Αβροτέλης Ελευθερόπουλος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Φιλόλαος Σελμπές ή Τσαβδάρογλου, γνωστός ως Αβραάμ ή Αβρακόμης [1] ή Αβροτέλης Ελευθερόπουλος, Έλληνας παραδοσιοκράτης, οπαδός της Βασιλείας και αντιμαρξιστής Φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και Πανεπιστημιακός καθηγητής, γεννήθηκε το 1869 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 1963 στην Αθήνα.

Αβροτέλης Ελευθερόπουλος [2]

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Σερμπέστογλου ή Τσαβδάρογλου από το Θαλάς της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία. Φοίτησε ως ρασοφόρος στη Μεγάλη Σχολή του Γένους όμως σε νεαρή ηλικία έχασε και τους δύο γονείς του, ενώ εκτοπίστηκε από τις Τουρκικές αρχές στην Καππαδοκία. Όταν αποφάσισε να πραγματοποιήσει σπουδές στην Ευρώπη, άλλαξε το επίθετό του σε Ελευθερόπουλος και σπούδασε φιλοσοφία και κοινωνιολογία από το 1892 έως το 1896, στο πανεπιστήμιο της Λειψίας, όπου το 1903, αναγορεύτηκε υφηγητής.

Πανεπιστημιακή σταδιοδρομία

Στο ακαδημαϊκό του ακροατήριο περιλαμβάνονταν ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο Βλαδίμηρος Λένιν, ο Πλεχάνωφ, ο Λέων Τρότσκι καθώς και ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης [3]. Το 1911 ήταν υποψήφιος [4] και διεκδίκησε, δίχως επιτυχία [5] καθώς το Υπουργείο δεν αποδέχθηκε τους οικονομικούς όρους του, το διορισμό του στην έδρα της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με την υποστήριξη της Κοινοβουλευτικής ομάδος των Κοινωνιολόγων, που γι’ αυτό το λόγο είχε μεσολαβήσει στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για να διορισθεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών [6].

Το 1914 αναγορεύτηκε καθηγητής της φιλοσοφίας και της κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και αυτή η περίοδος της διδασκαλίας του υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση του κοινωνιολογικού του συστήματος που τον έκανε γνωστό στον ευρωπαϊκό επιστημονικό κόσμο. Πολέμιος των απόψεων του ήταν ο σοσιαλσοβινιστής Πλεχάνοφ. Τον Ελευθερόπουλο προσέγγισε στη Ζυρίχη όπου δίδασκε φιλοσοφία και τον βολιδοσκόπησε προκειμένου να αναλάβει καθηγητική έδρα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο Περικλής Βιζουκίδης, τότε Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής. Υπήρξε ο πρώτος καθηγητής κοινωνιολογίας στην Ελλάδα, στην έδρα που δημιουργήθηκε με την επιστημονική συμβολή του στο τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, όπου δίδαξε ως καθηγητής στην έδρα της Κοινωνιολογίας [7] από το 1929 έως το 1937, όμως σύντομα ήρθε σε σύγκρουση με τον Βιζουκίδη, διότι δεν υποστήριζε τις επιλογές του. Είχε καθιερώσει ελεύθερα μαθήματα συζητήσεως των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων μέσα από κριτική οπτική, τα οποία παρακολουθούσαν φοιτητές όλων των σχολών καθώς και μαθητές των γυμνασίων αλλά και πολίτες της πόλης. Στις 18 Απριλίου 1929 εκλέχθηκε Κοσμήτορας της Σχολής Νομικών και Πολιτικών Επιστημών στη θέση του Περικλή Βιζουκίδη [8].

