθροδόντα, Πέρα Πεδί, Μαντριά, Άρσος, Ποταμίου, Πλάτρες και Φοινί.

Τέλος του Ιανουαρίου 1956 δραπέτευσε από τα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης και ενώθηκε με την ομάδα του στην Παπούτσα, ενώ το Φεβρουάριο του 1956 μαζί τον Γιώργο Μάτση πήγε στην Μονή Μαχαιρά και γνωρίστηκε με τον Ηγούμενο Ειρηναίο. Στις 26 Μαρτίου 1956 με τη βοήθεια του δασοφύλακα Χριστόδουλου, μετακινήθηκε στα Κιόνια και τροφοδότης της ομάδας του, που αριθμούσε δεκαεννέα άνδρες, ανέλαβε ο Πέτρος Φιλίππου, βοσκός του Μοναστηριού. Ο Αυξεντίου ήταν πλέον ντυμένος με ράσα και στις επισκέψεις του στα γύρω χωριά έφερε το όνομα πατήρ Χρύσανθος. Στις 29 Απριλίου 1956 υποβλήθηκε σε εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας στη Λεμεσό στην Κλινική του ιατρού Νίκου Αναστασιάδη και έως τις 21 Μαΐου έμεινε για ανάρρωση στο μοναστήρι. Την ημέρα εκείνη μετακινήθηκε μαζί τους στο βουνό Κατανάπτης πάνω από τα Λαγουδέρα, ενώ στα μέσα Ιουνίου 1956 εγκατέλειψε το Μαχαιρά και κατευθύνθηκε προς Παλαιχώρι, Άγιο Θεόδωρο, Καλό Χωριό, Ζωοπηγή όπου έμεινε στο σπίτι του Μηνά Μηνά. Στις 12 Σεπτεμβρίου στα Λαγουδέρα συναντήθηκε με το φίλο του Αντώνη Παπαδόπουλο, που είχε δραπετεύσει στις 8 Σεπτεμβρίου από τα Κρατητήρια Πύλας. Το Νοέμβριο του 1956, που οι Άγγλοι τον ονόμασαν «Μαύρο Νοέμβριο», η ομάδα του πραγματοποίησε επιθέσεις σε αυτοκινητοπομπές, αστυνομικούς σταθμούς και υποστατικά.

Ο θάνατος του Αυξεντίου

Κρησφύγετο Αυξεντίου

Στις 30 προς 31 Δεκεμβρίου 1956 συγκρούστηκε με Άγγλους και Τούρκους επικουρικούς, όμως στη μάχη σκοτώθηκε ο Μιχαήλ Γιωργάλλας και ο Αυξεντίου επέστρεψε πληγωμένος μετά από έξι ώρες πεζοπορία στο κρησφύγετο της Παπούτσας. Οι Πιπίνος και Απόστρατος, ύστερα από πιεστική ανάκριση πρόδωσαν τον αγωγιάτη Πέτρο Φιλίππου και ο Αυξεντίου μαζί τους αντάρτες συναγωνιστές του Αντώνη Παπαδόπουλο, Φειδία Συμεωνίδη, Αυγουστή Ευσταθίου, Ανδρέα Στυλιανού και Μηνά Μηνά, εγκατέλειψαν το Μοναστήρι και κατέφυγαν στο κρησφύγετο στην πλαγιά του βουνού, όπου τον ανακάλυψαν οι Άγγλοι και τον κάλεσαν να παραδοθεί. Αγγλικό απόσπασμα που το αποτελούσαν 60 στρατιώτες, αυτοκίνητα και ελικόπτερα έφθασε στην περιοχή το απόγευμα της 2ας Μαρτίου και περικύκλωσε τη σπηλιά. Ο ανθυπολοχαγός Μίντλετον, που ήταν επικεφαλής φώναξε, «...Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε….».

