Κωνσταντίνος Δημαράς

Ο Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Έλληνας εθνικιστής, αναφερόμενος συχνότερα ως «Κ.Θ. Δημαράς», φιλόλογος Πανεπιστημιακός καθηγητής, επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου θεσσαλονίκης, κριτικός και ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας, των Πολιτικών Ιδεών και της Εκπαιδεύσεως, ο θεμελιωτής της συγκριτικής φιλολογίας στην Ελλάδα, ιστοριογράφος, ο πρώτος και σημαντικότερος μελετητής του νεοελληνικού διαφωτισμού και διανοητής, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μαΐου 1904 και πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου 1992 στο Παρίσι. Η σορός του αποτεφρώθηκε όπως ήταν η επιθυμία του.

Παντρεύτηκε το 1928 και γιος του ήταν ο ιστορικός της εκπαιδεύσεως Αλέξης Δημαράς, ο οποίος γεννήθηκε το 1932 και πέθανε το Σάββατο 16 Ιουνίου 2012 στην Αθήνα.

Κ.Θ.Δημαράς

Βιογραφία

Ο Κωνσταντίνος Δημαράς κατάγονταν από εύπορες οικογένειες εμπόρων από την μεριά και των δυο γονέων του. Παππούς του από την πλευρά της μητέρας του ήταν ο έμπορος υφασμάτων Δημήτριος Ρακτιβάν, ο οποίος κατάγονταν από τη Βέροια, έζησε στην Κωνσταντινούπολη και διατηρούσε εμπορικές επιχειρήσεις στην Αγγλία, όπου υπέγραφε ως Ρακτιβάντ [Ractivand] και γιαγιά του ήταν η Μαρία Ισμηρίδου. Πατέρας του Κ.Θ. Δημαρά ήταν ο Θησεύς Δημαράς και μητέρα του η Σμαράγδα Ρακτιβάν-Δημαρά, η οποία φοίτησε στην Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή του Δημήτρη Γληνού, ήταν μέλος του «Εκπαιδευτικού Ομίλου», στέλεχος της «Ενώσεως των Ελληνίδων» και του «Εθνικού Συμβουλίου των Ελληνίδων Γυναικών». Αδελφός του πατέρα του, Θησέα, ήταν ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, Νικόλαος Δημαράς, ενώ αδέλφια της μητέρας του ήταν ο νομομαθής Κωνσταντίνος Ρακτιβάν που διατέλεσε βουλευτής και Υπουργός, καθώς και ο Εμμανουήλ Ρακτιβάν, Συνταγματάρχης ε.α. του Ελληνικού Στρατού. Σύμφωνα με μία πηγή ήταν μακρινός συγγενής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη.

Σπουδές

Ο Κωνσταντίνος παρακολούθησε τα μαθήματα της Δημοτικής και Μέσης εκπαιδεύσεως στο Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Δ.Ν.Μακρή όπου είχε καθηγητή του τον Γιάννη Αποστολάκη. Ήδη από το 1912-13 ξεκίνησε τις πρώτες συγγραφικές-λογοτεχνικές του απόπειρες, γράφοντας στίχους, πρόζα, σύντομα αφηγήματα, ενώ στην τρίτη τάξη του Ελληνικού Σχολείου,το 1917, εκδίδει ένα βραχύβιο νεανικό περιοδικό, τα «Παραληρήματα». Φοίτησε στην Φιλοσοφική σχολή όπου ο καθηγητής του Θεόφιλος Βορέας τον παρώθησε να σπουδάσει στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την πάροδο μιας διετίας επέστρεψε στην Φιλοσοφική σχολή όπου είχε καθηγητή του τον Κωνσταντίνο Άμαντο. Εκεί γνωρίστηκε κι έγινε φίλος με τον εθνικοσοσιαλιστή φοιτητή και μετέπειτα καθηγητή Ιωάννη Συκουτρή. Ο Δημαράς έγινε μέλος στην ονομαζόμενη «κλίκα των Σμυρνιών», γνωστή ως η «Αθάνατη παρέα», με σκοπό τη διοργάνωση επισκέψεων και ξεναγήσεων σε αρχαιολογικούς τόπους, στην οποία συμμετείχαν επίσης ο Ιωάννης Θ. Κακριδής, μετέπειτα σύζυγος της Όλγας Κομνηνού και πατέρας του Φάνη Ι. Κακριδή, αλλά και συμφοιτητές του όλων των Σχολών, τους οποίους έπεισε ο Συκουτρής να πάρουν καθένας τους ένα αρχαιοελληνικό όνομα. Έτσι, ο «Πύθων» ήταν ο Κωνσταντίνος Δημαράς, «Ευφορίων» ο Β. Τατάκης, «Ιοφών» ο Α. Καλογεράς και «Μάγνης» ο Ι. Τσικνόπουλος.

