Εθνικός Ύμνος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Εθνικός Ύμνος ονομάζεται το μελοποιημένο έμμετρο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», του ποιητή Διονυσίου Σολωμού που αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές από αυτές οι 24 πρώτες στροφές καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος, στις 4 Αυγούστου 1865. Οι δυο πρώτες είναι εκείνες που ανακρούονται και συνοδεύουν πάντα την έπαρση και την υποστολή της Ελληνικής σημαίας και ψάλλονται σε επίσημες στιγμές και τελετές, ενώ μετά το 1966 καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στη διάρκεια της ανακρούσεως του Εθνικού Ύμνου αποδίδονται τιμές με στρατιωτικό χαιρετισμό σε πλήρη ακινησία. Τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1873 σε 27 αντίτυπα στο Λονδίνο μαζί με τη μουσική του.

Εθνικός Ύμνος

Γενικά στοιχεία

Το περιεχόμενο των Εθνικών Ύμνων, επίσημα καθιερωμένο σε κάθε λαό, ως σύμβολο εθνικής ενότητας, αναφέρεται συνήθως σε ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα τα οποία έχουν σηματοδοτήσει την ιστορική πορεία κάθε έθνους. Στην πλειοψηφία τους οι ύμνοι είναι είτε εμβατήρια, είτε ύμνοι στο ύφος. Ένας ύμνος γίνεται εθνικός ύμνος είτε με νόμο ή απλά από παράδοση. Κάποια κράτη χρησιμοποιούν τον βασιλικό ύμνο και ως εθνικό, όπως αυτό της Ιορδανίας. Ο παλαιότερος εθνικός ύμνος είναι ο ολλανδικός «Χετ Βιλχέλμους», που γράφτηκε μεταξύ 1568 και 1572. Ο πρώτος εθνικός ύμνος που υιοθετήθηκε επίσημα είναι ο ισπανικός ύμνος «Μάρτσα ρεάλ», το 1770. Η προέλευση του παραμένει αβέβαιη, κάποιοι θεωρούν ότι έχει βενετσιάνικη καταγωγή από τον δέκατο έκτο αιώνα, ή ότι έχει συντεθεί από τον Μέγα Φρειδερίκο, κι είναι ένας από τους ελάχιστους που δεν είχαν ποτέ επίσημους στίχους.

Ο ιαπωνικός ύμνος «Kimi Ga Yo» έχει στίχους από ένα ποίημα της περιόδου 794-1185, όμως μελοποιήθηκε μετά το 1880. Ο αγγλικός εξυμνεί το βασιλιά, αρχίζοντας με τη φράση, «Ο Θεός είθε να σώζει το βασιλιά», [«God Save the Queen»], και εκτελέστηκε για πρώτη φορά το 1745, υπό τον τίτλο «God Save the King». Ο ελβετικός, ο «Ελβετικός ψαλμός», υμνεί την ελευθερία, έχει τέσσερις εκδοχές στις τέσσερις επίσημες γλώσσες του κράτους, δηλαδή στα γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και ρομανσικά. Ο γαλλικός, γνωστή ως «Μασσαλιώτιδα», είναι επαναστατικό τραγούδι εμπνευσμένο από την επανάσταση του 1789, γράφτηκε το 1792 και υιοθετήθηκε το 1795, ο γερμανικός αποθεώνει τη Γερμανία, «Ντόιτσλαντ ούμπερ άλλες» και ο αμερικανικός υμνεί την «Αστερόεσσα», την Αμερικανική σημαία. Στον εθνικό ύμνο της Νοτίου Αφρικής χρησιμοποιούνται πέντε από τις έντεκα επίσημες γλώσσες του κράτους και κάθε στροφή είναι σε άλλη γλώσσα.

Ελληνικός Εθνικός Ύμνος

Την περίοδο της Επαναστάσεως του 1821 οι εξεγερμένοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν πολλά κλέφτικα τραγούδια, αποσπάσματα από τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου και άλλα θρησκευτικά και πατριωτικά άσματα. Κάποιους από τους ύμνους διασώζονται κι ένας από αυτούς είναι το πατριωτικό τραγούδι, που βασίζεται στο ποίημα του Κωνσταντίνο Κοκκινάκη:
«Ω, λυγηρόν και κοπτερόν σπαθί μου,
κι εσύ τουφέκι, φλογερόν πουλί μου.
Εσείς τον Τούρκον σφάξατε,
τον τύραννον σπαράξατε,
ν’ αναστηθεί η Πατρίς μου,
να ζήσει το σπαθί μου.

Για της Πατρίδος την Ελευθερίαν,
για του Χριστού την πίστιν την αγίαν,
γι’ αυτά τα δύο πολεμώ,
μ’ αυτά να ζήσω επιθυμώ
και αν δε τα αποκτήσω,
τι μ’ ωφελεί να ζήσω;»

Κατά την περίοδο που κυβερνούσε το νεοσύστατο κράτος ο Ιωάννης Καποδίστριας, χρησιμοποιούσαν κλέφτικα τραγούδια που αναφέρονταν στους αγώνες για την ελευθερία του έθνους. Αργότερα ο βασιλιάς Όθωνας καθιέρωσε τον πρώτο εθνικό ύμνο, που ήταν μετάφραση του βαυαρικού και υμνούσε το πρόσωπο του βασιλιά:
«Τον βασιλέα μας Όθωνα τον πρώτον σώσον Θεέ,
αύξησον, κράτυνον την βασιλείαν του
τον βασιλέα μας σώσον, Θεέ.»

Μετά την έξωση του Όθωνα έγινε προσπάθεια προσαρμογής του ύμνου αυτού στο όνομα του νέου βασιλιά, του Γεωργίου του Α΄, αλλά χωρίς επιτυχία.

Ύμνος εις την Ελευθερία

Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» γράφτηκε το Μάιο του 1823 από το Διονύσιο Σολωμό στη Ζάκυνθο, συνδυάζει στοιχεία από τον ρομαντισμό αλλά και τον κλασικισμό. Οι 158 στροφές του είναι τετράστιχες ενώ στους στίχους παρατηρείται εναλλαγή τροχαϊκών οκτασύλλαβων και επτασύλλαβων και αναφέρονται στους σκληρούς αγώνες του γένους για την αποτίναξη της τουρκικής σκλαβιάς, Οι δύο πρώτες στροφές του, οι οποίες μπορούν να σταθούν και ως ολοκληρωμένο ποίημα, καθιερώθηκαν και ψάλλονται ως ο εθνικός ύμνος της Ελλάδος αλλά και της Κύπρου. Τυπώθηκε το 1824 στο Μεσολόγγι και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» του Ιάκωβου Μάγερ, ενώ τον ίδιο χρόνο ο Φωριέλ το συμπεριέλαβε στη συλλογή των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών. Μέρος του ποιήματος μεταφράστηκε στα αγγλικά και ολόκληρο στα γαλλικά. Το 1825 ακολουθήσουν και άλλες δημοσιεύσεις του ενώ στις 21 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου δημοσιεύθηκε και η πρώτη κριτική του ποιήματος από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη στη «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος», στο Ναύπλιο.

