Περίανδρος ο Κορίνθιος

Ο Περίανδρος ο Κυψέλου, Έλληνας βασιλιάς της αρχαίας Κορίνθου, ο δεύτερος τύραννος της πόλεως ο οποίος διαδέχθηκε τον πατέρα του Κύψελο που ανέτρεψε από το θρόνο την Δωρική οικογένεια των Βακχιάδων που ήταν βασιλείς, σοφός και αναμορφωτής ηγέτης που η βασιλεία του έφερε ευημερία στην πόλη ενώ η σοφία του τον ανάδειξε μεταξύ των επτά σοφών της αρχαιότητος, γεννήθηκε το 668 π.Χ. και δολοφονήθηκε στις 28 Μαΐου 585 π.Χ. σύμφωνα με σχέδιο που οργάνωσε ο ίδιος, προ ή μετά ή και την ίδια μέρα της εκλείψεως του ήλιου, όπως αναφέρει ο ιστορικός Πλίνθιος.

Περίανδρος (ο Κυψέλου)
Γέννηση: 668 π.Χ.
Τόπος: Αρχαία Κόρινθος (Ελλάδα)
Σύζυγος: Λυσίδη (Μέλισσα)
Τέκνα: Κύψελος, Λυκόφρονας Πυλάδης, Ευαγόρας, Εχίαδος.
Υπηκοότητα: Κόρινθος
Ασχολία: Ηγεμόνας
Θάνατος: 28 Μαΐου 585 π.Χ.
Τόπος: Αρχαία Κόρινθος, (Ελλάδα)

Παντρεύτηκε την Λυσίδη, μια πανέμορφη κοπέλα που ο ίδιος αποκαλούσε χαϊδευτικά «Μέλισσα», την κόρη του Προκλή, του τυράννου της Επιδαύρου, και της Ερισθένειας, της κόρης του Αριστοκράτη και αδελφής του Αριστόδημου. Από τον γάμο του ο Περίανδρος απέκτησε δύο παιδιά, τον Κύψελο που εικάζεται ότι ήταν διανοητικά καθυστερημένος, και τον Λυκόφρονα, έναν άντρα εξαιρετικής ευφυίας. Εξώγαμα τέκνα του Περίανδρου ήταν ο Πυλάδης, ο Ευαγόρας και ο Εχίαδος.

Βιογραφία

Ο Περίανδρος ήταν γιος και διάδοχος του τυράννου της Κορίνθου, του Κύψελου, ιδρυτή της δυναστείας των Κυψελιδών , ο οποίος κατάγονταν από τη γενιά των Ηρακλειδών. Σύμφωνα με χρησμό του Μαντείου των Δελφών τον οποίο έλαβαν οι Βακχιάδες, στο γένος των οποίων ανήκε και η μητέρα του Κύψελου, όταν το νεογέννητο θα γινόταν άνδρας, θα τους ανέτρεπε και θα καταλάμβανε την εξουσία, όπως και συνέβη. Ο Κύψελος ανέτρεψε την τυραννία των Βακχιάδων και ανακηρύχθηκε ο ίδιος τύραννος της Κορίνθου θέση την οποία παρέμεινε σχεδόν τριάντα χρόνια. Οι πηγές αναφέρουν ότι ο Κύψελος υπήρξε δημοφιλής και δεν χρησιμοποιούσε προσωπική φρουρά.

Αιμομικτική σχέση

Η μητέρα του Περίανδρου ονομαζόταν Κράτεια και σύμφωνα με τον Διογένη το Λαέρτιο, αυτή επιδίωξε αιμομικτική σχέση με το γιο της την οποία πέτυχε καθώς ήλθε σε ερωτική επαφή μαζί του, όμως μόλις η σχέση τους έγινε γνωστή ο Περίανδρος έπεσε σε βαριά θλίψη. Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο:

«Φησὶ δὲ Ἀρίστιππος ἐν πρώτῳ Περὶ παλαιᾶς τρυφῆς περὶ αὐτοῦ τάδε, ὡς ἄρα ἐρασθεῖσα ἡ μήτηρ αὐτοῦ Κράτεια συνῆν αὐτῷ λάθρα· καὶ ὃς ἥδετο. φανεροῦ δὲ γενομένου βαρὺς πᾶσιν ἐγένετο διὰ τὸ ἀλγεῖν ἐπὶ τῇ φωρᾷ» 
(μετάφραση: «Ο Αρίστιππος στο πρώτο βιβλίο του έργου του «Για την τρυφή των αρχαίων», λέει γι' αυτόν τα εξής, ότι τον ερωτεύτηκε η μητέρα του η Κράτεια και συνουσιαζόταν μαζί του κρυφά, και ότι και αυτός το χαιρόταν πολύ· όταν όμως φανερώθηκε το πράγμα, έγινε τραχύς και αυστηρός με όλους από τη δυσφορία του για την αποκάλυψη.») .

