Τζωρτζ Χόρτον

Ο Τζωρτζ Χόρτον (George Horton ή στην εξελληνισμένη μορφή και γραφή του ονόματος Γεώργιος Χόρτον) Αμερικανός φιλέλληνας, Ελληνομαθής και ελληνολάτρης, δημοσιογράφος, διπλωμάτης που διατέλεσε πρόξενος των Η.Π.Α. στην Ελλάδα και την Τουρκία σε μια εποχή κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών, πεζογράφος, ποιητής, μεταφραστής, εμβριθής μελετητής της Ελληνικής αλλά και της Λατινικής γλώσσας, συγγραφέας του βιβλίου «Η μάστιξ της Ασίας» [The Blight of Asia] που αναφέρεται στην αποτρόπαιη συμπεριφορά των Τούρκων και ολόκληρου του Ισλάμ, γεννήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1859 στο στο Φαίρβιλ [Fairville] ή Φαίρβιου [Fairview] της κομητείας Wayne στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης και απεβίωσε στις 5 Ιουνίου 1942 στο Staten Island της κομητείας του Richmond στην πολιτεία της Νέας Υόρκης . Η νεκρώσιμη ακολουθία και η ταφή του έγιναν στο κοιμητήριο του Oak Hill στην Ουάσινγκτον D.C. .

George Horton (Τζωρτζ Χόρτον)
Γέννηση: 11 Οκτωβρίου 1859
Τόπος: Fairville ή Fairview, Wayne (N.Y., USA)
Σύζυγος: Αικατερίνη Σακοπούλου (Catherine Sacopoulo)
Τέκνα: Νάνσυ Φίλις Χόρτον (Nancy Phyllis Horton)
Υπηκοότητα: Ηνωμένων Πολιτειών
Ασχολία: Δημοσιογράφος, Διπλωμάτης, Επιχειρηματίας
Θάνατος: 5 Ιουνίου 1942
Τόπος: Staten Island, Richmond (N.Y., USA)

Στις 4 Φεβρουαρίου 1909 ο Χόρτον παντρεύτηκε -σε τρίτο γάμο για τον ίδιο με παρανύμφους τον Πρεσβευτή των Η.Π.Α. Pearson και τον δικηγόρο Σπυρίδωνα Παπαφράγκου- την Ελληνοαμερικανίδα Αικατερίνη Σακοπούλου [Catherine Sacopoulo] και από το γάμο του έγινε πατέρας της Νάνσυ Φίλις Χόρτον [Nancy Phyllis Horton], η οποία γεννήθηκε στις 4 Αυγούστου 1912 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας και πέθανε την Πέμπτη 18 Φεβρουαρίου 2016 στο νοσηλευτικό ίδρυμα «Υγεία» στην Αθήνα. Τα τελευταία τρία χρόνια έζησε σε καταστολή μετά από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Εν ζωή κατοικούσε στην Ουάσινγκτον D.C. ενώ στην Ελλάδα διατηρούσε οικία στη Βούλα Αττικής .

Βιογραφία

Ο Τζορτζ ήταν γιος του Peter Davis Horton και της Mary Sophia (Aiken) Horton.

Σπουδές / Δημοσιογραφία

Ο Χόρτον ακολούθησε κλασικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, όπου είχε καθηγητή τον γνωστό ελληνιστή Martin D’ Ooge που του μετέδωσε την αγάπη του για τους Έλληνες κλασικούς. Μετά την αποφοίτηση του, το 1878, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία ως φιλολογικός επιμελητής της εφημερίδος «Chicago Times Herald» από το 1899 έως το 1901, όταν απεστάλη ως αντιπρόσωπος στα εγκαίνια του πρώτου υπερσιβηρικού σιδηρόδρομου, αποτυπώνοντας τις εντυπώσεις του σε αμερικανικά έντυπα. Στη συνέχεια του ανατέθηκαν καθήκοντα διευθυντή συντάξεως της λογοτεχνικής συμπληρωματικής εκδόσεως της εφημερίδος, «Chicago American», ως το 1903 κι αποτελούσε μέλος της «αναγεννήσεως του Σικάγο».