Ο Δημαράς καθυστέρησε να λάβει πτυχίο, ασχολούμενος κυρίως με τη συγγραφή επιφυλλίδων και λογοτεχνικών κριτικών στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο της εποχής και μόλις το 1953 αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου αναγορεύτηκε διδάκτορας, με θέμα της διατριβής του, «Δύο φίλοι: Κοραής και Βάμβας. Με ανέκδοτα κείμενα». Οι Γάλλοι εθνικιστές διανοούμενοι Σαρλ Μωρράς, Μωρίς Μπαρές και αββάς Πρεμόντ επηρέασαν τα πρώιμα χρόνια του. Τον Ιούνιο του 1927, εκδόθηκε το περιοδικό «Ελληνικά Γράμματα» του Κωστή Μπαστιά, στον ιδεολογικό κύκλο του οποίου συμμετείχε ο Δημαράς μαζί του οι Κωστής Μπαστιάς, Γιάννης Αποστολάκης, Αλέξανδρος Δελμούζος, Φώτο Πολίτη, Γ. Ν. Πολίτης, ο μεγαλύτερος αδελφός του Φώτου, και υποστήριζαν τον Γερμανικό Ιδεαλισμό, τον εθνισμό και τον αντικομμουνισμό. Από το 1928 έως το 1940 ο Δημαράς ασχολήθηκε με εκδοτικές επιχειρήσεις και εργάστηκε ως υπάλληλος στο βιβλιοπωλείο Κάουφμαν.

Καθεστώς 4ης Αυγούστου

Ο Δημαράς συντάχθηκε με το εθνικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου και τον Ιωάννη Μεταξά. Μετά το Σεπτέμβριο του 1937 συνεργάστηκε με το πρωτοποριακό περιοδικό «Νέον Κράτος», στο οποίο ήταν εκδότης και ανέλαβε διευθυντής ο εθνικιστής Άριστος Καμπάνης. Το περιοδικό ασχολούνταν με πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, διεθνή και ιδεολογικά θέματα, ενώ δεν αποτελούσε όργανο κάποιου κρατικού οργανισμού ή καθεστωτικής οργανώσεως και απλώς ο Καμπάνης, προσδιόριζε ως εχθρό του καθεστώτος τη «διανοητική ρύπανση» των φιλελευθερισμού και μαρξισμού, του αισθητισμού, του φεμινισμού, όπως και του φροϋδισμού. Το «Νέον Κράτος» εξελίχθηκε στο σημαντικότερο και εγκυρότερο από όσα κυκλοφόρησαν εκείνη την περίοδο και η έκδοσή του διακόπηκε τον Μάρτιο του 1941, αφού είχε εκδώσει συνολικά 43 τεύχη, ενώ πέρα από τη στήριξη των οπαδών του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, είχε σημαντική διείσδυση στον χώρο των διανοουμένων. Μεταξύ των συνεργατών του, πέραν του Κ.Θ.Δημαρά, περιλαμβάνονταν οι Γιάννης Γρυπάρης, Άγγελος Σικελιανός, Ρίτα Μπούμη-Παπά, Κλέων Παράσχος, Ιωάννης Μ. Παναγιωτόπουλος, Πέτρος Χάρης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Ευάγγελος Παπανούτσος, Αχιλλέας Τζάρτζανος, Στίλπωνας Κυριακίδης και Γεώργιος Ζώρας .

