Σωτήριος Σκίπης

Ο Σωτήρης Σκίπης, Έλληνας δημοτικιστής ποιητής, πεζογράφος, δραματουργός, μεταφραστής, δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός, γεννήθηκε το 1881 στη συνοικία της Πλάκας στην Αθήνα και πέθανε στις 29 Σεπτεμβρίου 1952 στο Ρονιάκ της Προβηγκίας στη Νότια Γαλλία, όπου υπάρχει ο τάφος του.

Παντρεύτηκε την Σαρλότ Λεκλέρ [Charlotte Leclair] στο Rognac της Προβηγκίας και το 1917 απέκτησε μία κόρη, την Μαργαρίτα Σκίπη μετέπειτα σύζυγο Παννέκ, με τον οποίο παντρεύτηκε το 1946, και απέκτησαν 4 παιδιά. O γιος της Πασκάλ Παννέκ, εγγονός του ποιητή, απέκτησε σπίτι στη Σκόπελο την οποία επισκέπτεται μαζί με την κόρη του Λιζόν Πενέκ.

Σωτήρης Σκίπης

Βιογραφία

Ο Γεώργιος Σκίπης, ο παππούς του Σωτήρη Σκίπη από την πλευρά του πατέρα του, κατάγονταν από το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου. Έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1821, και πήρε μέρος στις μάχες στο Μεσολόγγι. Όταν αποφασίστηκε η έξοδος πυροβόλησε τις δύο κόρες του, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων, ενώ είχε απομακρύνει στα Επτάνησα την σύζυγο του και τον γιο του. Οι Τούρκοι βρήκαν τις κοπέλες αιμόφυρτες, τις πήραν μαζί τους κι αργότερα τις πάντρεψαν με μπέηδες στην περιοχή της Θεσσαλίας. Πατέρας του ποιητή ήταν ο αξιωματικός του Στρατού Ευάγγελος Σκίπης , που γεννήθηκε στο Αγρίνιο, ενώ η μητέρα του ποιητή κατάγονταν από την Ιθάκη. Ο Ευάγγελος Σκίπης, αναζητώντας τις αδελφές του εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, όπου ο Σωτήρης Σκίπης και τα αδέλφια του, ο Γεώργιος και ο Σπυρίδων καθώς και η μονάκριβη αδελφή τους, έζησαν στο σπίτι της Νοϊλέ, μιας από τις αδελφές του πατέρα τους.

Σπουδές

Ο Σωτήρης παρακολούθησε μαθήματα Μέσης εκπαιδεύσεως στη Λάρισα, όπου σώζεται η βαθμολογία του στο εκεί Γυμνάσιο και το 1895 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου συνέχισε τις σπουδές του, ενώ με την κήρυξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 όλη η οικογένεια εγκατέλειψε τη Λάρισα. Τον Σεπτέμβριο του 1901, όταν έκλεισε η Δραματική Σχολή του Βασιλικού Θεάτρου, ως ερασιτέχνης ηθοποιός ο Σκίπης ανήκε στο Θεατρικό όμιλο της Νέας Σκηνής του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, μαζί με τους Μήτσο Μυράτ, Διονύση Δεβάρη, Άγγελο Σικελιανό, την Κυβέλη Αδριανού και την Ελένη Πασαγιάννη. Τον Ιανουάριο του 1902 έπαιξε στο έργο του Τολστόϊ Το Κράτος του Ζόφου μαζί με τους Πασαγιάννη, Ξανθάκη, Κυβέλη, Ραυτόπουλο και άλλους.

Δημοσιογραφία

Το 1904 συνεργάστηκε με τον Άριστο Καμπάνη για την έκδοση έως το 1906, του περιοδικού «Ακρίτας», από όπου πρωτοπαρουσιάστηκαν οι Κώστας Βάρναλης και Άγγελος Σικελιανός. Το 1914 ο Σκίπης παρουσίασε το θεατρικό έργο «Ξεφαντώματα», όμως ένας ποιητής με ψυχολογικά προβλήματα ονόματι Ηλίας Κουλουβάτος, θεώρησε το έργο ήταν προσβλητικό για το πρόσωπό του και, στις 4 Ιουνίου 1914, πυροβόλησε τον Σκίπη έξω από, τα γραφεία της εφημερίδας «Σκριπ», όπου εργαζόταν τότε ο Σκίπης, που μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Αρεταίειο σοβαρά τραυματισμένος. Παλαιότερα, ο Κουλουβάτος είχε γράψει έργο με τίτλο «Ξεφάντωμα» και θεώρησε ότι ο Σκίπης με τα «Ξεφαντώματα» είχε στόχο να τον γελοιοποιήσει. Η δίκη του Κουλουβάτου στο Κακουργιοδικείο ήταν μια από τις σημαντικότερες φιλολογικού χαρακτήρα. Έγινε τον Φεβρουάριο του 1915 και ο δράστης αθωώθηκε λόγω ακαταλόγιστου.