Αντιδικία με τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Το ακαδημαϊκό έτος 1930-1931 ως αιρετό μέλος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εκφώνησε τον πανηγυρικό λόγο [9] κατά την πανεπιστημιακή εορτή των Τριών Ιεραρχών του έτους 1931, με τίτλο: «Η ηθική πρόοδος της ανθρωπότητος». Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της Μητροπόλεως στην ομιλία του ειρωνεύτηκε την προσωπικότητα του Ιησού, υποστήριξε την κατάργηση των συνόρων και ανέπτυξε τη θεωρία ότι ο παράδεισος και η κόλαση ήταν ανθρώπινα επινοήματα. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος Αλεξιάδης, που ήταν παρών, προχώρησε σε διαμαρτυρία προς τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου, λέγοντας «…ότι τοιούτοι καθηγηταί αποβαίνουν επιβλαβείς, διότι, …{…}…, δεν αφίνουσι τίποτε όρθιον….». Η υπόθεση απασχόλησε τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο και την Ιερά Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας, που ζήτησε από τον Γεννάδιο να του στείλει αντίγραφο του λόγου, να διατυπώσει την κρίση του για τον καθηγητή και να εκθέσει εγγράφως την άποψη του στη Σύνοδο. Στο αίτημα της Μητροπόλεως ο Πρύτανης Ιωάννης Βογιατζίδης απάντησε ότι ο Ελευθερόπουλος αρνήθηκε να παραχωρήσει τα χειρόγραφα της ομιλίας του.

Οι συντηρητικές εφημερίδες κατηγόρησαν τον Ελευθερόπουλο ως πολιτικά προσκείμενο στη παράταξη των Φιλελευθέρων, οι οποίοι αρνήθηκαν κάθε σχέση μαζί του, ενώ έσπευσαν να του συμπαρασταθούν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, πρόεδροι επαγγελματικών και επιστημονικών συλλόγων, δημοσιογράφοι, μεμονωμένοι επιστήμονες και πολίτες, που απέστειλαν τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας, υποστηρίζοντας ότι τα λεγόμενα του Ελευθερόπουλου παρερμηνεύτηκαν και στο πρόσωπό του δεχόταν πλήγμα η ελευθερία του ακαδημαϊκού λόγου. Στη διαμάχη ενεπλάκησαν η «Φοιτητική Συντροφιά» και ο «Σύλλογος Φοιτητών Νομικών και Οικονομικών Επιστημών», που χαρακτήριζαν άδικες τις επιθέσεις που δεχόταν ο καθηγητής, ενώ η οργάνωση «Εθνική Ένωσις Ελλάς» [Ε.Ε.Ε.], ζήτησε την απομάκρυνση του από την καθηγητική έδρα που κατείχε και την απόλυσή του από το Πανεπιστήμιο. Ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου ζήτησε και έλαβε αντίγραφο της ομιλίας και όπως ανακοίνωσε δεν εντόπισε περικοπές που έθιγαν τη θρησκεία ή την πατρίδα και δεν έβρισκε κανένα λόγο παρεμβάσεως του.

Στην αντιδικία ενεπλάκησαν οι τοπικές εφημερίδες «Μακεδονία» [10], που κατάγγειλε τον τότε αντιπρύτανη Περικλή Βιζουκίδη και τον αρχισυντάκτη της «Νέας Αλήθειας» Ιωάννη Μπήτο ως υποκινητές της υποθέσεως [11] [12], η «Νέα Αλήθεια» και το συντηρητικών απόψεων «Φως». Στις 12 Φεβρουαρίου 1931 ο Ελευθερόπουλος γνωστοποίησε την απόφασή του να μη συμμετέχει στις συνεδριάσεις της Κοσμητείας, ως έκφραση της διαμαρτυρίας του, ενώ παράλληλα ζήτησε να κοινοποιηθεί η επιστολή του στο Υπουργείο της Παιδείας. Λίγες ημέρες πριν είχε ζητήσει να αποσαφηνιστεί ότι δεν τον είχε καλέσει στην έδρα της Κοινωνιολογίας ο Βιζουκίδης, αλλά είχε εκλεγεί από το σύνολο των καθηγητών της Σχολής και να διακηρύξει η Σχολή πως ο κάθε καθηγητής έφερε ο ίδιος την ευθύνη των απόψεών του και όχι η Σχολή ή ο κοσμήτορας της. Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του παρείχαν βεβαίωση σχετικά με τη διαδικασία εκλογής του, ώστε να τη χρησιμοποιήσει όπως επιθυμούσε, όμως αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε δημόσια αναίρεση των δημοσιευμάτων του Τύπου και του ζήτησαν να επιστρέψει στις συνεδριάσεις, ώστε να μην παρεμποδίζει τη λειτουργία της Σχολής. Στις 9 Απριλίου 1932, η Σύνοδος της Ελλαδικής Εκκλησίας ζήτησε από τον Ελευθερόπουλο να απαντήσει σε γραπτές ερωτήσεις δογματικής μορφής [13].

