Ανδρέας Καραντώνης

Ο Ανδρέας Καραντώνης, Έλληνας εθνικιστής, αφοσιωμένος λάτρης και κήρυκας των απόψεων του Περικλή Γιαννόπουλου, λογοτέχνης, κριτικός, δοκιμιογράφος, ποιητής και μεταφραστής, γεννήθηκε το 1910 στο νησί της Άνδρου και πέθανε ξημερώματα Κυριακής στις 27 Ιουνίου 1982, στην Αθήνα. Η κηδεία του έγινε τη Δευτέρα 28 Ιουνίου.

Ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Καραντώνη και απέκτησαν ένα γιο το Βασίλη Καραντώνη.

Ανδρέας Καραντώνης

Βιογραφία

Σε ηλικία δεκατριών ετών εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τα μαθήματα του Γυμνασίου. Γράφτηκε στη Νομική Σχολή Αθηνών, όμως ολοκλήρωσε τις σπουδές του καθώς εγκατέλειψε τη Νομικά για χάρη της λογοτεχνίας. Το 1945 με τον Γιώργο Κατσίμπαλη εξέδωσε και διηύθυνε τη δίμηνη λογοτεχνική επιθεώρηση «Τα Νέα Γράμματα» . Ως διευθυντής του περιοδικού εξέδωσε τριπλό τεύχος αφιέρωμα στον Περικλή Γιαννόπουλο, του οποίου υπήρξε αφοσιωμένος λάτρης και κήρυκας των απόψεων του. Το κείμενο του Γιαννόπουλου, σύμφωνα με την παρουσίασή του από τον Αντρέα Καραντώνη, στόχο είχε «….να μας εμπνεύσει το κήρυγμά του ένα σύστημα γνήσιων νεοελληνικών αξιών κι’ ένα σταθερό, συνειδητό συναίσθημα καθολικού ελληνισμού, καθαρίζοντας την όρασή μας από τα υπερπλεονάζοντα σκοτάδια της ποικιλλόμορφης δυτικής επίδρασης..». Ο Καραντώνης αναδημοσίευσε το κείμενο «Η ελληνική γραμμή και το ελληνικόν χρώμα» του Γιαννόπουλου που υποστήριζε την ανωτερότητα της «ελληνικής γραμμής» έναντι της ευρωπαϊκής, η οποία «…δεν έχει καμμίαν θέσιν εδώ, και δεν στέκεται και δεν χωνεύεται εδώ, διότι είναι: βάρβαρος».

Στη συνέχεια από το 1946 έως το 1952, μαζί με τον Κατσίμπαλη, εξέδωσαν και το περιοδικό «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση». Το 1956 με υπουργική απόφαση του υπουργού Παιδείας Πέτρου Λεβαντή, ο Καραντώνης διοσρίστηκε μόνιμο μέλος της επιτροπής Λογοτεχνικών Βραβείων. Μαζί του και οι Γεώργιος Ζώρας, Λίνος Πολίτης, Κ. Θ. Δημαράς, Βάσος Βαρίκας και Άλκης Θρύλος, απάρτισαν την πρώτη επιτροπή κι έδωσαν το Α' βραβείο ποιήσεως στον Νικηφόρο Βρεττάκο, ενώ δεν απένειμαν Α' Βραβείο για το μυθιστόρημα κι έδωσαν το Β΄Βραβείο στον Νίκο Κάσδαγλη για το έργο του «Τα Δόντια της μυλόπετρας». Ήταν μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα» και γενικός γραμματέας του «Ιδρύματος Κωστή Παλαμά». Μετά τη γερμανική κατοχή ανέπτυξε δημοσιογραφική δραστηριότητα με επίκεντρο την ιδεολογική αντίθεση και αντιπαράθεση του με τον κομμουνισμό και την αριστερούς λογοτέχνες στην Ελλάδα. Εργάστηκε ως υπάλληλος των Ελληνικών Σιδηροδρόμων από το 1927 έως το 1942 και από το 1949 ως το 1974, υπήρξε λογοτεχνικός συνεργάτης της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.