Ηγεμόνας της Κορίνθου

Η Κόρινθος, τότε πόλη-κράτος στην Πελοπόννησο, είχε σύνορα με τη Σικυώνα, τα Μέγαρα, το Άργος και την Επίδαυρο. Το 627 π.Χ. ο Κύψελος απεβίωσε και στον θρόνο της πόλεως τον διαδέχθηκε ο Περίανδρος ο οποίος, εν αντιθέσει με τον πατέρα του, διατηρούσε προσωπική φρουρά 300 δορυφόρων ανδρών (έφεραν δόρυ). Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο Περίανδρος ήταν εξαιρετικά βίαιος και όπως αφηγείται έστειλε κάποιον έμπιστό του στον Θρασύβουλο της Μιλήτου για να του ζητήσει τη συμβουλή του σχετικά με τον τρόπο να στερεώσει αποτελεσματικότερα την εξουσία του στην Κόρινθο. Ο Θρασύβουλος πήγε τον απεσταλμένο του Περίανδρου σε ένα χωράφι με σπαρτά και, εντελώς αμίλητος, με ένα ραβδί άρχισε να χτυπά και να τσακίζει τους μεγαλύτερους και πλέον εύρωστους βλαστούς. Ο απεσταλμένος επιστρέφοντας στην Κόρινθο αφηγήθηκε στον Περίανδρο το περιστατικό που ακολούθησε τη βόλτα του στο χωράφι. Ο Περίανδρος θανάτωσε άμεσα τους πλέον προβεβλημένους πολίτες της Κορίνθου προκειμένου να εξοντώσει κάθε ισχυρό αντίπαλο ή αντιδρώντα στο έργο του.

Νεκροφιλία

Χαρακτηριστικα, οι πηγές αναφέρουν ότι ο Περίανδρος κακοποίησε με άγριο τρόπο τη σύζυγο του προκαλώντας τον θάνατο της, είτε κατακρημνίζοντας την από τις σκάλες, είτε με κλωτσιές. Κατά την αφήγηση του Διογένη Λαέρτιου, ο Περίανδρος έκαψε ζωντανές τις παλλακίδες του, οι οποίες είχαν κατηγορήσει άδικα, όπως διαπίστωσε, τη σύζυγο του, και τον είχαν κάνει συζυγοκτόνο, αν και ο ίδιος σε επιστολή του προς τον πατέρα της τον χαρακτήρισε ακούσιο φόνο. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Περίανδρος έπεμψε απεσταλμένο του στη Θεσπρωτία, στο νεκρομαντείο του Αχέροντα ποταμού, ζητώντας να πληροφορηθεί από τη νεκρή σύζυγο του την τύχη ενός θησαυρού που της είχε εμπιστευθεί για φύλαξη. Όταν εμφανίστηκε η νεκρή Μέλισσα ο απεσταλμένος της ζήτησε να του αποκαλύψει το μέρος που έκρυψε το θησαυρό. Εκείνη όμως αρνήθηκε και ζήτησε να μεταφέρουν στο σύζυγο της πως ήταν γυμνή και κρύωνε, αφού ο Περίανδρος δεν είχε φροντίσει στην κηδεία της να κάψει τα ρούχα που θα την συνόδευαν στον Κάτω Κόσμο. Μάλιστα, ως απόδειξη της ταυτότητας της, ζήτησε να του μεταφέρουν το μήνυμα ότι «έψησε το ψωμί σε κρύο φούρνο» κι εκείνος θα καταλάβαινε. Μόλις ο απεσταλμένος επέστρεψε και ανέφερε στον Περίανδρο την συγκεκριμένη φράση, εκείνος πείστηκε καθώς είχε ασελγήσει ερωτικά στο άψυχο κορμί της. Έτσι εξέδωσε διαταγή να κηρύξουν στην πόλη να συγκεντρωθούν οι γυναίκες των Κορινθίων στο ναό του Δία. Εκεί οι φρουροί του τις διέταξαν να βγάλουν τις ενδυμασίες τους τις οποίες έκαψε ως προσφορά στη νεκρή, η οποία με τη σειρά της αποκάλυψε το σημείο με τα κρυμμένα χρήματα '.

Σχέση με τον Λυκόφρονα

Μετά τη δολοφονία της μητέρας του ο Λυκόφρων, ο δευτερότοκος γιος τους, δεν συγχωρούσε τον πατέρα του για το φόνο της μητέρας του και τη θρηνούσε, λόγος για τον οποίο εγκατέλειψε το πατρικό του σπίτι και εγκαταστάθηκε στην οικία του παππού του, στην Επίδαυρο. Μεγαλώνοντας, μισούσε τον πατέρα του, όλο και περισσότερο, ένα αίσθημα μίσους που υποδαύλιζαν και οι συγγενείς της μητέρας του. Σε επιστολή που του αποδίδεται ο Περίανδρος ανέφερε στον πατέρα της νεκρής συζύγου του, την άποψη του για το θάνατο της αλλά και για την ανατροφή του γιου του:

«Περίανδρος Προκλεῖ
Ἐμὶν μὲν ἀκούσιον τᾶς δάμαρτος τὸ ἄγος· τὺ δὲ ἑκὼν τῷ παιδί με ἄπο θυμοῦ ποιήσαις ἀδικεῖς. ἢ ὦν παῦσον τὰν ἀπήνειαν τῶ παιδός, ἢ ἐγὼν τὺ ἀμυνοῦμαι. καὶ γὰρ δὴν καὶ αὐτὸς ποινὰς ἔτισα τὶν τᾷ θυγατρί, συγκατακαύσαις αὐτᾷ τὰ πασᾶν Κορινθιᾶν εἵματα.»
(μετάφραση: «Ο Περίανδρος στον Προκλή
Ο φόνος της γυναίκας μου ήταν ακούσιος. Εσύ όμως με αδικείς εσκεμμένα, όταν στρέφεις εναντίον μου την ψυχή του παιδιού μου. Ή θα κάνεις λοιπόν να σταματήσει η τραχιά συμπεριφορά του παιδιού μου ή θα σε εκδικηθώ. Στην πραγματικότητα εγώ έχω εξιλεωθεί για την κόρη σου καίγοντας στην πυρά της τα ενδύματα όλων των γυναικών της Κορίνθου.») 

Ο Λυκόφρων όταν ενηλικιώθηκε αποφάσισε να ακολουθήσει τη συμβουλή του παππού του με τη βοήθεια του οποίου επιχείρησε να εγκαταστήσει δική του τυραννίδα σε μια περιοχή της Κορινθίας κοντά στην Επιδαυρία, περίπου στην περιοχή της Σολυγείας στα ανατολικά σύνορα της ηγεμονίας του πατέρα του. Ο Περίανδρος εκστράτευσε εναντίον του πεθερού και του γιου του, ανέτρεψε τον Προκλέα και προσάρτησε την Επίδαυρο στην επικράτειά του ενώ έστειλε τον Λυκόφρονα εξόριστο στην Κέρκυρα να διοικεί το νησί. Οι κάτοικοι της Κέρκυρας, η οποία ήταν πολεμική κτήση των Κορινθίων, στο παρελθόν είχαν σκοτώσει τον Νικόλαο, ετεροθαλή αδελφό του Λυκόφρονα, καρπό εξωσυζυγικής σχέσεως του Περίανδρου, όπως ήταν και οι δύο άλλοι γιοι του Περίανδρου, ο Ευαγόρας και ο Γόργος.

Δολοφονία του Λυκόφρονα

Προς το τέλος της ζωής του, καθώς είχαν πεθάνει οι άλλοι γιοι του, ο Περίανδρος κατέβαλε προσπάθεια να συμφιλιωθεί με τον Λυκόφρονα και να τον ονομάσει διάδοχό του στην Κόρινθο με την συμφωνία να εγκατασταθεί ο ίδιος στην Κέρκυρα. Μετά την δολοφονία του Λυκόφρονα ο Περίανδρος εκστράτευσε εναντίον της Κέρκυρας, κυρίευσε το νησί, σκότωσε τους πρωταιτίους και πήρε αιχμάλωτους 300 νέους, όλοι τους μέλη αριστοκρατικών οικογενειών, με σκοπό να τους στείλει στη Λυδία για ευνουχισμό, όμως το πλοίο που τους μετέφερε ναυάγησε κοντά στη Σάμο και τους έσωσαν οι ντόπιοι, το 586 π.Χ., περίπου ένα χρόνο πριν ο απογοητευμένος Περίανδρος επιλέξει και διατάξει τον περίεργο θάνατο του.

Γράμματα & Τέχνες

Ο Περίανδρος, που αγαπούσε τη λογοτεχνία, την ποίηση, την μουσική και το όνομα του σχετίζεται με την αρχαιότερη φιλοσοφία, εδραίωσε τη φήμη του ως ευφυούς και φωτισμένου ηγεμόνα χάρη στη θυμοσοφία του και από τα πολιτικά μέτρα που έλαβε. Στη διάρκεια της ηγεμονίας του η Κόρινθος ανθούσε και ο ίδιος δημιούργησε φιλικές σχέσεις με άλλους ισχυρούς ηγεμόνες της εποχής -από τον Θρασύβουλο της Μιλήτου και τον βασιλιά της Λυδίας Αλυάττη ως τον φαραώ της Αιγύπτου Ψαμμήτιχο B', του οποίου το όνομα έδωσε στον ανιψιό και τελικά μετέπειτα διάδοχό του. Υποστήριξε τα ειρηνικά έργα και έγινε γνωστός ιδιαίτερα για την ευστροφία και την πρακτική σοφία του, η οποία εφαρμόστηκε στις διαιτησίες για την επίλυση διαφορών μεταξύ άλλων ελληνικών πόλεων, όπως αυτή μεταξύ των Αθηναίων με τους Μυτιληναίους σχετικά με την κατάληψη του Σίγειου, αποικία κοντά στο χείλος του Ελλησπόντου, λόγοι που οι σύγχρονοι του τον κατέταξαν ανάμεσα στους Επτά Σοφούς της αρχαιότητας.

