Δημήτριος Βικέλας

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Δημήτριος Βικέλας, Έλληνας επιχειρηματίας, ποιητής, πεζογράφος και πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, [Δ.Ο.Ε.], για τη διεξαγωγή των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 1835 στην Ερμούπολη της Σύρου και πέθανε στις 7/20 Ιουλίου 1908 αργά το απόγευμα, από καρκίνο του ήπατος, στην Κηφισιά της Αττικής, στην έπαυλη του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη. Η τελετή της κηδείας του έγινε στις 5 το απόγευμα την Τρίτη 8 Ιουλίου [1], στον ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύκη (Καρύτση).

Αρραβωνιάστηκε το 1862 και παντρεύτηκε το 1866 στο Λονδίνο, με την Καλλιόπη Γεραλοπούλου, πέμπτη στη σειρά κόρη του Κωνσταντίνου Γεραλόπουλου, πλούσιου εμπόρου του Λονδίνου και μικρή αδελφή της Τερψιχόρης, της συζύγου του θείου του Βασίλη Μελά, με καταγωγή από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, όμως δεν απέκτησε απογόνους.

Δημήτριος Βικέλας

Βιογραφία

Οικογενειακή καταγωγή

Πατέρας του ήταν ο Εμμανουήλ Βικέλας, από σπουδαία εμπορική οικογένεια με καταγωγή από τη Βέροια και μητέρα του η Σμαράγδα κόρη του εμπόρου Γεωργίου Λ. Μελά, και αδελφή εμπόρων, των Βασιλείου και Μιχαήλ Μελά, πατέρα του Παύλου Μελά καθώς και του εμπόρου και λογοτέχνη Λέοντα Μελά, συγγραφέα του μυθιστορήματος «Ο Γεροστάθης­». Ο Δημήτριος είχε δύο αδελφούς, τον Ιωάννη και το Γεώργιο και δύο αδελφές την Αικατερίνη, σύζυγο Αριστείδη Οικονόμου και την Ελένη, σύζυγο Σίμου Μπαλάνου.

Το αρχικό επίθετο της οικογένειας του ήταν Μπικέλας ή Μπεκέλας και ο πατέρας του το μετέτρεψε σε Βικέλας. Μετά τη γέννηση του Δημητρίου Βικέλα στην Ερμούπολη, οι εμπορικές δραστηριότητες του πατέρα του, τους οδήγησαν στην ανάγκη να μετακομίσουν για ένα χρόνο στο Ναύπλιο, στη συνέχεια το 1839, στην Κωνσταντινούπολη όταν ο Δημήτριος ήταν τεσσάρων ετών, όπου έμειναν για εννέα χρόνια και από το 1849 για ένα μικρό διάστημα στην Οδησσό της Ρωσίας, πριν επιστρέψουν στη Σύρο. Ο Δημήτριος διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα από τη μητέρα του καθώς λόγω της εύθραυστης υγείας του και των συχνών μετακινήσεων της οικογένειας του, η τακτική φοίτηση του σε σχολεία, δεν ξεπέ­ρασε τα τέ­σσερα χρό­νια.

Μετά την επιστροφή της οικογένειας στη Σύρο, ο Βικέλας φοίτησε στο ιδιωτικό σχολείο «Λύκειον» του Χρήστου Ευαγγελίδη, όπου είχε συμμαθητή τον Εμμανουήλ Ροΐδη, με τον οποίο εξέδιδαν τη χειρόγραφη εβδομαδιαία εφημερίδα «Λυ­κεί­ου­ Μέ­λισσα» και έπειτα στο δημόσιο Γυμνάσιο. Εν τούτοις, περιγράφει τη Σύρο ως κάτι ξένο για τον ίδιο και θεωρώντας τον εαυτό του Μακεδόνα, γράφει, «...Δεν έ­χω ρί­ζας εκεί­. Ού­τε προς την Κωνσταντινού­πολιν συ­νδέ­ομαι δια δεσμού­ οιου­δήποτε, μολονό­τι εκεί­ εγεννήθησαν αμφό­τεροι οι γονεί­ς μου­. Α­λλ’ ο μεν εκ μητρό­ς πά­ππος μου­ εγεννήθη εις Ιωά­ννινα, ο δε εκ πατρό­ς εις Βέροιαν… Ε­ά­ν ήτο δυ­νατό­ν και σήμερον έ­τι να στήσω την σκηνήν μου­ εις Βέ­ροιαν, εκεί­ ήθελα ανεύ­ρει την πατρί­δα, καθό­σον εκεί­ συ­γκεντρού­νται αι οικογενειακαί­ μου­ παραδό­σεις. Δεν λησμονού­μεν ό­τι εκεί­θεν καταγό­μεθα… Πά­ντοτε συ­γκαταλέ­γομαι μεταξύ­ των Μακεδό­νων…».

Στην Αγγλία

Το 1852 ο Δημήτριος πήγε στο Λονδίνο, ύστερα από πρόσκληση των θείων του αδερφών Μελά, όπου εργάστηκε για έξι μήνες ως μαθητευόμενος στο εμπορικό­ κατά­στημα της εταιρεί­ας «Α­νεψιοί­ Μαύ­­ρου­», που ιδρύθηκε το 1849 στο Λονδίνο, ως παράρτημα του οίκου Μαύρου της Οδησσού. Στη συνέχεια έγινε, αρχή λογιστής στη ναυτιλιακή και εμπορική επιχείρηση των θείων του και στη συνέχεια από το 1857, ως συνεταίρος στην εταιρεία «Α­φοί­ Μελά­ και Δ. Βικέ­λας» κι έμεινε κοντά τους μέχρι το 1872, στο σπίτι τους κοντά στο Βρετανικό μουσείο. Στο διάστημα της παραμονής του στο Λονδίνο, γνώρισε τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, Έλληνα τότε πρέσβη στην Αγγλική πρωτεύουσα κι έγινε στενός φίλος με τον γιο του, τότε γραμματέα της πρεσβείας και μετέπειτα πρωθυπουργό, τον Χαρίλαο Τρικούπη.

