Νικόλαος Παυλόπουλος

Ο Νικόλαος Παυλόπουλος, γνωστός ως Νικόλας, Έλληνας εθνικιστής, από τους μεγαλύτερους γλύπτες και χαράκτες της Ελλάδος με παγκόσμια φήμη και καταξίωση, έργα του οποίου κοσμούν σχεδόν όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας, γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1909 στο χωριό Άγιος Γεώργιος Νηλείας του Δήμου Μηλεών στο Πήλιο του νομού Μαγνησίας και πέθανε στις 10 Οκτωβρίου 1990 στην Αθήνα.

Νικόλαος Παυλόπουλος (Γλύπτης Νικόλας)

Ο Παυλόπουλος μετά την μεταστέγαση του από τον Πειραιά, όπου κατοικούσε όταν έφτασε στην πρωτεύουσα από τον Βόλο, κατοικούσε στην οδό Μαιζώνος 31 στην περιοχή της Πλατείας Βάθη στη συνέχεια σε διαμέρισμα επί της οδού Σολωμού 48 Α' και μετά, από το 1963, σε ιδιόκτητο χώρο στον Παράδεισο Αμαρουσίου.

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Δημήτριος Παυλόπουλος, ξυλογλύπτης (ταγιαδόρος) εκκλησιαστικών ειδών όπως τέμπλα, δεσποτικοί θρόνοι, στασίδια, που διατηρούσε εργαστήριο στο Βόλο, από τον οποίο ο Νικόλαος έλαβε μαθήματα ξυλογλυπτικής, ενώ μητέρα του ήταν η Ευδοξία, που είχε καταγωγή από τις Μηλιές του Πηλίου. Ο Νικόλας είχε οκτώ αδέλφια μια από τα οποία ήταν η Αυρηλία Παυλοπούλου-Βαφειάδου . Στα μαθητικά του χρόνια στον Βόλο, ο Παυλόπουλος ασχολήθηκε με την καλλιγραφία, την μουσική και το θέατρο, το 1928, ως μαθητής στην Δραματική Σχολή Βόλου, τμήμα του Εθνικού Ωδείου, όπου είχε καθηγητή τον ηθοποιό Αιμίλιο Βεάκη. Αποφοίτησε από το Πρακτικό Λύκειο του Βόλου και τον Σεπτέμβριο του 1929 με πλοίο από τον Βόλο έφτασε στον Πειραιά όπου και κατοίκησε, αποφασισμένος να σπουδάσει στην Σχολή Καλών Τεχνών, παρά την αντίθετη άποψη του πατέρα του που πίστευε ότι δεν θα μπορούσε να βιοποριστεί από την Γλυπτική.

Ο Παυλόπουλος γοητεύτηκε από μια έκθεση γλυπτικής του Φωκίωνα Ρωκ και παρακολουθώντας ένα σύντομο φροντιστήριο πώς να χειρίζεται το κάρβουνο, δημιούργησε ένα πορτραίτο μιας ηλικιωμένης γυναίκας που αν και του εξασφάλισε το πέρασμα στο προπαρασκευαστικό τμήμα, ο Γεώργιος Ιακωβίδης τον παρέπεμψε στον καθηγητή γλυπτικής Θωμά Θωμόπουλο για την απ’ ευθείας εισαγωγή του στην Γ' τάξη της Α.Σ.Κ.Τ. [Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών], στο Τμήμα Πλαστικής, ως εξαιρετικό ταλέντο. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο εργαστήριο του Κωνσταντίνου Παρθένη. Στη διάρκεια των σπουδών του εργάστηκε σε διάφορα εργαστήρια ξυλογλυπτικής. Το 1932 μελέτησε και παρουσίασε, στην Πανελλήνια Καλλιτεχνική έκθεση του Ζαππείου, εργασία σχετική με τη δημιουργία τμήματος Χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Αποφοίτησε από την Σχολή Καλών Τεχνών το 1934 και τον Δεκέμβριο του 1935 παρουσίασε έργα του στην πρώτη ατομική έκθεση στο βιβλιοιπωλείο Ελευθυερουδάκης, ενώ τον Ιανουάριο του 1936 εξέθεσε έργα του στην αίθουσα Στρατηγοπούλου. Ο Παυλόπουλος συμπλήρωσε τις καλλιτεχνικές του σπουδές στην Ρώμη, την Φλωρεντία και την Καρράρα με τριετή υποτροφία του Ιταλικού Υπουργείου Παιδείας.

