Κωνσταντίνος Ζάππας

Ο Κωνσταντίνος Ζάππας, Έλληνας επιχειρηματίας και μετέπειτα εθνικός ευεργέτης, γεννήθηκε το 1812 στο Λάμποβο σε απόσταση δεκαοκτώ χιλιόμετρα από το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου και πέθανε στις 20 Ιανουαρίου 1892 στην πόλη Μαντ, [Mantes-la-Jolie], της Γαλλίας. Η σορός του τάφηκε στην γενέτειρα του. Ήταν άγαμος και δεν απέκτησε απογόνους.

Κωνσταντίνος Ζάππας

Βιογραφία

Ο Κωνσταντίνος ήταν εξάδελφος του Ευάγγελου Ζάππα ο οποίος τον προσκάλεσε, περί το 1835, στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, όπου και εγκαταστάθηκε. Εργάστηκε αρχικά ως βοηθός και συνεργάτης στις τεράστιες για την εποχή, επιχειρήσεις του εξαδέλφου του, ο οποίος τον διόρισε μετά το θάνατό του το 1865, εκτελεστή της διαθήκης. Κατοικούσε μόνιμα στην κωμόπολη Βροσθένι κοντά στο Βουκουρέστι, όπου κατείχε κτήματα, καταστήματα και εργοστάσια, καθώς και τεράστια κινητή περιουσία, ενώ κατείχε ακίνητα και στην κωμόπολη Καλαράσι της Ρουμανίας. Το 1882 ο Στέφανος Δραγούμης, Έλληνας πρεσβευτής στο Βουκουρέστι, του ζήτησε να αναλάβει την κάλυψη των εξόδων μιας ελληνικής εφημερίδας, με σκοπό «...τη διατήρησιν του πατριωτικού φρονήματος των Ελλήνων της Ρουμανίας..» και ο Ζάππας ανέλαβε τη χρηματοδότηση της εφημερίδας «Σύλλογοι» του δημοσιογράφου Γιώργου Βαφειάδη, τον οποίο θεωρούσε ως τον καταλληλότερο, να εξυπηρετεί τα ελληνικά συμφέροντα.

Θεσσαλικές εκτάσεις

Το 1881 όταν πριν την Ένωση με την Ελλάδα, οι Τούρκοι πωλούσαν γη σε Έλληνες του εξωτερικού, ο Κωνσταντίνος αγόρασε δεκαέξι μεγάλες γεωργικές εκτάσεις στη Θεσσαλία. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η απελευθέρωση της περιοχής και η ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα, τον βρήκε κάτοχο ακίνητης περιουσίας, συνολικού εμβαδού 218.000 χιλιάδων στρεμμάτων, που η ενοικίαση τους του απέφερε περί τις 290.000 δραχμές ετησίως. Τα τσιφλίκια του ήταν χωρισμένα σε δυο τμήματα, το ένα στην περιοχή της Λάρισας, με διευθυντή τον Κωνσταντίνο Παπακώστα, ενώ στις περιοχές Καρδίτσας και Τρικάλων με έδρα τα Μεγάλα Καλύβια, όρισε τοποτηρητή τον ανιψιό του Απόστολο Αθανασίου Ζάππα, ο οποίος εκλέχθηκε το 1899, το 1902 και το 1906, βουλευτής Τρικάλων.

Στα Μεγάλα Καλύβια υπήρχε το Κονάκι, η προσωπική κατοικία του εκάστοτε ιδιοκτήτη, κατασκευασμένη στο κέντρο του χωριού, η οποία περιλάμβανε τριανταπέντε δωμάτια, εσωτερικά λουτρά και τουαλέτες. Η κατοικία διασώθηκε, και από το 1976 στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο των Μεγάλων Καλυβίων και τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο, ενώ το 1995 χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ήταν επίσης ιδιοκτήτης οικιών και οικοπέδων στο Φανάρι και τα Τρίκαλα. Στις 10 Ιουλίου 1911 κατατέθηκε στη Βουλή νομοσχέδιο από τον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, το οποίο πρόβλεπε την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και έγινε νόμος του κράτους, μετά από θετική εισήγηση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Τότε πέρασαν στην ιδιοκτησία του Ελληνικού δημοσίου και οι εκτάσεις του Ζάππα.