Μετά την αποτυχία του στρατιωτικού κινήματος της 1ης Μαρτίου 1935, που είχε την υποστήριξη του Ελευθερίου Βενιζέλου, η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος, προχώρησε στην εκκαθάριση των υποστηρικτών του κινήματος στον κρατικό μηχανισμό. Τότε η Ιερά Σύνοδος στη συνεδρίαση της 11ης Απριλίου 1935, διαπιστώνοντας ότι ο Ελευθερόπουλος δεν ήταν μεταξύ όσων απομακρύνονταν από τα Πανεπιστήμια, ζήτησε την καθαίρεση του από τον Υπουργό Παιδείας. Η απώλεια της καθηγητικής του έδρας αποφεύχθηκε καθώς ο Ελευθερόπουλος διατηρούσε φιλικές προσωπικές σχέσεις με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, που είχε πεθάνει, τον πατέρα του βασιλιά Γεώργιου.

Καθεστώς 4ης Αυγούστου

Το Μάιο του 1936, όταν είχε ήδη σχηματισθεί κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Μεταξά, ο Ελευθερόπουλος τέθηκε επικεφαλής διαδηλώσεως φοιτητών [14] του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με συνθήματα υπέρ των ελευθεριών του λόγου και παρακολουθώντας την έφιππη Χωροφυλακή να συγκρούεται βίαια με άοπλους σχολίασε, «...Οϊμέ! ά–λογα επί αλόγων...». Μετά την εκλογή του Ελευθερόπουλου ως Πρύτανη για το Ακαδημαϊκό έτος 1937-38 η Εκκλησία της Ελλάδος απευθύνθηκε στον Υπουργό Παιδείας [15] και ζήτησε να ληφθούν μέτρα σε βάρος του Ελευθερόπουλου, ενώ το Μάιο του 1937 το Υπουργείο ζήτησε από τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης να του αποστείλει τα συγγράμματα του Ελευθερόπουλου και από τα οκτώ βιβλία του, η Μητρόπολη έστειλε στο Υπουργείο τρία βιβλία, ζητώντας από τον υπουργό ή να εξαναγκάσει τον Ελευθερόπουλο σε παραίτηση, ή να καταθέσει, ο Ελευθερόπουλος, γραπτή δήλωση «…ότι πιστεύει εις την ύπαρξιν θεού και εις την θρησκείαν, ότι αναγνωρίζει και σέβεται την διδασκαλίαν και τας παραδόσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας, την ηθικήν και κοινωνικήν τάξιν, τα εθνικά του Ελληνισμού ιδεώδη…».

Τον Οκτώβριο του 1937, παρουσία του Βασιλιά Γεωργίου Β', γιορτάστηκαν τα είκοσι πέντε χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και τα δέκα χρόνια από την ίδρυση του Πανεπιστημίου, η Μητρόπολη, με σχετική εντολή της Συνόδου, απείχε από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο και απαγόρευσε στους κληρικού να παραστούν. Από τον Ελευθερόπουλο ζητήθηκε να παραδώσει τα χειρόγραφα του πανηγυρικού λόγου που επρόκειτο να εκφωνήσει ενώπιον του Βασιλέως, στο Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Γεώργιο Κυρίμη, τα οποία του επέστρεψαν διορθωμένα. Στην επίσημη υποδοχή του Ανώτατου άρχοντα στην αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου ο Ελευθερόπουλος έβγαλε δυο ομιλίες, την δική του και την διορθωμένη και ρώτησε τον Γεώργιο ποια επιθυμεί να του διαβάσει, και ο Βασιλιάς του απάντησε «..προφανώς την δική σας». Στην ομιλία του ο Ελευθερόπουλος αναφέρθηκε με εγκωμιαστικά λόγια στους βασιλείς Γεώργιο Α΄ και Κωνσταντίνο, καθώς και στο Καθεστώς της 4ης Αυγούστου και στον Ιωάννη Μεταξά, τον «…εθνικόν κυβερνήτην της πατρίδος τον διαταχθέντα υπό του βασιλέως την αναγέννησιν της πατρίδος...». Παράλληλα αναφέρθηκε στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υποστηρίζοντας ότι πρέπει να γίνουν «…εθνικοί απόστολοι καλλιεργούντες ή και διεγείροντες την ελληνικήν ψυχήν, την ελληνικήν ιδέαν..».