Καλλιτεχνική σταδιοδρομία

Ο Παυλόπουλος επιστρέφοντας στην Ελλάδα ασχολήθηκε με την γλυπτική ακαδημαϊκού ύφους στο ξύλο και στο μάρμαρο, ενώ ως χαράκτης ασχολήθηκε με την ξυλογραφία και την εικονογράφηση βιβλίων. Από το 1932 οργανώνει ατομκές εκθέσεις. Στον Πειραιά συμμετείχε σε εκθέσεις, μεταξύ των οποίων και εκείνων της Φιλολογικής Στέγης. Μεταπολεμικά ο Νικόλαος Παυλόπουλος διαγράφηκε από το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος καθώς κατηγορήθηκε ότι είχε φιλοτεχνήσει προτομές του Αδόλφου Χίτλερ και του Μπενίτο Μουσολίνι την περίοδο του Μεσοπολέμου ή και διαρκούντος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν παρών στην Ιστορική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς τo 1953 με 13 έργα από ξύλο, τερακότα, μάρμαρο, αλλά και στην έκθεση θαλασσογραφίας του 1962 με τα ξυλόγλυπτα, «Ψαράς» και «Ψαράς (τρατάρης)». Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στο Λονδίνο, την Ουάσιγκτον, το Μόντρεαλ, το Τόκυο, το Σύδνεϋ και άλλες πόλεις. Τιμήθηκε με βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις που έγιναν στο Παρίσι, την Ρώμη, την Φλωρεντία και αλλού. Έργο του είναι ο ανδριάντας του Θεμιστοκλή που δωρήθηκε από τον Πειραιώτη Ιωάννη Μελετόπουλο που διατελούσε τότε Πρόεδρος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας. Για την κατασκευή των χαρακτηριστικών προσώπου του Θεμιστοκλή μελετήθηκαν πολλές απεικονίσεις του και τελικά επιλέχθηκε αυτή της Όστιας της Ιταλίας ως η πιστότερη απεικόνιση του. Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε χαλκοχυτήριο στο Μαρούσι και ο Νικόλας για να το τελειώσει εργάζονταν επί μια δεκαετία. Το ύψος μαζί με την μαρμάρινη βάση πλησιάζουν τα 9 μέτρα. Ο Θεμιστοκλής με το δεξί του χέρι δείχνει τον κεντρικό λιμένα του Πειραιά που στην αρχαιότητα αποτελούσε το κέντρο αναπτύξεως της Ελλάδος. Στον Πειραιά ο Παυλόπουλος έχει φιλοτεχνήσει ακόμη την προτομή του Κωνσταντίνου Βολανάκη στη Μαρίνα Ζέα, το 1961. Ο Παυλόπουλος στην Έκθεση εικαστικών τεχνών Πειραιωτών καλλιτεχνών που έγινε από τον Φυσιολατρικό Μορφωτικό Όμιλο «Πλάτων» στον κήπο της Τερψιθέας από τις 9 Ιουλίου έως τις 10 Αυγούστου 1961, εξέθεσε -μετά τη ημέρα των εγκαινίων- την μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Βολανάκη, ενώ είναι ο δημιουργός και του αγάλματος της Ηρώς Κωνσταντοπούλου, η οποία εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 5 Σεπτεμβρίου 1944, στην Πλατεία Τερψιθέας.