Διπλωμάτης

Όπως γράφει ο ίδιος ο Χόρτον στα απομνημονεύματά του, στις αρχές της δεκαετίας του 1890 δημοσίευσε άρθρα υπέρ του υποψηφίου και μετέπειτα Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής Grover Cleveland, τα οποία στάθηκαν αρκετά για να οδηγήσουν στην πρόταση για είσοδο του στο διπλωματικό σώμα από τον Πρόεδρο ευθύς μετά την εκλογή του, αν και ο ίδιος ο Χόρτον καταδίκαζε με τον πλέον ωμό τρόπο τις μεθόδους επιλογής των διπλωματών, για τις οποίες έγραφε: «Ιδιοκτήτες ποτοπωλείων, αποτυχημένοι ιεροκήρυκες, τους οποίους είχε βαρεθεί το εκκλησίασμά τους, και πολιτικοί μπράβοι παρουσίαζαν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να διοριστούν».

H πρόταση του Αμερικανού Προέδρου για την ένταξη του στο διπλωματικό σώμα αφορούσε στη θέση του Γραμματέως της Αμερικανικής Πρεσβείας στο Βερολίνο, όμως εκείνος υπέβαλε στον Cleveland την παράκληση να αποσταλεί στην Αθήνα. Η παράκλησή του έγινε αποδεκτή και εντός του 1893, εγκατέλειψε το Σικάγο και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Η εκλογική ήττα του Cleveland από τον Mac Kinley επέφερε την απώλεια της διπλωματικής θέσεως για τον Χόρτον ο οποίος επέστρεψε στο Σικάγο και στην τοπική δημοσιογραφία. Η εκλογή του Θεόδωρου Ρούσβελτ [Theodore Roosevelt] στη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ, το 1904, έδωσε στον Χόρτον τη δυνατότητα να επανέλθει στο διπλωματικό σώμα και τον ίδιο χρόνο να επιστρέψει στην Αθήνα στη θέση του Γενικού Προξένου των ΗΠΑ. Η μακροχρόνια παραμονή του στην Ελλάδα, ο γάμος του με την Αικατερίνη Σακοπούλου, οι κλασσικές σπουδές του αλλά και ο εν γένει συγχρωτισμός του με την Ελληνική κοινωνία και πολιτική σκηνή του επέτρεψε να γνωρίσει σε βάθος τους Έλληνες κυβερνήτες για τους οποίους έγραψε σε απόρρητη έκθεση του:

«Είναι απίστευτο, θα έλεγα αδύνατο, μέχρι που μπορούν να φτάσουν οι Έλληνες πολιτικοί, προκειμένου να διατηρήσουν το κόμμα τους στην εξουσία έστω και μια εβδομάδα παραπάνω: μπορούν να θυσιάσουν την πατρίδα τους...»

Συνολικά, ο Χόρτον διατέλεσε πρόξενος των Η.Π.Α. :

• στην Αθήνα τις περιόδους από το 1893 έως το 1898 και από το 1905 ως το 1906, όπου υποστήριξε και προώθησε με θέρμη την αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων,
• στη Θεσσαλονίκη, τότε υπό την κατοχή των Τούρκων, την περίοδο 1910 έως το 1911 και στη συνέχεια
• στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας από το 1911 έως το 1917 και από το 1919 έως το 1922 και την καταστροφή της, ενώ το διάστημα εξαίρεση από το 1917 μέχρι το 1919, οπότε διεκόπηκαν οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Η.Π.Α.- Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη.

Πρόξενος στη Σμύρνη

Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν διέκοψαν τη λειτουργία τους τα προξενεία των δυτικών χωρών στη Σμύρνη, ο Χόρτον ανέλαβε την προστασία των υπηκόων τους. Το Νοέμβριο του 1920, οι εκλογές έφεραν πίσω στον Ελληνικό θρόνο τον εξόριστο Βασιλιά Κωνσταντίνο Α'. Ο Βενιζέλος αναγνώρισε ότι έχασε και παραιτήθηκε. Ο Χόρτον έγραψε, τότε, σε μία έκθεση του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Η ανατροπή του Βενιζέλου, του μεγάλου αφοσιωμένου της Ελλάδος προς την Ευρώπη και την Αμερική και η επαναφορά του αναξιόπιστου βασιλιά αποτελεί την αρχή του τέλους».