Στις 2 Δεκεμβρίου 1937, τρεις ημέρες πριν την επίσημη τελετή εγκαταστάσεως των πρυτανικών αρχών, συνεδρίασε η Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας του Νομού Θεσσαλονίκης και μετά από σχετική πρόταση της Αστυνομικής Διευθύνσεως, μελέτησε το φάκελο της Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως σε βάρος του Ελευθερόπουλου [16] και αποφάσισε ομόφωνα την εξάμηνη απομάκρυνση του από τη Θεσσαλονίκη καθώς και τον εκτοπισμό του στη Σκόπελο. Ο Υπουργός Παιδείας της 4ης Αυγούστου, ο Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος, επικαλέστηκε τις πιέσεις του κλήρου για την έκδοση της αποφάσεως και τον Ιανουάριο του 1938, ο Ελευθερόπουλος συναντήθηκε με τον βασιλιά Γεώργιο, με τον οποίο διατηρούσε προσωπικές φιλικές σχέσεις, ενώ ήταν γνωστά τα φιλοβασιλικά του αισθήματα και ο Ελευθερόπουλος θεωρούσε ότι απέφυγε την εξορία λόγω της εμπλοκής του Βασιλιά. Στις 20 Μαρτίου 1939 με απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης απομακρύνθηκε από την καθηγητική του θέση, με επίκληση υπερβάσεως του ορίου ηλικίας. Στην έκθεση πεπραγμένων της Κοσμητείας [17] αναφέρεται ότι αποχώρησε από τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα, ενώ το Πρυτανικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου εξέφρασε την ευαρέσκεια του στο πρόσωπο του.

Ιδεολογικές απόψεις

Ήταν οπαδός των σοσιαλιστικών ιδεών του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, αλλά, λόγω της μακροχρόνιας παραμονής του στη χώρα, οπαδός του ελβετικού πολιτικού συστήματος, υποστηρικτής των απόψεων του Ερβέρτον Σπένσερ και ανένδοτος πολέμιος των αισθητικών συστημάτων, των θεωριών που λύνουν τελεσίδικα το αισθητικό πρόβλημα. Τη δεκαετία του 1910 διατηρούσε πολιτικές σχέσεις με την ομάδα των Κοινωνιολόγων και ήταν πολέμιος του Ελευθερίου Βενιζέλου, τον οποίο θεωρούσε υπεύθυνο για τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, ενώ από την περίοδο της παραμονής του στην Ευρώπη, διατηρούσε φιλικούς δεσμούς με την Ελληνική βασιλική οικογένεια και συμπαραστάθηκε στους βασιλόφρονες εξόριστους. Υποστήριξε τη συντηρητική παράταξη στις εκλογές του 1920, τάχθηκε υπέρ της επιστροφής στο θεσμό της Βασιλείας. Στις εκλογές της 25 Σεπτεμβρίου 1932 ήταν υποψήφιος Γερουσιαστής [18] στο Νομό Θεσσαλονίκης, με το ψηφοδέλτιο του «Αγροτικού Κόμματος».

Ήταν αντίθετος με το κομματικό σύστημα και τον τρόπο λειτουργίας του Κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα και το 1935, αμέσως μετά την επιστροφή του Γεώργιου Β΄ στην Ελλάδα, έκρινε πως το κατάλληλο σύστημα διακυβερνήσεως για τη χώρα ήταν η βασιλική δικτατορία. Μετά την επικράτηση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου απευθύνθηκε στον Ιωάννη Μεταξά και του υπέβαλλε προτάσεις για την οικονομική και την πνευματική ανύψωση του Ελληνικού λαού. Το 1941 ο Ελευθερόπουλος γνωρίστηκε με τον Δημήτριο Τσάκωνα και τον Ιανουάριο του 1944 εξέδωσε το «Αρχείον Κοινωνιολογίας και Ηθικής», με κατεύθυνση ιδεαλιστική, αντιμαρξιστική και Πλατωνική. Μετά την έκδοση του πρώτου τεύχους επήλθε ρήξη στις σχέσεις του εκδότη Γεωργίου Πρεδάρη και του Ελευθερόπουλου, με αποτέλεσμα την αποχώρηση του. Εκείνη την περίοδο ο Τσάκωνας πρότεινε στον Κορνήλιο Καστοριάδη να μοιραστούν τη διεύθυνση του Αρχείου, την οποία αποδέχθηκε ο Καστοριάδης και στην ομάδα προστέθηκε η Μιμίκα Κρανάκη. Σύμφωνα με τον Μανώλη Ανδρόνικο ήταν «...επιβλητική μορφή, με αυστηρό μαύρο πάντα κουστούμι, κάτασπρα μακριά μαλλιά και στητό κορμί..».

