Στέφανος Δέλτας

Ο Στέφανος Δέλτα Έλληνας νομομαθής, επιχειρηματίας-βαμβακέμπορος, δημοτικιστής λογοτέχνης και τραπεζίτης, γεννήθηκε το 1863 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στις 20 Ιουνίου 1947 στο σπίτι του στην Κηφισιά. Η κηδεία του έγινε στις 21 Ιουνίου 1947

Το 1895 παντρεύτηκε την εθνικίστρια λογοτέχνη Πηνελόπη Μπενάκη-Δέλτα, κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη και αδελφή του Αντώνη Μπενάκη. Από το γάμο τους γεννήθηκαν τρεις κόρες, η Σοφία, σύζυγος του Μιχαήλ Μαυρογορδάτου, που πέθανε στις 30 Αυγούστου 1977, η Βιργινία, αρχινοσοκόμος, σύζυγος του πολιτικού Αλεξάνδρου Ζάννα και γιαγιά του πολιτικού Αντώνη Σαμαρά, η οποία πέθανε στις 12 Δεκεμβρίου 1980 και η Αλεξάνδρα, σύζυγος του κτηματία Αντώνη Παπαδόπουλου .

Στέφανος Δέλτας

Βιογραφία

Καταγόταν από Φαναριώτικη οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Γεώργιος Δέλτα και μητέρα του η Σοφία Καραθεοδωρή, μέλος της οικογένειας Καραθεοδωρή. Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο στο Παρίσι, ενώ στη συνέχεια ασχολήθηκε με τις εμπορικές επιχειρήσεις. Πολέμησε στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και με την επιστροφή του εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του στην Αλεξάνδρεια. Το 1906 μαζί με το σύζυγο και τις κόρες του εγκαταστάθηκαν στη Φρανκφούρτη, όπου ανέλαβε τη διεύθυνση του γραφείου των επιχειρήσεων «Χωρέμη-Μπενάκη» και το 1913 επέστρεψαν στην Αίγυπτο όπου ο Στέφανος εργάστηκε στις επιχειρήσεις του πεθερού του έως το 1916, όταν η οικογένεια Δέλτα εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα.

Κοινωνική δράση

Μαζί με τον Εμμανουήλ Μπενάκη, πατέρα της συζύγου του Πηνελόπης Δέλτα, θεωρούνται οι πατέρες του Κολλεγίου Αθηνών, στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο του οποίου διετέλεσε ταμίας. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της Αγροτικής Τραπέζης, της οποίας διετέλεσε πρώτος διοικητής. Επίσης ήταν μέλος του συμβουλίου της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων [Ε.Α.Π.], ενός αυτόνομου οργανισμού με τεράστια περιουσιακά στοιχεία, αντιπρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Αθηνών για περισσότερα από 25 χρόνια καθώς και ευεργέτης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, του οποίου η Πηνελόπη Δέλτα ήταν μεγάλη ευεργέτις, πρόεδρος και ευεργέτης του Π.Ι.Κ.Π.Α., μέλος στο διοικητικό συμβούλιο του Ελληνοαιγυπτιακού Συνδέσμου, σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος και το 1931 ήταν Εντεταλμένος Σύμβουλος της Τράπεζας της Ανατολής.

Μοιράστηκε με την Πηνελόπη Δέλτα το πάθος για τη διαπαιδαγώγηση των Ελληνόπουλων και για το λόγο αυτό δημιούργησε το Ταμείο Υποτροφιών του Κολεγίου Αθηνών, που ήταν προϊόν της δικής του εμπνεύσεως. Ο γάμος του Στέφανου με την Πηνελόπη Δέλτα ήταν η λύτρωση της από το οικογενειακό περιβάλλον, όμως εντάσσονταν στα πλαίσια των οικονομικών συμφερόντων και συμμαχιών που εφάρμοζε ο πεθερός του Εμμανουήλ Μπενάκης. Αν και η Πηνελόπη τον εκτιμούσε και σεβόταν, γιατί «...ήταν τίμιος, εργατικός και πολύ μορφωμένος», ο γάμος τους πέρασε κρίσεις, ειδικά όταν η Πηνελόπη -το Φεβρουάριο του 1905 μέσω της εξαδέλφης της Πηνελόπης Φωτιάδη, γνώρισε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και σύναψε ερωτικό δεσμό με τον Ίωνα Δραγούμη, δεσμό τον οποίο του αποκάλυψε. Η ενέργειά της δεν βοήθησε την κατάσταση, καθώς δεν κατάφερε να εξασφαλίσει διαζύγιο και η σχέση τους οδηγήθηκε σε αδιέξοδο.