Στο διάστημα της βασιλείας του Περίανδρου άνθησαν στην Κόρινθο τα γράμματα και οι τέχνες σε βαθμό που ο ποιητής Αρίων, ο οποίος αναφέρεται ότι τελειοποίησε τον διθύραμβο, εγκατέλειψε τη γενέτειρά του Λέσβο και εγκαταστάθηκε στην αυλή του Περίανδρου. Ο Περίανδρος λέγεται ότι έγραψε 2.000 στίχους σε ελεγειακό μέτρο με τον τίτλο:

• «Υποθήκες στον ανθρώπινο βίο», από το οποίο διασώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα.

Κοινωνική πολιτική / Δημογραφικό

Ο Περίανδρος φαίνεται ότι υπήρξε σοφός και φωτισμένος ηγεμόνας. Έλαβε μέτρα που αποσκοπούσαν κυρίως στην εκτόνωση των κοινωνικών εντάσεων, ενδημικό φαινόμενο που ταλάνιζε σχεδόν όλες τις ελληνικές πόλεις της αρχαϊκής εποχής. Προκειμένου να αντιμετωπίσει το δημογραφικό πρόβλημα της Κορίνθου συνέχισε την αποικιακή πολιτική του πατέρα του ιδρύοντας νέες αποικίες που κατανέμονται στο μήκος των ακτών της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας (Λευκάδα, Ανακτόριο και η Αμβρακία που οικίστηκαν από τον Πυλάδη, τον Εχίαδο, και από τον Γόργο αντίστοιχα, εξώγαμα παιδιά του Κύψελου), της Ιλλυρίας (Απολλωνία στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου ) και την Ποτίδαια στη Χαλκιδική , όπου ο Περίανδρος είχε τοποθετήσει ως οικιστή τον γιο του Ευαγόρα. Ταυτόχρονα, με την κατάκτηση της Κέρκυρας αποσκοπούσε στη διευκόλυνση του εμπορίου της Κορίνθου με την χέρσο Ιταλία, τη Σικελία και ευρύτερα στην Δυτική Μεσόγειο θάλασσα και έλεγχε τους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους σε σημείο που τα προϊόντα της Κορίνθου γέμισαν τις αγορές των αποικιών, κυρίως στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία.

Προστάτευσε τους μικροκαλλιεργητές απαγορεύοντας στους πλουσίους να αγοράζουν καινούργιους δούλους και να τους χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμούς στην καλλιέργεια των κτημάτων τους αυξάνοντας υπερβολικά τη δική τους παραγωγή. Παράλληλα, απαγόρευσε στους αγρότες να εγκαθίστανται στην πόλη ούτως ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί τον φτωχό αστικό πληθυσμό στα οικοδομικά έργα που είχε προγραμματίσει, τακτική με την οποία εξισορρόπησε σε ικανό βαθμό το βιοτικό επίπεδο των αγροτών αλλά και των κατώτερων τάξεων της Κορίνθου. Ο Περίανδρος δεν ενεπλάκη σε εξωτερικούς πολέμους, πέραν αυτού που οργάνωσε ήταν κατά του πεθερού του Προκλέα, ηγεμόνα της Επιδαύρου. Στη διάρκεια της ηγεμονία του η Κόρινθος ανυψώθηκε σε δύναμη και ακμή και κατέστη θαλασσοκράτειρα καθώς ο Περίανδρος δημιούργησε δύο στόλους που του επέτρεψαν να έχει υπό τον έλεγχο του δύο θάλασσες χρησιμοποιώντας τα πλοία του για την καταπολέμηση της πειρατείας. Υπήρξε και κοινωνικός αναμορφωτής, νομοθέτησε κατά της ασωτίας και της πολυτέλειας, υπέρ της ευρέσεως εργασίας σε φτωχούς και υλοποίησε μέτρα για την φορολόγηση των πλουσίων. Δημιούργησε υδραγωγείο στο οποίο διοχέτευσε το νερό της πηγής Πειρήνη.

Ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις με τις πόλεις της Ιωνίας και το βασίλειο των Λυδών. Την ίδια περίοδο καθιερώθηκαν και οι αγώνες των Ισθμίων, μία από τις τέσσερις σημαντικότερες αθλητικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα. Αξιοποίησε τα έσοδα από τους εμπορικούς δασμούς και έκτισε ναούς, όπως τον Ναό του Απόλλωνα στην πόλη, οικοδόμησε λιμάνια, φρούρια και δημόσια κτίρια ενώ προήγαγε τις τέχνες και τον πολιτισμό. Παράλληλα οικοδόμησε πολλά κτίρια με τον Δωρικό ρυθμό. Η Κορινθιακή μορφή κεραμικής δημιουργήθηκε κι αναπτύχθηκε στην εποχή του, σε βαθμό που τα κορινθιακά κεραμικά έγιναν διάσημα σε όλη τη Μεσόγειο, από έναν καλλιτέχνη που ζούσε στην αυλή του με βάση την αντίστοιχη Δωρική. Αν και ο τρόπος διακυβερνήσεως του έμεινε γνωστός με το όνομα Τυραννία στην πράξη ευνόησε σημαντικά τους φτωχούς σε βάρος των πλουσίων με στόχο την ισότητα, προχώρησε σε κατασχέσεις γης των πλουσίων και στον περιορισμό των προνομίων τους.

Δίολκος Κορίνθου

Δίολκος Κορίνθου

Η γεωγραφική θέση της «Αφνείου Κορίνθου» συνετέλεσε ώστε να αναδειχθεί από την αρχαιότητα σε σπουδαίο εμπορικό και ναυτικό πέρασμα. Έτσι το 602 π.Χ. ο Περίανδρος προχώρησε στην κατασκευή της Διόλκου , ενός πλακόστρωτου διαδρόμου ο οποίος στην επιφάνειά του ήταν επενδυμένος με ξύλα. Για να περάσουν οι τριήρεις, τα μικρά πλοία της εποχής, άλειφαν τα ξύλα με λίπος. Αυτά γλιστρούσαν ενώ, παράλληλα, τα τραβούσαν με σχοινιά δούλοι και ζώα και έτσι περνούσαν από τη μια άκρη της Δίολκου στην άλλη. Η ευρεσιτεχνία αποδείχθηκε προσοδοφόρα για την πόλη, καθώς τα ακριβά διόδια που καταβάλλονταν στην Κόρινθο ήταν το πιο σημαντικό της έσοδο. Με τον τρόπο αυτό αξιοποίησε τα λιμάνια της πόλεως, Λέχαιο και Κεχρεές των κόλπων Κορινθιακού και Σαρωνικού.

Παράλληλα, αύξησε τη ναυτική δύναμη της πόλεως την οποία κατέστησε την ισχυρότερη ναυτική δύναμη της εποχής αλλά και το εμπόριο, δημιουργώντας επιπλέον έσοδα από τους δασμούς των εμπορευμάτων ώστε δεν επέβαλε κανέναν φόρο στους κατοίκους της Κορίνθου. Αργότερα ο Περίανδρος επιχείρησε να ανοίξει μια θαλάσσια δίοδο στον Ισθμό της Κορίνθου όμως δεν του το επέτρεψαν οι ανυπέρβλητες δυσκολίες του εγχειρήματος απόρροια των φτωχών μέσων της εποχής αν και σύμφωνα με άλλη εκδοχή φοβήθηκε την οργή των Θεών καθώς υπήρχε σχετικός χρησμός τη Πυθίας του Μαντείου των Δελφών που ανέφερε:

«Ισθμόν δε μη πυργούτε μηδ' ορύσσετε. Ζεύς γαρ έθηκε νήσον η κ' εβούλετο» (μετάφραση: τον Ισθμό ούτε να τον οχυρώσετε, ούτε να τον σκάψετε. Γιατί ο Δίας έφτιαξε νησί όπου έκρινε σωστό.)

Η δίολκος λειτούργησε μέχρι τον 1ο αιώνα µ.Χ. που ο Νέρωνας αποφάσισε το 67 µ.Χ. να ανοίξει αυτός την διώρυγα χρησιμοποιώντας 6.000 δούλους απ' την Ιουδαία, αλλά δεν πρόλαβε λόγω προβλημάτων στην Ρώμη, που οδήγησαν στην δολοφονία του. Αργότερα ο Ηρώδης ο Αττικός δοκίμασε να συνεχίσει την διάνοιξη, όμως χωρίς αποτέλεσμα. Το 1881 Ούγγρος επιχειρηματίας Istvan Turr προσπάθησε να ανοίξει την διώρυγα αλλά το έργο σταμάτησε λόγω χρεοκοπίας του. Η προσπάθεια συνεχίσθηκε αργότερα από ελληνική εταιρεία και συμμετοχή του Ανδρέα Συγγρού. Τελικά η διώρυγα ανοίχθηκε το 1893 μετά από εργασίες 11 ετών. Το 1944 την ξανάκλεισαν τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής στην οπισθοχώρηση τους και το 1948 δόθηκε εκ νέου σε χρήση μετά τον καθαρισμό της.

