Άγγελος Τερζάκης

Ο Άγγελος Τερζάκης, Έλληνας πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, γεννήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 1907 στο Ναύπλιο και πέθανε στις 3 Αυγούστου 1979 στην Αθήνα, από πνευμονικό οίδημα.

Ήταν παντρεμένος από το 1936 με τη Λουίζα Bογάσαρη, με την οποία απέκτησαν το 1938 ένα γιο, το Δημήτριο Τερζάκη.

Άγγελος Τερζάκης

Βιογραφία

Γονείς του ήταν ο Δημήτριος Τερζάκης, δήμαρχος Ναυπλίου και βουλευτής με απώτερη καταγωγή από την Κρήτη, που γεννήθηκε στον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, και η Αγγελική το γένος Πανοπούλου από τα Δολιανά Κυνουρίας, των οποίων ήταν το μόνο παιδί, με ιδιαίτερα ασθενικό οργανισμό. Το 1915 με την οικογένειά του εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όταν ο πατέρας του επανεκλέχθηκε βουλευτής Αργολιδοκορινθίας µε τους Φιλελευθέρους του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και από το φθινόπωρο του 1923, σπούδασε νομικά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου το 1927 αναγορεύτηκε διδάκτορας, ενώ από το 1929 έως το 1931 άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Το 1928 εξέδωσε το περιοδικό «Πνοή», το 1930 το περιοδικό «Λόγος» και το 1933 το περιοδικό «Ιδέα». Διετέλεσε από το 1937, Γραμματέας, καλλιτεχνικός και Γενικός διευθυντής, κυβερνητικός επίτροπος, διευθυντής δραματολογίου και διευθυντής της Δραματικής του Σχολής του Εθνικού Θεάτρου.

Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940, επιστρατεύθηκε και πολέμησε στην πρώτη γραμμή του Μετώπου, ενώ έγραψε το βιβλίο «Ελληνική Εποποϊία 1940-41», το οποίο αναφέρεται στην ιστορική αυτή περίοδο. Το 1951 συμμετείχε μαζί με άλλες σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Πέλος Κατσέλης και ο Γιώργος Θεοτοκάς, ως ιδρυτικό μέλος ώστε να δημιουργηθεί το «Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου», [Ε.Κ.Δ.Ι.Θ.]. Ταξίδεψε στη Ρουμανία το 1958, τη Σοβιετική Ένωση το 1959, τις Η.Π.Α. το 1966 και έδωσε διαλέξεις στα Πανεπιστήμια Princeton και Tufts, την Ουγγαρία το 1966 και το 1974 στη Γερμανία. Μετά την μεταπολίτευση τοποθετήθηκε µέλος του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού θεάτρου, από τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, τότε υπουργό πολιτισμού της κυβέρνησης εθνικής ενότητας.

Δημοσιογραφική διαδρομή

Αφοσιώθηκε από το 1931 στη λογοτεχνία και συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά όπου έδωσε πολλά δοκίμια και κριτικές μελέτες και από το 1945 ήταν συντάκτης της εφημερίδας «Καθημερινά Νέα» του Λουκή Ακρίτα, όπου στην αρχή δημοσίευε δύο κείμενα στην στήλη «Επιφυλλίδες» καθώς και θεατρικές κριτικές, ενώ από τις 13 Απριλίου 1945 ανέλαβε την καθημερινή στήλη του χρονογραφήματος, που είχε τίτλο «Στο φτερό της πέννας», αντικαθιστώντας τον Θράσο Καστανάκη που έφυγε για να διδάξει στο Παρίσι.

Στις 22 Ιανουαρίου 1947 άρχισε τη συνεργασία του με την εφημερίδα «Το Βήμα» και παράλληλα με τα άρθρα-δοκίμια που δημοσίευε κάθε Τετάρτη ως το 1979, διατηρούσε στήλες ως τακτικός επιφυλλιδογράφος και κριτικός θεάτρου. Τον Μάιο του 1963 ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού «Εποχές», που ήταν έκδοση του Δημοσιογραφικού οργανισμού Λαμπράκη και το 1966 διορίστηκε μορφωτικός Σύμβουλος του Υπουργείου Εξωτερικών. Με την επιβολή του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, διαμαρτυρόμενος για την επιβολή λογοκρισίας υπέγραφε από τις 7 Ιουνίου έως τις 29 Απριλίου 1970, όταν επανέφερε το όνομά του, με το ψευδώνυμο «Ερανιστής».

«Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών»

Στις 24 Απριλίου 1948, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος προσκάλεσε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στην οδό Πατησίων 47, λογοτέχνες της εποχής, με σκοπό να ιδρύσουν μία λογοτεχνική Εταιρία. Εκεί ο Λίνος Καρζής και μαζί του οι Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος, Νίκος Προεστόπουλος, Γεώργιος Ι. Φουσάρας και Γιάννης Χατζίνης, ανέλαβαν να φροντίσουν για τη σύνταξη και την έγκριση από το Πρωτοδικείο Αθηνών του Καταστατικού του σωματείου που αρχικά έφερε τον τίτλο «Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών», το οποίο αργότερα μετονομάσθηκε σε «Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών».

Περιλαμβάνεται μεταξύ των λογοτεχνών που στις αρχές Ιουνίου 1948 αφού αρχικά παραιτήθηκαν ο ίδιος καθώς και οι Κώστας Ουράνης, Ιωάννης Μ. Παναγιωτόπουλος και Πέτρος Χάρης, αποχώρησαν από την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» και δημιούργησαν στις 20 Ιουνίου 1948 την «Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών». Οι λογοτέχνες αυτοί εξέδωσαν ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε την 1η Ιουλίου 1948 στο περιοδικό «Νέα Εστία», με την οποία καταδίκαζαν την κομμουνιστική ένοπλη εξέγερση στην Ελλάδα:

«...[...] Οι υπογραφόμενοι λογοτέχνες διακηρύσσουν πως η ανταρσία, που σήμερα αιματοκυλίζει τον τόπο , είναι ένας αντεθνικός αγώνας που υποδαυλίζεται από ξένους και από τους ίδιους ξένους συντηρείται. Κάθε αληθινός Έλληνας (sic) έχει χρέος να πάρει απέναντί της αυτή τη σαφή στάση. Πράξεις σαν το παιδομάζωμα, την αρπαγή γυναικών και το σταύρωμα των ιερωμένων, βρίσκεται σε βαθιάν αντίθεση με τις ευγενικές παραδόσεις της φυλής μας . [...]...».

Εργογραφία

Το συνολικό έργο, μυθιστόρημα, διήγημα, δοκίμιο, κριτική, μετάφραση, φτάνει τους πενήντα, σχεδόν, τόμους και μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους, τη ρεαλιστική, τη συμβολική και τη ιστορική. Έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα, δραματικά έργα και κριτικά έργα και πρωτοεμφανίστηκε το 1925 με τη συλλογή διηγημάτων "Ο ξεχασμένος". Η γλώσσα του είναι στρωτή και ευχάριστη δημοτική, το ύφος του ρεαλιστικό, χωρίς να λείπει από αυτό και κάποια λυρική νότα. Δέχτηκε επιδράσεις από το Φρόιντ και τους μεγάλους Ρώσους πεζογράφους. Γενικά θεωρείται ο κυριότερος εκπρόσωπος του νεοελληνικού μυθιστορήματος.

Στη γραφή και τις λογοτεχνικές του εκφράσεις ήταν επηρεασμένος από συγγραφείς όπως ο Κνουτ Χάμσουν, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι αλλά και ο Δημοσθένης Βουτυράς, και για τους λόγους αυτούς, δημιούργησε πρόσωπα αδύναμα να αντιδράσουν. Έργα του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες και ο ίδιος μετέφρασε έργα των Τζόζεφ Κόνραντ, Μπεν Τζόνσον, Ανρί Μπεργκσόν και Ευριπίδη.

Διηγήματα

• «Ο ξεχασμένος», το 1925,
• «Φθινοπωρινή συμφωνία», το 1929,
• «Του έρωτα και του θανάτου», το 1943,
• «Η στοργή», το 1944,
• «Απρίλης, το βιβλίο του γιου μου», το 1946.

Μυθιστορήματα

Το μυθιστόρημά του «Δεσμώτες», μαζί με το αντίστοιχο ο «Πρίγκηπας» του Θράσου Καστανάκη, θεωρήθηκαν τα πρώτα πεζογραφήματα της γενιάς του '30, ενώ «Η παρακμή των Σκληρών», που επαινέθηκε από τον Κωστή Παλαμά.

• «Δεσμώτες», δίτομο έργο, το 1932,
• «Η παρακμή των σκληρών», το 1933,
• «Η μενεξεδένια πολιτεία», το 1937,
• «Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ», το 1945,
• «Ταξίδι με τον Έσπερο», το 1946,
• «Δίχως θεό», το 1951,
• «Μυστική ζωή», το 1957.

Θεατρικά

Θεατρικά του έργα παρουσιάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο, και από τους θιάσους, το 1942 του Αιμίλιου Βεάκη, το 1949 από Κατσέλη-Γληνού-Παρασκευά, το 1959 της Κατερίνας, το 1962 του Δημήτρη Χορν, το 1970 από το Πειραματικό Θέατρο» της Μαριέτας Ριάλδη, το 1995 από το «Αμφιθέατρο» του Σπύρου Ευαγγελάτου, και από άλλους θιάσους της Ελλάδας και του εξωτερικού.