Το ποίημα μελοποιήθηκε το 1828 από τον Κερκυραίο μουσικοσυνθέτη Νικόλαο Μάντζαρο, πάνω σε λαϊκά μοτίβα, για τετράφωνη ανδρική χορωδία και από τότε ακουγόταν τακτικά σε εθνικές γιορτές, αλλά και στα σπίτια των Κερκυραίων αστών και αναγνωρίστηκε στη συνείδηση των Ιονίων ως άτυπος ύμνος της Επτανήσου. Ακολούθησαν η 2η το 1837 και 3η μελοποίηση του το 1839-΄40, και ο Νικόλαος Μάντζαρος υπέβαλλε το έργο στον βασιλιά Όθωνα με την 4η «αντιστικτική» μελοποίηση, το Δεκέμβριο του 1844 με την ελπίδα να αποτελέσει «εθνικό άσμα». Μέχρι τότε ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας ήταν ο Βαυαρικός, η γνωστή μελωδία του Χάιντν, που σήμερα είναι ο εθνικός ύμνος της Γερμανίας και της Αυστρίας, όμως το έργο έγινε δεκτό μόνο ως σύνθεση και τιμήθηκαν ο Μάντζαρος με τον «Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα» τον Ιούνιο του 1845 και ο Σολωμός με «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα» το 1849. Η πρώτη μελοποίηση του διαδόθηκε ως «θούριος», όμως δεν υιοθετήθηκε ως Ύμνος και το 1861 επανεξέτασε το έργο για 5η φορά, σε ρυθμό εμβατηρίου.

Το 1865 ο [[Γεώργιος Α'|βασιλιάς Γεώργιος Α'] επισκέφθηκε την Κέρκυρα, όπου άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών της αρχής της πρώτης μελοποιήσεως του Μάντζαρου για ορχήστρα πνευστών, που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας. Στη συνέχεια Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών, της τότε Κυβερνήσεως του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου επί υπουργίας του Δ. Στ. Μπουντούρη, το χαρακτήρισε ως «επίσημον εθνικόν άσμα» και από τις 4 Αυγούστου 1865, διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού» και ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία.

Στα επτανησιακά μουσικά αρχεία σώζονται διασκευές του έργου για μπάντα χρονολογούμενες τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1840. Το 1873 τυπώθηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο και σε 27 μέρη, το σύνολο της πρώτης μελοποίησης του και τον ίδιο χρόνο ο αντισυνταγματάρχης ε.α. Μαργαρίτης Καστέλλης, πρώην διευθυντής Μουσικού Σώματος, διασκεύασε τον «Εθνικό Ύμνο» για μπάντα, κι αυτή η μεταγραφή, από την οποία απουσιάζει η σύντομη εισαγωγή, παίζεται έκτοτε από τις στρατιωτικές μπάντες. Από τις 18 Νοεμβρίου 1966 με την απόφαση 6133 του υπουργικού συμβουλίου της Κύπρου καθιερώθηκε και ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Λογοτεχνική αξία

Το ποίημα αποτέλεσε πολιτική πράξη και «θεμέλιον ιερόν ερμηνείας και αξιοποιήσεως της Επαναστάσεως», είναι δε κατά τον λόγιο Ιάκωβο Πολυλά «ο πρώτος γνήσιος καρπός της ελληνικής φαντασίας, ύστερα από είκοσι αιώνες μαρασμού της». Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος διερωτάται «....Τίς δε δύναται να μη ομολογήση ότι ο ύμνος του Σολωμού εις την Ελευθερίαν είναι εν των μάλλον υψιπετών τολμημάτων της νεωτέρας ελληνικής ποιήσεως;». Ο Λίνος Πολίτης στο έργο Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας το χαρακτηρίζει «...Ένα ποίημα πηγαίο, ορμητικό, νεανικό, πολύ πιο ψηλά από τη μέση στάθμη των νεανικών ποιημάτων, ποίημα της επιτυχίας, που καθιερώνει αμέσως τον εικοσιπεντάχρονο ποιητή» και θεωρεί ότι «...Ο Ύμνος είχε μεγάλη απήχηση, μεταφράστηκε στις περισσότερες γλώσσες και η λυρική του φωνή ενίσχυσε το κίνημα του φιλελληνισμού.»

Ο καθηγητής Ηρακλής Καλλέργης γράφει για τη θρησκευτική διάσταση του έργου: «... όσο ὁ Σολωμός προχωρά στη μελέτη της ελληνκής γλώσσας και όσο εμβαθύνει στο νόημα της ποίησης, τόσο η θρησκευτικότητα του συνδέεται στενότερα με τα ιδανικά της πατρίδας και της Ελευθερίας. Όσο περνούν τα χρόνια η πίστη του παίρνει ελληνικότερο χρώμα, αλλά και το ιδανικό της πατρίδας θεμελιώνεται στην θρησκευτική αυτή πίστη και από εκεί παίρνει δύναμη και βάθος..». Ο καθηγητής Νικόλαος Τωμαδάκης γράφει ότι: «...ἡ Ελευθερία, η Ἑλλάδα καί η Θρησκεία ορίζονται με νέα πλατύτατα όρια, σύμφωνα με την Παράδοση, την Πίστη του Έθνους και την Ιστορία του παρελθόντος και του παρόντος, ενώ μετά από τόσους αιώνες ποιητικής αδράνειας ενώθηκαν πάλι ο θαυμασμός προς την Ελλάδα και η πίστη στη δικαιοσύνη του Θεού».

Περίληψη

Μέσα στις 158 τετράστιχες στροφές του «Ύμνου» ο ποιητής ανατρέχοντας τον επαναστατικό αγώνα του Εικοσιένα, βροντοφωνεί και πάλι την πολεμόχαρη κραυγή του Ρήγα Φεραίου «... Ή τη νίκη ή τή θανή», συμβουλεύει, τονώνει την πίστη των μαχητών, διακηρύσσει την αδερφική ομόνοια, βέβαιος ότι η ομόνοια οδηγεί στη νίκη: «... Πάντα η νίκη αν ενωθείτε πάντα εσάς θ' ακολουθεί». Στις δύο πρώτες στροφές του κάνει ένα χαιρετισμό προς την Ελλάδα την οποία ταυτίζει με την Ελευθερία και την υμνεί με λόγια που ποτέ ως τότε, δεν άκουσε, ενώ της προσδίδει σάρκα και οστά, την προσωποποιεί, και της απευθύνει το λόγο σε δεύτερο ενικό πρόσωπο.