Κατά τα είκοσι αυτά χρόνια ασκούσε το επάγγελμα του εμπόρου, ενώ παράλληλα φρόντιζε για τη μόρφωσή του και παρακολούθησε μαθήματα Βοτανικής, από τη μόνη σχολή που πήρε πτυχίο, και Αρχιτεκτονικής στο University College, ενώ φρόντιζε την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Μιλούσε τέλεια αγγλικά, γαλλικά, που είχε μάθει από την παιδική ηλικία, γερμανικά, που ούτε τα έγραφε ούτε τα μιλούσε εύκολα και ιταλικά, στα οποία είχε δάσκαλο τον ελληνιστή Λοίτζι Σετεμπρίνι, [Luigi Settembrini], που αργότερα έγινε υπουργός Παιδείας στην Ιταλία, ενώ καταλάβαινε και μιλούσε ικανοποιητικά τη Ρωσική γλώσσα. Στη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο, ασχολήθηκε με την ξιφασκία, την κωπηλασία και έκανε μαθήματα ιππασίας. Έκτοτε, κάθε πρωί έκανε τον περίπατό του στα περίχωρα του Λονδίνου έφιππος. Στην Αγγλία δημοσίευσε άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, σχετικά με την καλλιέργεια του βαμβακιού στην Ελλάδα. Δραστηριοποιήθηκε και βοήθησε την Κρητική Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1866, με την αποστολή 4.000 τουφεκίων και σημαντικό αριθμό καψυλίων, ενώ αρθρογράφησε με το ψευδώνυμο «A. Greek», σε αγγλικές εφημερίδες υπέρ του αγώνα των Κρητών. Το 1869, χρονιά που πέθανε ο πατέρας του ανέλαβε και την οικονομική φροντίδα της μητέρας και των αδελφών του. Στην Αγγλία είχε παρατηρήσει, ότι η ανώτερη κοινωνία του Λονδίνου δεν επεδείκνυε διάθεση συναναστροφής µε τις οικογένειες των Ελλήνων εµπόρων, τους οποίους θεωρούσε ξένους και οι γόνοι των καλών ελληνικών οικογενειών όφειλαν, αν ήθελαν να ενσωματωθούν, από την εθνοτική τους ταυτότητα και για το λόγο αυτό το 1870, συνέβαλε την ίδρυση του εκεί ελληνικού σχολείου, με διευθυντή τον Ιωάννη Βαλέτα.

Στη Γαλλία

Το ζεύγος Βικέλα την εποχή του γάμου τους

Το 1872 πήγε στο Παρίσι, όπου ανέπτυξε πλούσια εθνική δράση κι όταν το 1876 η εταιρεία των αδελφών Μελά διαλύθηκε λόγω της οικονομικής κρίσεως, ο Βικέλας, έχοντας δημιουργήσει σεβαστή περιουσία, εγκατέλειψε τις επιχειρήσεις και στράφηκε στα γράμματα και την κοινωνική δράση. Η περιουσία που αποκόμισε από την εκκαθάριση της εταιρείας του του απέφερε ποσό 15.000 χρυσών λιρών Αγγλίας, οι οποί­ες, μαζί­ με τις 19.000 λί­ρες του εισοδήματος της συζύγου του, τους απέδιναν ετήσιο εισό­δημα 1.300 λιρών. Το 1874, μετά τον θάνατο του πατέρα της, η σύζυγος του παρουσίασε έντονα ψυχολογικά προβλήματα και πραγματοποίησε πολλές απόπειρες αυτοκτονίας. Νοσηλεύτηκε για διάστημα επτάμιση μηνών στην κλινική του γνωστού ψυχίατρου Ζυλ Λουί, [Jules Bernard Luy], στο Ιβρί συρ Σεν, [Ivry-sur-Seine], στη Γαλλία και πήρε εξιτήριο, όμως δεν κατάφερε να αναρρώσει πλήρως και το 1877 ταξίδεψε εκ νέου για λόγους υγείας στη Γαλλία, ενέργεια που επαναλήφθηκε και το 1881.

Το 1885, όταν η Βουλγαρία προχώρησε τη βίαιη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, ο Βικέλας με μελέτες, άρθρα και ομιλίες, ξεκίνησε αγώνα για τη διαφώτιση της κοινής γνώμης στη Δύση σχετικά με το Ανατολικό ζήτημα, τα Ελληνικά δίκαια και συμφέροντα. Το Φθινόπωρο του 1894, ο Βικέλας επέστρεψε στην Ελλάδα, όμως στις 14 Οκτωβρίου, έλαβε τηλεγράφημα από το γιατρό της συζύγου του, ο οποίος τον ενημέρωσε ότι η κατάσταση της είχε επιδεινωθεί, με οιδήματα στους μηρούς, τις γάμπες και το στομάχι της, με παράλληλη αδυναμία λήψεως τροφής. Ο Βικέλας επέστρεψε επειγόντως επέστρεψε στο Παρίσι, όπου πέθανε η σύζυγός του τον Οκτώβριο του 1894 και η ταφή της έγινε στη Γαλλία στο νεκροταφείο Mont Parnasse.