Εκείνος αν και τραυματισμένος από θραύσμα χειροβομβίδας, αρνήθηκε να παραδοθεί στους Άγγλους και αφού έστειλε έξω τους συμπολεμιστές του, Ανδρέα Στυλιανού, Αυγουστή Ευσταθίου, Αντώνη Παπαδόπουλος και Φειδία Συμεωνίδη, συνέχισε να πολεμάει. Ο Αυγουστής Ευσταθίου επέστρεψε στη σπηλιά μετά τη ρίψη χειροβομβίδας, με υπόδειξη των Άγγλων, για να εξακριβώσει αν ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός και έμεινε μαζί του. Προσπάθησε να κρατήσει τη μάχη μέχρι να νυχτώσει ώστε να διαφύγουν μέσα στο σκοτάδι, όμως οι Άγγλοι μετά από 12 ώρες άκαρπης πολιορκίας και έχοντας σημαντικές απώλειες, έριξαν βενζίνη στο κρησφύγετο, από ελικόπτερο και στη συνέχεια, το πυρπόλησαν και στις 2 μετά τα μεσάνυχτα της 2ας προς 3η Μαρτίου 1957, έκαψαν ζωντανό τον Αυξεντίου, ενώ ο Αυγουστής διασώθηκε με βαριά εγκαύματα.

Αναγνώριση της σορού του

Οι αρχές του στρατού κατοχής, ζήτησαν από την οικογένεια του να αναγνωρίσει το καμένο πτώμα και πήγε ο πατέρας του, τον οποίο συνόδευε ο δικηγόρος Τριανταφυλλίδης. Σύμφωνα με διήγηση της αδελφής του Γρηγόρη Αυξεντίου:

«Ο πατέρας μου...{...}... μπήκε ατάραχος μέσα και βγήκε μ’ ένα πλατύ χαμόγελο που καθησύχασε τους Έλληνες που βρίσκονταν εκεί. Μόλις όμως μπήκε στο αυτοκίνητο, ξέσπασε σε λυγμούς.
Ο Τριανταφυλλίδης τότε του είπε: «-Κλαις για έναν ξένο; Όταν βγήκες γελούσες, άρα ο Γρηγόρης ξέφυγε». 
«-Δεν ξέφυγε» απάντησε ο πατέρας μου. «Ο Γρηγόρης ήταν μέσα νεκρός, αλλά δεν ήθελα να δώσω στα σκυλιά τους Άγγλους, τη χαρά να με βλέπουν να πονώ», καθώς τον αναγνώρισε «...απ’ τις χοντρές ελληνικές κοκκάλες του, κι από κείνο το χρυσό κωσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του...». 
Η μητέρα του είπε «...αφού εν επαραδώθηκες, τζι έμεινες τζι εσκοτώθηκες, ας έσιεις την εφτζιή μου...»  και συμπλήρωσε «...είμαι περήφανη για τον γιο μου. Κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη, παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου».

Κέντρο «Γρηγόρης Αυξεντίου»

Το κέντρο που φέρει το όνομα του ήρωα λειτουργεί στον οικισμό Αυξέντιο, 10 χιλιόμετρα από την Ξάνθη, όπως μετονομάστηκε το 1960 ο οικισμός Νέο Κατράμιο, που ιδρύθηκε το 1924 από Μικρασιάτες πρόσφυγες, προς τιμή του ήρωα κι ύστερα από αίτημα των κατοίκων του. Η ονομασία του κέντρου είναι «Κέντρο Ανάδειξης της Λαογραφικής και Ιστορικής Ενότητας Θράκης- Κύπρου» «Γρηγόρης Αυξεντίου» και ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Κυπρίων Νομού Ξάνθης και το Δήμο Βιστωνίδας, που για το σκοπό αυτό συνεργάστηκαν κι είχαν βοήθεια και στήριξη από το «Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959».

Η θυσία του Αυξεντίου επισφράγισε τον αγώνα του για την ελευθερία της Κύπρου, και πέρασε στην αθανασία και στην άφθαρτη μνήμη της ιστορίας επονομαζόμενος επάξια ως «ο Αετός του Μαχαιρά» από τον Ελληνικό λαό. Ανακηρύχθηκε ήρωας του Έθνους και η μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο με μνημόσυνο στο Μοναστήρι Μαχαιρά, σε ημερομηνία που πλησιάζει εκείνην του θανάτου του. Στην πόλη της Λεμεσού στην περιοχή Πάνω Πολεμίδια, ιδρύθηκε το 1989 και λειτουργεί ο πολιτιστικός όμιλος «Ζήδρος» .