Κολέγιο Αθηνών

Την ιδέα για τη δημιουργία του είχε ομάδα Ελλήνων, μεταξύ τους ο Εμμανουήλ Μπενάκης και ο Στέφανος Δέλτας, προς τιμήν των οποίων έχει δοθεί το όνομα τους στο κεντρικό σχολικό κτίριο και στις αθλητικές εγκαταστάσεις του σχολείου. Το σχολείο εί­χε ως πρότυπο την περίφημη Ροβέρτειο Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και το σπέρμα της ιδέας μεταφέρθηκε με τον ξεριζωμό της Μικρα­σιατικής καταστροφής. Βασικός του υποστηρικτής και αρωγός υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος όταν εγκαινίασε ως πρωθυπουργός το «Μπενάκειο» κτίριο, είπε, «..Εις τό εκπαιδευτήριον, όπου γίνεται ή συνεργασία του αρχαίου Ελ­ληνικού πνεύματος καί των σημερινών ιδεωδών της μεγάλης Βορειο-Αμερικανικής Δημοκρατίας, εις το Κολλέγιον τούτο, οι μαθηταί λαμβάνουν τήν μόρφωσιν του πνεύματος καί της ψυχής, χαλυβδώνουν την θέλησιν και δυναμώνουν τό σώμα των, ώστε να κατορθώσουν μίαν ήμέραν, εξερχόμενοι από το Κολλέγιον, να είναι χρήσιμοι εις εαυτούς και τους περί αυτούς, αλλά και γενικώτερα εις την πατρίδα...».

Ιδρύθηκε το 1925 και πρωτολειτούργησε σε ένα οίκημα στην οδό Άνδρου 18 στην Αθήνα. Πρώτος μαθητής του, στις 12 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου, ενεγράφη ο Κωνσταντινουπολίτης Ηλίας Ηλιάσκος και οι 15 αρχικά μαθητές, έφτασε στο τέλος του μήνα στον αριθμό των 30, μεταξύ τους 6 πρόσφυγες από την Κωνσταντινού­πολη και 5 από τη Μικρά Ασία, 9 παιδιά από την επαρχία, 5 από το εξωτερικό και 5 από την Αθήνα. Όπως πίστευε ο Στέφανος Δέλτας, «...Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το περιβάλλον της κατοικίας, ο «αέρας» όπου ζει κανείς, επηρεάζει το χαρακτήρα και την ψυχή του. Άλλος γίνεται ο άντρας όταν παιδί έζησε π.χ. σε μέρος ανήλιο, μελαγ­χολικό, στενόχωρο, πολυθόρυβο, άλλος όταν ανέπνευσε κάμποσα χρόνια αέρα καθαρό, χάρηκε γύ­ρω του φυσική ομορφιά»'.

Στην πρώτη Ιδρυτική Επιτροπή του Κολλεγίου Αθηνών –που αποτέλεσε και το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος– μέλη της ήταν Έλληνες και Αμερικανοί φιλέλληνες, ενώ η σύνθεση του ήταν ,
Επαμεινώνδας Χαρίλαος, Πρόεδρος
Bert Hodge Hill, Αντιπρόεδρος
Στέφανος Δέλτα, Ταμίας
Σταύρος Παπαδάκης, Γραμματέας
Εμμανουήλ Μπενάκης
Πέτρος Καλλιγάς
Harold Jaquith
Νικόλαος Κυριακίδης.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνοαμερικανικού Εκπαι­δευτηρίου αποφάσισε το 1926 την αγορά εκτάσεως σε εξοχική περιοχή της Αθήνας, έχοντας εξερευνήσει τοποθεσίες, από τη Χερσόνησο Βουλιαγμένης και το Ελληνικό, στο χώρο του μετέ­πειτα αεροδρομίου, μέχρι το Μαρούσι, την Εκάλη και τη Μαγκουφάνα, ώσπου να καταλήξουν στο Ψυχικό. Τα αρχικά σχέδια για τις εγκαταστάσεις εκπονήθηκαν από τον Αμερικανό αρχι­τέκτονα Στιούαρτ Τόμπσον, που έχει σχεδιάσει και τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθήνας, όμως απορρίφθηκαν λόγω υψηλού κόστους και το έργο ανατέθηκε σε τρεις Έλληνες αρχιτέκτονες, τους Κ. Κυριακίδη, Κ. Σγούτα και Ν. Σούλη. Οι αρχικές προσόψεις που σχεδίασαν και αυτοί, χαρακτηρίστηκαν «μαυσωλειακής μεγαλο­πρέπειας οι περισσότερες» και απορρίφθηκαν, για να γίνουν «απλούστερης και καθαρότερης μορ­φής». Τη δαπάνη για την ανέγερση των εγκαταστάσεων ανέλαβαν ο Στέφανος Δέλτας και ο πεθερός του Εμμανουήλ Μπενάκης.