Πρόσφερε οικονομική στήριξη σε σπουδαστές από την Ελλάδα, όπως στον Γεώργιο Βιζυηνό και στον Ανδρέα Ανδρεάδη, ανιψιό τού Εμμανουήλ Ροΐδη ενώ γνωρίστηκε με το νεαρό Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, μετέπειτα υπουργό Οικονομικών και πρωθυπουργό, που μετά την αποφοίτηση του από τη Φυσικομαθηματική Σχολή του πανεπιστήμιου Αθηνών πήγε στη Γαλλία προκειμένου να σπουδάσει αστρονομία. Ο Πρωτοπαπαδάκης με τη βοήθεια του Βικέλα και τη στήριξη της ελληνικής κοινότητος ολοκλήρωσε το 1883, τις σπουδές του στην Πολυτεχνική Σχολή, με ειδικότητα στην Μηχανική και στα Μαθηματικά. Γνωρίστηκε επίσης, με ελληνιστές όπως ο Εμίλ Λεγκράν, ο Υμπέρ Περνό, έγινε μέλος του κύκλου της Ζυλιέτ Λαμπέρ, το κοσμικό σαλόνι της οποίας ήταν ένα από τα κέντρα πολιτικής εξουσίας στη Γαλλία και με τον ελληνομαθή μαρκήσιο ντε Σαιντ ­Ιλαίρ [Marquis de Saint-Hilaire] που μετέφρασε αρκετά από τα έργα του. Ο Βικέλας το 1893 χρηματοδότησε την κατασκευή της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Παρίσι.

Εγκατάσταση στην Ελλάδα

Ήδη από το 1872,ο Βικέλας είχε εκφράσει την επιθυμία να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα. Το 1877 άρχισε την ανέγερση μιας μονοκατοικίας στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου, όμως το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, εξαιτίας της ασθενείας της συζύγου του, μετακόμισε στο Παρίσι. Ύστερα από πρόσκληση του του Γάλλου βαρόνου Πιερ ντε Kουμπερτέν [Pierre de Coubertin] το καλοκαίρι του 1894, συμμετείχε στο διεθνές αθλητικό συνέδριο, ως εκπρόσωπος του αθλητικού σωματείου «Πανελλήνιος» Γυμναστικός Σύλλογος Αθηνών, που τον διόρισε με τηλεγράφημα και στις 23 Ιουνίου, την ημέρα της λήξεως των εργασιών του Συνεδρίου, αποφασίστηκε η αναβίωση και διεξαγωγή της Πρώτης Ολυμπιάδας της σύγχρονης εποχής, η οποία άρχισε στις 25 Μαρτί­ου­ 1896, στην Αθήνα. Στη Σορβόννη, μεταξύ των καλεσμένων της Γαλλικής κυβερνήσεως ήταν και ο Έλληνας βασιλιάς Γεώργιος Α'.

Το ίδιο καλοκαίρι εκλέχθηκε πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, [Δ.Ο.Ε.] και παρέμεινε στη θέση έως το 1896 [2], οπότε τον διαδέχθηκε ο βαρώνος Ντε Κουμπερτέν, ενώ η σχέση τους δοκιμάστηκε λόγω του αιτήματος του Βικέλα να γίνει η Αθήνα μόνιμη έδρα τέλεσης των Αγώνων. Μετά το 1896 και το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων, αποσύρθηκε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και αντικαταστάθηκε ως μέλος από τον κόμη Alexander Mercati και στη θέση του προέδρου από τον Pierre de Coubertin. Το Νοέμβριο του 1897 εγκαταστάθηκε μό­νιμα στην Α­θήνα κι αφοσιώθηκε στην ανάπτυξη των νεοελληνικών γραμμάτων, με άμεσο συνεργάτη το Γεώργιο Δροσίνη. Παράλληλα το 1904, με τη βοήθεια του συλλόγου «Παρνασσός», οργάνωσε στην Αθήνα το Α' Εκπαιδευτικό Συνέδριο με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και ιδρυμάτων από την Ελλάδα και την Ευρώπη, μέσω του οποίου προώθησε την ιδέα της Φυσικής Αγωγής. Συνέβαλε στην ί­δρυ­ση της «Μπελλενείου Προτύπου Σκοπευτικής Σχολής» τα εγκαίνια της οποίας έγιναν στις 24 Ιανουαρίου 1908 στην περιοχή του Ιλισσού, στη σύσταση Στρατιωτικής Σχολής Γυμναστικής, στη δημιουργία του­ «Οί­κου­ Τυ­φλών», στην ίδρυση της «Σε­βαστοπου­λεί­ου­ Εργατικής Σχολής», στη δημιουργία του­ «Ε­κπαιδευ­τικού­ Μου­σεί­ου­» και διαφό­ρων σχολικών βιβλιοθηκών, που ήταν ήταν οι κύ­ριοι άξονες των δραστηριοτήτων του.

Σημαντική είναι η συνεισφορά του στη δημιουργία του Δημόσιου Ψυχιατρείου Αθηνών, το γνωστό ως Δρομοκαϊτειο, από την επιθυμία του διαθέτη, ο οποίος ζήτησε «...να ονομασθή με το όνομά μου και της μακαρίας συζύγου μου, ήτοι να ονομασθεί Φρενοκομείον Ζωρζή και Ταρσής Δρομοκαϊτη...». Το Δεκέμβριο του 1879, οι εκτελεστές της διαθήκης του Ζωρζή Δρομοκαΐτη, απευθύνθηκαν στο Βικέλα ο οποίος «...ευρισκόμενος στη Γαλλία (Παρίσι) και διατηρώντας άριστες σχέσεις με επιστημονικούς και πνευματικούς κύκλους Γάλλων, παρέσχε πολύτιμες πληροφορίες στους εκτελεστές της διαθήκης...». Ο Δημήτρης Βικέλας αποδέχθηκε την πρόταση και με την πολύτιμη συνεργασία του Γάλλου ψυχιάτρου Lunier, που «...έδωσε σχέδια για τη μορφή των κτιρίων, για τον οργανισμό και τον κανονισμό των υπηρεσιών...», βοήθησε τους εκτελεστές της διαθήκης να υλοποιήσουν την επιθυμία του διαθέτη.