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισθέντων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισθέντων της Ε.Ο.Κ.Α., όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισθέντων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «..για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού...». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.

Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.

Στις 8 Μαρτίου 2017 στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, αναφέρεται: «...με το προεδρικό διάταγμα, που εκδόθηκε στην Αθήνα την 17η Φεβρουαρίου 2017 με πρόταση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου Δευτέρου του ν. 4433/2016: Προάγεται τιμητικά μετά θάνατον στο βαθμό του Αντιστρατήγου, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 12 του άρθρου Δευτέρου του ν. 4433/2016, ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού Αυξεντίου Γρηγόριος του Πιερή, σε αναγνώριση των εξαιρετικών του υπηρεσιών και της προσφοράς του προς το έθνος, της προαγωγής του λογιζομένης από 15ης Νοεμβρίου 2016, ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 4433/2016» .

Μνήμη Βασιλικής Παναγή-Αυξεντίου

Μέσο κοινωνικής δικτυώσεως δημοσίευσε αναφορικά με τον γάμο του Γρηγόρη Αυξεντίου και της Βασιλικής Παναγή:

«...Το βράδυ της 10ης Ιουνίου 1955, μόλις παίρνει να σκοτεινιάσει για τα καλά, οι φιγούρες του ιερέα Παπάσταυρου Παπαγαθαγγέλου -του ανθρώπου που όρκισε χιλιάδες νέους στον Αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Άγγλων αποικιοκρατών- και της πρεσβυτέρας του, Γιαννούλας Παπασταύρου, βαδίζουν παραλιακά προς το μοναστήρι της Αχειροποιήτου ώστε να μην κινήσουν υποψίες για το τι πρόκειται να συμβεί αυτό το βράδυ. Με οδηγό τον Ανδρέα Μαλέκο, φτάνουν στο Μοναστήρι όπου βρίσκεται η Βασιλική Παναγή. Η συγκεκριμένη Μονή έχει επιλεγεί για το Μυστήριο που θα ακολουθήσει καθότι στην περιοχή δεν υπάρχουν πολλοί ξένοι και ο κίνδυνος να βρεθούν υπό παρακολούθηση τα άτομα που κατευθύνονται προς την Αχειροποιήτου αυτήν τη νύχτα είναι μειωμένος. Σε λίγο καταφτάνει και ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Βρίσκεται στην περιοχή του Καραβά αυτές τις μέρες. Με τα ρούχα του αντάρτη, κάνει τον σταυρό του, ασπάζεται το χέρι του Παπάσταυρου και βγάζει το όπλο που έχει δεμένο στη μέση του για να αρχίσει ο γάμος του με τη Βασιλική Παναγή.
Στην παρουσία 5-6 μαρτύρων, αλλάζονται τα στέφανα από ελιά στα κεφάλια των δύο νέων. Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του ίδιου του Παπάσταυρου Παπαγαθαγγέλου για τον μυστικό γάμο του Γρηγόρη Αυξεντίου: «Ήταν [σ.σ.: ο Αυξεντίου] αρραβωνιασμένος δύο χρόνια. Βγήκε στο κλαρί και ήταν άγνωστο αν θα γυρίσει ζωντανός. Αυτός βγήκε στο βουνό αποφασισμένος να πεθάνει. Να πεθάνει ή να ακούσει το “Ζήτω η Ένωση”. Λοιπόν, όταν είχε επικηρυχθεί και βρισκόταν στην περιφέρεια του Καραβά-Λαπήθου, έγραψε στο Διγενή και ο Διγενής μού έγραψε να τον παντρέψω. […] Εκείνος ο γάμος είναι αξέχαστος. Εκείνη η σιωπή, διάβαζα τις ευχές μόνο με ένα κεράκι στην παρουσία 5-6 ατόμων. Τέλειωσε το μυστήριο και τον φίλησα λέγοντάς του: “Γρηγόρη μου, να ζήσετε” και αμέσως μου απαντά: “Πάτερ, να μου ευχηθείς καλό βόλι”. Και εγώ, χαμογελαστός, του λέω: “Ε, καλό βόλι και ζήτω η Ένωση”. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα ζωντανό..».