Φιλανθρωπική δράση

Ο Ζάππας εξέδωσε με έξοδα του το 1870, τον Γ' τόμο από το έργο «Βίοι Παράλληλοι» του Αναστασίου Γούδα, γιατρού και λόγιου και το 1884 χρηματοδότησε την έκδοση του έργου «Φιλοθέου και Ευγενίου Επιστολαί: ήτοι Σύντομος περί ψυχής και Θεού διδασκαλία» του Πέτρου Βραΐλα-Αρμένη. Ήδη από το 1859 με δική του πρωτοβουλία, ιδρύθηκαν τα τα Νέα Ολύμπια έκθεση γεωργική τεχνική και βιομηχανική που ορίστηκε να πραγματοποιούνται ανά τετραετία. Συμμετείχε στην «Επιτροπή των Ολυμπίων», που είχε σκοπό την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ φρόντισε και επιμελήθηκε την ανέγερση του γνωστού Ζαππείου Μεγάρου στην Αθήνα, το οποίο θεμελίωσε στις 20 Νοεμβρίου 1874 ο Γάλλος αρχιτέκτονας Φρανσουά Μπουλανζέ, [Boulanger], αποπεράτωσαν το 1880 οι Θεόφιλος Χάνσεν, [Hansen], αρχιτέκτονας από τη Δανία, και Ziller, ενώ κόστισε περισσότερα από δύο εκατομμύρια δραχμές της εποχής. Στα εγκαίνια του στις 20 Οκτωβρίου 1888, παραβρέθηκαν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α', ενώ ο Ζάππας έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές, τόσο από τον Bασιλιά όσο κι από τον Χαρίλαο Τρικούπη , τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδος, ο οποίος του απένειμε το Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος. Λέγεται μάλιστα, ότι η παρουσία του αυτή, ήταν και η μοναδική του επίσκεψη στην Ελλάδα, μετά την αναχώρησή του σε παιδική ηλικία. Στο μέγαρο φιλοξενήθηκαν τα αγωνίσματα ξιφασκίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και το 1906 κατέλυσαν οι αθλητές των Ολυμπιακών αγώνων, ενώ από το 1952 έως το 1959 φιλοξενήθηκε η Εθνική Πινακοθήκη.

Εκτός από την εκτέλεση της διαθήκης του εξαδέλφου του ο Κωνσταντίνος διέθεσε μεγάλα προσωπικά ποσά για εθνικούς σκοπούς και το 1875 «..επί σουλτάνου Abdulhamit Han του Β΄ και Οικονόμου αρχιτεκτονούντος..», ίδρυσε τα Ζάππεια Παρθεναγωγεία στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο από το 1875 έως το 1885 λειτούργησε σε ενοικιασμένο χώρο, καθώς και στην Αδριανούπολη, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 26 Οκτωβρίου 1885 , ενώ χρηματοδότησε την ανέγερση σχολείων, στο Λάμποβο, στους Φιλιάτες, στη Δρόβιανη, στην Πρεμετή, στην Αδριανούπολη, στις Φέρες και τη Λευκή, καθώς και Υφαντική σχολή στο χωριό του, η οποία λειτούργησε στο πατρικό του σπίτι, και Γεωργική σχολή στη Θεσσαλία, καθώς όπως αναφέρει στην διαθήκη του «...είμαι εξ Ηπείρου, πολίτης Έλλην, δημότης Τρικκάλων, χριστιανός ορθόδοξος..». Στο χωριό του διόρισε γιατρό σε μόνιμη βάση και ανέλαβε την αμοιβή του καθώς και την δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας στους μαθητές, τους δασκάλους, αλλά και τους φτωχούς κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Ενίσχυσε οικονομικά το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και διέθεσε μεγάλο χρηματικό ποσό για την αρχική αναμόρφωση των κερκίδων του Παναθηναϊκού Σταδίου στην Αθήνα. χάρη στη μεσολάβηση της Καλλιόπης Κεχαγιά, γραμματέας και μετέπειτα στενός φίλος του Ζάππα έγινε ο βιβλιοπώλης Ιωάννης Αλιμπέρτης, μέλος του «Εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου» , σύζυγος της Σωτηρίας Κλεομένους-Αλιμπέρτη.