Πολλοί διανοούμενοι δήλωσαν παρόντες στην «Πνευµατική Επιστράτευση» του καθεστώτος. Στο «Ανώτατον Γνωμοδοτικόν Συμβούλιον» της συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Κωστής Μπαστιάς, Αχιλλέας Κύρου, Νίκος Κιτσίκης, πρόεδρος του «Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος» επί Βενιζέλου, πρύτανης του Εθνικού Μετσόβειο Πολυτεχνείου επί Μεταξά και μεταπολεμικά βουλευτής του κόμματος «Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά» [«Ε.Δ.Α.»]. Στα «Μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής επί κεφαλής τοµέων» ο Γεώργιος Σεφέρης, ο κορπορατιστής βενιζελικός Λέων Μακκάς, ο θεολόγος Νικόλαος Λούβαρις, ο Παντελής Πρεβελάκης και η Σοφία Γεδεών. Στις υπό την εποπτεία τους περιοδείες-ομιλίες συμμετείχαν µέλη της συντηρητικής διανοήσεως, όπως οι Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Στίλπων Κυριακίδης, Θρασύβουλος Βλησίδης, Νικόλαος Λούρος, Νικόλαος Εξαρχόπουλος, Αλέξανδρος Τσιριντάνης της «Χριστιανικής Ένωσης Επιστημόνων», Ιωάννης Κακριδής, Άγγελος Σικελιανός για «Το βαθύτερο νόημα της Πνευματικής Επιστρατεύσεως», ο Φαίδων Κουκουλές σχετικά µε το «Διατί ενικήσαµεν και διατί θα νικήσωµεν», ενώ ο Κωνσταντίνος Δημαράς συμμετείχε µε ομιλίες για «Το νόηµα της Ελευθερίας».

Ο Δημαράς το 1938 σε συνέντευξη του είπε για τη συνεργασία του με το περιοδικό «Ελληνικά Γράμματα» : «...Το κλίμα την εποχή εκείνη ήταν αντιπαλαμικό και εγώ ήμουν και πολύ αντιαριστερός. Πολύ εναντίον του Κορδάτου. Πορευόμουν στην τροχιά του Αποστολάκη. Από εκείνον πρωτάκουσα ότι ο Μπαστιάς θα έβγαζε ένα περιοδικό. Ο Δελμούζος ήταν κοντά στον Μπαστιά. Ο Αποστολάκης, ο Φώτος Πολίτης και εγώ, νεώτερος, συμπορευόμαστε. [...] Ιδεολογικά το περιοδικό που ήμουνα ιδιαίτερα συνδεδεμένος ήταν τα «Ελληνικά Γράμματα». Όταν κοιτάξεις για περιοδικά ιδεών δε βρίσκεις άλλο. Η «Νέα Εστία» ήταν μία καλή επιχείρηση χωρίς ιδεολογική τοποθέτηση. Τα «Ελληνικά Γράμματα» είχαν μία ελληνοκεντρική τοποθέτηση βασισμένη στις ιδέες του Δελμούζου, του Αποστολάκη και του Φώτου Πολίτη. Τα άλλα περιοδικά ιδεών της εποχής ήταν εκείνα που είχαν ένα κόμμα πίσω τους...». Στις 15 Νοεμβρίου του 1940, μαζί με άλλους διανοούμενους, υπέγραψε καταγγελτικό μανιφέστο, εναντίον των Ιατλών και του Μπενίτο Μουσολίνι, για την επίθεση κατά της Ελλάδος.

Κατοχή / Μεταπόλεμος

Στη διάρκεια της κατοχής ο Δημαράς επιδόθηκε στο κύριο αντικείμενο της ενασχολήσεως του που δεν ήταν άλλο από τη μελέτη, αν και τον Ιανουάριο του 1942 ήταν συνεκδότης της παρανόμου εφημερίδος «Ελευθερία». Όπως είπε ο ίδιος σε συνέντευξη που παραχώρησε, «....Το ότι μπήκα στο ΕΑΜ δεν είχε καμιά σχέση, δεν με άγγιζε κα­θόλου. ... {...} ... Σημειώστε ότι δεν ήμουν κομμουνιστής, και αυτό με κράτησε σε κάποια απόσταση. Αλλά έκανα ό,τι μπορούσα. Σας λέω ότι α­κόμη και σε στοιχεία καθημερινής διαβίωσης είχα επα­φές, αλλά δεν με άλλαξαν σχεδόν σε τίποτε. Ένα δύο μανιφέστα υπέγραψα, ώσπου κατάλαβα ότι πρέπει να υ­πογράφω μόνο ό,τι γράφω και το εσταμάτησα κι αυτό..» . Στην ίδια συνέντευξη ανέφερε: «...τον Παλαμά τον ξέρω απ’ έξω, άφθονη ποίηση και της καθαρεύουσας απ’ έξω, αλ­λά δίπλα σ’ αυτά, ο χώρος μέσα στον οποίο κινήθηκα ήταν και άλλος. Ήταν ο κύκλος της Action Française, Charles Maurras, Leon Daudet· τέτοιοι άνθρωποι είναι πολύ παρόντες στα χρόνια μου, ’28 με ’30, και θα τους βρει κανείς εύκολα στα κείμενά μου. Επήρα από αυτούς και ορισμένα ελαττώματα, ελπίζω να επήρα και καμιά α­ρετή τους, αλλά πάντως αυτοί σημαδεύουν πολύ την ζωή μου, τότε...» .