Αρκετό καιρό πριν την Μικρασιατική καταστροφή ο Χόρτον με υπομνήματα του κατάγγειλε την πολιτική της πλήρους ουδετερότητος των κρατών της Δύσεως. «Η πολιτική αυτή ισοδυναμεί με ανοιχτή πρόσκληση προς τους Τούρκους για τη διάπραξη θηριωδιών», έλεγε και έγραφε. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1922, όταν διασπάστηκε το μικρασιατικό μέτωπο, πρότεινε να ασκηθεί διεθνής πίεση προς τους Τούρκους, ώστε να σταματήσει η προέλαση του στρατού και να παραχωρηθεί αμνηστία προκειμένου ο Ελληνικός στρατός και οι πρόσφυγες να αποχωρήσουν με ασφάλεια. Τα τηλεγραφήματα του είχαν αποδέκτη τον William Phillips, που εκτελούσε καθήκοντα βοηθού υπουργού Εξωτερικών, όμως εκείνος έγραψε στον πρόεδρο Harding: «Έχω κι άλλο μήνυμα από τον Γενικό Πρόξενο Χόρτον. Μου φαίνεται θα ήταν σοφό να προσδιορίσουμε τις θέσεις μας για την προστασία Αμερικανών υπάρξεων και της αμερικανικής περιουσίας. Δεν νομίζω, ότι η κατάσταση δικαιολογεί την ανάληψη μας του ρολού του εθελοντή μεσολαβητού». Αυτή ήταν και η απάντηση του Αμερικανικού Υπουργείου των Εξωτερικών, στις 4 Σεπτεμβρίου του 1922. Στις 9 Σεπτεμβρίου, ο Νουρεντίν πασάς κατέλαβε τη Σμύρνη και έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο της σφαγής, της πυρπολήσεως και της αιχμαλωσίας του ανδρικού πληθυσμού.

Για την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη ο Χόρτον γράφει:

«..Γύρω στις έντεκα το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου 1922 ακούστηκαν κραυγές τρόμου. Βγαίνοντας στην πόρτα του Προξενείου, είδα ένα πλήθος πρόσφυγες, κυρίως γυναίκες, να εφορμούν με τρόμο στο κτίριο αναζητώντας άσυλο… Μια ματιά από το μπαλκόνι που έβλεπε στην προκυμαία έκανε εμφανή την αιτία του τρόμου τους: το τουρκικό ιππικό προχωρούσε σε φάλαγγα κατά μήκος της προκυμαίας, καθ’ οδόν προς τους στρατώνες του Διοικητηρίου στην άλλη άκρη της πόλης. Ήταν ρωμαλέοι άντρες και βάδιζαν με άψογη τάξη. Φαίνονταν καλοθρεμμένοι και ξεκούραστοι. Πολλοί ανάμεσά τους είχαν τα μογγολικά χαρακτηριστικά που συναντά κανείς μεταξύ των μουσουλμάνων της Μικράς Ασίας» . Αναφέρει πως οι νεκροί ανήλθαν περίπου στις 100.000. «..Το πρακτορείο Reuters, σε ανταπόκριση της ίδιας ημερομηνίας (18 Σεπτεμβρίου 1922), μεταδίδει: «Από τις περιγραφές που έχουμε, δεν είναι δυνατό να εξαχθεί ακριβής αριθμός θυμάτων, αλλά υπάρχει φόβος ότι οπωσδήποτε υπερβαίνουν τις εκατό χιλιάδες» .