Η τελετή του γάμου, που έγινε σε κλίμα συγκινήσεως, ήταν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη ενέργεια και δεν επαναλήφθηκε κατά το διάστημα 1955-1959. Η Βασιλική πρόσφερε υπηρεσίες στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και μάλιστα είχε συλληφθεί από τους Άγγλους κατ’ επανάληψη. H Βασιλική ή «Βασιλού» Παναγή-Αυξεντίου, σύζυγος του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου απεβίωσε στις 27 Απριλίου 2023. Το γεγονός του θανάτου της δημοσιοποιήθηκε από την σελίδα «Ιστορικές Μνήμες ΕΟΚΑ 1955-1959» σε μέσο κοινωνικής δικτυώσεως. Η κηδεία της Βασιλικής, η οποία παντρεύτηκε το 1966 σε δεύτερο γάμο με τον Ανδρέα Παπαδημήτρη και απέκτησε δύο κόρες μια από τις οποίες είναι η Σταυρούλα Κασσιανού, έγινε με δημόσια δαπάνη στις 15:00' του Σαββάτου, 29 Απριλίου 2023, στον Ιερό Ναό Αγίου Σάββα στα Λιβάδια Λάρνακας. Επικήδειο λόγο εκφώνησε ο Δήμαρχος Λύσης, Ανδρέας Καουρής.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Οδοιπορικό Γρηγόρη Αυξεντίου lekythos.library.ucy.ac.cy]
• [Ο Σταυραετός του Μαχαιρά:Σπάνια συνέντευξη της συζύγου κι άγνωστα ντοκουμέντα onisilos.gr]
• [Ήταν ήρωας ο αδελφός μου Γρηγόρης Αυξεντίου Συνέντευξη της αδελφής του στην εφημερίδα «Πατρίς»]
• Γρηγόρης Αυξεντίου Λύκειο Αγίου Γεωργίου]
• [Γρηγόρης Αυξεντίου Αφιέρωμα του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου]
• [Γρηγόρης Αυξεντίου Video, Youtube.com]
• [Γρηγόρης Αυξεντίου-Α΄Μέρος Video, Youtube.com]
• [Γρηγόρης Αυξεντίου-Β΄Μέρος Video, Youtube.com]

Βιβλιογραφία

• [«Ζήδρος», του Σπύρου Παπαγεωργίου.]
• [«Γρηγόρης Αυξεντίου», του Ανδρέα Καούρη.]

Διαβάστε τα λήμματα

ΕΟΚΑ-1955 ΕΟΚΑ (1η Απριλίου 1955) Η Οργάνωση Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών-Ε.Ο.Κ.Α. Ο τόπος Φυλακισμένα μνήματα Αρχηγός Γεώργιος Γρίβας Πολιτική Καθοδήγηση Κώστας Μόντης Υποστηρικτές Σπυρίδων Παπαγεωργίου Θεόφιλος Γεωργιάδης Τάσος Παπαδόπουλος Τάκης Μεγαλοοικονόμου Φάνης Χαμόδρακας Βιβλιογραφία Από την ΕΟΚΑ στην ΕΟΚΑ Β΄ Εθνικοί ήρωες Επιφανείς μαχητές Γρηγόριος Αυξεντίου Ανδρέας Δημητρίου Μάρκος Δράκος Αυγουστής Ευσταθίου Ανδρέας Ζάκος Μιχαήλ Καραολής Ανδρέας Κάρυος Πάτροκλος Κόκκινος Μιχαήλ Κουτσόφτας Στυλιανός Λένας Νεοπτόλεμος Λεφτής Κυριάκος Μάτσης Χαρίλαος Μιχαήλ Στέλιος Μαυρομάτης Ανδρέας Παναγίδης Ευαγόρας Παλληκαρίδης Ηλίας Παπακυριακού Ιάκωβος Πατάτσος Φώτης Πίττας Σάββας Ροτσίδης Χρίστος Σαμάρας Χρίστος Τσιάρτας Ορθόδοξοι Ιερωμένοι Αρχιεπίσκοποι Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Β' Μητροπολίτες Μητροπολίτης Άνθιμος (ο Μαχαιριώτης), Μητροπολίτης Γεννάδιος (ο Μαχαιριώτης), Μητροπολίτης Κυπριανός (ο Κυριακίδης) Ιερείς Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org