Στις στροφές 3 με 16 αναφέρεται στις προσπάθειες της θαμμένης Ελευθερίας καθώς και στο δίλημμα που τίθεται και δεν είναι άλλο από το «Ελευθερία ή Θάνατος». Η Ελευθερία περιγράφεται πικραμένη γιατί διώχτηκε από την Ελλάδα, όμως, υπομένει και ταυτόχρονα ελπίζει. Οι υποσχέσεις που της δίνουν είναι ψεύτικες (στρ. 11), και καταλήγουν σε ειρωνεία (στρ. 12). Επανέρχεται λοιπόν από τον τάφο της και σωριάζεται από λύπη (στρ. 13, 14), όπως και οι Έλληνες, οι οποίοι αισθάνονται το ίδιο και αποφασίζουν «Ελευθερία ή Θάνατος». Στις στροφές 17-34 ήρθε η ώρα των Ελλήνων να ελευθερώσουν την πατρίδα γιατί κατάλαβαν ότι η τυραννία είναι φρικτή και έτσι γίνεται το ξέσπασμα (στρ. 18). Η συγκίνησή τους είναι μεγάλη και θεωρούν υποχρέωσή τους να μεταφέρουν το χαρμόσυνο μήνυμα στην Ελευθερία (στρ. 19-20). Η Αγγλία ξαφνιάζεται από τα γεγονότα και υποψιάζεται, ενώ ο Αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ παρομοιάζεται με αετό, οι Τούρκοι σαν άγρια θηρία που κατασπαράζουν τα πάντα στο διάβα τους (στρ. 26), ωστόσο η Ελλάδα παραμένει ακλόνητη (στρ. 28). Στις στροφές 137-158, ο ποιητής καλεί την Ελευθερία να επιστρέψει γιατί στην Ελλάδα ηττήθηκε ο διχασμός και την περιμένουν ώστε να την τιμήσουν.

Θεματικές ενότητες

Για να χωρίσει τα διάφορα μέρη μεταξύ τους, ο ποιητής παρεμβάλλει συνήθως τη δεύτερη στροφή του Ύμνου «απ` τα κόκαλα βγαλμένη...», ενώ σύμφωνα με το περιεχόμενό του ο Ύμνος μπορεί να διαιρεθεί στα ακόλουθα μέρη:

Προοίμιο, Στροφές 1-34

Ο ποιητής παρουσιάζει τη θεά ελευθερία, θυμίζει τα περασμένα μαρτύρια του Ελληνισμού, την εξέγερση των σκλάβων, τη χαρά του Ελληνισμού, την έχθρα των Ευρωπαίων ηγεμόνων και την περιφρονητική αδιαφορία των Ελλήνων για τα φιλότουρκα αισθήματα τους.
1η
Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι
ποὺ μὲ βία μετράει τὴν γῆ.
2η
Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
3η
Ἐκεῖ μέσα ἐκατοικοῦσες
πικραμένη, ἐντροπαλή,
κι ἕνα στόμα ἀκαρτεροῦσες,
«ἔλα πάλι», νά σου πῇ.
4η
Ἄργειε νά'λθῃ ἐκείνη ἡ μέρα,
κι ἦταν ὅλα σιωπηλά,
γιατί τὰ ’σκιαζε ἡ φοβέρα
καὶ τὰ πλάκωνε ἡ σκλαβιά.
5η
Δυστυχής! Παρηγορία
μόνη σοῦ ἕμενε νὰ λὲς
περασμένα μεγαλεῖα
καὶ διηγώντας τα νὰ κλαῖς.
6η
Καὶ ἀκαρτέρει καὶ ἀκαρτέρει
φιλελεύθερη λαλιά,
ἕνα ἐκτύπαε τ’ ἄλλο χέρι
ἀπὸ τὴν ἀπελπισιά,
7η
Κι ἔλεες: «Πότε, ἅ, πότε βγάνω
τὸ κεφάλι ἀπὸ τσ’ ἐρμιές;».
Καὶ ἀποκρίνοντο ἀπὸ πάνω
κλάψες, ἄλυσες, φωνές.
8η
Τότε ἐσήκωνες τὸ βλέμμα
μὲς στὰ κλάιματα θολό,
καὶ εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ’ αἷμα,
πλῆθος αἷμα ἑλληνικό.
9η
Μὲ τὰ ροῦχα αἱματωμένα
ξέρω ὅτι ἔβγαινες κρυφὰ
νὰ γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα
ἄλλα χέρια δυνατά.
10η
Μοναχὴ τὸ δρόμο ἐπῆρες,
ἐξανάλθες μοναχή•
δὲν εἴν' εὔκολες οἱ θύρες
ἐὰν ἡ χρεία τὲς κουρταλῇ.
11η
Ἄλλός σοῦ ἔκλαψε εἰς τὰ στήθια,
ἀλλ' ἀνάσασι καμμιά•
ἄλλος σου ἔταξε βοήθεια
καὶ σὲ γέλασε φρικτά.
12η
Ἄλλοι, ὀϊμέ, στὴ συμφορά σου
ὀποῦ ἐχαίροντο πολύ,
«σύρε νὰ 'βρῃς τὰ παιδιά σου,
σύρε», ἔλεγαν οἱ σκληροί.
13η
Φεύγει ὀπίσω τὸ ποδάρι
καὶ ὀλογλήγορο πατεῖ
ἢ τὴν πέτρα ἢ τὸ χορτάρι
ποὺ τὴ δόξα σοῦ ἐνθυμεῖ.
14η
Ταπεινότατή σου γέρνει
ἡ τρισάθλια κεφαλή,
σὰν πτωχοῦ ποὺ θυροδέρνει
κι εἶναι βάρος του ἡ ζωή.
15η
Ναί, ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει
κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή,
ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει
ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ θανῆ.
16η
Ἀπ' τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
17η
Μόλις εἶδε τὴν ὁρμή σου
ὁ οὐρανὸς ποὺ γιὰ τσ' ἐχθροὺς
εἰς τὴ γῆ τὴ μητρική σου
ἔτρεφ' ἄνθια καὶ καρπούς,
18η
ἐγαλήνεψε• καὶ ἐχύθει
καταχθόνια μιὰ βοή,
καὶ τοῦ Ρήγα σοῦ ἀπεκρίθη
πολεμόκραχτη ἡ φωνή.
19η
Ὅλοι οἱ τόποι σου σ' ἐκράξαν
χαιρετώντας σὲ θερμά,
καὶ τὰ στόματα ἐφωνάξαν
ὅσα αἰσθάνετο ἡ καρδιά.
20η
Ἐφωνάξανε ὡς τ' ἀστέρια
τοῦ Ἰονίου καὶ τὰ νησιά,
κι ἐσηκώσανε τὰ χέρια
γιὰ νὰ δείξουνε χαρά,
21η
μ' ὅλον ποὺ 'ναι ἀλυσωμένο
τὸ καθένα τεχνικά,
καὶ εἰς τὸ μέτωπο γραμμένο
ἔχει: «Ψεύτρα Ἐλευθεριά».
22η
Γκαρδιακὰ χαροποιήθει
καὶ τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ,
καὶ τὰ σίδερα ἐνθυμήθει
ποὺ τὴν ἔδεναν κι αὐτή.
23η
Ἀπ' τὸν πύργο τοῦ φωνάζει,
σὰ νὰ λέῃ σὲ χαιρετῶ,
καὶ τὴ χήτη τοῦ τινάζει
τὸ λιοντάρι τὸ Ἰσπανό.
24η
Ἐλαφιάσθη τῆς Ἀγγλίας
τὸ θηρίο, καὶ σέρνει εὐθὺς
κατὰ τ' ἄκρα τῆς Ρουσίας
τὰ μουγκρίσματα τσ' ὀργῆς.
25η
Εἰς τὸ κίνημα τοῦ δείχνει,
πὼς τὰ μέλη εἴν' δυνατά•
καὶ στοῦ Αἰγαίου τὸ κύμα ρίχνει
μιὰ σπιθόβολη ματιά.
26η
Σὲ ξανοίγει ἀπὸ τὰ νέφη
καὶ τὸ μάτι τοῦ Ἀετοῦ,
ποὺ φτερὰ καὶ νύχια θρέφει
μὲ τὰ σπλάχνα τοῦ Ἰταλοῦ•
27η
καὶ σ' ἐσὲ καταγυρμένος,
γιατί πάντα σὲ μισεῖ,
ἔκρωζ' ἔκρωζ' ὁ σκασμένος,
νὰ σὲ βλάψῃ, ἂν ἠμπορῇ.
28η
Ἄλλο ἐσὺ δὲν συλλογιέσαι
πάρεξ ποὺ θὰ πρωτοπᾷς•
δὲν μιλεῖς καὶ δὲν κουνιέσαι
στὲς βρισιὲς ὀποῦ ἀγρικᾷς•
29η
σὰν τὸ βράχο ὀποῦ ἀφήνει
κάθε ἀκάθαρτο νερὸ
εἰς τὰ πόδια του νὰ χύνῃ
εὐκολόσβηστον ἀφρό•
30η
ὀποῦ ἀφήνει ἀνεμοζάλη
καὶ χαλάζι καὶ βροχὴ
νὰ τοῦ δέρνουν τὴ μεγάλη,
τὴν αἰώνιαν κορυφή.
31η
Δυστυχιά του, ὦ, δυστυχιά του,
ὀποιανοὺ θέλει βρεθεῖ
στὸ μαχαίρι σου ἀποκάτου
καὶ σ' ἐκεῖνο ἀντισταθεῖ.
32η
Τὸ θηρίο π' ἀνανογιέται
πὼς τοῦ λείπουν τὰ μικρά,
περιορίζεται, πετιέται,
αἷμα ἀνθρώπινο διψᾷ•
33η
τρέχει, τρέχει ὅλα τὰ δάση,
τὰ λαγκάδια, τὰ βουνά,
κι ὅπου φθάσει, ὅπου περάσει,
φρίκη, θάνατος, ἐρμιά•
34η
Ἐρμιά, θάνατος καὶ φρίκη
ὅπου ἐπέρασες κι ἐσύ•
ξίφος ἔξω ἀπὸ τὴ θήκη
πλέον ἀνδρείαν σου προξενεῖ.