• «Αυτοκράτωρ Μιχαήλ», το 1936,
• «Γαμήλιο εμβατήριο», το 1937,
• «Ο σταυρός και το σπαθί», το 1939,
• «Θεοφανώ», το 1953,
• «Νύχτα στη Μεσόγειο», το 1958,
• «Θωμάς ο δίψυχος», το 1962.

Δοκίμια

• «Προσανατολισμός στον αιώνα», το 1963,
• «Ελληνική εποποιία 1940-41», το 1964.

Το μυθιστόρημα των τεσσάρων

Στις 16 Φεβρουαρίου 1958 η εφημερίδα «Ακρόπολις», προανήγγειλε ότι από την Κυριακή 2 Μαρτίου 1958, θα ξεκινούσε η δημοσίευση μυθιστορήματος που έγινε γνωστό ως το «Το μυθιστόρημα των 4». Καθένας από τους τέσσερις συγγραφείς θα έγραφε επί μία εβδομάδα και θα συνέχιζε ο επόμενος, χωρίς να υπάρχει προσυνεννόηση για την πλοκή του, το οποίο η εφημερίδα χαρακτήριζε ως «…{…}…. πραγματική λογοτεχνική σκυταλοδρομία».

Πρώτος άρχισε με κλήρωση ο Στράτης Μυριβήλης, ο οποίος μιλάει για τους προδότες: «Ναι, ανάμεσα στους Έλληνες υπήρχαν μερικοί προδότες, το ελάχιστο εκείνο βιολογικό κατακάθι της κάθε φυλής. Όλοι τους όμως ήταν υποκείμενα ιδιοτελή, που πρόδιναν την πατρίδα τους κινημένοι από υλικό συμφέρον». Συνέχισε ο Μίτια Καραγάτσης, που γράφει ότι «..Ο πόλεμος είναι ένα φριχτό γεγονός έξω από τη θέλησή μας. Και μια φορά που θα γίνει κινείται μέσα σε μια δική του νομοτέλεια, μέσα σε μια δική του λογική που είναι έξω από κάθε λογική, μέσα σε μια δική του δικαιοσύνη που είναι η άρνηση της κάθε δικαιοσύνης..».

Ακολούθησε ο Τερζάκης που περιγράφει τις φιλόδοξες νεαρές «Ο κινηματογράφος τής είχε βάλει φωτιά στο αίμα. Εκείνη μια φορά ήταν ζωή, όπως τη βλέπεις στα κοσμικά φιλμ: δεξιώσεις, γουναρικά, διαδήματα, βίλες, καζίνα, κούρσες, κότερα...». Στις 26 Απριλίου ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα ο Ηλίας Βενέζης, ο οποίος αναφέρθηκε στους προλετάριους, «...Η ζωή στο λιμάνι, τόσο πρωί, έπαιρνε με τούτο το πλήθος που φώναζε το σκληρό της νόημα, το πρώτο. Ο αγώνας για το ψωμί, τον άρτον τον επιούσιον, ήταν πάνω απ όλα θεότητα που επόπτευε την κίνηση των ανθρώπων..».

Διακρίσεις

Στις 24 Απριλίου 1974 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ στη διάρκεια της παρουσίας του στα Ελληνικά γράμματα τιμήθηκε με

• το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου, το 1939,
• το Α΄Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1958, για τη «Μυστική Ζωή»,
• το βραβείο Δοκιμίου των «Δώδεκα» το 1964, για τον τόμο δοκιμίων «Προσανατολισμός στον αιώνα»,
• το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών το 1969, για τη δραματολογική μελέτη «Το μυστήριο του Ιάγου».

Στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων αλλά και στο Ναύπλιο υπάρχουν προτομές του συγγραφέα, φιλοτεχνημένες από τον γλύπτη Θεόδωρο Παπαγιάννη, ενώ στη γενέτειρά του υπάρχει και οδός με το όνομά του.

Στις 23 Νοεμβρίου 2007 με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του, διοργανώθηκε συμπόσιο , το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στην αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας», από το Megaron Plus σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο του βιβλιοπωλείου της «Εστίας», από τον οποίο κυκλοφορεί το σύνολο σχεδόν των τίτλων του στην Ελλάδα.

Εξωτερικές συνδέσεις

• Το αρχείο του Άγγελου Τερζάκη The American School of Classical Studies at Athens
• Αφιέρωμα στον Άγγελο Τερζάκη, Περιοδικό «Νέα Εστία, τεύχος 1718
• Άγγελος Τερζάκης Επτά ημέρες, Εφημερίδα «Η Καθημερινή
• Άγγελος Τερζάκης Εργογραφία, Εφημερίδα «Η Καθημερινή
• Άγγελος Τερζάκης Το Μαγγανοπήγαδο.blogspot.com
• Ο Άγγελος Τερζάκης ως δραματουργός

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org