Το «Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτι­κό Ίδρυμα», το γνωστό ως Κολέγιο Αθηνών, εγκαινιάστηκε στις 27 Μαρτίου 1927 στο Ψυχικό, με τεχνητή έκρηξη για τη διάνοιξη των θεμελίων του, παρουσία του Παύλου Κουντουριώτη, Προέδρου της Δημο­κρατίας, του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, αλλά και του Αμερικανού πρέ­σβη στην Αθήνα. Σημαντικό ρόλο στην διοίκηση του ιδρύματος διαδραματίζει το «Συμβούλιο των Επιτρόπων», με έδρα τη Νέα Υόρκη και μέλη διακεκριμένους Αμερικανούς, ενώ το Κολέγιο διοικήθηκε επί δεκαετίες από τον Αμερικανό εκπαιδευ­τικό Όμηρο Ντέιβις [Homer Davis].

Σύμφωνα με γραπτό του Στέφανου Δέλτα, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1932, «....Αποστολή του Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος είναι να προσφέρει παιδεία ανωτάτου επιπέδου -με διεθνή κριτήρια- στους πιο άξιους και να καλλιεργεί στους μαθητές του εκείνες τις ικανότητες της ψυχής, του σώματος και του πνεύματος που είναι αναγκαίες για κάθε υπεύθυνο πολίτη της Ελλάδας και του κόσμου: Ηθικό σθένος, πνευματική πειθαρχία, ανθρωπιά και κατανόηση, ακλόνητη αφοσίωση στη δικαιοσύνη και στην αλήθεια. Σκοπός μας είναι να εμφυσήσουμε στους μαθητές, με τη διδασκαλία και με το παράδειγμα, ισχυρή αίσθηση του μέτρου, επιζητώντας με τον τρόπο αυτό να τους εξασφαλίσουμε δεσμούς μεταξύ γνώσεως και κρίσεως και τη διασύνδεση πνευματικής ικανότητας και υπευθυνότητας. Έτσι, τιμούμε τις διαχρονικές αξίες τις ενσαρκωμένες στην παράδοση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής. Έτσι, καλλιεργούμε βαθύ σεβασμό για την Ελληνική κληρονομιά σε όλο τον πλούτο και την πολυπλοκότητά της....»

Το σπίτι στην Κηφισιά

Η οικία της οικογένειας Δέλτα στην Κηφισιά, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Εμμανουήλ Μπενάκη 38 και Δέλτα. Κτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και το 1912 πουλήθηκε στον Εμμανουήλ Μπενάκη, από τον πρώτο ιδιοκτήτη της τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Λύτσικα, με καταγωγή από την Αλεξάνδρεια, που το 1914 το μεταβίβασε στην κόρη του. Η οικογένεια Δέλτα το κατοίκησε από το 1916 και στη διάρκεια των χρόνων φιλοξενούσε ανθρώπους του πνεύματος αλλά και πολιτικούς, όπως ο Νικόλαος Πλαστήρας, και τον οποίο αναζήτησαν εκεί τη νύχτα της 2ας Οκτωβρίου 1925, τα αποσπάσματα του δικτάτορα Θεόδωρου Πάγκαλου, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν καλεσμένος της, όταν αποχωρώντας τη νύχτα της 6ης Ιουνίου 1933, έγινε η εναντίον του δολοφονική απόπειρα.