Στον Ελληνοτουρκικό πό­λεμο του­ 1897 μίσθωσε πλωτό­ νοσοκομεί­ο για τη μεταφο­ρά­ και τη διά­σωση τραυ­ματιών από­ την Ήπειρο, ενώ τον ίδιο χρόνο μετά­ από­ πιέ­σεις του­ ξαδέ­λφου­ του­ Παύ­λου­ Μελά­, δέχθηκε να γί­νει μέ­λος της Εθνικιστικής οργανώσεως «Ε­θνι­κή Ε­ταιρεί­α», με την προϋ­πό­θεση ό­τι αυ­τή δεν θα έ­χει ανά­μιξη στα εσωτερικά­ του­ κρά­του­ς. Παράλληλα δη­μοσίευσε επιστολέ­ς για την ανεξαρτησί­α της Κρήτης σε αγγλικέ­ς και αμερικανικέ­ς εφημερί­δες, και ά­ρθρο με τί­τλο «Public spirit in Modern Athens» στο τεύ­χος του­ Ιανου­αρί­ου­ της «The Century Magazine» της Νέ­ας Υόρκης. Το 1905, εκπροσώπησε το Πανεπιστημίο Αθηνών στην 7η Ολυμπιακή Διάσκεψη στις Βρυξέλλες, ενώ ήταν ο εμπνευστής και εισηγητής της «μεσολυμπιάδας» του 1906, απόφαση που δικαίωσε η ιστορική μελέτη και αποδείχθηκε σωτήρια για τον θεσμό των Ολυμπιακών Αγώνων, γεγονός που προκάλεσε τη ρήξη στις σχέσεις του με τον Κουμπερτέν, ο οποίος πολέμησε τη «Μεσολυμπιάδα».

«Σύλλογος προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων»

Στις 2 Μαΐου 1899 στο σπίτι του Δημήτριου Βικέλα, στην οδό Βαλαωρίτη και Κριεζώτου, ιδρύθηκε το σωματείο «Σύλλογος προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων» [Σ.Ω.Β.] [3], σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με σκοπό «...την διάδοσιν ωφελίμων γνώσεων παρά τω λαώ, ιδία δε διά της δημοσιεύσεως βιβλιαρίων ευώνων, ευλήπτων, ομοιομόρφων και φερόντων το όνομα και την σφραγίδα του Συλλόγου...». Ο Σύλλογος, στον οποίο εκλέχθηκε πρόεδρος με Γενικό γραμματέα το Γεώργιο Δροσίνη, εξέδωσε λογοτεχνικά έργα, λαογραφικές και άλλες μελέτες. Μέλη του πρώτου Διοικητικού συμβουλίου υπήρξαν ο Δημήτριος Αιγινήτης και ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Τα δύο πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Συλλόγου, τυπώθηκαν 36 βιβλία, που κυκλοφόρησαν σε 490.000 αντίτυπα, ενώ τα πρώτα έξι βιβλία κυκλοφόρησαν από 15.000 ως 20.000 αντίτυπα το καθένα.

Επειδή το ισόγειο του σπιτιού του Βικέλα, όπου αρχικά είχε εγκατασταθεί ο Σύλλογος, αποδείχθηκε ανεπαρκής, τον επόμενο χρόνο, εγκαταστάθηκε στην οδό Πινακωτών 4, στη σημερινή οδό Χαριλάου Τρικούπη, όμως το Μάρτιο του 1901 ο Βικέλας, με δική του πρωτοβουλία και αναλαμβάνοντας τη σχετική δαπάνη, αγόρασε οικόπεδο στην οδό Ακαδημίας 54, μεταξύ των οδών Ιπποκράτους και Ασκληπιού, όπου ανεγέρθηκε το γνωστό, στους παλαιούς Αθηναίους, «Κόκκινο σπιτάκι», στο οποίο στεγάστηκε έως το 2001. Τότε μεταφέρθηκε σε άλλο ιδιόκτητο κτίριο στους Αμπελόκηπους, στη συμβολή Πέτρου Κυριακού και Κοτυαίου, μαζί και η Σεβαστοπούλειος Εργατική Σχολή, που ανήκει στον σύλλογο. Στο οικόπεδο της οδού Ακαδημίας, έχει ανεγερθεί πολυκατοικία, ιδιοκτησίας του Συλλόγου. Το πρώτο βιβλίο που εξέδωσε ο Σύλλογος ήταν στις 15 Μαρτίου 1910, το έργο «Ουρανός» του Φλαμμαριόν, διασκευασμένο από τον καθηγητή Δημήτρη Αιγινήτη, ενώ το εκατοστό ήταν το «Έργα Δημητρίου Βικέλα» κι ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του.