Στροφές 35-74

Η μάχη της Τριπολιτσάς.
35η
Ἰδού, ἐμπρός σου ὁ τοῖχος στέκει
τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς•
τώρα τρόμου ἀστροπελέκι
νὰ τῆς ρίψῃς πιθυμᾷς.
36η
Μεγαλόψυχο τὸ μάτι
δείχνει πάντα ὁπὼς νικεῖ,
κι ἂς εἴν' ἅρματα γεμάτη
καὶ πολέμιαν χλαλοή.
37η
Σοῦ προβαίνουνε καὶ τρίζουν
γιὰ νὰ ἰδῇς πὼς εἴν' πολλά•
δὲν ἀκοῦς ποὺ φοβερίζουν
ἄνδρες μύριοι καὶ παιδιά;
38η
Λίγα μάτια, λίγα στόματα
θά σας μείνουνε ἀνοιχτά.
γιὰ νὰ κλαύσετε τὰ σώματα
ποὺ θὲ νὰ 'βρῃ ἡ συμφορά!
39η
Κατεβαίνουνε, καὶ ἀνάφτει
τοῦ πολέμου ἀναλαμπῆ•
τὸ τουφέκι ἀνάβει, ἀστράφτει,
λάμπει, κόφτει τὸ σπαθί.
40η
Γιατί ἡ μάχη ἐστάθει ὀλίγη;
Λίγα τὰ αἵματα γιατί;
Τὸν ἐχθρὸ θωρῶ νὰ φύγῃ
καὶ στὸ κάστρο ν' ἀνεβεῖ.
41η
Μέτρα! Εἴν' ἄπειροι οἱ φευγάτοι,
ὀποῦ φεύγοντας δειλιοῦν•
τὰ λαβώματα στὴν πλάτη
δέχοντ', ὥστε ν' ἀνεβοῦν.
42η
Ἐκεῖ μέσα ἀκαρτερεῖτε
τὴν ἀφεύγατη φθορά•
νά, σᾶς φθάνει• ἀποκριθεῖτε
στῆς νυκτὸς τὴ σκοτεινιά!
43η
Ἀποκρίνονται καὶ ἡ μάχη
ἔτσι ἀρχίζει, ὀποῦ μακριὰ
ἀπὸ ράχη ἐκεῖ σὲ ράχη
ἀντιβούιζε φοβερά.
44η
Ἀκούω κούφια τὰ τουφέκια,
ἀκούω σμίξιμο σπαθιῶν,
ἀκούω ξύλα, ἀκούω πελέκια,
ἀκούω τρίξιμο δοντιῶν.
45η
Ἅ, τί νύκτα ἦταν ἐκείνη
ποὺ τὴν τρέμει ὁ λογισμός!
Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνει
πάρεξ θάνατου πικρός.
46η
Τῆς σκηνῆς ἡ ὥρα, ὁ τόπος,
οἱ κραυγές, ἡ ταραχή,
ὁ σκληρόψυχος ὁ τρόπος
τοῦ πολέμου, καὶ οἱ καπνοί,
47η
καὶ οἱ βροντὲς καὶ τὸ σκοτάδι
ὀποῦ ἀντίσκοφτε ἡ φωτιά,
ἐπαράσταιναν τὸν ᾍδη
ποὺ ἀκαρτέρειε τὰ σκυλιά•
48η
Τ' ἀκαρτέρειε. Ἐφαῖνον' ἴσκιοι
ἀναρίθμητοι, γυμνοί,
κόρες, γέροντες, νεανίσκοι,
βρέφη ἀκόμη εἰς τὸ βυζί.
49η
Ὂλη μαύρη μυρμηγκιάζει,
μαύρη ἡ ἐντάφια συντροφιά,
σὰν τὸ ροῦχο ὀποῦ σκεπάζει
τὰ κρεβάτια τὰ στερνά.
50η
Τόσοι, τόσοι ἀνταμωμένοι
ἐπετιοῦντο ἀπὸ τὴ γῆ,
ὅσοι εἴν' ἄδικα σφαγμένοι
ἀπὸ τούρκικην ὀργή.
51η
Τόσα πέφτουνε τὰ θερι-
σμένα ἀστάχια εἰς τοὺς ἀγρούς•
σχεδὸν ὅλα ἐκειὰ τὰ μέρη
ἐσκεπάζοντο ἀπ' αὐτούς. !
52η
Θαμποφέγγει κανέν' ἄστρο,
καὶ ἀναδεύοντο μαζί,
ἀνεβαίνοντας τὸ κάστρο
μὲ νεκρώσιμη σιωπή. !
53η
Ἔτσι χάμου εἰς τὴν πεδιάδα,
μὲς στὸ δάσος τὸ πυκνό,
ὅταν στέλνει μίαν ἀχνάδα
μισοφέγγαρο χλωμό, !
54η
Ἐὰν οἱ ἄνεμοι μὲς στ' ἄδεια
τὰ κλαδιὰ μουγκοφυσοῦν,
σειοῦνται, σειοῦνται τὰ μαυράδια,
ὀποῦ οἱ κλῶνοι ἀντικτυποῦν. !
55η
Μὲ τὰ μάτια τοὺς γυρεύουν
ὅπου εἴν' αἵματα πηχτά,
καὶ μὲς στὰ αἵματα χορεύουν
μὲ βρυχίσματα βραχνά•!
56η
καὶ χορεύοντας μανίζουν
εἰς τοὺς Ἕλληνες κοντά,
καὶ τὰ στήθια τοὺς ἐγγίζουν
μὲ τὰ χέρια τὰ ψυχρά. !
57η
Ἐκειὸ τὸ ἔγγισμα πηγαίνει
βαθειὰ μὲς στὰ σωθικά,
ὅθεν ὅλη ἡ λύπη βγαίνει,
καὶ ἄκρα αἰσθάνονται ἀσπλαχνιά. !
58η
Τότε αὐξαίνει τοῦ πολέμου
ὁ χορὸς τρομακτικά,
σὰν τὸ σκόρπισμα τοῦ ἀνέμου
στοῦ πελάου τὴ μοναξιά. !
59η
Κτυποῦν ὅλοι ἀπάνου κάτου•
κάθε κτύπημα ποὺ ἐβγεῖ
εἶναι κτύπημα θανάτου
χώρις νὰ δευτερωθῇ. !
60η
Κάθε σῶμα ἱδρώνει, ρέει•
λὲς κι ἐκείθενε ἡ ψυχὴ
ἀπ' τὸ μίσος ποὺ τὴν καίει
πολεμάει νὰ πεταχθῇ. !
61η
Τῆς καρδίας κτυπίες βροντᾶνε
μὲς στὰ στήθια τους ἀργά,
καὶ τὰ χέρια ὅπου χουμᾶνε
περισσότερο εἴν' γοργά. !
62η
Οὐρανὸς γι' αὐτοὺς δὲν εἶναι,
οὐδὲ πέλαγο, οὐδὲ γῆ•
γι' αὐτοὺς ὅλους τὸ πᾶν εἶναι
μαζωμένο ἀντάμα ἐκεῖ. !
63η
Τόση ἡ μάνητα κι ἡ ζάλη,
ποὺ στοχάζεσαι μὴ πὼς
ἀπὸ μία μεριὰ καὶ ἀπ' ἄλλη
δὲν εἴνει ἕνας ζωντανός. !
64η
Κοιτᾷ χέρια ἀπελπισμένα
πὼς θερίζουνε ζωές!
Χάμου πέφτουνε κομμένα
χέρια, πόδια, κεφαλές, !
65η
καὶ παλάσκες καὶ σπαθία
μὲ ὀλοσκόρπιστα μυαλά,
καὶ μὲ ὀλόσχιστα κρανία,
σωθικὰ λαχταριστά. !
66η
Προσοχὴ καμιὰ δὲν κάνει
κανείς, ὄχι, εἰς τὴ σφαγή•
πᾶνε πάντα ἐμπρός. Ὦ, φθάνει,
φθάνει• ἕως πότε οἱ σκοτωμοί; !
67η
Ποιὸς ἀφήνει ἐκεῖ τὸν τόπο,
πάρεξ ὅταν ξαπλωθεῖ;
Δὲν αἰσθάνονται τὸν κόπο
καὶ λὲς κι εἶναι εἰς τὴν ἀρχή. !
68η
Ὀλιγόστευαν οἱ σκύλοι,
καὶ «Ἀλλά», ἐφώναζαν, «Ἀλλά»,
καὶ τῶν Χριστιανῶν τὰ χείλη
«φωτιά», ἐφώναζαν, «φωτιά». !
69η
Λιονταρόψυχα, ἐκτυπιοῦντο,
πάντα ἐφώναζαν «φωτιά»,
καὶ οἱ μιαροὶ κατασκορπιοῦντο,
πάντα σκούζοντας «Ἀλλά». !
70η
Παντοῦ φόβος καὶ τρομάρα
καὶ φωνὲς καὶ στεναγμοί•
παντοῦ κλάψα, παντοῦ ἀντάρα,
καὶ παντοῦ ξεψυχισμοί. !
71η
Ἦταν τόσοι! Πλέον τὸ βόλι
εἰς τ' αὐτιὰ δὲν τοὺς λαλεῖ.
'Ὁλοι χάμου ἐκείτοντ' ὅλοι
εἰς τὴν τέταρτην αὐγή. !
72η
Σὰν ποτάμι τὸ αἷμα ἐγίνη
καὶ κυλάει στὴ λαγκαδιά,
καὶ τὸ ἀθῶο χόρτο πίνει
αἷμα ἀντὶς γιὰ τὴ δροσιά. !
73η
Τῆς αὐγῆς δροσάτο ἀέρι,
δὲν φυσὰς τώρα ἐσὺ πλιὸ
στῶν ψευδόπιστων τὸ ἀστέρι•
φῦσα, φῦσα εἰς τὸ ΣΤΑΥΡΟ! !
74η
Ἀπ' τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