Η καταστροφή της Σμύρνης

Ο Χόρτον δεν μπορεί, πλέον, να αποτρέψει τις εξελίξεις, όμως κινητοποιεί την αμερικανική παροικία της Σμύρνης. Οργανώνει συσσίτια για τους χιλιάδες πρόσφυγες της προκυμαίας τους επιβιβάζει σε πλοία για την Ελλάδα, με δικά του έξοδα. Επιτρέπει σε Ελληνικά ατμόπλοια, ιστιοφόρα και αλιευτικά να υψώσουν την Αμερικανική σημαία, για να παραλάβουν πρόσφυγες από τα μικρασιατικά παράλια και να τους μεταφέρουν στα κοντινά νησιά. Εκδίδει διαβατήρια και νομιμοποιητικά έγγραφα σε Έλληνες και Αρμένιους. Συνεργάζεται με ανθρώπους των Αμερικανικών εκκλησιαστικών ιδρυμάτων και αποστολών από τις οποίες ζητά να είναι ανοιχτές οι πόρτες τους να είναι ανοιχτές για τους Σμυρναίους και τους πρόσφυγες της ενδοχώρας. Όπως αποκαλύπτει ο Χόρτον, ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (ο Καλαφάτης), που υπήρξε σταθερός υποστηρικτής των αμερικανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τα οποία επισκέπτονταν πολύ συχνά και επέλυε διάφορα προβλήματά τους, έτυχε να τον επισκεφθεί μαζί με τον Αρμένιο Αρχιεπίσκοπο, λίγες ώρες προτού τον σκοτώσουν. Ο Χόρτον πρότεινε στον Μητροπολίτη Χρυσόστομο να τον φυγαδεύσει για να σωθεί όμως εκείνος αρνήθηκε. Ενώ η πόλη καίγεται ο Χόρτον συντάσσει σημειώματα με τη σφραγίδα του Προξενείου, για να γλυτώσει όσους μπορεί. Στις 9 Σεπτεμβρίου ο Αμερικανός Ναύαρχος Μαρκ Μπρίστολ [Mark L. Bristol], διοικητής Ναύαρχος του Αμερικανικού Στόλου στα τουρκικά νερά και ο Ύπατος Αμερικανός Αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη, έστειλε στη Σμύρνη τον αρχηγό του επιτελείου του, τον πλοίαρχο Arthur Hepburn, με σκοπό να απομακρύνει τον Χόρτον. Όταν ο Hepburn συναντά τον Χόρτον ταράζεται: «Είναι σχεδόν ερείπιο από την έλλειψη ύπνου και από την αγωνία. Τον πολιορκούν μέρα και νύχτα χιλιάδες πρόσφυγες, αλλά και ομοεθνείς του και ξένοι συνάδελφοί του. Η θέση του είναι απελπιστική». Στις 12 Σεπτεμβρίου η απόφαση του Αμερικανικού Υπουργείου των Εξωτερικών είναι οριστική. Ο Χόρτον έπρεπε να συνοδεύσει τα 300 μέλη της Αμερικανικής παροικίας στην απομάκρυνση τους από την Σμύρνη με κατεύθυνση τον Πειραιά.

Αποχώρηση από τη Σμύρνη

Την επόμενη ημέρα, στις 13 Σεπτεμβρίου, ο George Horton εγκατέλειπε το φλεγόμενο Αμερικανικό Προξενείο της Σμύρνης την ίδια ώρα που κτίρια τα οποία ανήκαν σε Αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις, παραδόθηκαν στο πυρ, καθώς και το σπίτι του με όλα τα υπάρχοντα του, και συνοδεία ένοπλων πεζοναυτών επιβιβάστηκε στο Αμερικανικό αντιτορπιλικό Simpson με προορισμό το λιμάνι του Πειραιά. Από την Αθήνα, στις 27 Σεπτεμβρίου 1922, ο Χόρτον υπέβαλλε έκθεση προς το State Department, η οποία έμεινε κλειστή για 47 χρόνια και μόλις το 1969 τέθηκε στην διάθεση των ερευνητών. Στην έκθεση του ο Χόρτον αναφέρει για την γενοκτονία σε βάρος του Ελληνικού πληθυσμού:

«Ένα θέαμα που ελπίζω να μην ξαναδώ ποτέ στη ζωή μου είναι εκείνο της σφαγής που έλαβε χώρα κάτω από το βλέμμα των Μεγάλων Δυνάμεων και με τη σιωπηρή αποδοχή τους». 

Ο Χόρτον μερίμνησε για την περίθαλψη των προσφύγων που έφταναν με τα αμερικανικά πλοία στον Πειραιά. Άμεσος και εκούσιος συμπαραστάτης της προσπάθειας του αναδείχθηκε ο Έιζα Τζένινγκς, ένας Αμερικανός ιεραπόστολος, ο αφανής ήρωας που έσωσε πάνω από το 15% των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1922. Με εισήγηση του Χόρτον στο Αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, η Ελλάδα δεν αφέθηκε μόνη στο να επωμιστεί εξ ολοκλήρου το φορτίο των προσφύγων. Στήριξη, τον πρώτο καιρό, ήρθε από την Αμερικανική Επιτροπή Ανακουφίσεως η οποία δαπάνησε για τις ανάγκες των προσφύγων περίπου 95 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που συγκεντρώθηκε αποκλειστικά από Αμερικανούς πολίτες, ενώ το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό, συνέδραμε στη διάσωση μεγάλου αριθμού Ελλήνων προσφύγων. Ο Χόρτον ξεκίνησε το έργο της επανασυνδέσεως προσφύγων, εντοπίζοντας τους αγνοουμένους συγγενείς, οι οποίοι ήταν διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της Ελλάδος. Για το έργο αυτό κατέθεσε εκθέσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο και αγωνίστηκε ώστε να ψηφιστεί νόμος, που να επιτρέπει στους πρόσφυγες να μπορούν να πάρουν στις Η.Π.Α. τις οικογένειες και τους γονείς τους.