Το 1901 στα πλαίσια του Συλλόγου, δημιουργήθηκε ο θεσμός των σχολικών βιβλιοθηκών [4] και η Ελληνική πολιτεία ανέθεσε την εκπόνηση σχεδίου για την ίδρυση, την προμήθεια και τον εξοπλισμό τους στο Σύλλογο, η διοργάνωση του Α' Εκπαιδευτικού Συνεδρίου του 1904, η ίδρυση του Εκπαιδευτικού Μουσείου, η ίδρυση του Οίκου Τυφλών στις 7 Μαΐου του 1906, η δημιουργία το 1908, της «Σεβαστοπούλειας Εργατικής Σχολής», του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου, του Κέντρου Γυναικείας Μορφώσεως, καθώς και της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρίας. Πρωτοβουλία του Συλλόγου ήταν η έκδοση των περιοδικών «Μελέτη» από το 1907 έως το 1912 και «Ελληνικά», που το 1936 παραχωρήθηκαν στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Ο σύλλογος εξέδωσε περίπου 100 βιβλία και παρά την ανάσχεση των δραστηριοτήτων του μετά το θάνατο του Βικέλα, συνεχίζει την εκδοτική του δραστηριότητα ως το μέσο της 2ης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Οίκος Τυφλών

Ο Γεώργιος Δροσίνης ήδη από το 1896, συγκέντρωνε στοιχεία για τη ζωή των τυφλών και έκανε όνειρο του, την ίδρυση ενός οίκου για τους τυφλούς. Οι πρώτες χρηματικές καταθέσεις γι' αυτό το σκοπό έγιναν στην Εθνική Τράπεζα, 25.000 δραχμές και από τον ιδιώτη Αλέξανδρο Πλατιανό, ποσό 25.000 φράγκα σε τράπεζα της Κέρκυρας. Ο «Οίκος Τυφλών», το σημερινό Κ.Ε.Α.Τ., ήταν μεν πρωτοβουλία του Δροσίνη, ο οποίος αφού εισέπραξε αρνητική απάντηση από το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας, όταν τον επισκέφθηκε και του ζήτησε βοήθεια, αποφάσισε να πραγματοποιήσει το έργο με κάθε πρόσφορο τρόπο. Όπως γράφε ο Δροσίνης, «...Όλη την ενέργεια για την πραγματοποίηση της πρωτοβουλίας μου για την εκπαίδευση και την προστασία των τυφλών, την έκαμα στις στήλες της εφημερίδας «Αθήναι», με άρθρα δικά μου και φίλων, δημοσίευσα και ένα γράμμα της Ειρήνης Λασκαρίδου από τη Σχολή Τυφλών της Αλσατίας, που την είχα στείλει να μορφωθεί ως υπότροφος με τη χορηγία της Ιφιγένειας Συγγρού...».

Στο έργο συνεισέφερε ο Βικέλας, που πραγματοποίησε μια σειρά ταξιδιών στο εξωτερικό, στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Ελβετία, όπου επισκέφθηκε ανάλογα ιδρύματα και βιβλιοθήκες για τυφλούς. Στη συνεδρίαση του Συλλόγου, στις 22 Οκτωβρίου 1905, έγινε ο πρώτος λόγος για την εκπαίδευση των τυφλών και στις 7 Μαΐου 1906, ιδρύθηκε ο «Οίκος Τυφλών», από εταίρους και φίλους του Συλλόγου. Στις αρχές Ιανουαρίου 1907 έγιναν τα εγκαίνια της Σχολής στην Καλλιθέα και πρώτη Διευθύντρια της διορίσθηκε η Ειρήνη Λασκαρίδου, αδελφή της Σοφίας Λασκαρίδου ενώ ο Δροσίνης βοήθησε μέσω του Σ.Ω.Β. να γίνουν βιβλία για τους τυφλούς.

Διακρίσεις

Ο Βικέλας ανακηρύχθηκε:

  • Ιππότης της Λεγεώνος της Τιμής στις 31 Δεκεμβρίου 1891,
  • επίτιμος διδάκτορας από το Πανεπιστημίου St Andrews της Σκοτίας, το Νοέμβριο του 1893 κι έγινε ο πρώτος Έλληνας που κατέλαβε αυτή την τιμητική θέση,
  • μέλος από το 1874, και Αντιπρόεδρος από το 1894 της γαλλικής εταιρείας «Ένωση για την Προώθηση των Ελληνικών Σπουδών»,
  • μέλος της Εταιρείας για την Προώθηση των Ελληνικών Σπουδών στο Λονδίνο.

Το στάδιο της Ερμούπολης και ο Κρατικός Αερολιμένας Σύρου, φέρουν το όνομα του, ενώ προτομή του υπάρχει στην είσοδο του Δημαρχείου της Σύρου και στον κήπο της Εληάς στη Βέροια, η οποία φιλοτεχνήθηκε το 1955 από τον γλύπτη Τηλέμαχο Νικ. Γύζη, γιο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου. Η δαπάνη της καλύφθηκε από το «Σύλλογο προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων» και τον «Σύλλογο Βεροιέων Θεσσαλονίκης»

Το τέλος του

Στη διάρκεια της ζωής του ο Βικέλας ταξίδεψε σε βαθμό που τον μετέτρεψε σε στόχο της σατυρικής στιχουργικής ικανότητος του Γεωργίου Σουρή, που έγραψε σχετικά στις σελίδες της εφημερίδος «Ρωμιός»: «..Ο Βικέλας, σοφός με γνώ­σι και με κρ­ί­σι, απ­’ το Παρ­ί­σι έρ­χεται και π­άει στο Παρ­ί­σι...». Σύμφωνα με δημοσίευμα εφημερίδος της εποχής του θανάτου του Βικέλα: «...οφείλει τόσα πράγματα η νεωτέρα κοινωνική ζωή μας εις την ευγένειαν και εις τα φώτα του Βικέλα, ώστε δικαίως η απώλειά του θεωρείται εθνική...», ενώ η εφημερίδα «Σκριπ» έγραψε: «...Η ωραία του ψυχή θα παραμείνει εις τα βιβλία, όπως τα πατημένα ρόδα, των οποίων -κατά την γνωστήν ωραίαν του ιδέαν- το άρωμα μένει και αφού τα άνθη αποθάνουν..».

