Σταύρος Πλακίδης

Ο Σταύρος Μ. Πλακίδης, Έλληνας εθνικιστής με Μικρασιατική καταγωγή, κορυφαίος αστρονόμος και μαθηματικός του 20ού αιώνα, καθηγητής της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμος προϊστάμενος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πιστός Ορθόδοξος Χριστιανός σταθερά αντίθετος στην υλιστική θεωρία του κομμουνισμού, ενεργό και εξέχων μέλος του σωματείου «Χριστιανική Ένωσις Επιστημόνων» και αρθρογράφος στις «Ακτίνες», το περιοδικό του σωματείου, γεννήθηκε στις 10/22 Μαΐου 1893 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στις 30 Ιανουαρίου 1991 στην Αθήνα.

Ήταν έγγαμος και από το γάμο του έγινε πατέρας.

Σταύρος Πλακίδης

Βιογραφία

Ο Σταύρος Πλακίδης φοίτησε και αποφοίτησε με άριστα από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως και στις 11 Σεπτεμβρίου 1911 τιμήθηκε με χρηματικό βραβείο για την διάκριση του στον Σεβαστοπούλειο Αγώνα Κωνσταντινουπόλεως. Μετά την αποφοίτηση του από την Μεγάλη του Γένους Σχολή, με βαθμό «Πάνυ Καλώς πέντε» , και ως τον Δεκέμβριο του 1915 σπούδασε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Επαγγελματική σταδιοδρομία

Στο τέλος του ίδιου μήνα, ο Πλακίδης που από τον Μάρτιο του 1914 έως τότε παρείχε άμισθη υπηρεσία, διορίστηκε τακτικός βοηθός στο Αστρονομικό Τμήμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το 1917 σύμφωνα με δική του μαρτυρία είχε αποφασίσει να ταξιδέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για επιστημονική ενημέρωση όμως δεν το κατάφερε καθώς δεν είχε υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατό. Το 1920 διορίσθηκε επιμελητής του Εργαστηρίου Αστρονομίας και Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου. Υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικού και το 1923 αφυπηρέτησε και αναδιορίστηκε βοηθός με καθήκοντα Τμηματάρχου του Αστρονομικού Τμήματος. Στις 5 Μαρτίου 1927 προήχθη σε έκτακτο αστρονόμο και το 1928 ανέλαβε επιμελητής του εργαστηρίου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου. Ύστερα από πρόταση του Δημητρίου Αιγινήτη και με υποτροφία του «Κοργιαλεννείου Κληροδοτήματος», ο Πλακίδης στάλθηκε στη Δυτική Ευρώπη, όπου επισκέφθηκε και εργάσθηκε επί δύο χρόνια σε πολλά αστεροσκοπεία και Α.Ε.Ι. της Αγγλίας, της Γαλλίας της Γερμανίας, αλλά και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, μεταξύ τους τα αστεροσκοπεία Greenwich, Cambridge, Paris, Strasbourg, και Heidelberg, ενώ στο Cambridge διετέλεσε και βοηθός του «πατέρα της Αστροφυσικής» Άρθουρ Στάνλεϋ Έντινγκτον.

Στις 2 Απριλίου 1931 ο Πλακίδης αναγορεύθηκε διδάκτορας υπό την επίβλεψη του καθηγητή Δημητρίου Αιγινήτη, καταθέτοντας διατριβή με τίτλο «Επί των ανωμαλιών της περιόδου των μακράς περιόδου μεταβλητών αστέρων» και παράλληλα του ανατέθηκαν καθήκοντα διευθυντή του Αστρονομικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενώ στις 17 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου προήχθη σε Τακτικό Αστρονόμο. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1935, μετά το θάνατο του Αιγινήτη, ο Πλακίδης εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής της Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και στις 28 Μαΐου ανέλαβε διδακτικά καθήκοντα. Ο Πλακίδης διατέλεσε μέλος της «Γεωδαιτικής και Γεωφυσικής Επιτροπής του Κράτους» και το 1937, με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε ο «Αστρονομικός Σταθμός» στην κορυφή του λόφου «Κουφού» στην Πεντέλη, το γνωστό σήμερα ανεπίσημα και ως «Αστεροσκοπείο Πεντέλης». Το έτος 1939 ο Πλακίδης μετακόμισε με την οικογένεια του και εγκαταστάθηκε στον Αστρονομικό Σταθμό της Πεντέλης, όπου παρέμειναν καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής και του Β' Παγκοσμίου πολέμου. Η περιοχή αποτέλεσε θέατρο συγκρούσεων του Ελληνικού στρατού με ομάδες κομμουνιστικών συμμοριών και ο Πλακίδης με κίνδυνο της ζωής του κατόρθωσε να διασώσει τα επιστημονικά όργανα, την βιβλιοθήκη και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία του παρατηρητηρίου.