Το 1946 ο Δημαράς μετείχε στην σειρά των μαθημάτων ανοικτής παιδείας [Λαϊκό Πανεπιστήμιο] στο Μορφωτικό Ίδρυμα «Αθήναιον» και την ίδια χρονιά δημοσίευσε μια επιφυλλίδα του με θέμα τις Υποτροφίες. Δίδαξε, από το 1941 και μέχρι το 1946 και από το 1950 μέχρι το 1954 στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ενώ από το 1948 έως το 1951 υπηρέτησε στο Υπουργείο Συντονισμού. Στις 15 Ιουνίου 1946 συνυπέγραψε διαμαρτυρία στην Δ' Αναθεωρητική Βουλή για το υπό συζήτηση νομοσχέδιο «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την Δημόσιαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας».

«Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών»

Στις 24 Απριλίου 1948, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος προσκάλεσε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στην οδό Πατησίων 47, λογοτέχνες της εποχής, με σκοπό να ιδρύσουν μία λογοτεχνική Εταιρία. Εκεί ο Λίνος Καρζής και μαζί του οι Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος, Νίκος Προεστόπουλος, Γεώργιος Ι. Φουσάρας και Γιάννης Χατζίνης, ανέλαβαν να φροντίσουν για τη σύνταξη και την έγκριση από το Πρωτοδικείο Αθηνών του Καταστατικού του σωματείου που αρχικά έφερε τον τίτλο «Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών», το οποίο αργότερα μετονομάσθηκε σε «Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών».

Ο Δημαράς περιλαμβάνεται μεταξύ των λογοτεχνών που στις αρχές Ιουνίου 1948, αφού αρχικά παραιτήθηκαν ο Κωνσταντίνος Τσάτσος καθώς και οι Κώστας Ουράνης, Ιωάννης Μ. Παναγιωτόπουλος και Πέτρος Χάρης, αποχώρησαν από την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» και δημιούργησαν στις 20 Ιουνίου 1948 την «Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών». Οι λογοτέχνες αυτοί εξέδωσαν ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε την 1η Ιουλίου 1948 στο περιοδικό «Νέα Εστία», με την οποία καταδίκαζαν την ένοπλη ανταρσία των μελών, οπαδών και φίλων του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Ελλάδα λέγοντας, «...[...] Οι υπογραφόμενοι λογοτέχνες διακηρύσσουν πως η ανταρσία, που σήμερα αιματοκυλίζει τον τόπο , είναι ένας αντεθνικός αγώνας που υποδαυλίζεται από ξένους και από τους ίδιους ξένους συντηρείται. Κάθε αληθινός Έλληνας (sic) έχει χρέος να πάρει απέναντί της αυτή τη σαφή στάση. Πράξεις σαν το παιδομάζωμα, την αρπαγή γυναικών και το σταύρωμα των ιερωμένων, βρίσκεται σε βαθιάν αντίθεση με τις ευγενικές παραδόσεις της φυλής μας . [...]...» .

Δεκαετία 1960 και μετέπειτα

Εργάστηκε ως υπεύθυνος ραδιοφωνικών προγραμμάτων στο «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας», [«Ε.Ι.Ρ.»], ενώ από το Γεώργιο Παπανδρέου του ανατέθηκε η ευθύνη να οργανώσει και διατέλεσε Γενικός Διευθυντής του «Iδρύματος Kρατικών Yποτροφιών» [«Ι.Κ.Υ.»] από την σύσταση του το 1951 έως το 1970 και Διευθύνων Σύμβουλος του «Bασιλικού, μετέπειτα Εθνικού, Iδρύματος Eρευνών», επίσης από την σύστασή του το 1961 έως το 1970. Το 1956, με απόφαση του υπουργού Παιδείας Πέτρου Λεβαντή, ο Δημαράς διορίστηκε μόνιμο μέλος της κριτικής επιτροπής για τα κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία, μαζί με τους Λίνο Πολίτη, Γεώργιο Ζώρα, Βάσο Βαρίκα, Άλκη Θρύλο και Ανδρέα Καραντώνη, οι οποίοι απάρτισαν την πρώτη επιτροπή. Τη χρονιά εκείνη απένειμαν το Α' βραβείο ποιήσεως στον Νικηφόρο Βρεττάκο, ενώ δεν απένειμαν Α' Βραβείο για το μυθιστόρημα και έδωσαν το Β΄Βραβείο δίνεται στο Νίκο Κάσδαγλη για το έργο του «Τα Δόντια της μυλόπετρας». Στις αρχές του 1960, με τον Δημήτριο Γκίνη, ίδρυσαν τον «Όμιλο Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού» [«Ο.Μ.Ε.Δ.»] , όργανο του οποίου είναι το περιοδικό «Ο Ερανιστής» . Σύμφωνα με την άποψη του Δημαρά, ο Ιωάννης Κωλέττης ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο Μεγαλοϊδεατισμός, δίνοντας του εθνικό περιεχόμενο .