Στροφές 75-87

Η μάχη της Κορίνθου και η καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια.
75η
Τῆς Κορίνθου ἰδοὺ καὶ οἱ κάμποι•
δὲν λάμπ' ἥλιος μοναχὰ
εἰς τοὺς πλάτανους, δὲν λάμπει
εἰς τ' ἀμπέλια, εἰς τὰ νερά.
76η
Εἰς τὸν ἥσυχον αἰθέρα
τώρα ἀθώα δὲν ἀντηχεῖ
τὰ λαλήματα ἡ φλογέρα,
τὰ βελάσματα τὸ ἀρνί.
77η
Τρέχουν ἅρματα χιλιάδες
σὰν τὸ κύμα εἰς τὸ γιαλό,
ἀλλ' οἱ ἀνδρεῖοι παλληκαράδες
δὲν ψηφοῦν τὸν ἀριθμό
78η
Ὦ τρακόσιοι, σηκωθεῖτε
καὶ ξανάλθετε σέ μας•
τὰ παιδιά σας θέλ' ἰδεῖτε
πόσο μοιάζουνε μέ σας.
79η
Ὂλοι ἐκεῖνοι τὰ φοβοῦνται
καὶ μὲ πάτημα τυφλὸ
εἰς τὴν Κόρινθο ἀποκλειοῦνται
κι ὅλοι χάνουνται ἀπ' ἐδῶ.
80η
Στέλνει ὁ ἄγγελος τοῦ ὀλέθρου
πείνα καὶ θανατικό,
ποὺ μὲ σχήμα ἑνὸς σκελέθρου
περπατοῦν ἀντάμα οἱ δυό•
81η
καὶ πεσμένα εἰς τὰ χορτάρια
ἀπεθαίνανε παντοῦ
τὰ θλιμμένα ἀπομεινάρια
τῆς φυγῆς καὶ τοῦ χαμοῦ.
82η
Κι ἐσὺ ἀθάνατη, ἐσὺ θεία,
ποὺ ὅτι θέλεις ἠμπορεῖς.
εἰς τὸν κάμπο, Ἐλευθερία,
ματωμένη περπατεῖς.
83η
Στὴ σκιὰ χεροπιασμένες,
στὴ σκιὰ βλέπω κι ἐγὼ
κρινοδάχτυλες παρθένες
ὀποῦ κάνουνε χορό.
84η
Στὸ χορὸ γλυκογυρίζουν
ὡραία μάτια ἐρωτικά,
καὶ εἰς τὴν αὔρα κυματίζουν
μαῦρα, ὀλόχρυσα μαλλιά.
85η
Ἡ ψυχή μου ἀναγαλλιάζει
πὼς ὁ κόρφος καθεμιᾶς
γλυκοβύζαστο ἐτοιμάζει
γάλα ἀνδρείας κι ἐλευθεριάς.
86η
Μὲς στὰ χόρτα, τὰ λουλούδια,
τὸ ποτήρι δὲν βαστῶ•
φιλελεύθερα τραγούδια
σὰν τὸν Πίνδαρο ἐκφωνῶ.
87η
Ἀπ' τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

Στροφές 88-122

Η 1η πολιορκία του Μεσολογγίου το 1822 και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό Αχελώο.
88η
Πῆγες εἰς τὸ Μεσολόγγι
τὴν ἡμέρα τοῦ Χριστοῦ,
μέρα ποὺ ἄνθισαν οἱ λόγγοι
γιὰ τὸ τέκνο τοῦ Θεοῦ.
89η
Σοῦ 'λθε ἐμπρὸς λαμποκοπώντας
ἡ Θρησκεία μ' ἕνα σταυρό,
καὶ τὸ δάκτυλο κινώντας
ὀποῦ ἀνεῖ τὸν οὐρανό,
90η
«σ' αὐτό», ἐφώναξε, «τὸ χῶμα
στάσου ὀλόρθη, Ἐλευθεριά!».
Καὶ φιλώντας σου τὸ στόμα
μπαίνει μὲς στὴν ἐκκλησιά.
91η
Εἰς τὴν τράπεζα σιμώνει,
καὶ τὸ σύγνεφο τὸ ἀχνὸ
γύρω γύρω τῆς πυκνώνει
ποὺ σκορπάει τὸ θυμιατό.
92η
Ἀγρικάει τὴν ψαλμωδία
ὀποῦ ἐδίδαξεν αὐτή•
βλέπει τὴ φωταγωγία
στοὺς Ἁγίους ἐμπρὸς χυτή.
93η
Ποιοὶ εἴν' αὐτοὶ ποὺ πλησιάζουν
μὲ πολλὴ ποδοβολή,
κι άρματ', ἅρματα ταράζουν;
Ἐπετάχτηκες ἐσύ!
94η
Ἅ, τὸ φῶς ποὺ σὲ στολίζει,
σὰν ἡλίου φεγγοβολῆ,
καὶ μακρίθεν σπινθηρίζει,
δὲν εἶναι, ὄχι, ἀπὸ τὴ γῆ.
95η
Λάμψιν ἔχει ὅλη φλογώδη
χεῖλος, μέτωπο, ὀφθαλμός•
φῶς τὸ χέρι, φῶς τὸ πόδι,
κι ὅλα γύρω σου εἶναι φῶς.
96η
Τὸ σπαθί σου ἀντισηκώνεις,
τρία πατήματα πατᾷς,
σὰν τὸν πύργο μεγαλώνεις,
κι εἰς τὸ τέταρτο κτυπᾷς.
97η
Μὲ φωνὴ ποὺ καταπείθει
προχωρώντας ὁμιλεῖς:
«Σήμερ', ἄπιστοι, ἐγεννήθη,
ναί, τοῦ κόσμου ὁ Λυτρωτής.
98η