Έδωσε διαλέξεις στην Αμερική και συγκέντρωσε χρήματα για την αποκατάσταση των προσφύγων. Στην Ουάσιγκτον κατέθεσε σε ακροάσεις του Αμερικανικού Κογκρέσου για τα γεγονότα της Μικράς Ασίας. Σ’ όλους όσοι τον κατηγορούσαν για μεροληψία και φιλελληνισμό ο Χόρτον απαντούσε:

«Δεν είμαι φιλέλληνας, έταξα σκοπό της ζωής μου να αγωνίζομαι για το δίκαιο, να συντρέχω αυτούς που πάσχουν και υποφέρουν...». 

Ο Χόρτον δεν επέστρεψε ποτέ ξανά στη Σμύρνη και για την απόφαση του αυτή έγραψε:

«Το πιο ισχυρόν αίσθημα ντροπής, που πήρα μαζί μου φεύγοντας από τη Σμύρνη, ήταν ένα αίσθημα ντροπής που ανήκω στο ανθρώπινο γένος». 

Αν και το Αμερικανικό προξενείο συνέχισε την λειτουργία του στη Σμύρνη αυτός ζήτησε και μετατέθηκε στη Βουδαπέστη, όπου υπηρέτησε ως το 1924 όταν συνταξιοδοτήθηκε.

Συγγραφικό έργο

Οι κριτικές που απέσπασε ο Χόρτον αναφέρονται, μεταξύ άλλων, το αμέριστο ενδιαφέρον του για την «πάσχουσα ανθρωπότητα». Έγραψε και δημοσίευσε δεκαοκτώ λογοτεχνικά έργα, με την πλοκή των περισσοτέρων να διαδραματίζεται ή με επίκεντρο και κεντρική ιδέα την Ελλάδα. Μετέφρασε στα αγγλικά τη «Σαπφώ», μελέτησε κι έγραψε έναν οδηγό για την ερμηνεία της Αγίας Γραφής, αρκετά μυθιστορήματα, ένα λυρικό «οδηγό για τον επισκέπτη των Αθηνών» και συνέθεσε μια στοχαστική περιγραφή της παραμονής του στην Αργολίδα. Το 1896 κυκλοφόρησε από το «Τυπογραφείο Άστυ» το πρώτο του μυθιστόρημα στα νέα ελληνικά «Ο Κωνσταντίνος», με περιγραφές από την Ελλάδα, τα ήθη και τα έθιμα του Ελληνικού λαού. Διακρίθηκε, ως ποιητής και πεζογράφος, για το ανεπιτήδευτο ύφος, την τρυφερότητα, την οξυδέρκεια και την παρατηρητικότητα του. Μεταξύ άλλων, ο περίφημος κριτικός Eugene Field τον επαίνεσε υπερβολικά, ενώ ο επιφανής Αμερικανός ποιητής Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman], εκ των κορυφαίων Αμερικανών λογοτεχνών του 20ου αιώνα, τον ξεχώριζε από τους λογοτέχνες της εποχής του για την ποιητική του αισθαντικότητα.

Έγραψε και δημοσίευσε τα έργα:

• «Songs of the Lowly», το 1891 («Τραγούδια του ταπεινού»),
• «In Unknown Seas», (Ποιητική συλλογή), το 1895 («Σε άγνωστες θάλασσες»),
• «Constantine», (Νουβέλα), το 1896 («Κωνσταντίνος. Έρως και Παραφροσύνη»), γραμμένο -αρχικά και εξ ολοκλήρου- στην Ελληνική γλώσσα,
• «Aphroessa», (Ποιητική συλλογή), το 1897 («Άφρόεσσα»),
• «A Fair Brigand», (Νουβέλα), το 1898 («Η ωραία λησταρχίνα»),
• «Like Another Helen», (Νουβέλα), το 1901 («Σαν άλλη Ελένη»).
  