Διαθήκη

Ο Βικέλας υπήρξε ένθερμος πατριώτης, δεδηλωμένος συντηρητικός, υποστηρικτής των παραδόσεων του Έθνους και έως το τέλος της ζωής του υποστηρικτής του οράματος της Μεγάλης Ιδέας. Η μορφή του απεικονίζεται στην μπροστινή όψη του συλλεκτικού νομίσματος των 500 δραχμών, που κυκλοφόρησε με αφορμή τη διεξαγωγή της 1ης Ολυμποάδας της σύγχρονης εποχής. Με τη διαθήκη του συντάχθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1905 και αναγνώστηκε δημόσια στις 8 Ιουλίου 1908, στο Πρωτοδικείο Αθηνών, κληροδότησε,

  • την ιδιωτική συλλογή έργων ζωγραφικής, στο Μουσείο Καλών Τεχνών, που ιδρύθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1897 με Βασιλικό Διάταγμα,
  • τη βιβλιοθήκη του, την οποία αποτελούσαν 7.000 τόμοι, στο Δήμο Ηρακλείου Κρήτης, όπου, [5] με βάση τον όρο της διαθήκης του, έχει δημιουργηθεί η «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη».

Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου της 18ης Ιουλίου 1908, ο Αριστείδης Στεργιάδης, με την ιδιότητα του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου μιλώντας:

«...καθιστά γνωστόν εις το Δημοτικόν Συμβούλιον, ότι ο εν Αθήναις εσχάτως αποθανών λόγιος Έλλην Δημήτριος Βικέλας εκληροδότησε εις τον Δήμον Ηρακλείου την βιβλιοθήκην αυτού, η οποία θα αποσταλεί εδώ δαπάνη των κληρονόμων και προτείνει εφ' ενός μεν να αποφασίση το Συμβούλιον αν ο Δήμος αποδέχεται το κληροδότημα, διότι εκ του νόμου απαιτείται τοιαύτη δήλωσις, αφ' ετέρου δε να εκδηλώσει το Δημοτικόν Συμβούλιον την βαθυτάτην τιμήν του Δήμου προς την μνήμην του μεταστάντος και την βαθυτάτην αυτού θλίψιν δια την απώλειαν ην υπέστη το Ελληνικόν γένος και τα Ελληνικά Γράμματα δια του θανάτου του. Το Συμβούλιον αποδέχεται ομοφώνως και μετ' ευγνωμοσύνης το κληροδότημα και ψηφίζει: να εκφράση ο Δήμος προς τους κληρονόμους την βαθείαν του Δήμου θλίψιν δια τον θάνατον του υπερόχου λογίου και Έλληνος πατριώτου και δεύτερον να τελεσθή δαπάνη του Δήμου αρχιερατικόν μνημόσυνον εν των καθεδρικώ ναώ του Αγίου Μηνά υπέρ της μνήμης του...». Η πρώτη εγκατάσταση της Βιβλιοθήκης έγινε στα ισόγεια δωμάτια του Νομαρχιακού Καταστήματος, όμως ο Στεργιάδης θεωρούσε ότι, «..τα παραχωρηθέντα δωμάτια είναι ανήλια και υγρά και ήρξατο να είναι καταφανής η εκ της υγρασίας βλάβη των βιβλίων». 
  • μέρος της περιουσίας του στο «Σύλλογο προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων».

Εργογραφία

Πολλά έργα του Βικέλα βρίσκονται δημοσιευμένα στα περιοδικά «Χρυσαλλίς», «Πανδώρα», «Κλειώ» της Τεργέστης και σε άλλα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ποιητικά έργα του αλλά και δομίμια, όπως εκείνο που παρουσίασε σε συνέχειες και αναφέρεται στους Παλαιολόγους, είναι γραμμέ­να στην καθαρεύ­ου­σα ή στη δημοτική και δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Πανδώρα». Μιλούσε Γαλλικά, Αγγλικά, Ισπανικά, Λατινικά, γερμανικά και Ιταλικά. Το 1849 εμπνευσμένος από το θάνατο της μνηστής ενός εξαδέλφου του, έγραψε το ποίημα

  • «Εις τον θάνατον νέας κόρης»,

ενώ το 1850 εμφανίστηκε στα Ελληνικά Γράμματα, σε ηλικία δεκαέξι ετών, με έμμετρη δεκαπεντασύλλαβη μετάφραση του έργου

  • «Εσθήρ τραγωδία Ρακίνα και διάφορα ποιήμτα» το 1851 στην Ερμούπολη, που τον ίδιο χρόνο παίχτηκε εκεί στα πλαίσια παραστάσεως στο σχολείο του Χρήστου Ευαγγελίδη, με υποβολέα τον ίδιο, από τον καθηγητή μουσικής του Λυκείου Ιούλιο Ένιγκ. Στο περιοδικό «Εστία» [6] δημοσιεύθηκε μελέτη του, για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, στην οποία ο Βικέλας κατέθεσε την άποψη ότι ο διάσημος ζωγράφος ήταν Κρητικός στην καταγωγή. έως τότε ο Θεοτοκόπουλος, εθεωρείτο σπανός, αν και υπήρχαν σκόρπιες αναφορές στην ελληνική καταγωγή του, καμία όμως για την ιδιαίτερη πατρίδα του.