Εργογραφία

Κεντρική του θέση ήταν ότι η φιλοσοφία βρίσκεται σε έμμεση, αλλά σαφή σχέση με την ιστορική εξέλιξη και ότι πρωταρχικός ρόλος της είναι να δίνει στην κοινωνία μια ενιαία και συστηματική θεώρηση του κόσμου και του εαυτού της. Η φιλοσοφία του επηρεάστηκε από το θετικισμό, την ευρωπαϊκή ανθρωπιστική παράδοση και είχε σθεναρή κριτική στάση απέναντι στο μαρξισμό. Παρομοίασε την ανθρώπινη κοινωνία με την κοινωνία των μυρμηγκιών ή μελισσών και στηριζόμενος στη θέση του Αριστοτέλους ότι εκτός κοινωνίας βρίσκονται μόνον οι Θεοί ή τα θηρία, υποστήριξε πως αν μια κοινωνία αποτελεί άθροισμα μελών και όχι συμπαγές σύνολο, είναι κοινωνία ατελής.

Στη φιλοσοφική του προσέγγιση διέκρινε τρεις σφαίρες.

  • τη σφαίρα του Είναι,
  • τη σφαίρα των αισθήσεων και
  • τη σφαίρα της ηθικής.

Δημοσίευσε μελέτες σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, ενώ είχε και λογοτεχνικό έργο, έγραψε ποιήματα, το οποίο έμεινε στην αφάνεια. Τα κυριότερα έργα του είναι γραμμένα στη γερμανική γλώσσα, όπως

  • «Einführung in eine wissenschaftliche Philosophie», το 1901,
  • «Sociologie», το 1904,
  • «Wirtschaft und Philosophie», το 1911,
  • «Die exakten Grundlagen der Natur philosophie», το 1926.