Συγκινημένος από την Κρητική Επανάσταση του 1897, ο Χόρτον εμπνεύστηκε το εν λόγω μυθιστόρημα με το οποίο διαφημίζει τον ηρωισμό των Κρήτων. Το βιβλίο σημείωσε ταυτόχρονη έκδοση και εξάντληση, με αποτέλεσμα να ζητείται για πολλές δεκαετίες ακόμη από τις βιβλιοθήκες των κυριότερων πόλεων της Αμερικής

• «Modern Athens», (Ταξιδιωτικές εντυπώσεις), το 1901 («Η σημερινή Αθήνα»),
• «The Tempting of Father Anthony», (Νουβέλα), το 1901 («Ο πειρασμός του πατρός Αντωνίου»),
• «The Long Straight Road», (Νουβέλα), το 1902 («Η μεγάλη ευθεία οδός»),
• «In Argolis» (Ταξιδιωτικές εντυπώσεις), το 1902 («Στην Αργολίδα-Λαογραφικά»),
• «War and Mammon» (Ποιητική συλλογή), το 1904 («Πόλεμος και Μαμωνάς»),
• «The Monk’s Treasure» (Νουβέλα), το 1905 («Ο θησαυρός του καλόγερου»),
• «The Edge of Hazard», (Νουβέλα), το 1906 («To χείλος του πεπρωμένου),
• «Miss Schuyler’s Alias» (Νουβέλα), το 1913 («To άλλο όνομα της Μίς Σκάϊλερ»),
• «Report on Turkey», («Αναφορικά με την Τουρκία»),
• «The Blight of Asia», (Ιστορικό), το 1926 («Η μάστιξ της Ασίας-Χρονικό της Μικρασιατικής καταστροφής»),
• «Recollections Grave and Gay», (Απομνημονεύματα), το 1927 («Αναμνήσεις σοβαρές και φαιδρές»),
• «The Home of Nymphs and Vampires: 1929 (Folklore) The Isles of Greece», το 1929 («Νεράιδες και βρυκόλακες στα νησιά της Ελλάδος-Λαογραφικά»),
• «Poems of an Exile», (Ποιητική συλλογή), το 1932 («Ποίημα ενός εξόριστου»).

Τούρκοι: Η μάστιξ της Ασίας

Το έργο του Χόρτον:

• «Η μάστιξ της Ασίας-Χρονικό της Μικρασιατικής καταστροφής» («The Blight of Asia») , γράφηκε το 1922 και εκδόθηκε στις ΗΠΑ το 1926,
  

το οποίο δημοσίευσε ως ιδιώτης όταν είχε παραιτηθεί από τη διπλωματική του αποστολή, έγινε γνωστό στην Ελλάδα υπό μορφή εκτεταμένων αποσπασμάτων-περικοπών που δημοσιεύθηκαν σε συνέχειες στη συντηρητική εφημερίδα «Εστία» των αδελφών Κύρου, εκδόθηκε σε βιβλίο για πρώτη φορά μόλις το 1969, με μεγάλη χρονική απόσταση από την γενοκτονία, προκειμένου να μην διαταραχθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Ο συγγραφέας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής της Σμύρνης, στην οποία παρέμεινε μέχρι που ξέσπασε η μεγάλη φωτιά στις 13 Σεπτεμβρίου 1922, συμβάλλοντας στη διάσωση και μεταφορά των Μικρασιατών προσφύγων στα γειτονικά Ελληνικά νησιά του Αιγαίου πελάγους και στην ηπειρωτική χώρα. Ο Χόρτον γράφει πως ο εμπρησμός της πόλεως είναι έργο αποκλειστικά των Τούρκων και όχι των Ελλήνων που υποχωρούσαν, όπως επιχείρησαν να ισχυρισθούν μερικοί από τους ξένους διπλωμάτες, εξιστορώντας τα με κάθε λεπτομέρεια και αδιάβλητα στοιχεία. Η έκδοση του βιβλίου θόρυβο στις Η.Π.Α., χαρακτηρίστηκε από πολιτικούς κύκλους ως «ανάρμοστο και απρεπές» και τα αντίτυπα εξαφανίστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Ταυτόχρονα ο βρετανικός οίκος που αγόρασε τα δικαιώματα του έργου για την Ευρώπη δέχτηκε ισχυρές πολιτικές πιέσεις και δεν το εξέδωσε ποτέ, ενώ στην Ελλάδα δεν κυκλοφόρησε, τότε, για να μη διαταραχθούν οι προσπάθειες της ελληνοτουρκικής προσεγγίσεως. Η Νάνσυ Χόρτον διαβεβαίωσε πως ο πατέρας της έστειλε επιστολή στον Ελευθέριο Βενιζέλο και του ζήτησε να εκδοθεί το βιβλίο στα ελληνικά, όμως εκείνος απάντησε ότι αυτό «δεν είναι καλή κίνηση». Το έργο μεταφράστηκε και εκδόθηκε μόλις το 1969 (!) και μάλιστα με ιδιωτική πρωτοβουλία αυτή των Προσφυγικών Συλλόγων Αθηνών. Την Ελληνική έκδοση του βιβλίου προλόγισε ένας σύγχρονος του Χόρτον, ο Αμερικανός δικηγόρος και διπλωμάτης James W. Gerand, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά: «...Εδώ έχουμε επιτέλους την αλήθεια για την καταστροφή της Σμύρνης και τη σφαγή ενός μεγάλου μέρους των κατοίκων της με βάση την περιγραφή ενός αυτόπτη μάρτυρα..».