Αὐτὸς λέγει, ἀφοκρασθεῖτε
«Ἐγὼ εἴμ' Ἄλφα, Ὠμέγα ἐγώ•
πέστε, ποὺ θ' ἀποκρυφθεῖτε
ἐσεῖς ὅλοι, ἂν ὀργισθῶ;
99η
Φλόγα ἀκοίμητήν σας βρέχω,
πού, μ' αὐτὴν ἂν συγκριθῇ
κείνη ἡ κάτω ὀποῦ σας ἔχω,
σὰν δροσιὰ θέλει βρεθεῖ.
100η
Κατατρώγει, ὠσὰν τὴ σχίζα,
τόπους ἄμετρα ὑψηλούς,
χῶρες, ὅρη ἀπὸ τὴ ρίζα,
ζῶα καὶ δέντρα καὶ θνητούς.
101η
Καὶ τὸ πᾶν τὸ κατακαίει,
καὶ δὲν σώζεται πνοή,
πάρεξ τοῦ ἄνεμου ποὺ πνέει
μὲς στὴ στάχτη τὴ λεπτή».
102η
Κάποιος ἤθελε ἐρωτήσει
Τοῦ θυμοῦ Τοῦ εἴσ' ἀδελφή;
Ποιὸς εἴν' ἄξιος νὰ νικήσῃ
ἢ μὲ σὲ νὰ μετρηθῇ;
103η
Ἡ γῆ αἰσθάνεται τὴν τόση
τοῦ χεριοῦ σου ἀνδραγαθιά,
ποὺ ὅλην θέλει θανατώσῃ
τὴ μισόχριστη σπορά.
104η
Τὴν αἰσθάνονται καὶ ἀφρίζουν
τὰ νερά, καὶ τ' ἀγρικῶ
δυνατὰ νὰ μουρμουρίζουν
σὰν ρυάζετο θηριό.
105η
Κακορίζικοι, ποὺ πᾶτε
τοῦ Ἀχελώου μὲς στὴ ροῆ
καὶ πιδέξια πολεμᾶτε
ἀπὸ τὴν καταδρομὴ
106η
νὰ ἀποφύγετε; Τὸ κύμα
ἔγινε ὅλο φουσκωτό•
ἐκεῖ εὑρήκατε τὸ μνῆμα
πρὶν νὰ εὑρεῖτε ἀφανισμό.
107η
Βλασφημάει, σκούζει, μουγκρίζει
κάθε λάρυγγας ἐχθροῦ,
καὶ τὸ ρεῦμα γαργαρίζει
τὲς βλασφήμιες τοῦ θυμοῦ.
108η
Σφαλερὰ τετραποδίζουν
πλῆθος ἄλογα, καὶ ὀρθὰ
τρομασμένα χλιμιντρίζουν
καὶ πατοῦν εἰς τὰ κορμιά.
109η
Ποιὸς στὸ σύντροφον ἀπλώνει
χέρι, ὠσὰν νὰ βοηθηθῇ•
ποιὸς τὴ σάρκα τοῦ δαγκώνει
ὅσο ποὺ νὰ νεκρωθῇ.
110η
Κεφαλὲς ἀπελπισμένες,
μὲ τὰ μάτια πεταχτά,
κατὰ τ' ἄστρα σηκωμένες
γιὰ τὴν ὕστερη φορά.
111η
Σβιέται -αὐξαίνοντας ἡ πρώτη
τοῦ Ἀχελώου νεροσυρμῆ-
τὸ χλιμίντρισμα καὶ οἱ κρότοι
καὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ γογγυσμοί.
112η
Ἔτσι ν' ἄκουα νὰ βουίξῃ
τὸν βαθὺν Ὠκεανό,
καὶ στὸ κύμα του νὰ πνίξῃ
κάθε σπέρμα ἀγαρηνό!
113η
Καὶ ἐκεῖ ποὺ 'ναι ἡ Ἁγία Σοφία
μὲς στοὺς λόφους τοὺς ἑπτά,
ὅλα τ' ἄψυχα κορμιά,
βραχοσύντριφτα, γυμνά,
114η
σωριασμένα νὰ τὰ σπρώξῃ
ἡ κατάρα τοῦ Θεοῦ,
κι ἀπ' ἐκεῖ νὰ τὰ μαζώξῃ
ὁ ἀδελφὸς τοῦ Φεγγαριοῦ.
115η
Κάθε πέτρα μνῆμα ἂς γένει,
κι ἡ Θρησκεία κι ἡ Ἐλευθεριὰ
μ' ἀργὸ πάτημα ἂς πηγαίνει
μεταξύ τους καὶ ἂς μετρά.
116η
Ἕνα λείψανο ἀνεβαίνει
τεντωτό, πιστομητό,
κι ἄλλο ξάφνου κατεβαίνει
καὶ δὲν φαίνεται, καὶ πλιὸ
117η
καὶ χειρότερα ἀγριεύει
καὶ φουσκώνει ὁ ποταμός•
πάντα, πάντα περισσεύει•
πολὺ φλοίσβισμα καὶ ἀφρός.
118η
Ἅ, γιατί δὲν ἔχω τώρα
τὴ φωνὴ τοῦ Μωυσῆ;
Μεγαλόφωνα τὴν ὥρα
ὀποῦ ἐσβιοῦντο οἱ μισητοί,
119η
τὸ Θεὸν εὐχαριστοῦσε
στοῦ πελάου τὴ λύσσα ἐμπρός,
καὶ τὰ λόγια ἠχολογοῦσε
ἀναρίθμητος λαός.
120η
Ἀκλουθάει τὴν ἁρμονία
ἡ ἀδελφὴ τοῦ Ἀαρῶν,
ἡ προφήτισσα Μαρία,
μ' ἕνα τύμπανο τερπνὸν
121η
καὶ πηδοῦν ὅλες οἱ κόρες
μὲ τσ' ἀγκάλες ἀνοικτές,
τραγουδώντας, ἀνθοφόρες,
μὲ τὰ τύμπανα κι ἐκειές.
122η
Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι
ποὺ μὲ βία μετράει τὴ γῆ.