Στις 20 Οκτωβρίου 1919, με αφορμή απόφαση του δημάρχου Αθήνας έγραφε στην εφημερίδα «το Σκριπ», «Άξιος συγχαρητηρίων έγινε ο κ. Δήμαρχος, ο οποίος αποφάσισε την ανέγερσιν πολλών περιπτέρων εις τας Αθήνας, τα οποία θα εκχωρήσει εις τους τραυματίας του πολέμου ή εις τα μέλη φονευθέντων πολεμιστών. Δεν φαντάζεται κανείς πόσα καλά θα προκύψουν αμέσως αμέσως εκ της ανεγέρσεως των περιπτέρων. Τα περίπτερα θα είναι ένας στολισμός της πόλεως, θα εξυπηρετηθούν διά αυτών και θα εύρουν πόρον ζωής πλείστοι ανάπηροι των δύο πολέμων. Θα εξαπλωθή διά του μέσου τούτου το ελληνικόν έντυπον, είτε εφημερίς, είτε περιοδικόν, είτε φυλλάδιον, είτε βιβλίον. Και θα γίνουν αιτία όπως αι μεγάλαι επαρχιακαί μας πόλεις κουνηθούν λιγάκι και μιμηθούν λιγάκι την πρωτεύουσαν».

Ταξίδεψε στο εξωτερικό όπου συμπλήρωσε τη μόρφωσή του και παρακολούθησε μαθήματα αισθητικής και λογοτεχνίας στο Παρίσι, όπου μπήκε στον κύκλο του Ζαν Μορεάς και συνδέθηκε φιλικά με τους Πολ Φορ και Φρειδερίκο Μυστράλ. Επισκέφτηκε ακόμη στην εγγύς Ανατολή, την Ευρώπη και το 1928 στις Η.Π.Α., όπου έδωσε διαλέξεις. Το 1927 ο εκδοτικός οίκος «Αγών» που διατηρούσε στο Παρίσι, εξέδωσε τον τόμο «Διηγήματα» της πεζογράφου Ιουλίας Περσάκη.

Κοινωνική δράση

Διετέλεσε από το 1920 μέχρι το 1925 Τμηματάρχης της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών και από το 1929 μέχρι το 1944 Γενικός Γραμματέας της Ανώτατης Σχολής των Καλών Τεχνών. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 μαζί με άλλους Έλληνες λογοτέχνες υπέγραψαν την Έκκληση προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία καυτηριάζονταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση και διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων. Στην κατοχή εντάχθηκε στο ΕΑΜ Διανοουμένων-Καλλιτεχνών και τον Απρίλιο του 1943 στην κηδεία του εθνικιστή λογοτέχνη Κωστή Παλαμά, αποχαιρέτησαν ποιητικά μαζί με τον εθνικιστή λογοτέχνη Άγγελο Σικελιανό, τον Έλληνα εθνικό ποιητή, ενώ μετά την απελευθέρωση, δημοσίευε κείμενα στις εφημερίδες «Ριζοσπάστης» και «Ρίζος της Δευτέρας», ενώ το 1952 εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, που τη θεωρούσε δεύτερη πατρίδα του. Στην Ελλάδα διατηρούσε σπίτι στην Καλλιθέα, όπου συγκεντρώνονταν λογοτέχνες και διανοούμενοι που αποτέλεσαν τον κύκλο της Φιλολογικής Συντροφιάς της Καλλιθέας. Το όνομά του περιλαμβάνεται μεταξύ των 244 σημαντικών ιστορικών προσωπικοτήτων στον κατάλογο των Μασόνων τον οποίο δημοσιοποίησε στις 19 Μαρτίου 2006 η Μεγάλη Στοά της Ελλάδος.