21η Απριλίου 1967

Δημοσίευμα (Νικόλας)

Σε Αθηναϊκή εφημερίδα , τον Νοέμβριο του 1974, εμφανίστηκε η ακόλουθη ανακοίνωση που αναφέρονταν στον Νικόλαο Παυλόπουλο, τον οποίο κατηγορούσε ως συνεργάτη του Επαναστατικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου: «Η Επιτροπή Αγώνα των Εικαστικών Καλλιτεχνών καταγγέλλει τον εμπαιγμό που γίνεται σε βάρος του κλάδου και υπογραμμίζει τις ευθύνες της Κυβέρνησης που με τις συνεχείς υποσχέσεις και διαβεβαιώσεις ότι επίκειται η ψήφιση του Νόμου για το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο, συντελεί ώστε: να παραμένει το Κ.Ε.Ε., το μοναδικό συλλογικό όργανο, από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, με διορισμένες από το Πρωτοδικείο προσωρινές διοικήσεις και μάλιστα να διορίζονται τελευταία, «έν μέσω» Δημοκρατίας, διορισμένα από τη χούντα πρόσωπα, όπως ο ζωγράφος Γιαννακόπουλος και ο γλύπτης Νικόλας, τον όποιο Έλληνες Καλλιτέχνες είχαν διαγράψει από το μητρώο τού Κ.Ε.Ε. στην πρώτη μεταπελευθερωτική Γενική Συνέλευση τους, γιατί έστειλε στην κατοχική «Πανελλήνια», την προτομή του Χίτλερ με τίτλο «Ο Φύρερ». Φαινόμενα σαν αυτό, δεν είναι μόνο προσβολή για τον κλάδο μας, αλλά και για τη Δημοκρατία. Μια και το Νομοσχέδιο μας έχει συγκεντρώσει τις υπογραφές 9 Υπουργών 2 Κυβερνήσεων του κ. Καραμανλή κι αδικαιολόγητα σταμάτησε στην Κυβερνητική Επιτροπή, κάθε καθυστέρηση της ψήφισής του, επιρρίπτει στην Κυβέρνηση, στο ακέραιο, τις πολιτικές πλέον ευθύνες για τέτοιες απαράδεκτες εξελίξεις. Απαιτούμε από την Κυβέρνηση να καταθέσει αμέσως στη Βουλή για ψήφιση, το Νομοσχέδιο μας».

Το 1975, ο Παυλόπουλος φιλοτέχνησε -κατά παραγγελία της Πνευματικής Εστίας Νέας Σμύρνης- προτομή του Γιώργου Σεφέρη για να τοποθετηθεί σε πλατεία της Νέας Σμύρνης Αττικής, έργο που δεν ικανοποίησε την χήρα του ποιητή στην οποία προκάλεσε δυσαρέσκεια για την απόδοση των χαρακτηριστικών του ποιητή. Μεταξύ των έργων του συμπεριλαμβάνονται περισσότερες των 40 προτομών, εννέα ηρώα, δέκα αγάλματα σε πάρκα, ενώ ο εθνικιστής συγγραφέας Φώτος Γιοφύλλης σε εργασία του με τίτλο «Νικόλας. Γλύπτης–Χαράκτης», αναφέρει ότι μεταξύ των άλλων αξιόλογων ξυλόγλυπτων έργων του «...έκαμε ..{...}.. κλισέ σε ξύλο για τα Τυρναβίτικα σταμπάτα υφάσματα».