Ο Δημαράς δίδαξε για ένα διάστημα, ιστορία του νεοελληνικού πολιτισμού στην «Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς». Το 1970, μετά από πρόσκληση του πανεπιστημίου της Σορβόννης δίδαξε στην έδρα της Nέας Eλληνικής Λογοτεχνίας, και διηύθυνε το εκεί «Nεοελληνικό Iνστιτούτο» έως το 1978, οπότε επέστρεψε ατην Ελλάδα και αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία, ενώ συνέχισε, όπως και όλη τη μεταπολεμική περίοδο, την επιφυλλιδογραφία του. Η βιβλιοθήκη του, οι τίτλοι της οποίας ξεπερνούν τους 20.000, περιλαμβάνει τόμους, ανάτυπα, μοναδικά φυλλάδια του 19ου αιώνα, συλλογές μονογραφιών υποστηρικτών της επανάστασης του 1821, όπως του Λόρδου Βύρνα, [Byron] και του Chateaubriand, εισιτηρίους λόγους που εκφωνήθηκαν σε πανεπιστημιακές εκδηλώσεις και τελετές, αντιπροσωπευτικά δείγματα της εργογραφίας των πλέον σημαντικών λογίων του 19ου και του 20ου αιώνα, παλαιές εκδόσεις του 17ου και του 18ου αιώνα και ουσιαστικά όλο το πρωτότυπο υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη έκδοση καθώς και στις επανεκδόσεις του έργου «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», βρίσκονται στην κατοχή του «Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη». Το όνομα του έχει δοθεί στην βιβλιοθήκη Επιστήμης και Τεχνολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών .

Επιστημονικό έργο

Άρχισε τη συγγραφική του δραστηριότητα το 1926 και έκτοτε συνεργάστηκε με έντυπα, όπως το περιοδικό «Eλληνικά Γράμματα» του εθνικιστή Κωστή Μπαστιά μετά από πρόσκληση από τους Δελμούζο και Αποστολάκη, όπου δημοσίευσε μελετήματα περί θεμάτων φιλοσοφίας και φιλοσοφίας της θρησκείας, «Πρωΐα» και «Πολιτεία» του εθνικιστή Θεολόγου Νικολούδη το 1931-32, χάρις στον Αρίστο Καμπάνη, και τον Κωστή Παπαλεξάνδρου. Στις αρχές της δεκαετίας του '40 συνεργάστηκε με την εφημερίδα «Πειθαρχία» του Γεράσιμου Λύχνου και μέσω αυτού με την εφημερίδα «Ελεύθερον Bήμα» την περίοδο από το 1936 έως το 1944 και «Το Βήμα» αλλά και «Τα Νέα», με τις οποίες συνεργάστηκε από το 1945 έως το 1991, όπου ασχολήθηκε συστηματικά με τη μελέτη της λογοτεχνίας του 20ου αιώνα γράφοντας επιφυλλίδες και βιβλιοκριτικές καθώς και από το 1933, με τα περιοδικά «Nέα Eστία» και «Ιδέα». Κατά καιρούς χρησιμοποίησε τα ψευδώνυμα «Φ. Ραφαήλ» και «Κωνστ». Στην αρχή της δημόσιας παρουσίας του υπήρξε απόλυτος ιδανιστής και ήταν συνδεδεμένος με τον Γιάννη Αποστολάκη και τη θρησκευτική φιλοσοφία και το κίνημα του Ευσεβισμού.