Στα Ελληνικά δημοσιεύθηκαν τα έργα,

  • «Η σχέσις μεταξύ της γνωσιολογίας του Καντίου και του Πλάτωνος», το 1895,
  • «Εισαγωγή στην επιστημονική φιλοσοφία», το 1900,
  • «Το ωραίον», το 1905, δημοσιεύθηκε στα Γερμανικά,
  • «Φιλοσοφία, γενική κοσμοθεωρία», το 1911,
  • «Κοινωνιολογία», το 1925 στη Γερμανικά γλώσσα και το 1950 στην Ελληνική,
  • «Ο κοινωνικός βίος των ανθρώπων», το 1930,
  • «Οικονομία και φιλοσοφία: ανάλυσις του βίου των Ελλήνων και των γερμανορρωμαικών εθνών», το 1931,
  • «Το ωραίον και η καλλιτεχνία», το 1933,
  • «Ο ψυχικός βίος των ανθρώπων», το 1936,
  • «Αρχείον Κοινωνιολογίας και Ηθικής», το 1944,
  • «Φιλοσοφία. Γενική άποψις του Κόσμου ή Κοσμοθεωρία», το 1950, στην Ελληνική και Γερμανική γλώσσα,
  • «Εισαγωγή εις Επιστημονικήν Φιλοσοφίαν», το 1952, στην Ελληνική και Γερμανική γλώσσα,
  • «Θρησκεία, Θεός, ηθικότης καὶ οι άνθρωποι. Κατά την κοινήν ανθρωπίνην συνείδησιν», το 1953,
  • «Ατσαλένια θέληση-Ιστορία σαν μυθιστόρημα του πολιτισμού στην Ελλάδα μας», το 1957, αυτοβιογραφικό κείμενο,
  • «Κοινωνικαί τάξεις καὶ κοινωνικά κόμματα», το 1972, εκδόσεις «Διεθνούς Επικαιρότητος».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Η άθεος φιλοσοφία Αβραάμ Ελευθερόπουλου
  2. [Ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄και ο Ελευθερόπουλος, τότε πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, φτάνουν στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της επετείου των 25 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Φωτογραφία από το έργο του Γιώργου Αναστασιάδη «Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αφηγείται την ιστορία του», Εκδόσεις «Univercity Studio Press»]
  3. [Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του Τριανταφυλλίδη με τον Νικόλαο Πολίτη, της περιόδου από το 1909 έως το 1911, ο Τριανταφυλλίδης ήδη από το 1909 είχε συζητήσει με τον Ελευθερόπουλο την πιθανότητα να διδάξει στην Ελλάδα, όμως το ενδεχόμενο αυτό τον άφηνε αδιάφορο καθώς το θεωρούσε εξαιρετικά πρόωρο. Σύμφωνα με τον Τριανταφυλλίδη ο Ελευθερόπουλος δίδασκε Ιστορία της Φιλοσοφίας, αισθητική και κοινωνισμό, ενώ κατοικούσε στην οδό Strenlistr 19 στη Ζυρίχη και το καλοκαίρι του 1911 απέκτησε την ιδιότητα του ελβετού υπηκόου, έχοντας αποποιηθεί την αντίστοιχη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την προοπτική της μονίμου εγκαταστάσεως του στην Ελβετία. Ο Νικόλαος Πολίτης είχε ζητήσει και του απέστειλε ο Τριανταφυλλίδης, αρκετά από τα βιβλία του Ελευθερόπουλου μαζί με δημοσιεύματα του Τύπου της Κωνσταντινουπόλεως από τα οποία προέκυπταν οι αρνητικές διαθέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου απέναντι στον Ελευθερόπουλο. Μεταξύ των υποστηρικτών του για τη διεκδίκηση Πανεπιστημιακής έδρας διδασκαλίας στην Ελλάδα, περιλαμβάνονταν ο Παναγιωτόπουλος και πιθανότατα ο Φίλιππος Δραγούμης, ένας από τους γιους του Στέφανου Δραγούμη. Το ενδιαφέρον του για τα Ελληνικά Πανεπιστημιακά δρώμενα αναθερμάνθηκε το καλοκαίρι του 1911, όπως αναφέρει σε επιστολή του ο Τριανταφυλλίδης, στον οποίο ανέφερε ότι δεν θα ήταν απολύτως αρνητικός αν τον καλούσαν από την Ελλάδα.] Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 776, σελίδες 1441-43.
  4. Ο Ελευθερόπουλος ενώπιον του Κορομηλά Εφημερίδα «Εμπρός», 2 Σεπτεμβρίου 1911, σελίδα 2.
  5. Ο κ. Ελευθερόπουλος Εφημερίδα «Εμπρός», 11 Σεπτεμβρίου 1911, σελίδα 4.
  6. [Σχετικά δημοσιεύματα στην εφημερίδα «Σκριπ», φύλλα της 3ης Σεπτεμβρίου σελίδα 3η, της 8ης Σεπτεμβρίου σελίδα 1η και 9ης Σεπτεμβρίου 1911, σελίδα 2η]
  7. Ο εναρκτήριος λόγος του καθηγητού της Κοινωνιολογίας Εφημερίδα «Μακεδονία», 24 Απριλίου 1929, σελίδα 4