Εργογραφία

Έργα του Παυλόπουλου, γλυπτικής, χαρακτικής και ζωγραφικής είναι, μεταξύ άλλων, τα:

• «Ελληνίδες στην Πίνδο»,
• «28 Οκτωβρίου 1940»,
• «Περιμένοντας το δάνειο»,
• «Ξεκινώντας για τα χειμαδιά»
• «Προς τη ζωή»
• «Έκσταση»
• «Ο Δισταγμός»
• «Σκεπτομένη»,
• «Κορίτσι που χτενίζεται»,
• «Έγερσις»,
• «Προσευχομένη»,
• «Παιδί»,
• «Σάλπισμα»,
• «Ακρίτας»

Βραβεύσεις

Στη διάρκεια των σπουδών στην Ελλάδα τιμήθηκε με

• το Αβερώφειο Βραβείο Γλυπτικής το 1930,
• το Γενικό Αβερώφειο Βραβείο όλων των έργαστηρίων ζωγραφικής-γλυπτικής-χαρακτικής,
• το χρυσό μετάλλιο Αγάλματος, το 1932,
• το Αβερώφειο Βραβείο, το 1933,
• το Α' Βραβείο Αγάλματος, το 1934,
• τρία βραβεία σχεδίου.

Το έτος 1938 πρόπλασμα του βραβεύθηκε από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας με το μετάλλιο Πανελλήνιων καλλιτεχνικών εκθέσεων. Το 1956 τιμήθηκε με Δίπλωμα Τιμής που το συνόδευε Χρυσό Μετάλλιο από την Αμερικανική Ακαδημία Καλών Τεχνών και ανακηρύχθηκε Αντεπιστέλλον μέλος της. Το 1957 του απονεμήθηκε Δίπλωμα με Χρυσό μετάλλιο από το Ελληνικό Ινστιτούτο Πνευματικών Αξιών, ενώ το 1959 του απονεμήθηκε Τιμητική διάκριση στην Διεθνή Καλλιτεχνική Έκθεση στο Παρίσι. Ο Παυλόπουλος τιμήθηκε με βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις που έγιναν στην Ρώμη, ενώ στην Φλωρεντία έλαβε το χρυσό βραβείο από την εκεί Ακαδημία Καλών Τεχνών στο πλαίσιο του θεσμού «Οmmagio A Michel Angelo» και το 1988, έλαβε ειδικό κρατικό μετάλλιο για την προσφορά του στην Ελληνική Εθνική Αντίσταση.

Εικαστικό Μουσείο Νικόλα

Μετά τον θάνατο του Παυλόπουλου και σε εκτέλεση σχετικού όρου της διαθήκης του, δημιουργήθηκε στην γενέτειρά του το «Δημοτικό Μουσείο Γλύπτη Νικόλα», που βρίσκεται στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, όπου εκτίθενται ορισμένα από τα καλλίτερα έργα του. Το κτίριο είναι πηλιορείτικης κατασκευής. Το μουσείο φιλοξενεί 22 γλυπτά του, 13 ξυλογραφίες, 1 χαλκογραφία και 16 μετάλλια. Σε δύο ξύλινες προθήκες υπάρχουν σχέδια, εργαλεία της δουλειάς του και προσωπικά αντικείμενα του γλύπτη που φωτίζουν τη ζωή του καλλιτέχνη. Το Μουσείο βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του Αγίου Γεωργίου Νηλείας. Η ανέγερση του ξεκίνησε το 1989 στον δεύτερο όροφο των γραφείων της πρώην κοινότητας Αγίου Γεωργίου Νηλείας στο Πήλιο Μαγνησίας. Aτύπως ο χώρος ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1992 ενώ η επίσημη ίδρυσή του Μουσείου έγινε το 1996. Αρχικά το μουσείο ονομάστηκε «Δημήτριο Οίκημα», προς τιμήν του πατέρα του γλύπτη, ενώ το 2000 μετονομάστηκε από Κοινοτικό σε «Δημοτικό Μουσείο Γλύπτη Νικόλα». Εκτός από την εικαστική συλλογή που φιλοξενεί στους χώρους του, το Μουσείο Νικόλα έχει μια αξιόλογη συμμετοχή στο πολιτισμικό «γίγνεσθαι» του Αγίου Γεωργίου, οργανώνοντας πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Το Μουσείο εκδίδει από το 1996 το εξαμηνιαίο πολιτιστικό περιοδικό «Βίγλα», που διανέμεται ή αποστέλλεται δωρεάν στους συντοπίτες του γλύπτη αλλά και σε πολλούς ανθρώπους και ιδρύματα των γραμμάτων και της τέχνης. Μέχρι και τον Ιούνιο το Μουσείο λειτουργεί καθημερινά από τις 10.00 μέχρι τις 17.00, ενώ από τις αρχές Ιουλίου λειτουργεί πρωί και απόγευμα, 10.00-14.00 και 18.30-21.30.