Μεταφράσεις

Μετέφρασε στα ελληνικά παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και τις τραγωδίες του Σαίξπηρ, έγραψε μελέτες, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ποιήματα και διηγήματα. Θεωρείται, μαζί με τον Γεώργιο Βιζυηνό, ο εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος στην Ελλάδα. Αποτέλεσε αντιπροσωπευτική μορφή στον χώρο των ελληνικών Γραμμάτων του 19ου αιώνα. Έγραψε πολιτικά, ιστορικά, μελέτες και λογοτεχνικά συγγράμματα, ταξιδιωτικά βιβλία, διηγήματα, απομνημονεύματα και ημερολόγια. Οι Άγγλοι συγγραφείς, ο Charles Dickens με το έργο του «Pickwick Papers», η George Eliot με το «Adam Bede» και ο Oliver Goldsmith με το «The Vicar of Wakefield», επηρέασαν καθοριστικά τον τρόπο γραφής των αφηγηματικών του έργων. Υπήρξε ένας από τους μεταφραστές που όπως γράφηκε, «...αι λαμπραί μεταφράσεις είναι εκδουλεύσεις πολύτιμοι υπέρ της αναγεννωμένης φιλολογίας μας…». Παρουσίασε στο Ελληνικό κοινό το Σαίξπηρ, του οποίου μετέφρασε τα έργα

  • «Ε­σ­θή­ρ», τραγω­δί­α του Ιω­ά­ν­ν­ου Ρακί­ν­α και ά­λ­λ­α διά­φορα ποιή­ματα το 1851,
  • «Άμλετ» το 1872,
  • «Ο­δύσ­σ­εια Ο­μή­ρου» το 1872,
  • «Φά­ουσ­τ Goethe» το 1872,
  • «Χαν­ς Κρί­σ­τιαν­ Ά­ν­τερσ­εν­ Παραμύθια δαν­ικά­», το 1873, μετάφραση εννέα ιστοριών από τα Αγγλικά, έργο που είναι αφιερωμένο στα ανίψια του,
  • «Έμπορος της Βενετίας» το 1874,
  • «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» το 1876,
  • «Οθέλλος» το 1876,
  • «Βασιλιάς Ληρ» το 1882
  • «Μάκβεθ» το 1882, τα οποία δημοσιεύθηκαν στην Αθήνα και παρουσιάστηκαν στο Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός».
  • «Μέ­γας Γαλ­εό­τος, Echegaray» το 1893,
  • «Η γη του πυρό­ς, Darwin», 1900,
  • «Ελληνικά Γράμματα, Α­. Κρουαζέ», το 1901,
  • «Κό­ραι της Ε­λ­λ­ά­δος H. Lynch», το 1902,

Είναι το 17ο βιβλίο του και δημοσιεύθηκε αρχικά στην «Εστία» από την 1η Ιουλίου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 1902 και στη συνέχεια εκδόθηκε σε τόμο 391 σελίδων.

Ποιητικές συλλογές

Η ποιητική του παραγωγή ανέρχεται σε σαράντα ποιήματα. Το 1855, εμπνευσμένος από το δίμηνο ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη όπου πήγε να επισκεφθεί τους γονείς του, υπέβαλλε το ποίημα του

  • «Α­ναμνήσεις της Πριγκήπου­», στο Ρά­λλειο ποιητικό­ δια­γωνισμό.

Κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή

  • «Στίχοι», το 1862 στο Λονδίνο και 2η έκδοση του 1885 στην Αθήνα,

όπου διαφαίνεται, σύμφωνα με ανώνυμο δημοσίευμα της εποχής του, «… η αφελής χάρις του κατόπιν αρίστου διηγηματογράφου, διότι η ποίησις του είναι ερμηνεύτρια των ημετέρων της ψυχής παθήσεων…». Η συλλογή μεταφράστηκε στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά και Γερμανικά.

Διηγήματα

  • «Η σ­υμβουλ­ή­ της καμπά­ν­ας» το 1877,
  • «Ο Λυσσασμένος» το 1877,
  • «Διηγήματα» το 1887, εκδόσεις «Εστία»,
  • «Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν-Γράμματα σ' ένα φίλο» το 1885, ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Το βιβλίο εκδόθηκε αρχικά στα Γαλλικά και το 1886 εκδόθηκε στα Ελληνικά στην Αθήνα.
  • «Φίλιππος Μάρθας» το 1886,
  • «Ο Παπα-Νάρκισσος» το 1886 [7],
  • «Η άσχημη αδελφή» το 1886,
  • «Α­νά­μνησις» το 1886,
  • «Περί Σκωτίας» το 1890,
  • «Διαλέξεις και αναμνήσεις» το 1893,

που­ περιλαμβά­νει 23 από τα σημαντικότερα δοκί­μια, που­ εί­χε δημοσιεύ­σει από­ το 1860 έ­ως το 1893, όπου αναφέρεται στο γλωσσικό ζήτημα και προτείνει τη χρήση της δημοτικής στην ποί­ηση και της καθαρεύ­ου­σας στην πεζογραφί­α.

  • «Διηγήματα» το 1897, εκδόσεις «Εστία»,
  • «Ο Πόλεμος του 1897», ημερολόγιο στο οποίο αναφέρει τις απόψεις του περί του Κρητικού ζητήματος,
  • «Συμπέθερος» το 1899.

Από τα σπουδαιότερα πεζογραφήματά του είναι το έργο

  • «Λουκής Λάρας», που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1879 στο περιοδικό «Εστία», εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο σε βιβλίο κι έκτοτε επανεκδόθηκε πολλές φορές.