  8. Πανεπιστημιακαί Εκλογαί Εφημερίδα «Μακεδονία», 19 Απριλίου 1929, σελίδα 6
  9. Πανεπιστήμιον-Διαλέξεις Εφημερίδα «Μακεδονία», 30 Ιανουαρίου 1931, σελίδα 2
  10. Είχομεν καθήκον Εφημερίδα «Μακεδονία», 4 Φεβρουαρίου 1931, σελίδα 1
  11. Το επεισόδιον Ελευθερόπουλου-Δύο αποκαλυπτικαί επιστολαί Εφημερίδα «Μακεδονία», 11 Φεβρουαρίου 1931, σελίδα 1
  12. Να ομιλήση η Πρυτανεία Εφημερίδα «Μακεδονία», 13 Φεβρουαρίου 1931, σελίδα 1
  13. [* Τι φρονεί περί της Χριστιανικής Θρησκείας, αποδέχεται δηλονότι αυτήν ως θρησκεία εξ Αποκαλύψεως και αναγνωρίζει ιδρυτήν αυτής αυτόν τον Χριστόν;
    • Αναγνωρίζει ή ού, ότι το δογματικόν μέρος του Χριστιανισμού διετυπώθη υπό των Οικουμενικών Συνόδων;
    • Φρονεί ότι ο ανήκων εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν δικαιούται να εκφέρη γνώμην προς την καθωρισμένην αυτής διδασκαλίαν και κρίνη ορθολογιστικώς τας δογματικάς και ηθικάς διδασκαλίας αυτής;
    • Υπάρχει άλλη τις Εκκλησία, πλην της υπό του Ιησού Χριστού ιδρυθείσης, και εάν κατορθούται η σωτηρία του ανθρώπου εκτός αυτής;
    • Φρονεί ότι υπάρχει αυτόνομος ηθική ανεξάρτητος της Χριστιανικής πίστεως επιτρεπομένη εις τον Ορθόδοξον Χριστιανόν;] Οι ερωτήσεις της Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος που απευθύνονταν στον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο.
  14. Φοιτητικαί ταραχαί εις την πόλιν μας Εφημερίδα «Μακεδονία», 5 Δεκεμβρίου 1929, σελίδα 1.
  15. [«…..κύριε Υπουργέ, η Ιερά Σύνοδος φρονούσα, ότι δεν είνε ηθικώς ανεκτή η ανάληψις της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παρά του κ. Ελευθεροπούλου, αλλ’ ουδέ εξακολούθησις της καθηγεσίας του μετά την τόσην παλαιοτέραν και νεοτάτην ύβριν του κατά της Πατρίδος, της οικογενείας, της Θρησκείας, του Έθνους, και μετά την τόσην έκφυλον άρνησιν των θεμελιωδών ηθικών και κοινωνικών βάσεων και σκοπών του πολιτικού βίου, και ότι δεν δύναται να έχη θέσιν εν τη πρωτευούση της Μακεδονίας καθηγητής διακηρύξας εις χθεσινήν συγγραφήν του ξένον προς το Ελληνικόν το Μακεδονικόν αίμα, Συνοδική διαγνώμη, παρακαλεί υμάς, ίνα προβήτε εις την ενδεικνυομένην ενέργειαν προς απόλυσιν του κ. Ελευθεροπούλου εκ της θέσεως του καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, …».] Απόσπασμα από την επιστολή της Ιεράς Συνόδου στον Υπουργό Παιδείας της 4ης Αυγούστου.
  16. [«…{…}.. ο πρύτανης του ενταύθα πανεπιστημίου Φιλόλαος Σελμπές κατέχεται υπό ιδεών και αντιλήψεων άντικρυ αντιθέτων προς πάσαν έννοιαν περί Θεού και θρησκείας, πρεσβεύων ασυδότως παραδοξολόγους θεωρίας και φρονών ότι ως φιλόσοφος δεν υπόκειται εις έλεγχον, αλλ’ ούτε δύναται να δεσμευθεί εις τας περί θρησκείας και γενικώς ετέρας αντιλήψεις του, συνισταμένας εν συνόψει εις την μη παραδοχήν της υπάρξεως Θεού, μη διστάζων άμα εκτός των συγγραμμάτων του να μεταδίδη τας ιδέας του τοιαύτας παντοιοτρόπως και κατά τας εν τω Πανεπιστημίω διδασκαλίας του, εισέτι δι’ ας ησχολήθη και η Ιερά Σύνοδος της Ελλάδος ως προκύπτη εκ των υπ’ αριθ. 910/3-4-37 και 1902/16-8-37 εγγράφων της προς το Υπουργείον της Παιδείας και Θρησκευμάτων δι’ ων διεξοδικώς πραγματεύεται τας επιστημονικάς, κοινωνικάς και θρησκευτικάς πεποιθήσεις του καθηγητού τούτου, 2) […] ο ειρημένος δεν παραλείπει να καυτηριάζη το ήδη υφιστάμενον πολίτευμα και να καταφέρεται κατά τον πλέον δριμύν και ασύστολον τρόπον κατά του θεσμού της βασιλείας…».] Απόσπασμα από το πόρισμα του Αστυνομικού Υποδιευθυντή Θεσσαλονίκης.
  17. [Έκθεση πεπραγμένων της Κοσμητείας της Σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Ακαδημαϊκού έτους 1938-1939, συνεδρίαση της 7ης Φεβρουαρίου 1940.]
  18. Προκήρυξις Εφημερίδα «Μακεδονία», 20 Σεπτεμβρίου 1932, σελίδα 5.