Τιμητικές διακρίσεις

Για τη συνδρομή του στα επίπονα χρόνια της εξοικειώσεως των πρώτων Ελλήνων μεταναστών με την Αμερικανική κοινωνία, οι Έλληνες μετανάστες του επέδωσαν, με πρωτοβουλία της εφημερίδος «Ατλαντίς» και εγχάρακτες τις λέξεις «Οι εν Αμερική Έλληνες τω Γεωργίω Χόρτονι ευγνωμοσύνης ένεκεν, Νέα Υόρκη, Δεκέμβριος 1907»,

• αργυρό κύπελλο το Δεκέμβριο του 1907 ως ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης.

Το Ελληνικό κράτος τίμησε τον Χόρτον με το

• παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος, το Βατικανό και ο Πάπας με το
• παράσημο του Μεγάλου Γρηγορίου,

ενώ η προτομή του κοσμεί την Πλατεία Χρυσοστόμου, στο προ της «Εστίας» στη Νέα Σμύρνη Αττικής πάρκο και υπάρχει ονοματοθετημένη οδός προς τιμήν του στη συνοικία του Νέου Κόσμου.

Αντίθετα και πέρα από κάθε λογική το Ελληνικό κράτος δεν ενδιαφέρθηκε να αποκτήσει τα σημαντικότατα για την ελληνική ιστορία αρχεία του Χόρτον, τα οποία απέκτησε το Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν [Georgetown] της Ουάσιγκτον. Με κεφάλαια που διέθεσε με την διαθήκη της η Νάνσυ Χόρτον το Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν προκήρυξε πρόγραμμα υποτροφιών για ερευνητές στο θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Μνήμη Τζορτζ Χόρτον

Ως διπλωμάτης ο Χόρτον διέθετε βαθιά γνώση των προβλημάτων της Εγγύς Ανατολής, προϊόν της μακράς θητείας του στην περιοχή, που τον όπλισε με αλάνθαστη πείρα και γνώση της νοοτροπίας και της συμπεριφοράς των λαών που διαβιούσαν στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, είχε υιοθετήσει μια θρησκευτική θεώρηση στη διαφωνία χριστιανών-μουσουλμάνων, που παρέπεμπε σε εικόνες της Αποκαλύψεως. Εντόπιζε τη ροπή των Τούρκων προς τις φρικαλεότητες «στο συνδυασμό της φύσεως του Τούρκου και της θρησκείας του», όμως τους διαχώριζε από τους υπόλοιπους μουσουλμάνους, κυρίως από τους Άραβες, για τους οποίους θεωρούσε ότι είχαν προσφέρει σημαντικά στην πρόοδο και τον πολιτισμό.

Διακρίθηκε για την παρρησία της γνώμης του, την ελευθερία της σκέψεως του, το πολιτικό του θάρρος, τον ανθρωπισμό του, τη σεμνότητα της φιλανθρωπίας και τα αισθήματα της ψυχής του που επιβεβαιώθηκαν στη διάρκεια της Μικρασιατικής τραγωδίας και του εξανδραποδισμού των Χριστιανών της Τουρκίας. Αυτός είναι και ο λόγος που στράφηκε με σφοδρότητα και με τη μεγαλύτερη δυνατή αυστηρότητα κατά της Δύσεως την οποία θεωρούσε απολύτως συνένοχη του παλιμβαρβαρισμού στον οποίο είναι εξοικειωμένο διαχρονικά το τουρκικό κράτος. Διαρκούσης της καταστροφής της Σμύρνης κατάφερε να εκδώσει πιστοποιητικά σε Έλληνες πολίτες της Μικράς Ασίας ότι δήθεν εργάζονταν για το Αμερικανικό προξενείο ενώ ναύλωσε πλεούμενα με την προστασία της Αμερικανικής σημαίας για να φυγαδεύσει εκατοντάδες πρόσφυγες.