Ζάππειες Ολυμπιάδες

Περί το 1840 ο Ευάγγελος Ζάππας, εμπνευσμένος από το ποίημα «Νεκρικός Διάλογος» , του Παναγιώτη Σούτσου πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει τη χρηματοδότηση των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων, με το ποσό των 400.000 χρυσών λιρών ή 1 εκ. χρυσών φράγκων. Το «...όνειρόν του ήτο να ίδη την Ελλάδα εξελισσομένην εις ισχυρόν και εύρωστον εθνικόν οργανισμόν, αντάξιον του παρελθόντος αυτής μεγαλείου και ικανόν να ενισχύση και να συγκρατή τα κατεσπαρμένα τέκνα της ελληνικής πατρίδος. Εις την πραγματοποίησιν του σκοπού τούτου κανέν άλλον μέσον δεν θα ηδύνατο να συντελέση περισότερον παρ’ όσον η επανίδρυσις των αρχαίων Ολυμπίων». Το 1857, η Ελληνική κυβέρνηση αποδέχθηκε τη δωρεά, και ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής, πρότεινε τη διεξαγωγή μιας μικτής διοργανώσεως, η οποία θα συμπεριελάμβανε έκθεση γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων, με την παράλληλη διεξαγωγή αθλητικών αγώνων.

Ο Ζάππας αποδέχθηκε την πρόταση και προκειμένου να διασφαλίσει οικονομικά τη διεξαγωγή των αγώνων, παραχώρησε 400 μετοχές του σε Ακτοπλοϊκή Εταιρεία και τα κέρδη που προέκυπταν από αυτές. Στις 28 Αυγούστου 1858, δημοσιεύθηκε το βασιλικό διάταγμα «Περί συστάσεως των Ολυμπίων», με το οποίο «καθιστώνται εν Αθήναις γενικοί διαγωνισμοί κατά τετραετίαν τελούμενοι, υπό την επωνυμίαν «Ολύμπια» , εις ους θέλουσι παρίστασθαι πάντα τα προϊόντα της ελληνικής ενέργειας και ιδίως τα της Βιομηχανίας, της Γεωργίας και Κτηνοτροφίας», ενώ στις 30 Σεπτεμβρίου 1858 συντάχθηκε και δημοσιεύθηκε ο κανονισμός «περί συγκροτήσεως των Ολυμπιακών Αγώνων». Στο σχετικό Βασιλικό Διάταγμα, ο Όθων θα εμφανιστεί ως ο ιδρυτής των Ολυμπίων και ο Ζάππας ως ο αγωνοθέτης, ενώ ως χρόνος τέλεσης των πρώτων «Ολυμπίων», ορίστηκε το διάστημα μεταξύ της πρώτης και τελευταίας Κυριακής του Οκτωβρίου 1859. Στο χρονικό διάστημα περίπου τριάντα χρόνων πραγματοποιήθηκαν τέσσερις Ολυμπιάδες, τα έτη 1859, στις 18 Οκτωβρίου στους χώρους του Πολυτεχνείου, στην οδό Πειραιώς έγιναν τα εγκαίνια των πρώτων «Ολυμπίων», το 1870 και το 1875. Η Δ' περίοδος των Ολυμπίων, αν και επίσημα έληξε στις 12 Δεκεμβρίου 1888, τα επίσημα αποτελέσματα της εκδόθηκαν στις 24 Ιουνίου 1889, καθώς υποβλήθηκε ένσταση για παραβίαση των όρων του διαθέτη, η οποία αφορούσε τη σύνθεση της Ελλανοδίκου Επιτροπής , στην οποία συμμετείχαν οι Μιχαήλ Μελάς, Στέφανος Σκουλούδης, Δημήτριος Κορομηλάς και ο αλλοδαπός αρχιτέκτονας Τρουμπ, που δεν προέρχονταν από τον καλλιτεχνικό χώρο. Οι Ζάππειες Ολυμπιάδες, ενθάρρυναν τους Έλληνες και ξένους υποστηρικτές της ολυμπιακής ιδέας, ενώ έδωσαν στο ελληνικό κράτος την απαραίτητη θεσμική αθλητική υποδομή. Προς τιμή του Ευάγγελου Ζάππα, ο Μικέλης Άβλιχος συνέθεσε ύμνο, που έψαλε χορωδία Κεφαλλήνων, κατά την Δ' Ολυμπιακή Έκθεση. Το 1892 ο θεσμός των Ολυμπίων διακόπηκε ύστερα από το θάνατο του Κωνσταντίνου Ζάππα.