Αποφθέγματα Περίανδρου

Στον Περίανδρο αποδίδονται διάφορα αποφθέγματα , όπως τα:

* Αληθείας έχου. | (Να λες την αλήθεια) 
* Αμαρτών μεταβουλεύου. | (Εάν κάμεις κάποιο σφάλμα να το αναγνωρίζεις και να μετανοείς)
* Διαβολήν μίσει. | (Να μισείς τις διαβολές) 
* Δημοκρατία κρείττον τυραννίδος. | (Η Δημοκρατία είναι προτιμότερη από την τυραννίδα)                                
* Δυστυχών, κρύπτε, ίνα μη τους εχθρούς ευφρανής. | (Όταν δυστυχείς απόκρυβε την δυστυχία σου, για να μην ευχαριστήσεις τους εχθρούς σου)
* Ελευθερία εστί αγαθή συνείδησις. | (Ελευθερία είναι η ήρεμη συνείδηση)
* Επισφαλής προπέτεια. | (Η απερίσκεπτη βιασύνη είναι επικίνδυνη)
* Έριν μίσει. | (Να μισείς τις φιλονικίες)                                                                                         
* Ευεργέτας τίμα. | (Να τιμάς τους ευεργέτες σου)
* Θνήσκε υπέρ Πατρίδος. | (Να πεθαίνεις για την Πατρίδα σου)
* Θνητά φρόνει.  |  (Να σκέπτεσαι όπως αρμόζει σε θνητούς)
* Ικέτας ελέει. | (Να συγχωρείς αυτούς που σε παρακαλούν)
* Καλόν ησυχία. | (Η ησυχία είναι καλό πράγμα) 
* Καιρόν πρόσμενε. | (Περίμενε τον κατάλληλο καιρό)
* Κέρδος αισχρόν βαρύ κειμήλιον. | (Το ανήθικο κέρδος είναι βαριά κληρονομιά)
* Λόγων απορρήτων εκφοράς μη ποιού. | (Να μην αποκαλύπτεις μυστικά λόγια)
* Λοιδόρει ως ταχύ φίλος εσόμενος. | (Όταν κατηγορείς κάποιον, να το κάνεις σαν να πρόκειται σύντομα να γίνεις φίλος του)         
* Μελέτα το παν. | (Να ερευνάς τα πάντα) 
* Μη επί παντί λυπού. | (Να μην λυπάσαι για το κάθε τι)
* Μη μόνον τους αμαρτάνοντας κόλαζε αλλά και τους μέλλοντας κώλυε. | (Να μην αρκείσαι στο να τιμωρείς αυτούς που διαπράττουν σφάλματα αλλά να εμποδίζεις και εκείνους που πρόκειται να το κάνουν)
* Ό αν ομολογήσης, διατήρει. | (Εκείνο για το οποίο θα συμφωνήσεις, να το διαφυλάττεις (να κρατάς τον λόγο σου)
* Σαυτού μη αμέλει. | (Να μην παραμελείς τον εαυτό σου)
* Σοφοίς χρώ. | (Να συναναστρέφεσαι τους σοφούς)
* Τους μέλλοντας ασφαλώς τυραννήσειν, δει τη ευνοία δορυφορείσθαι και μη τοις όπλοις. | (Εκείνοι που θέλουν να διατηρήσουν με βεβαιότητα την εξουσία πρέπει να μην την επιβάλλουν με τη βία αλλά με την καλοσύνη)
* Τω κατ’ ανάγκην άρχοντα και το εκουσίως αποστήναι κίνδυνον φέρει. | (Σε εκείνον που κυβερνά με την βία και η εκούσια ακόμη απομάκρυνση του από την αρχή, περιέχει κινδύνους)
* Φθονέεσθαι κρέσσον εστίν ή οικτείρεσθαι. | (Είναι καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται)
* Φίλοις ευτυχούσι και ατυχούσιν ο αυτός ίσθι. | (Στους φίλους να συμπεριφέρεσαι το ίδιο και αν ευτυχούν και αν δυστυχούν) 
* Χάριν απόδος. | (Να ανταποδίδεις μια χάρη που σου έκαναν)
* Χόλου κρατέειν. | (Να κυριαρχείς του θυμού σου).

Το τέλος του

Ο Περίανδρος υγιής και δίχως προβλήματα ασθενειών, σε ηλικία περίπου ογδόντα ετών και έχοντας διατηρήσει την εξουσία επί σχεδόν σαράντα έτη, επέλεξε τον τρόπο της εξαφανίσεως του ουσιαστικά του θανάτου του, μια ανοιξιάτικη νύχτα. Εκείνο το βράδυ σε μια σκοτεινή γωνία στις παρυφές της Κορίνθου, δύο στρατιώτες κρυμμένοι στο σκοτάδι καραδοκούν τον διαβάτη που σκυφτός έρχεται από την άλλη άκρη του δρόμου. Η εντολή που έχουν από τον αρχηγός τους αναφέρει ότι ο πρώτος διαβάτης που θα περάσει από εκείνο το σημείο πρέπει να δολοφονηθεί. Μόλις ο γερασμένος διαβάτης πλησιάζει, σέρνοντας τα κουρέλια που φοράει στο κυρτό κορμί του, οι δύο στρατιώτες τον σκοτώνουν ακαριαία και θάβουν τη σορό του λίγο πιο πέρα σε μια έρημη έκταση. Ύστερα παίρνουν το δρόμο της επιστροφής στην πόλη.