Διακρίσεις

Ο Σκίπης τιμήθηκε με το

• Παράσημο της Instruction Public et des Beaunex Arts (Officier de l’ Instruction Public) το 1919,
• Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων, το 1923,
• παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής (Legion d’ Honneur) το 1927 από το Γαλλικό κράτος και
• βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας, για τη γραμμένη στα Γαλλικά «Ανθολογία» (Anthologie), με επιλογή ποιημάτων μεταφρασμένων από τους Philéas Lebesgue και Andre Castaniou,
• δίπλωμα της École Palatine Avignon-Institut d’ Etudes Méridionales (Diplome d’ Associé) το 1927,

Στις 12 Μαρτίου 1945 υπέβαλε αίτηση για την έδρα της Λογοτεχνίας και εκλέχτηκε μέλος

• της Ακαδημίας των Αθηνών, το 1946, στην έδρα της Λογοτεχνίας που κατείχε πριν ο Παλαμάς. Η εκλογή αυτή προκάλεσε ποικίλα σχόλια, δεδομένου ότι συνυποψήφιοι του ήταν ο Νικόλαος Καζαντζάκης και ο Άγγελος Σικελιανός. Ο εναρκτήριος λόγος του είχε θέμα «Κωστής Παλαμάς» .

Εργογραφία

Ο Σκίπης, μαζί με τον Εφταλιώτη και τον Ψυχάρη, ανήκει σε εκείνους που πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στη Γαλλία. Αν και από το 1906 ταξίδεψε σε διάφορες χώρες, Αίγυπτο, Κωνσταντινούπολη, Ρωσία, καταστάλαξε στην Προβηγκία της Γαλλίας και η ζωή του μοιράστηκε ανάμεσα σε Αθήνα και Μπαστιάνα. Υπήρξε πολυγράφος και διακρίθηκε για την έντονη λατρεία της εθνικής μας ιστορικής παραδόσεως. Έγραψε ποιήματα, κριτικά δοκίμια, μελέτες, μετέφρασε τον Ησίοδο και από τους ξένους Μορεάς, Κιτς, Ομάρ Καγιάμ.

Ποιήματα

• «Τραγούδια της ορφανής», το 1900,
• «Silentii Pissolutio», το 1903,
• «Σερενάτα των Λουλουδιών», το 1901,
• «Ο Γύρος των ωρών», το 1905,
• «Η μεγάλη αύρα», το 1908,
• «Κάλβεια μέτρα», [το 1909, ποιήματα εμπνευσμένα από τον επαναστάτη Ανδρέα Κάλβο ],
• «Juvenilia», το 1909,
• «Ο Απέθαντος», το 1909,
• «Τρόπαια στην τρικυμία», το 1910,
• «Οι τσιγγανόθεοι», το 1910,
• «Δίχως φτερά», το 1919,
• «Απολλώνιου Άσμα», το 1919,
• «Προσφυγικοί καημοί», το 1922, με πρόλογο του Ανατόλ Φρανς,
• «Αιολική Άρπα», το 1922,
• «Ανθολογία», το 1922,
• «Επίλογοι», το 1922,
• «Προτού ν'αράξουμε», το 1924,
• «Προσφυγικοί καημοί», το 1924,
• «Γαλάζια μεσημέρια», το 1924,
• «Λουλούδια της Μοναξιάς», το 1927,
• «Ανθεστήρια», το 1928,
• «Κολχίδες», το 1931,
• «Λιμάνια και σταθμοί», το 1936,
• «Η Ελλάδα δεσμώτρια», το 1943,
• «Μέσα από τα τείχη», [το 1945, έργο αφιερωμένο στην Εθνική Αντίσταση],
• «Λυρικό ημερολόγιο, Προμηθέας», [το 1948, για τους αγωνιστές της Αντιστάσεως],
• «Κασταλία Κρήνη», το 1950.

Επιλεγμένα ποιήματα από το έργο του κυκλοφόρησαν σε τρεις τόμους με δική του επιμέλεια, με τίτλους

• «Λιμάνια και Σταθμοί» και
• «Κασταλία Kρήνη»,

στους οποίους περιλαμβάνονται στίχοι που καλύπτουν την περίοδο από το 1900 έως το 1950.

