Βίας ο Πριηνεύς

Ο Βίας, γνωστός ως Πριηνεύς λόγω της καταγωγής του, αρχαίος Έλληνας, πολιτικός ηγέτης της γενέτειρας του η οποία σημείωσε την μεγαλύτερη ακμή της κατά τον 6ο αιώνα π.Χ., εποχή που ηγείται της πόλης ο Βίας, ένας από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδος αλλά και ποιητής, ο πατέρας της ρητορικής και της συνηγορίας, γεννήθηκε περί το 600 π.Χ. στην Πριήνη της Ιωνίας στην Μικρά Ασία, απέναντι από το νησί της Σάμου, όπου και απεβίωσε περί το 530 π.Χ. σε προχωρημένη, για την εποχή, ηλικία.

Βίας ο Πριηνεύς

Ήταν παντρεμένος και απόκτησε κληρονόμους.

Βιογραφία

Ο Βίας, που ήταν γιος του Τευτάμου, υπήρξε γνωστός για τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε στην γενέτειρα πατρίδα του ενώ έμεινε παροιμιώδης η σπάνια αίσθηση δικαιοσύνης που τον διέκρινε και στα δικαστήρια συνηγορούσε πάντα δωρεάν, υπερασπίζοντας σ' αυτά τους αδικούμενους πολίτες. Εξίσου σπάνια ήταν και η δικανική του δεινότητα. Απόλαυσε μεγάλη φήμη και δόξα περί τα 570 π.Χ., την περίοδο που βασιλείς της Λυδίας ήταν ο Αλυάττης και ο Κροίσος. Όταν κάποτε οι Αθηναίοι, σύμφωνα με κάποιο θρύλο, βρήκαν, ενώ ψάρευαν, ένα χάλκινο τρίποδα με την επιγραφή «τω σοφώ», δηλαδή στο σοφό, έστειλαν το εύρημα τους στο Βίαντα, κρίνοντάς τον σαν τον σοφότερο άνδρα της εποχής του. Του στάλθηκε ο τρίποδας, όταν όμως εκείνος τον είδε, είπε ότι σοφός είναι ο Απόλλωνας, και δεν τον δέχτηκε. Κάποιοι λένε ότι τον αφιέρωσε στον Ηρακλή στη Θήβα, γιατί ήταν απόγονος των Θηβαίων που αποίκισαν την Πριήνη, εκδοχή που υποστηρίζει και ο Φανόδικος ο οποίος αναφέρει, επίσης, ότι ο Βίας εξαγόρασε αιχμάλωτες κοπέλες καταβάλλοντας τα απαιτούμενα λύτρα, τις μεγάλωσε σαν κόρες του, τις προίκισε, και τις έστειλε στους γονείς τους στη Μεσσήνη

Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως όταν η Πριήνη κατακτήθηκε από τους Πέρσες και οι συμπολίτες του έφευγαν πρόσφυγες από την πόλη τους, συναποκομίζοντας και τα υπάρχοντά τους, κάποιος ρώτησε τον Βία γιατί κείνος δεν παίρνει κάτι μαζί του στη φυγή για να εισπράξει την απάντηση: Τα εμά πάντα μετ' εμού φέρω (Ότι έχω μαζί μου το φέρνω), εννοώντας πως δεν είχε κάτι υλικό για να πάρει, παρά μόνο το νου και την γνώση του. Όπως αναφέρει ο Σοπενάουερ στις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις, σε προτομή του στο Βατικανό στην αίθουσα των φιλοσόφων αναφέρεται η λαοφιλής ρήση του Βία «πλείστοι {άνθρωποι} κακοί». Η ρήση απεικονίζεται στην προτομή που είναι ζωγραφισμένη στην οροφή της αίθουσας, αλλά και στην πραγματική μαρμάρινη προτομή, που επίσης βρίσκεται στην ίδια αίθουσα. Ο Σάτυρος ο περιπατητικός, που έγραψε τις βιογραφίες των Σοφών, ονόμασε το Βίαντα «προκεκριμένον των Επτά». Πέθανε, όπως διηγείται ο Διογένης ο Λαέρτιος, κατά τον τρόπο που αποθνήσκουν όλοι οι δίκαιοι άνθρωποι.

Φιλοσοφικό & συγγραφικό έργο

Η διδασκαλία του Βίαντα περιέχεται σε αποφθέγματα, όπου εκφράζεται η πικρή πείρα του παρατηρητή της ζωής. Στο ερώτημα «τι ποιών άνθρωπος τέρπεται;» απάντησε «κερδαίνων». Διατύπωσε την άποψη: «Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν η πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον» («Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη στην οποία όλοι φοβούνται τον νόμο όπως τον τύραννο»), στην οποία θεμελιώθηκε μετέπειτα το Πολίτευμα της πόλεως των Αθηνών. Του αποδίδονται τα γνωμικά:

• «Λάλει καίρια»,
• «φρόνησιν αγάπα»,
• «Αρχή άνδρα δείκνυσι». και πολλά άλλα.