Ξαφνικά τέσσερις άνδρες πετάγονται μέσα από το σκοτάδι και τους επιτίθενται. Οι δύο στρατιώτες πέφτουν νεκροί. Οι τέσσερις άνδρες τους θάβουν πρόχειρα σε μια άκρη και προχωρούν προς την πόλη, όταν ξαφνικά, οκτώ στρατιώτες ορμούν, τους επιτίθενται και τους σκοτώνουν. Το ξημέρωμα εκείνης της μέρας, έκπληκτοι οι κάτοικοι της Κορίνθου ανακαλύπτουν τα πτώματα των στρατιωτών και υποθέτουν ότι έμπλεξαν σε αψιμαχίες, καβγάδες και διαφωνίες ενώ ο Περίανδρος, ο σοφός τύραννος της Κορίνθου έχει εξαφανιστεί, καθώς αυτός ήταν ο κουρελής διαβάτης που σκότωσαν οι δύο πρώτοι στρατιώτες όπως τους διέταξε ο ίδιος. Οι Κορίνθιοι έγραψαν πάνω σε ένα κενοτάφιό του το ακόλουθο επίγραμμα:

«πλούτου καὶ σοφίης πρύτανιν πατρὶς ἥδε Κόρινθος | («Πρίγκιπα η Κόρινθος τον γέννησε του πλούτου, της σοφίας·)
κόλποις ἀγχιάλοις γῆ Περίανδρον ἔχει.»           | (τώρα η θαλασσόβρεχτη αυτή γη στην αγκαλιά της τον κρατεί.»)

Ο Διογένης ο Λαέρτιος του αφιέρωσε το ακόλουθο επίγραμμα:

«μή ποτε λυπήσῃ σε τὸ μή σε τυχεῖν τινος· ἀλλὰ | («Αν δεν πετύχεις ό,τι επιθυμείς, μη λυπηθείς για τούτο·)
τέρπεο πᾶσιν ὁμῶς οἷσι δίδωσι θεός.            | (μ᾽ ό,τι σου δίνει ο θεός να τέρπεται η ψυχή σου·)
καὶ γὰρ ἀθυμήσας ὁ σοφὸς Περίανδρος ἀπέσβη,    | (μήπως δεν έσβησε ο Περίανδρος απ᾽ την πολλή του λύπη,)
οὕνεκεν οὐκ ἔτυχεν πρήξιος ἧς ἔθελεν.»         | (που δεν επέτυχε αυτό που τόσο επιθυμούσε;»)

Τον Περίανδρο διαδέχθηκε ο ανιψιός του, ο Ψαμμήτιχος, καθώς είχαν προηγηθεί οι θάνατοι όλων των γιών του. Αυτός κυβέρνησε ως Κύψελος Β' και ανατράπηκε μετά από τρία χρόνια παραμονής στον θρόνο της Κορίνθου.

Μνήμη Περίανδρου

Η Κόρινθος της εποχής του Περίανδρου ήταν η πλουσιότερη και πιο εξελιγμένη πόλη-κράτος της Ελλάδος και κυριαρχούσε στα εμπορικά δίκτυα τόσο προς τα ανατολικά όσο και προς τα δυτικά. Ο Περίανδρος φέρεται πως είχε μια ιδιότυπη συμπεριφορά καθώς από τη μία, έχει καταγραφεί ως ως σοφός νομοθέτης που εισήγαγε νόμους κατά της πολυτέλειας και επιβράβευσε την ορθή κοινωνική συμπεριφορά και τα χρηστά ήθη, λόγοι για τους οποίους συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των επτά σοφών της Ελλάδας ενώ από την άλλη αναφέρεται για τη σκληρότητα και την αιμοσταγές του χαρακτήρος του του απέναντι σε όποιον διέκρινε ότι αποτελούσε απειλή για την εξουσία του.