Δοκίμια, μελέτες, ταξιδιωτικά

• «Ο ελληνισμός», [στα γαλλικά, το 1918],
• «Κάτω από το δέντρο της ζωής», το 1938,
• «Προβηγκία», το 1940,
• «Ποιητικά θέματα», το 1940,
• «Ιντερμέδια-διηγήματα», το 1940.

Θεατρικά

• «Ο γύρος των ωρών», το 1905,
• «Αγία Βαρβάρα», το 1909, ένα τετράπρακτο δράμα σε δημοτική γλώσσα.

Το έργο συνδυάζει δάνεια από το κλίμα της ηθογραφίας, αλλά με ανοίγματα προς τον Συμβολισμό. Για το έργο συνέθεσε μουσική το 1912 ο φίλος του Σκίπη μουσουργός Μάριος Βάρβογλης, ο οποίος το 1910 έγραψε ένα άρθρο υπερασπίζοντας το έως τότε έργο του Σκίπη απέναντι στις επιθέσεις που προέρχονταν και από τους καθαρευουσιάνους και από τους δημοτικιστές.

• «Η νύχτα της Πρωτομαγιάς», το 1909,
• «Ξεφαντώματα», το 1914, για το θίασο του θεάτρου Αλάμπρα, το οποίο στάθηκε η αιτία ενός τραυματισμού του από τον Ηλία Κουλουβάτο που θεώρησε πως ο Σκίπης με αυτό το έργο θέλησε να τον γελοιοποιήσει.
• «Η κυρά Φροσύνη», το 1919,
• «Χριστός Ανέστη», το 1923,
• «Οι Πέρσες της Δύσεως», το 1928. Ο Σκίπης αναφέρει το 1946 στην αίτηση υποψηφιότητας του προς την Ακαδημία Αθηνών πως το έργο παραστάθηκε από «[....] ηθοποιούς της Σάρρα Μπερνάρ εις το Θέατρον Reganne των Παρισίων», χωρίς να παραθέτει ημερομηνία.
• «Ο μπέμπης θέλει παντρειά», το 1934.

Μεταφράσεις

• «Έργα και Ημέραι», [Ησιόδου, το 1912],
• «Οι Στροφές», [Ζαν Μορεάς, το 1915],
• «Τα ραμπαγιάτ», [Ομάρ Καγιάμ, το 1923],
• «Ο Ενδυμίων», [Τζων Κητς, το 1923].

Δείγμα γραφής

Ο Σκίπης διέσωσε και περιέγραψε ένα περιστατικό από το οχυρό του Μπιζανίου, στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, όπου… «ένας τουρκαλβανός φρουρός προσέγγισε φοβισμένος τον δικό μας φρουρό, με όχι εχθρικές διαθέσεις. Δεν τον απειλούσε, του ζητούσε λίγο ψωμί γιατί όπως λέει, «εμείς δεν τρώμε παρά καλαμπόκι. Επόθανα στην πείνα ο μαύρος». Με προφυλάξεις αλλά και με τη συμφωνία να μην τον πειράξει ο δικός μας φρουρός, καταφέρνει και αποκτά μια ολόκληρη ελληνική κουραμάνα. Κατόπιν ο Τουρκαλβανός αποχαιρετών δια θερμής χειραψίας τον φιλόξενο Κρήτα, εθεώρησε καλόν να του υπενθυμίση την συμφωνίαν. Κοίταξε να μην μου τη σφυρίξης από την πλάτη τώρα που θα φύγω… Άιντε στο καλό και μη σε μέλλει. Αύριο στον πόλεμο τα ξαναλέμε. Και πραγματικώς την άλλην ημέραν εις μίαν ορμητικήν έφοδον του στρατού μας, το Κρητικάκι είχε καρφώσει με την ξιφολόγχην του κάποιον, ο οποίος τον εκάλει με το όνομά του και τον καθικέτευε να τον λυπηθή. Ήτο ο φιλοξενηθείς τουρκαλβανός. Βλέπεις τα αδελφέ; Σου το’ ταξα. Μα δεν θα ξεχάσω πως είμαστε φίλοι. Και σκύψας έκλεισε συγκεκινημένος τους οφθαλμούς τού εκπνεύσαντος εχθρού του».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σωτήρης Σκίπης
• Συλλογή ποιημάτων-Σωτήρης Σκίπης Sarantakos.com
• Σωτήρης Σκίπης-Στιχουργός Stixoi.info

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org