Το έργο του Δημαρά στράφηκε σε ζητήματα αρχαίας ελληνικής και ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, περίοδο στην οποία ασχολήθηκε με το έργο του Κωνσταντίνου Άμαντου και του Αδαμάντιου Κοραή για τον οποίο είπε: «....Εγνώρισα τον Κοραή το 1923, στη Χίο. στη βιβλιοθήκη των δεσποινίδων Μικρούδη. Επήγα στα ’23 και κάθησα στον Κάμπο, όπου μου είχαν νοικιάσει ένα δωμάτιο στις δε­σποινίδες Μικρούδη. Ήταν τρεις αδελφές, νομίζω ότι η μια ήτανε χήρα. Οι άλλες δύο δεσποινίδες ήταν κόρες ε­νός δασκάλου του Κάμπου. Και εκεί εβρήκα αυτό που βλέπετε εκεί, τον τρίτομο Κοραή του Θερειανού. Δε­καεννιά ετών ήταν η ηλικία που το εδιάβαζα.» . Μετά το 1925, το ενδιαφέρον του μετατοπίστηκε προς τη λογοτεχνική κριτική και την ερμηνευτική των αισθητικών φαινομένων. Ασχολήθηκε με την ποίηση, ιδιαιτέρως του Κωστή Παλαμά, του Κωνσταντίνου Καβάφη, του Ανδρέα Κάλβου και του Γεωργίου Σεφέρη, για το έργο των οποίων έγραψε αξιόλογα κριτικά δοκίμια. Ασχολήθηκε επίσης με τη μελέτη του νεοελληνικού Διαφωτισμού, όρος που πλάστηκε το 1945 από τον ίδιο, του ρομαντισμού και της ιστορίας της λογοτεχνίας, ιδιαιτέρως από τα τέλη της δεκαετίας του 1930, δίνοντας μεγάλη σημασία στα τεκμήρια, στα αρχεία και στις πρωτογενείς πηγές. Με τις μελέτες του ο Δημαράς αποκατέστησε σημαντικά πρόσωπα της νεοελληνικής παιδείας, όπως ο Δημήτριος Καταρτζής ή Φωτιάδης και ο Στέφανος Κουμανούδης.

Εργογραφία

Έγραψε και δημοσίευσε

• «Δοκίμιον της Φυσικής Θεολογίας των Σοφιστών του 5ου π.Χ. αιώνος», το 1926,
• «Παρμενίδης», το 1927,
• «Επτά κεφάλαια για την ποίηση», ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της λογοτεχνικής θεωρίας στην Ελλάδα, το οποίο δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό «Eλληνικά Γράμματα» και επανεκδόθηκε το 1990, με τον οριστικό τίτλο

«Δοκίμιο για την ποίηση».

• «Δημοτικισμός και κριτική», το 1939,
• «Η Γαλλική Επανάσταση και ο ελληνικός Διαφωτισμός γύρω στα 1800», το 1945,
• «Ρωμαντικά σημείωματα Κωστής Παλαμάς», το 1948,
• «Iστορία της Nεοελληνικής Λογοτεχνίας», το 1948-1949, δίτομο έργο στο οποίο με γνωστά και άγνωστα, ως τότε, στοιχεία καταγράφει την πορεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ερμηνεύοντας και εντάσσοντας την σε ευρωπαϊκό πλαίσιο.
• «Δημήτριος Καταρτζής. Δοκίμια.», το 1974, Αθήνα, εκδόσεις «Ερμής»,
• «Νεοελληνικός Διαφωτισμός», το 1977,
• Ελληνικός Ρωμαντισμός, το 1982,
• «Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος: H Eποχή του-H Zωή του-Tο Έργο του», το 1986, έργο στο οποίο εξετάζεται ο ρόλος του Παπαρρηγόπουλου στη διαμόρφωση των νεοελληνικών νοοτροπιών.
• «Δημήτριος Καταρτζής. Τα ευρισκόμενα», το 1999, Αθήνα, εκδόσεις «Ερμής»,

Σε δύο τόμους, με τον τίτλο

• «Σύμμικτα, Δ'. Λόγια περί μεθόδου», το 2013,

συγκεντρώθηκαν και κυκλοφόρησαν 301 επιφυλλίδες της χρονικής περιόδου από το 1931 ώς το 1989, γραμμένες από τον Δημαρά. Το έργο είχε ξεκινήσει ο Φίλιππος Ηλιού και το ολοκλήρωε η Πόπη Πολέμη.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ψηφιοποιημένα έργα του Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά Ψηφιακή βιβλιοθήκη Ανέμη.

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org