Το 1946 ο Πλακίδης ίδρυσε την «Ελληνική Αστρονομική Ένωση» για την εκλαΐκευση της Αστρονομίας στην Ελλάδα, ενώ το σημαντικότερο μέλημά του ήταν η μεταφορά του συνόλου των αστρονομικών παρατηρήσεων από το κέντρο των Αθηνών στην Πεντέλη. Το 1952 ταξίδεψε ως αρχηγός Ελληνικής αστρονομικής αποστολής στο Σουδάν για την παρατήρηση και μελέτη της ολικής εκλείψεως Ηλίου στις 25 Φεβρουαρίου της χρονιάς εκείνης. Τον Μάρτιο του 1954 ο Πλακίδης ως υπότροφος του ιδρύματος Fulbright επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου παρέμεινε ως τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου εργαζόμενος σε Αστεροσκοπεία . Με δική του φροντίδα και αίτηση, στις 25 Μαΐου 1956, το Αστεροσκοπείο αποδέχθηκε δωρεά του Πανεπιστημίου Cambridge και εγκατέστησε το τηλεσκόπιο Newall στον σταθμό της Πεντέλης τον οποίο ανέπτυξε ως αστρονομικό σταθμό και μετέτρεψε σε σύγχρονο παρατηρητήριο. Στις 31 Αυγούστου 1964 ο Πλακίδης αποχώρησε από την καθηγητική έδρα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τον τίτλο του ομοτίμου καθηγητού, και από την θέση του Προϊσταμένου του Αστρονομικού Ινστιτούτου, με τον τίτλο του Επιτίμου, καθώς καταλήφθηκε από το όριο ηλικίας. Ο Πλακίδης σε συνεργασία με τον Δημήτριο Κασσάπη, επιμελητή στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, εισηγήθηκε στην Μαριάνθη Σίμου την αδελφή του Ευγένιου Ευγενίδη, την δημιουργία του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, ενός από τα πλέον σύγχρονα Πλανητάρια της εποχής του, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 7 Ιουνίου 1966, από τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β'. Το 1962, με προτροπή του Πλακίδη προσελήφθη ως πρώτος διευθυντής του Πλανηταρίου, ο τότε καθηγητής Μαθηματικών της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Δημήτριος Κωτσάκης, με σύμβουλο τον Πλακίδη.

Επιστημονικό έργο

Ο Πλακίδης, που υπήρξε κυρίως παρατηρησιακός αστρονόμος, παρατήρησε τις διαβάσεις του πλανήτη Ερμή το 1924 και το 1927, τους άλλους πλανήτες (ιδίως τον Δία, τον Κρόνο και τον Άρη, όλους (περισσότερους από 50) τους κομήτες που εμφανίσθηκαν από το έτος 1920 μέχρι τον θάνατό του, πολλούς αστεροειδείς και βροχές διαττόντων, αλλά και πλήθος μεταβλητών αστέρων μακράς περιόδου, πάνω στους οποίους εξετέλεσε σειρές χιλιάδων παρατηρήσεων, για τις οποίες τιμήθηκε με μετάλλιο από τη γαλλική κυβέρνηση. Η θεωρητική μελέτη αυτών των αστέρων απετέλεσε και το θέμα διατριβής του και συνεργασίας με τον Έντινγκτον. Συμμετείχε σε διεθνή αστρονομικά συνέδρια, όπως της Στοκχόλμης το 1938, του Μπέρκλεϊ το 1961 και άλλα. Υπήρξε μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών, όπως της Αστρονομικής Εταιρείας της Γαλλίας (από το 1918), της Γαλλικής Ενώσεως Παρατηρητών Μεταβλητών Αστέρων (από το 1923), της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας, από το 1929, καθώς και της Αμερικανικής Αστρονομικής Ενώσεως.

Συγγραφικό έργο

Ο καθηγητής Πλακίδης έγραψε επιστημονικές αστρονομικές εργασίες και εκατοντάδες εκλαϊκευτικά άρθρα, που δημοσιεύτηκαν σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Μελέτες του βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα ελληνικά περιοδικά, ιδίως στην επιθεώρηση «Ήλιος» και το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου», των οποίων διετέλεσε τακτικός συνεργάτης. Ο Πλακίδης δημοσίευσε τα έργα:

• «Πρακτική Αστρονομία», το 1958, δίτομο έργο,
• «Μαθηματική Αστρονομία»,
• «Φυσική Αστρονομία», δίτομο έργο, το 1964, προοριζόμενα για φοιτητές και σπουδαστές.
• «Η Αστρονομία και το Βυζάντιον»,
• «Ο αστήρ της Βηθλεέμ»,
• «Η αστρονομία και το θρησκευτικόν συναίσθημα», το 1937, εκδόσεις «Βιβλιοθήκη Ακαδημαϊκού Κοινωνικού Συνδέσμου»,
• «Ο γαλαξίας και η σχέσις αυτού προς το σύμπαν», το 1939,
• «Αι σύγχρονοι Αστρονομικαί έρευναι και η συμβολή της Ελλάδος εις την διεθνήν συνεργασίαν», Αθήναι 1947,
• «Λαϊκή Αστρονομία», το 1948, εκδότης «Κακουλίδης»,
• «Οι μεταβλητοί αστέρες και ο τρόπος παρατήρησης αυτών», Αθήναι 1948,
• «Ο κομήτης Whipple-Fedtka (1942)», Αθήναι 1948
• «Τρεις μεγάλοι ερευνηταί A. S. Eddington, J. H. Jeans, E. A. Milne», το 1953, με την συνεργασία του Δημητρίου Κωτσάκη, εκδοτικός οίκος «Δαμασκός»,
• «Η μυθολογία, η ονοματολογία και τα αξιοπαρατήρητα των αστερισμών», 976 σελίδες, Αθήνα 1974, εκδόσεις «Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων». Στο έργο του ο Πλακίδης παραθέτει νέα στοιχεία κι άγνωστες -ως τότε, πληροφορίες.