Σύμφωνα με την κόρη του Νάνσυ Χόρτον ο πατέρας της:

«...Στον Πόρο γνώρισε την ψυχή του έθνους, την λαογραφία, τα τραγούδια, τα νανουρίσματα, τα ήθη και τα έθιμα που διασώθηκαν από την αρχαία Ελλάδα. Μελέτησε επίσης την ζωή των νεραϊδών. Από την διαμονή του στον Πόρο γεννήθηκαν τρία βιβλία από τα οποία το ένα «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ» κυκλοφορεί στην Ελλάδα στα ελληνικά. Ο Πατέρας μου είχε ένα μυστικιστικό δεσμό με την Σμύρνη. Έλεγε ότι ήταν η Μέκκα των φιλοδοξιών του. Πως ένας Γιάνκης δέκατης γενιάς από μια κωμόπολη στα βόρεια της πολιτείας της Ν. Υόρκης σχετίστηκε τόσο με μια πόλη της Μ. Ασίας. Όταν ήταν μικρό παιδί άκουγε τον πατέρα του που διάβαζε από την Βίβλο μεταξύ των άλλων από το βιβλίο της Αποκάλυψης. Η αναφορά της Σμύρνης ως η τελευταία από τις εφτά πόλεις της Αποκάλυψης που επέζησε, έκανε βαθιά εντύπωση στο παιδί. Τον τράβηξε επίσης η γλώσσα του Ομήρου και της Σαπφώς. Πίστευε πως οι άνθρωποι έπρεπε να μάθουν την Ελληνική γλώσσα και πως κάποια μέρα θα είχαν την δυνατότητα να μιλήσουν με  τον Θεό...». .

Ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς γράφει σχετικά:

«Ο Γεώργιος Χόρτον δεν υπήρξε μόνον έξοχος ποιητής, συγγραφεύς και Αμερικανός πολίτης, υπήρξε προ πάντων μία ευγενεστάτη ψυχή, παλλομένη απ’ ό,τι υψηλόν και ωραίον υπάρχει εις τον κόσμον», ενώ ο αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλος γράφει: «Δια τον Χόρτον η Ελλάς ήτο αντικείμενο λατρείας, η δε μελέτη της σκοπός του βίου του. Εμελέτησε την φιλολογίαν, την ιστορίαν και την αρχαιολογία της, ησχολήθη με την λαογραφία και περιέγραψε μετά στοργής τα ήθη και τα έθιμα του Αιγαίου». 

Η κόρη του, η Νάνσυ Φίλις Χόρτον , ως ύστατη έμπρακτη απόδειξη της αγάπης της για τους Έλληνες και σεβασμού στη μνήμη του πατέρα της πραγματοποίησε δωρεά 1,25 εκατομμυρίων δολαρίων στο φιλανθρωπικό ίδρυμα της AHEPA, τη μεγαλύτερη μεμονωμένη προσφορά που έχει γίνει έως τώρα σε μετρητά, στα 95 χρόνια της ιστορίας της οργανώσεως, ενώ παράλληλα θεσμοθετήθηκε μια ετήσια χορηγία στο όνομα της Χόρτον σε υποστήριξη του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε ο ύπατος πρόεδρος της ΑHEPA, Ανδρέας Ζαχαριάδης .

Εσωτερική αρθρογραφία

• Χένρυ Μόργκενταου
• Έιζα Τζένινγκς

Πηγή

• [Φίλιππου Κ. Φάλμπου, εφημερίδα «Μικρασιατική Ηχώ», φύλλο 43ο, Δεκέμβριος 1962, σελίδες 5η & 6η.]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Χόρτον Τζωρτζ-George Horton (1859-1936) argolikivivliothiki.gr]
• [Νάνσυ Χόρτον. Η κόρη του αμερικανού προξένου στην πόλη το 1922 Εφημερίδα «Τα Νέα», Βουτσινά Κατερίνα, 14 Σεπτεμβρίου 2012.]
• [Συστατική επιστολή του Αμερικανού γενικού προξένου στη Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον National Research Foundation Eleftherios K. Venizelos]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org