Στις 29 Ιανουαρίου 1982, υπέγραψε διακήρυξη, από κοινού με άλλους λογοτέχνες, με την οποία τάχθηκε εναντίον της καταργήσεως των τόνων και την επιβολή του μονοτονικού συστήματος, ενώ διατράνωνε την θέληση του να συνεχίσει να γράφει και να τυπώνει τα έργα του «...με σέβας προς τη ζωντανή γλωσσική παράδοση και την πλήρη μορφή των λέξεων, όπως την δίδαξαν οι πατέρες του δημοτικισμού και οι μεγάλοι Νεοέλληνες συγγραφείς..». Την τελευταία δεκαετία της ζωής του ταλαιπωρήθηκε από επώδυνη ασθένεια, εξ αιτίας της οποίας υποχρεώθηκε να περιορίσει στο ένα λίτρο την ημέρα τα πάσης φύσεως υγρά που κατανάλωνε στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου.

Διακρίσεις

Τιμήθηκε με το

• Βραβείο του Δήμου Αθηναίων, το 1957,
• Βραβείο Πουρφίνα της Ομάδας των 12, το 1959,
• Α΄ Κρατικό Βραβείο Κριτικής, το 1971,
• Μέγα Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το 1972.

Εργογραφία

Έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα σε ηλικία 17 ετών, με τη δημοσίευση ποιημάτων στο λογοτεχνικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» των εκδόσεων «Πυρσός», ενώ έως το 1929 έγραψε μερικά προανακρούσματα κριτικών άρθρων του για τον αγαπημένο του ποιητή Κωστή Παλαμά, ο οποίος στη συνέχεια στάθηκε δάσκαλος για τον Καραντώνη. Συμπεριλαμβάνεται στους κορυφαίους λογοτεχνικούς κριτικούς της γενιάς του 1930, καθώς και στους ελάχιστους Έλληνες λογοτέχνες που κατάφεραν να κερδίσουν τη ζωή τους από τα κείμενα τους. Οι κριτικές μελέτες του Καραντώνη τον ανέδειξαν ως οξυνούστατο κι ιδιαίτερα καλλιεργημένο πνευματικό άνθρωπο και τον κατατάσσουν στην ομοταξία των κορυφαίων κριτικών της «Γενιάς του Τριάντα», γύρω από την οποία περιστράφηκε η κριτική σκέψη του και τη μελέτησε με βαθύνοια. Διακρίθηκε για τον ακλόνητο αντικομουνισμό του απ’ όλους τους άλλους κριτικούς και μελετητές του νεοελληνικού λόγου. H κριτική παραγωγή του υπήρξε ογκώδης, ενώ ασχολήθηκε επίσης και με την λογοτεχνική μετάφραση. Τα ποιήματά του συγκεντρώθηκαν σε οχτώ τόμους.

Είναι ο πολυγραφότερος μετά τον Κωστή Παλαμά λογοτεχνικός κριτικός, κι ένας από τους πολυγράφους Έλληνες συγγραφείς. Έγραψε συνολικά, οκτώ ποιητικές συλλογές), ένα μυθοπλασιακό και τέσσερα ταξιδιωτικά βιβλία, τέσσερα θεατρικά έργα, μετέφρασε έντεκα βιβλία και δημοσίευσε είκοσι δύο κριτικά βιβλία, τα οποία καλύπτουν την περίοδο από το 18ο αιώνα έως το 1980. Το λογοτεχνικό του έργο ξεπερνά τους σαράντα ογκώδεις τόμους.

Κριτικές μελέτες

Τα πρώτα κριτικά του κείμενα, γράφτηκαν σε νεαρή για λογοτεχνικό κριτικό ηλικία και παρουσιάζουν απίστευτη γνώση και ωριμότητα αλλά και ανοίγουν νέους δρόμους για την λογοτεχνική κριτική.