Εθνική & Χριστιανική δράση

Ο Πλακίδης, που ήταν ενεργός εθνικιστής και πιστός Ορθόδοξος Χριστιανός σταθερά αντίθετος στην υλιστική θεωρία του κομμουνισμού, υπήρξε ενεργό και εξέχων μέλος του σωματείου «Χριστιανική Ένωσις Επιστημόνων» και αρθρογραφούσε στις «Ακτίνες», στο περιοδικό του σωματείου . Στην Ένωση συμμετείχαν προσωπικότητες των Επιστημών όπως ο εθνικιστής Αλέξανδρος Τσιριντάνης, καθηγητής της Νομικής σχολής Αθηνών, ο Γεώργιος Ράμμος, καθηγητής στην ίδια Σχολή, ο εθνικιστής ψυχίατρος Αρίστος Ασπιώτης και άλλοι. Το 1949 ο Πλακίδης συμμετείχε ως Αντιπρόεδρος στο Διοικητικό Συμβούλιο του σωματείου «Το Ελληνικόν Φώς», που ίδρυσε η Αδελφότητα Θεολόγων «Ζωή» και το οποίο ανέλαβε διαφωτιστική δράση στις τάξεις της Ελληνικής κοινωνίας στην τελευταία φάση του συμμοριτοπολέμου . Σχετικά με τη σχέση Θρησκείας και Επιστήμης ο Πλακίδης αναφέρει: «Τό θρησκευτικόν συναίσθημα καί τό ἐπιστημονικόν πνεῦμα οὐδόλως συγκρούονται μεταξύ τους, διότι ἡ θρησκεία καί ἡ ἐπιστήμη εἶναι δύο δρόμοι μέ διάφορον μέν ἀφετηρίαν, ἀλλά μέ κοινό τέρμα τήν Ἀλήθειαν· ἤ δύο βιβλία διηγούμενα εἰς ἰδίαν ἕκαστον γλῶσσαν τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ».

Ο Πλακίδης στην έρευνα του για το Άστρο της Βηθλεέµ αποφαίνεται: «...μπορούμε να πούµε ότι οποιαδήποτε φυσική ερμηνεία είναι αδύνατο να επαληθεύει απ’ άκρο σ’ άκρο το θαυμαστό ιστόρημα του ευαγγελιστή Ματθαίου, οποιαδήποτε όμως ερμηνεία και αν δεχθούμε, βασιζομένη στα παραπάνω αστρονομικά δεδομένα, δεν επιτρέπεται καμία αμφιβολία για το ότι όντως συνέβη εξαιρετικό αστρονομικό φαινόμενο κατά την Γέννηση, όπως και κατά την Σταύρωση του Χριστού. Η εξιστόρηση του γεγονότος αυτού δεν είναι απλή ποιητική επινόηση ή μυθική πλοκή, που έχει σα µόνο σκοπό την παρουσίαση των συνθηκών της ενανθρώπισης του Σωτήρα, αλλά αναμφισβήτητη ιστορική αφήγηση της πραγματικότητας, την οποία κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί αυθαίρετα και χωρίς να έχει την ικανότητα της απόδειξης του αντιθέτου στη βάσει επιχειρημάτων απτών και ακλόνητων...».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σεβαστοπούλειος Αγών Κωνσταντινουπόλεως
• Βιογραφικά στοιχεία του καθηγητή Πλακίδη
• Το Εθνικός Αστεροσκοπείον Αθηνών και το έργον του (1842-1965) Σταύρος Μ. Πλακίδης, Περιοδικό «Τεχνικά Χρονικά», Αύγουστος 1969, σελίδες 475η-485η.
• Η κατάκτησις της Σελήνης Σταύρος Μ. Πλακίδης, Περιοδικό «Τεχνικά Χρονικά», Αύγουστος 1971.

Διαβάστε τα λήμματα

• Ευσέβιος Ματθόπουλος
• Αλέξανδρος Τσιριντάνης
• Γεώργιος Ράμμος
• Θεόδωρος Μερτικόπουλος
• Αρίστος Ασπιώτης
• Σπυρίδων Καλλιάφας
• Ιωάννης Κολιτσάρας
• Κωνσταντίνος Κούρκουλας
• Κωνσταντίνος Χασάπης
• Δημήτριος Κωτσάκης

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org