Το σπίτι είναι σήμερα ανοιχτό σε επισκέψεις του κοινού και αποτελεί δείγμα της όψιμης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ού αιώνα, με δάνεια στοιχεία μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής με πυργο-κλιμακοστάσιο. Η οικογένεια κατασκεύασε επιπλέον ένα πρόκτισμα προκειμένου να επεκταθεί ο χώρος εργασίας της Πηνελόπης Δέλτα και εγκατέστησε έναν εξωτερικό ανελκυστήρα, ενώ στην είσοδο υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα όπου αναγράφεται «Οικία Δέλτα». Στο εσωτερικό του επικρατούν οι λιτές γραμμές με ξύλινες επενδύσεις, χωρίς γύψινες διακοσμήσεις. Το κτίριο ανήκει πλέον στο Μουσείο Μπενάκη, ως δωρεά εν ζωή της τρίτης κόρης του ζεύγους Δέλτα, της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, και στο υπόγειο και στον πρώτο όροφο στεγάζεται το Τμήμα Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου, ενώ στο ισόγειο λειτουργεί έκθεση με τίτλο «Η Πηνελόπη Δέλτα και ο κόσμος της», στην οποία υπάρχουν φωτογραφίες, έγγραφα, επιστολές, προσωπικά αντικείμενα του ζεύγους Δέλτα, τα εξώφυλλα των βιβλίων της, αλλά και το γράμμα που άφησε στα παιδιά της πριν αυτοκτονήσει.

Το τέλος του

Σύμφωνα με τον δισέγγονο του Αλέκο Π. Ζάννα, «...Χωρίς τον Στέφανο Δέλτα δεν θα είχαμε τη συγγραφέα Π.Σ. Δέλτα...». Ο Στέφανος Δέλτας τιμήθηκε από το Κολέγιο Ψυχικού και την ημέρα της κηδείας του το φέρετρό του ήταν σκεπασμένο με την σημαία του Κολεγίου, ενώ δίπλα από το κτίριο των εγκαταστάσεων του Ιδρύματος στο Ψυχικό υπάρχει δρόμος που φέρει το όνομά του.

Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Κολεγίου Αθηνών , η σχολική χρονιά 2013-14 ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του καθώς συμπληρώθηκαν 150 έτη από τη γέννησή του και η μνήμη του τιμήθηκε σε όλη τη διάρκεια του έτους στο Ελληνοαμερικανικό εκπαιδευτικό ίδρυμα. Σε ομιλία του στο θέατρο του κολεγίου, όπου πραγματοποιήθηκε σχετική εκδήλωση, ο Αλέξανδρος Σαμαράς, πρόεδρος του Κολεγίου Αθηνών, μιλώντας στις 7 Μαΐου 2014, είπε ότι ο Στέφανος Δέλτα, ήταν «...Πατέρας των εκπαιδευτικών ιδεών που μετουσιώθηκαν στο επταετές ρηξικέλευθο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της δεκαετίας του 1930 που αποτελεί την πυξίδα, οδηγό της ξεχωριστής πορείας και προσφοράς του κολεγίου Αθηνών επί σχεδόν 90 χρόνια...». Διέθετε «....Παιδεία ανωτάτου επιπέδου με διεθνή κριτήρια, ηθικό σθένος, πνευματική πειθαρχία, ανθρωπιά και κατανόηση...{...}...πατέρας του κολεγίου Αθηνών και του κολεγίου Ψυχικού με αυτές τις αρχές και αυτή τη φιλοσοφία για την εκπαίδευση έδειξε και εξακολουθεί να δείχνει το δρόμο της γνώσης και της πνευματικής καλλιέργειας σε χιλιάδες νέους...»

Εργογραφία

Ήταν μελετητής της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας κι ασχολήθηκε με μεταφράσεις, κυρίως των Στωϊκών φιλοσόφων, ενώ επηρέασε σημαντικά την πνευματική εξέλιξη της Πηνελόπης Δέλτα, καθώς την έφερε σε επαφή με πρωτοπόρους της εποχής της αλλά και δημοτικιστές συγγραφείς και διανοούμενους. Με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση του, η Πηνελόπη έγινε μέλος στον «Εκπαιδευτικό Όμιλο», όπου γνωρίστηκε και συνεργάστηκε με τους περισσότερους από τους δημοτικιστές της εποχής της, τον Κωστή Παλαμά, τον Αργύρη Εφταλιώτη, τον Αλέξανδρο Πάλλη, τον Αλέξανδρο Δελμούζο, το Δημήτριο Γληνό, τον Πέτρο Βλαστό, το Γιάννη Βλαχογιάννη, το Μανόλη Τριανταφυλλίδη και με το Γιάννη Ψυχάρη.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Eλληνοαμερικανικόν Eκπαιδευτικόν Ίδρυμα Kολλέγιο Αθηνών-Κολλέγιο Ψυχικού Ετήσια Έκθεση 2010-11]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org