Ο Βίας ανέπτυξε το σκεπτικό της αναδείξεως του ανδρός σε θέσεις εξουσίας. Αργότερα, ο Σοφοκλής έκανε μία δημιουργική πρόσληψη του ρητού «Αρχή άνδρα δείκνυσι» στον εναρκτήριο μονόλογο του Κρέοντα της διαχρονικής Αντιγόνης στο Α επεισόδιο (στίχοι 175ος-177ος): «Η ψυχοσύνθεση, η νοοτροπία και η ευθυκρισία κάθε ηγέτη είναι αδύνατον να μαθευτεί, πριν εκείνος γίνει επικεφαλής σε θέσεις εξουσίας και διοικήσεως».

Ένα ποιητικό έργο που του αποδίδει ο Διογένης ο Λαέρτιος, το:

• «Περί Ιωνίας, τίνα μάλιστ' αν τρόπον ευδαιμονοίη» (με ποιον τρόπο δηλαδή θα μπορούσε να ευτυχήσει η Ιωνία)

με δύο χιλιάδες στίχους, φαίνεται πως είναι νόθο, άλλωστε η άμεση παρατήρηση και έκφραση, όχι η συστηματική συγγραφή, είναι το γενικό χαρακτηριστικό των επτά σοφών.

Τιμές

Οι συμπατριώτες του τίμησαν το σοφό συμπολίτη τους, τόσο ενόσω ακόμη ζούσε, όσο και μετά το θάνατό του, όταν έστησαν μεγαλοπρεπές μνημείο, το λεγόμενο Τευτάμειον τέμενος από το όνομα του πατέρα του, που λεγόταν Τεύταμος ή Τεντεμίδης. Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος, αρνητής κατά κανόνα της παραδόσεως, ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα, είπε για τον Βία:

«Εν Πριήνη Βίας εγένετο ο Τευταμείω, ου πλείων λόγος ή των άλλων», 

υποδηλώνοντας ότι ο Βίας ήταν ανώτερος από τους άλλους έξι εκ των επτά Αρχαιοελλήνων σοφών.

Το τέλος του

Ο Βίας, που ήταν άνθρωπος ανιδιοτελής, δίκαιος, εγκρατής και λιτοδίαιτος, πέθανε στο δικαστήριο σε μεγάλη ηλικίας, όταν ανέλαβε να υπερασπιστεί κάποιον συμπολίτη του. Μόλις ολοκλήρωσε την αγόρευση του, έγειρε το κεφάλι του στην αγκαλιά του εγγονού του, του γιου της κόρης του του. Μίλησε και ο αντίδικος, και με την ετυμηγορία τους οι οι δικαστές τάχθηκαν υπέρ αυτού που υπερασπιζόταν ο Βίαντας. Το τέλος της ακροαματικής διαδικασίας βρήκε τον Βίαντα νεκρό στην αγκαλιά του εγγονού του.

Η κηδεία του έγινε με τρόπο μεγαλόπρεπο, και πάνω στον τάφο του έγραψαν: Τον Βίαντα, τον γόνο της ένδοξης γης της Πριήνης, τη δόξα των Ιώνων, η πέτρα αυτή σκεπάζει. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αφιέρωσε στον Βίαντα τους ακόλουθους στίχους:

«Εδώ είναι θαμμένος ο Βίαντας, που, ασπρομάλλη πια,
ήρεμα ήρεμα ο Ερμής τον έφερε στον Άδη.
Μίλησε για έναν φίλο του στη δίκη, κι ύστερα έγειρε
στα χέρια ενός παιδιού για τον αιώνιο ύπνο.»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Βίας - Επτά Σοφοί Βίοι Φιλοσόφων 1.22-122 (1.82-1.85), Διογένης ο Λαέρτιος]
• [Βίας ο Πριηνεύς, ένας εκ των 7 Σοφών, δικαστής του 6ου αιώνα π.Χ. Μαρία Βέργου, arxeion-politismou.gr]
• [Βίας ο Πριηνεύς, Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος gnomikologikon.gr]
• [Οι 7 Σοφοί της αρχαιότητας Video, youtube.com]
• [Πριήνη (Αρχαιότητα) Φέρλα Κλεοπάτρα, 2004, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη]
• [Οι Επτά Σοφοί δεν ήταν επτά Ουρανία Τουτουντζή]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org