Στροφές 123-138

Τα πολεμικά κατορθώματα στη θάλασσα, η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας κοντά στην Τένεδο και στο θρήνο για τον απαγχονισμό του Γρηγορίου Ε', όπως καταγράφεται στις στροφές 135 και 136, φαίνεται η προσήλωση του Σολωμού στην Ορθοδοξία.
123η
Εἰς αὐτήν, εἴν' ξακουσμένο,
δὲν νικιέσαι ἐσὺ ποτέ•
ὅμως, ὄχι, δὲν εἴν' ξένο
καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ.
124η
Τὸ στοιχεῖον αὐτὸ ξαπλώνει
κύματ' ἄπειρα εἰς τὴ γῆ,
μὲ τὰ ὁποῖα τὴν περιζώνει,
κι εἶναι εἰκόνα σου λαμπρή.
125η
Μὲ βρυχίσματα σαλεύει
ποὺ τρομάζει ἡ ἀκοή•
κάθε ξύλο κινδυνεύει
καὶ λιμνιώνα ἀναζητεῖ.
126η
Φαῖνετ' ἔπειτα ἡ γαλήνη
καὶ τὸ λάμψιμο τοῦ ἡλιοῦ,
καὶ τὰ χρώματα ἀναδίνει
τοῦ γλαυκότατου οὐρανοῦ.
127η
Δὲν νικιέσαι, εἴν' ξακουσμένο,
στὴν ξηρὰν ἐσὺ ποτέ•
ὅμως ὄχι δὲν εἴν' ξένο
καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ.
128η
Περνοῦν ἄπειρα τὰ ξάρτια,
καὶ σὰν λόγγος στριμωχτὰ
τὰ τρεχούμενα κατάρτια,
τὰ ὀλοφούσκωτα πανιά.
129η
Σῦ τὲς δύναμές σου σπρώχνεις,
καὶ ἀγκαλὰ δὲν εἴν' πολλές,
πολεμώντας, ἄλλα διώχνεις,
ἄλλα παίρνεις, ἄλλα καῖς.
130η
Μ' ἐπιθυμία νὰ τηράζῃς
δυὸ μεγάλα σὲ θωρῶ,
καὶ θανάσιμον τινάζεις
ἐναντίον τοὺς κεραυνό.
131η
Πιάνει, αὐξαίνει, κοκκινίζει,
καὶ σηκώνει μιὰ βροντή,
καὶ τὸ πέλαο χρωματίζει
μὲ αἰματόχροη βαφή.
132η
Πνίγοντ' ὅλοι οἱ πολεμάρχοι
καὶ δὲν μνέσκει ἕνα κορμί•
χαίρου, σκιὰ τοῦ Πατριάρχη,
ποὺ σὲ πέταξαν ἐκεῖ.
133η
Ἐκρυφόσμιγαν οἱ φίλοι
μὲ τσ' ἐχθρούς τους τὴ Λαμπρή,
καὶ τοὺς ἔτρεμαν τὰ χείλη
δίνοντάς τα εἰς τὸ φιλί.
134η
Κειες τὲς δάφνες ποὺ ἐσκορπίστε
τώρα πλέον δὲν τὲς πατεῖ,
καὶ τὸ χέρι ὀποῦ ἐφιλῆστε
πλέον, ἅ, πλέον δὲν εὐλογεῖ.
135η
Ὂλοι κλαψτε• ἀποθαμένος
ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐκκλησιάς•
κλάψτε, κλάψτε• κρεμασμένος
ὠσὰν νὰ 'τανε φονιάς!
136η
Ἔχει ὀλάνοικτο τὸ στόμα
π' ὧρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ
τ' Ἅγιον Αἷμα, τ' Ἅγιον Σῶμα•
λὲς πὼς θὲ νὰ ξαναβγῇ
137η
ἡ κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει,
λίγο πρὶν νὰ ἀδικηθῇ,
εἰς ὁποῖον δὲν πολεμήσει
καὶ ἠμπορεῖ νὰ πολεμῇ.
138η
Τὴν ἀκούω, βροντάει, δὲν παύει
εἰς τὸ πέλαγο, εἰς τὴ γῆ,
καὶ μουγκρίζοντας ἀνάβει
τὴν αἰώνιαν ἀστραπή.