Μνήμη Νικολάου Παυλόπουλου

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου το 1935, όταν ο Νικόλας παρουσίασε έργα του, έγραψε: «Όλα τα έργα που υπογράφονται «Νικόλας γλύπτης» έχουν ένα λαμπρό αισθητικό αποτέλεσμα. Έχουν κάτι παραπάνω από χαρακτήρα, σχεδιασμένα σε αρχαϊκό ύφος, έχουν ήρεμες και ταυτοχρόνως ηχηρές αρμονίες. Τον επόμενο χρόνο όταν ο Νικόλας παρουσίασε την εργασία του στου Στρατηγόπουλου έγραψε: «Μέσα στην αίθουσα εκθέτει ένα άπλό παιδί ένα χωριάτικο παιδί, ό,τι έπλασε στον πηλό και ελάξευσε στο μάρμαρο και στο ξύλο απ’ την άπλή ζωή του άνθρώπου του υπαίθρου, απ’ το αληθινό ιδανικό της ζωής μας. Είναι ηρεμία ψυχική το αντίκρυσμα αυτών των δημιουργημάτων του. Και όσοι πιστεύουν στη δύναμη της γαλήνης πρέπει να προσφέρουν εις τα αισθήματά των αυτό το δωρον της χαράς και της απλότητας, που είναι θέα των έργων του Νικόλα.» Ο Άγγελος Προκοπίου έγραψε: «Εκθέτει ολόγλυφα στο χαλκό, στο ξύλο και στο μάρμαρο. Είναι τόσο σπάνιο να βλέπουμε στην Ελλάδα γλυπτικές πράξεις που αξίζει να σημειώσουμε ιδιαιτέρως το γεγονός αυτό για έπαινο του Νικόλα. Αρχίζει με το χαρακτηρισμένο και δυνατό κεφάλι γέρου για να καταλήξη σε μια καθαρότητα νεοκλασσική». Ο Διονύσιος Κόκκινος σημείωσε: «Όλα τα έργα του γλύπτη Νικόλα μας παρουσιάζουν ένα καλλιτέχνη εξαιρετικού ταλέντου. Με τη δύναμη της έκφράσεως μας κάνει να αισθανθούμε την ικανότητα της ευαισθησίας, Οί γυναίκες της Πίνδου (1940-1941) του καλλιτέχνη και τη δεξιοτεχνία και σταθερότητα το χεριού του. Με δυο λόγια αυτά τα δημιουργήματα είναι πραγματικά έργα τέχνης. Οι άλλοι κριτικοί μας ανάλογα καθένας με την καλλιτεχνική του κατάρτιση βλέπουν τον καλλιτέχνη. Του ίδιου οι εκφράσεις όμως δείχνουν και φωτίζουν την τεχνική του και το διανοητικό δρόμο της τέχνης του».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το Εικαστικό Μουσείο του γλύπτη Νικόλα
• Έργα του γλύπτη Νικόλα Παυλόπουλου
• Οδός Ελλήνων-Έργα του γλύπτη Νικόλα Παυλόπουλου
• Παυλόπουλος Νικόλαος Έργα του Νικόλα Παυλόπουλου από τη Γλυπτοθήκη.
• Το μπρούτζινο αγόρι της Κεντρικής Πλατείας Τρικάλων-Έχει δίδυμο αδερφό στην Θεσσαλονίκη
• Φωτογραφίες από την προτομή του Αναστάσιου Πολυζωίδη στο Ναύπλιο-Έργο του Νικολάου Παυλόπουλου

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org