Ο Περίανδρος, που υποστήριζε πως «...ο τύραννος που θέλει να είναι ασφαλής πρέπει να έχει για φρουρά του την αγάπη του κόσμου και όχι τα όπλα», υπήρξε σταθερός και αποτελεσματικός ηγεμόνας που εκμεταλλεύτηκε τις εμπορικές και πολιτιστικές δυνατότητες της πόλεως του. Φαίνεται ότι συνδύαζε πράγματα αταίριαστα στη σκέψη και τη συμπεριφορά. Όταν κάποτε τον ρώτησαν γιατί κρατάει το αξίωμα του τυράννου, εκείνος απάντησε: «και η θεληματική φυγή μου από το αξίωμα αλλά και η βίαιη καθαίρεσή μου απ' αυτό είναι πράγμα επικίνδυνο». Τα αποφθέγματά του αποστάζουν ευγένεια αισθήματος, αλάθητο πείρα και πρακτική σοφία και δεν συνάδουν με τις ιστορίες που διασώθηκαν γι' αυτόν και τη στάση του απέναντι στους ανθρώπους. Μάλιστα είναι εξαιρετικά πιθανό τα περισσότερα από όσα αναφέρονται για αυτόν να αποτελούν αποτέλεσμα της συνεχούς αντιπαραθέσεως του με τους αριστοκράτες της Κορίνθου τους οποίους αντιμετώπισε με σκληρό τρόπο και τους επέβαλε επαχθή μέτρα . Ως και η κατάταξη του ανάμεσα στους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητος έχει καταστεί σημείο διαφωνίας μεταξύ των ιστορικών και οι παλιότεροι συγγραφείς στη θέση του ανέφεραν τον Μύσωνα τον Χηνέα. Ο Διογένης ο Λαέρτιος στο έργο του:

• «Ζωή και γνώμες των επιφανών φιλοσόφων»,

γράφει ότι οι βίαιες πράξεις και ο αυταρχισμός του βρίσκονται σε αντίθεση με την ιδιότητα του Σοφού, πιο πολύ του ταίριαζε η κατάταξη του Περίανδρου ανάμεσα στους μεγαλύτερους τυράννους, ενώ σε ένα άλλο έργο του υποθέτει ότι υπήρχε κάποιος άλλος Περίανδρος από την Αμβρακία, την αποικία της Κορίνθου, που ήταν ο πραγματικός σοφός. Ο συγγραφέας Αυσόνιος κατατάσσει τον Κορίνθιο τύραννο σαν έναν από τους Επτά Σοφούς στο έργο του «Η μάσκα των 7 Σοφών». Ο Νεάνθης ο Κυζικηνός γράφει ότι υπήρχαν δύο Περίανδροι που ήταν ξαδέλφια, ο ένας ήταν ο τύραννος και ο άλλος ο σοφός. Ο Αριστοτέλης γράφει ότι ο Κορίνθιος τύραννος ήταν σοφός όμως αντίθετη είναι η άποψη του Πλάτωνα ο οποίος στο έργο του:

• «Πολιτεία», αποτιμώντας το έργο του Περίανδρου ως ηγεμόνα, δεν τον θεωρεί ιδιαίτερα σοφό και τον εντάσσει στο είδος των πλουσίων που έχουν μεγάλη ιδέα για τη δύναμή τους.

Το 1937 ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε στην Αίγινα το τρίπρακτο δράμα Μέλισσα, εμπνευσμένος από την ιστορία της δολοφονίας ή του ακουσίου θανάτου της συζύγου του Περίανδρου. Το έργο μεταφράστηκε, το 1948, στα Γαλλικά σε μια προσπάθεια να παρασταθεί στο Παρίσι, όμως αυτό δεν κατέστη δυνατό. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Maurice Jacquemont έδωσε το κείμενο στον Albert Camus, ο οποίος ενθουσιάστηκε και συνέστησε στον Jean Louis Barrault να το ανεβάσει, όμως αυτός, παρά την επιθυμία του, δεν τα κατάφερε .

Η φράση «Θνήσκε Υπέρ Πατρίδος» αποτελεί ρήση του Περίανδρου με την οποία διακηρύσσει ότι «η υπέρτατη ένδειξη αγάπης προς την Πατρίδα είναι η προσφορά της ίδιας της ζωής». Η ρήση αντανακλά το ιδεώδες και το μεγαλείο του αρχαίου κόσμου καθώς ο οπλίτης που αγωνίζεται και πεθαίνει για την ακεραιότητα της πατρίδας του εξασφαλίζει ένδοξο θάνατο ο οποίος αποτελούσε το ύψιστο ιδανικό όλων των Ελλήνων και όλων των Ελληνικών πόλεων της αρχαιότητας. Στις μέρες μας η φράση «Θνήσκε Υπέρ Πατρίδος» χρησιμοποιείται ως έμβλημα της 113ης Πτέρυγος Μάχης της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Περίανδρος - Επτά Σοφοί Βίοι Φιλοσόφων 1.22-122 (1.22-1.26), Διογένης ο Λαέρτιος]
• [Οι 7 Σοφοί της αρχαιότητας Video, youtube.com]
• [Οι Επτά Σοφοί δεν ήταν επτά Ουρανία Τουτουντζή]
• [Periander, tyrant of Corinth britannica.com]
• [Περίανδρος ο Κορίνθιος (667-587 π.Χ.) diodos.gr]
• [Ο ισθμός της Κορίνθου]
• [Τυραννίδα και εποικισμός στην Αρχαία Αιτωλοακαρνανία Μαρία Κουτσογούλα, Εισήγηση στην Τοπική Σχολή Ιστορίας Αγρινίου]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org