Επίλογος, στροφές 139-158

Ο ποιητής συμβουλεύει τους αγωνιστές να απαλλαγούν από τη διχόνοια και προτρέπει τους δυνατούς της Ευρώπης να αφήσουν την Ελλάδα να ελευθερωθεί.
139η
Ἡ καρδιὰ συχνοσπαράζει.
Πλὴν τί βλέπω; Σοβαρὰ
νὰ σωπάσω μὲ προστάζει
μὲ τὸ δάκτυλο ἡ θεά.
140η
Κοιτάει γύρω εἰς τὴν Εὐρώπη
τρεῖς φορὲς μ' ἀνησυχιά•
προσηλώνεται κατόπι
στὴν Ἑλλάδα, καὶ ἀρχινά:
141η
«Παλληκάρια μου, οἱ πολέμοι
γιὰ σας ὅλοι εἶναι χαρά,
καὶ τὸ γόνα σας δὲν τρέμει
στοὺς κινδύνους ἐμπροστά.
142η
Ἀπ' ἐσᾶς ἀπομακραίνει
κάθε δύναμη ἐχθρική,
ἀλλὰ ἀνίκητη μιὰ μένει
ποὺ τὲς δάφνες σας μαδεῖ.
143η
Μία, ποὺ ὅταν ὠσὰν λύκοι
ξαναρχόστενε ζεστοί,
κουρασμένοι ἀπὸ τὴ νίκη,
ἄχ, τὸ νοῦ σᾶς τυραννεῖ.
144η
Ἡ Διχόνοια ποὺ βαστάει
ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερὴ
καθενὸς χαμογελάει,
«πάρ' το», λέγοντας, «καὶ σῦ».
145η
Κειο τὸ σκῆπτρο πού σας δείχνει
ἔχει ἀλήθεια ὡραία θωριά•
μὴν τὸ πιάστε, γιατί ρίχνει
εἱσὲ δάκρυα θλιβερά.
146η
Ἀπὸ στόμα ὀποῦ φθονάει,
παλληκάρια, ἂς μὴν πωθεῖ,
πὼς τὸ χέρι σας κτυπάει
τοῦ ἀδελφοῦ τὴν κεφαλή.
147η
Μὴν εἰποῦν στὸ στοχασμό τους
τὰ ξένα ἔθνη ἀληθινά:
«Ἐὰν μισοῦνται ἀνάμεσό τους
δὲν τοὺς πρέπει ἐλευθεριά».
148η
Τέτοια ἀφήστενε φροντίδα•
ὅλο τὸ αἷμα ὀποῦ χυθεῖ
γιὰ θρησκεία καὶ γιὰ πατρίδα
ὅμοιαν ἔχει τὴν τιμή.
149η
Στὸ αἷμα αὐτό, ποὺ δὲν πονεῖτε
γιὰ πατρίδα, γιὰ θρησκειά,
σᾶς ὁρκίζω, ἀγκαλισθεῖτε
σὰν ἀδέλφια γκαρδιακά.
150η
Πόσο λείπει, στοχασθεῖτε,
πόσο ἀκόμη νὰ παρθῇ•
πάντα ἡ νίκη, ἂν ἐνωθῇτε,
πάντα ἐσᾶς θ' ἀκολουθεῖ.
151η
Ὦ ἀκουσμένοι εἰς τὴν ἀνδρεία,
καταστῆστε ἕνα Σταυρὸ
καὶ φωνάξετε μὲ μία:
«Βασιλεῖς, κοιτάξτ' ἐδῶ!
152η
Τὸ σημεῖον ποὺ προσκυνᾶτε
εἶναι τοῦτο, καὶ γι' αὐτὸ
ματωμένους μας κοιτᾶτε
στὸν ἀγῶνα τὸ σκληρό.
153η
Ἀκατάπαυστα τὸ βρίζουν
τὰ σκυλιὰ καὶ τὸ πατοῦν
καὶ τὰ τέκνα τοῦ ἀφανίζουν,
καὶ τὴν πίστι ἀναγελοῦν.
154η
Ἐξ αἰτίας τοῦ ἐσπάρθη, ἐχάθη
αἷμα ἀθῶο χριστιανικό,
ποὺ φωνάζει ἀπὸ τὰ βάθη
τῆς νυκτός: Νὰ ἐκδικηθῶ.
155η
Δὲν ἀκοῦτε, ἐσεῖς εἰκόνες
τοῦ Θεοῦ, τέτοια φωνή;
Τώρα ἐπέρασαν αἰῶνες
καὶ δὲν ἔπαυσε στιγμή.
156η
Δὲν ἀκοῦτε; Εἰς κάθε μέρος
σὰν τοῦ Ἄβελ καταβοᾷ•
δὲν εἴν' φύσημα τοῦ ἀέρος
ποὺ σφυρίζει εἰς τὰ μαλλιά.
157η
Τί θὰ κάμετε; Θ' ἀφῆστε
νὰ ἀποκτήσωμεν ἐμεῖς
λευθεριάν, ἢ θὰ τὴν λύστε
ἐξ αἰτίας πολιτικῆς;
158η
Τοῦτο ἀνίσως μελετᾶτε
ἰδοὺ ἐμπρός σας τὸν Σταυρό:
Βασιλεῖς, ἐλᾶτε, ἐλᾶτε,
καὶ κτυπήσετε κι ἐδῶ!»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι




Ανακτήθηκε από «http://el.metapedia.org/m/index.php?title=Εθνικός_Ύμνος&oldid=123660»