Η διαθήκη του

Ο Κωνσταντίνος Ζάππας με την διαθήκη του που συνέταξε στις 18 Ιανουαρίου 1891, στην οποία αναφέρει «...ευρίσκομαι σήμερον εις εβδομήντα ετών της ηλικίας μου, έμεινα προ πολλού άνευ γονέων, δεν υπανδρεύθην και δια τούτο δεν έχω ούτε ανιόντας συγγενείς, ούτε κατιόντας...», κληροδότησε στο Ελληνικό Δημόσιο εκτάσεις στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες και στη Θεσσαλία, ενώ άφησε μεγάλα χρηματικά ποσά για να μετεκπαιδεύονται γεωπόνοι στην Ευρώπη. Επίσης το ξενοδοχείο «Αι Αθήναι» στο Βουκουρέστι, ατμοκίνητο εργοστάσιο αλευροποιΐας στο Κολοράσι της Βλαχίας, εργοστάσιο οινοπνευματοποΐας στο Μπροστένι, μετοχές σε ρουμανικές επιχειρήσεις, μετοχές της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, μετοχές των σιδηροδρόμων Πελοποννήσου, δάση και μέγαρα στη Ρουμανία, τα οποία απέφεραν ετήσιο εισόδημα περισσότερα από 15.000 φλουριά, αλλά και μεγάλο ποσό μετρητών.

Μετά το θάνατο του, η Ελληνική πρεσβεία στη Ρουμανία διεκδίκησε την ακίνητη περιουσία του, όμως ο Ρουμάνος πρόεδρος Lascar Catargiu , αρνήθηκε να την παραδώσει και επικαλέστηκε το άρθρο Ζ' του Ρουμανικού συντάγματος, καθώς είχε εκδοθεί νόμος που απαγόρευε σε αλλοδαπούς να κατέχουν αγροτικά και άλλα ακίνητα στη χώρα. Ανάλογο πρόβλημα αντιμετώπισε η Επιτροπή των Ολυμπίων, που δεν ήταν νομικό πρόσωπο αναγνωρισμένο από τη Ρουμανία, η οποία αρνήθηκε κάθε συμβιβασμό ή έστω την προσφυγή στη διαιτησία των Μεγάλων Δυνάμεων που υπέγραψαν τη Συνθήκη του Βερολίνου. Για το λόγο αυτό, η κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, τον Οκτώβριο του 1892, ανακάλεσε τον Έλληνα πρέσβη στο Βουκουρέστι, ενώ σε ανάλογη κίνηση προχώρησε και ο Ρουμάνος Υπουργός Εξωτερικών Alexandru Lahovari, με τον πρέσβη του στην Αθήνα. Οι σχέσεις των δύο χωρών αποκαταστάθηκαν το 1896, όταν επήλθε συμβιβασμός. Το Ελληνικό κράτος τίμησε τον Ευάγγελο Ζάππα και το όνομά του υπάρχει στα ονόματα των μεγάλων ευεργετών στην αίθουσα της Ελληνικής Βουλής.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οι (Βόρειο) Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες Ευάγγελος & Κωνσταντίνος Ζάππας Youtube.com
• Ύστερα από 55 χρόνια ο Ζάππας και πάλι στη θέση του (ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2020, 09:12')
• «Ρημάζουν» τα δύο μέγαρα των Ευεργετών Ζάππα στο Λάμποβο
• Κωνσταντίνος Ζάππας «Κλειώ», τόμος 3ος, No 17ο (1887), σελίδες 257η-258η
• Κωνσταντίνος Ζάππας «Κλειώ», τόμος 7ος, No 21ο (1891), σελίδες 332η-333η
• Κωνσταντίνος Ζάππας «Απόλλων», τόμος 5ος, No 4ο9 (1888), σελίδες 746η-752η.

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org