Πρόκειται για το σημαντικότερο λογοτεχνικό­ του­ κεί­μενο, που έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες και βασίστηκε σε χειρόγραφες αυτοβιογραφικές σημειώσεις του­ Λου­κά­ Τζί­φου­, ενός Χιώτη εμπόρου, εγκατεστημένου στο Λονδίνο, τις οποίες κατέγραψε μετά από προτροπή του Βικέλα. Το έργο αναφέρεται στην πραγματική ιστορία, αυτοβιογραφία ενός ενός νεαρού και άκαπνου γόνου εμπόρων που γλίτωσε από την καταστροφή της Χίου το 1822, ο οποίος προσπαθεί να επιζήσει και να ξαναχτίσει τη ζωή και την περιουσία του. Το έργο περιέχει δραματικές περιγραφές από την καταστροφή του νησιού αλλά και της Σμύρνης.

  • «Η Σουηδία» το 1904, στο οποίο σχολιάζει και δημοσιοποιεί τις εντυπώσεις από την πολυήμερη παραμονή του στη Σουηδία,
  • «Γυναικεία αγωγή» το 1904,
  • «Η ζωή μου. Παιδικαί αναμνήσεις–Νεανικοί χρόνοι» το 1908, εκδόσεις «Εκάτη»,
  • «Άπαντα», εκδόσεις «Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων»,
  • «Τα δύο αδέλφια»,
  • «Γιατί έγινα Δικηγόρος»,
  • «Απομνημονεύματα Ανδρέα Συγγρού» σε τρεις τόμους, από κοινού συγγραφή και επιμέλεια με το Γεώργιο Δροσίνη.

To 1887 τα διηγήματά του κυκλοφόρησαν σε τόμο, καθώς έως τότε ήταν διάσπαρτα σε διάφορα περιοδικά και κυρίως στην «Εστία». Με το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στο Γεώργιος Βιζυηνό.

Μελέτες

  • «Περί­ ν­εοελ­λ­ην­ική­ς φιλ­ολ­ογί­ας», Λον­δί­ν­ο, το 1871,
  • «Περί­ Λον­δί­ν­ου», Α­θή­ν­α, το 1874,
  • «Περί Βυζαντινών μελέτη», εκδόθηκε το 1874 στο Λονδίνο,
  • «Sur la nomenclature moderne de la faune Grecque» το 1879,
  • «La Grèce avant la Révolution de 1821» το 1884,
  • «Le rôle et les aspiration de la Grèce dans la Question d’Orient» το 1885
  • «Η σ­ύσ­τασ­ις του ελ­λ­ην­ικού Βασ­ιλ­εί­ου και τα ό­ρια αυτού» το 1887,
  • «La Grece Byzantine et Moderne Essais historique», Παρί­σ­ι το 1893.

Θεωρεί το Βυζάντιο ως μέσο εθνικής αυτογνωσίας και κρίκο της αλυσίδας που ενώνει τον αρχαίο με το νεώτερο ελληνισμό και γράφει γι’ αυτό, «...Η αποστολή του Βυζαντινού κράτους δεν ήτο να πλάση, αλλά μάλλον να διατηρήση, και την αποστολήν ταύτην εξεπλήρωσεν επ΄αγαθώ της αναγγενομένης Ευρώπης..».

Κριτική

Τα θέματά του είναι παρμένα από τη ζωή της ελληνικής επαρχίας, αλλά υψώνονται πάνω από το συνηθισμένο επίπεδο της απλής ηθογραφίας. Η γλώσσα του είναι απλή καθαρεύουσα, απαλλαγμένη από τη μεγαλοπρέπεια. Το ύφος του είναι απλό και ξένο προς το ρητορισμό και τη μεγαλοστομία, που είναι χαρακτηριστικό των συγγραφέων της εποχής του. Θεωρείται ανακαινιστής της πεζογραφίας μας και πρόδρομος στην αποφασιστική στροφή του διηγήματος προς την ποιητική άνοδό του. Ο Κωστής Παλαμάς έγραψε για το Βικέλα, «...Γλυκύτης και συγκατάβασις, διαύγεια ιδεών και ευγένεια αισθημάτων, κλίσις προς αποκάλυψιν και έξαρσιν της αγαθής όψεως των πραγμάτων… χαρακτηρίζουν τον κ. Δημήτριον Βικέλαν ως λόγιον και συγγραφέα, ιδιότητες αίτινες απορρέουν, κατά μέγα μέρος, εξ αυτού του ανθρώπου, εξ αυτής της ψυχικής ιδιοσυγκρασίας του ανδρός....

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Η κηδεία του Δημητρίου Βικέλα-Η διαθήκη του Εφημερίδα «Σκριπ», Τετάρτη 8 Ιουλίου 1908, σελίδα 5.
  2. President President:1894-1896, Demetrios Vikelas (Greece)
  3. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων»
  4. [Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 4 Δεκεμβρίου 1901
  5. [«...Κληροδοτώ εις τον Δήμον Ηρακλείου Κρήτης άπαντα τα βιβλία μου, εκτός των εις μικράν υαλόφρακτον βιβλιοθήκην την εν τη αιθούση της οικίας μου (περιέχουσα και αντίτυπα των έργων μου και των μεταφράσεων αυτών) τα οποία κληροδοτώ εις τον ανεψιόν μου Ιων. Βικέλαν. Η εις Ηράκλειον αποστολή των βιβλίων μου παραγγέλλω να γείνη δαπάνη της κληρονομικής μου περιουσίας, επιθυμώ δε τα εις τον Δήμον Ηρακλείου κληροδοτούμενα ούτω βιβλία να διατηρώνται εις ιδιαίτερον διαμέρισμα φέρον το όνομά μου..»] Η κηδεία του Δημητρίου Βικέλα-Η διαθήκη του Εφημερίδα «Σκριπ», Τετάρτη 8 Ιουλίου 1908, σελίδα 5
  6. [Περιοδικό «Εστία», τεύχος 10, 13 Μαρτίου 1894]
  7. «Ο Παπα-Νάρκισσος» Ολόκληρο το βιβλίο