Πριν γίνει είκοσι χρόνων τύπωσε την πρώτη κριτική μελέτη του με τίτλο

• «Εισαγωγή στο Παλαμικό έργο», το 1929,
• «Γύρω στον Παλαμά», το 1932,
• «Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης», το 1931,
• «Πνευματική Ελευθερία», το 1947,
• «Θέματα του καιρού μας», το 1950,
• «Φυσιογνωμίες 1959-60»,
• «Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός», το 1955, από τις εκδόσεις της «Βασικής Βιβλιοθήκης «του «Αετού» του Κίμωνα Θεοδωρόπουλου,
• «Εισαγωγή στη νεότερη ποίηση», το 1958,
• «Γύρω από τη σύγχρονη ελληνική ποίηση», το 1961,
• "«Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του ‘30», το 1962,
• «Προβολές», το 1965,
• «Από τον Σολωμό ως τον Μυριβήλη», το 1969,
• «Ή ποίηση μας μετά το Σεφέρη», το 1976,
• «Κωστής Παλαμάς», το 1980,
• «Προσωπικό. Με την ποίηση του Δ. Π. Παπαδίτσα. Αναφορές στον υπερρεαλισμό», το 1981.

Θεατρικά

• «Παπουτσής στη λαοκρατία–Μαύρος κόσμος», Θεατρικοί διάλογοι, το 1948,
• «Σπονδή στο Κρεμλίνο», το 1950, που είναι γραμμένο σε στίχους και σε ύφος αρχαίας τραγωδίας και αναφέρεται στην καταστροφή των ανταρτών του Γράμμου, που την πληροφορείται ό Στάλιν και τη θρηνεί ο χορός του έργου.

• «Ο Καραγκιόζης βγαίνει απ' το καλύβι του», το 1950, αναφέρεται στη μεταστροφή στελέχους της αριστεράς, δοσμένη μέσα από τις φιγούρες του «Θεάτρου των σκιών»

Ποιητικές συλλογές

Εκτός από κριτικός είναι και ποιητής που συνταιριάζει στοιχεία της παραδοσιακής παλαμικής τεχνοτροπίας και της μοντέρνας. Τα ποιήματά του συγκεντρώθηκαν σε οκτώ τόμους, ενώ τα πολύστιχα και κάπως πεζολογικά ποιήματα του περιλαμβάνονται στις συλλογές,

• «Ωροσκόπιο», το 1957,
• «Βίος και αέτωμα», το 1959,
• «Το τρίτο στερέωμα», το 1961,
• «Το χαλί της Ερμίνης», το 1962,
• «Επεισόδια», το 1964,
• «Δείκτες», το 1966,
• «Ιστορίες φαντασμάτων», το 1972,
• «Τυμπανοκρουσίες», το 1980.

Ταξιδιωτικές εντυπώσεις

• «Μύκονος Δήλος», το 1958,
• «Νησιά του Σαρωνικού», το 1960,
• «Θυμάμαι την Αμερική», το 1963,
• «Ελληνικοί χώροι.Ταξιδιωτικές εικόνες και στοχασμοί», το 1979.

Μεταφράσεις

Μετέφρασε έργα των Απολλιναίρ, Βαλερύ, Μπρετόν, Ελυάρ, καθώς και τα έργα

• «Ποιήματα» του Ζυλ Συπερβιέλ, το 1938,
• «Ή επιστροφή του Άσωτου» του Αντρέ Ζιντ, το 1946,
• «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού» του Χένρυ Μίλλερ, το 1965. Το έργο είναι αναφορά του συγγραφέα στον εθνικιστή διανοούμενο Γιώργο Κατσίμπαλη.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ανδρέας Καραντώνης-Χρονολόγιο Αρχείο κριτικών Λογοτεχνίας
• Καραντώνης Ανδρέας
• Μια σημαντική επέτειος Νάσος Βαγενάς, Εφημερίδα «Το Βήμα», 17 Ιανουαρίου 2010

Πραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org