Λάζαρος Πηνιάτογλου

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Λάζαρος Πηνιάτογλου, Έλληνας εθνικιστής, φυλετιστής και βασιλόφρονας, χημικός, κοινωνικός επιστήμονας, δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και εκδότης, γεννήθηκε το 1909 στην πόλη Βατούμ του Καυκάσου και πέθανε [1] τη Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου 1945 στην Αθήνα [2], μετά από ασθένεια λίγων ημερών, η οποία προκλήθηκε από περιτονίτιδα ως κατάληξη οξείας σκωληκοειδίτιδος. Η κηδεία του [3] [4] έγινε στις 11 το πρωί της Τρίτης 11 Δεκεμβρίου στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, όπου τον επικήδειο λόγο εκ μέρους της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών [Ε.Σ.Η.Ε.Α.], εκφώνησε ο δημοσιογράφος Δημήτριος Στουρνάρας [5]. Η σορός του Πηνιάτογλου τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Ήταν άγαμος και δεν άφησε απογόνους.

Λάζαρος Πηνιάτογλου

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Μουράτ και μητέρα του η Ερμιόνη Πηνιάτογλου, ενώ είχε μια αδελφή την Νιόβη Πηνιάτογλου, εκφωνήτρια του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών [6], μετέπειτα σύζυγο του Αλέξανδρου Σιδηρόπουλου και μια ανιψιά την Ερμιόνη (Μινιόν) Μ. Μιχαλοπούλου. Ο Λάζαρος, που φοίτησε και αποφοίτησε από το Λεόντειο Λύκειο [7], σπούδασε χημεία στο Παρίσι, όπου όμως επιδόθηκε στη μελέτη της κοινωνικής ανθρωπολογίας και της ψυχαναλύσεως. Εμφανίστηκε στην δημοσιογραφία σε σχεδόν εφηβική ηλικία και ήδη πριν το 1930 δημοσίευσε λογοτεχνικές κριτικές σε περιοδικά, όπως ο «Ρυθμός» του Πειραιά [8] αλλά και σε εφημερίδες.

Στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936 στο Βερολίνο, ως δημοσιογράφος της κεντροαριστερής εφημερίδος Ελεύθερος Άνθρωπος, ο Πηνιάτογλου υπενθύμιζε στους αναγνώστες ότι «ένα τέτοιο συναρπαστικό γεγονός, όσο παραπλανητικό κι αν ήταν», οδηγούσε σε κάποια σημαντικά συμπεράσματα «σύμφωνα µε τη Βαθύτερη έννοια των πραγμάτων» και έβρισκε αρκετά «διασκεδαστικό» το ότι κάποια από τα συμπεράσματα αυτά «έρχονταν σε άμεση αντίθεση µε τις κάπως θρασείες αξίες που διακηρύσσονταν» στη Γερμανία, αναφερόμενος στις νίκες του μαύρου Αμερικανού Ολυμπιονίκη Τζέσε Όουενς [9].

Στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου, ανέλαβε τη διεύθυνση της εκδόσεως του περιοδικού «Βιομηχανική Επιθεώρησις», το οποίο εξέδιδε ο Σπύρος Βοβολίνης, αδελφός του Κώστα Βοβολίνη, που αρχικά στρατεύτηκε και στη συνέχεια τραυματίστηκε στο αλβανικό μέτωπο. Ο Πηνιάτογλου συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Την Παρασκευή 16 Μαρτίου 1945, ο Πηνιάτγλου κατέθεσε ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη των κατηγορούμενων ως δοσιλόγων [10] δίχως να συνεισφέρει κάποια ουσιώδη στοιχεία με την κατάθεση του. Σύμφωνα με τον ιστορικό και πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη [11] ο Πηνιάτογλου ήταν μέλος μέλος του σκιώδους συντονιστικού των Ελλήνων φιλοβρετανών που είχε συσταθεί το 1941 με την κωδική ονομασία «Δεσμός». Ο Πηνιάτογλου ώθησε στη δημοσιογραφία το γνωστό στιχουργό Χρήστο Κολοκοτρώνη, ο οποίος για ένα διάστημα εργάστηκε κοντά του, στις εφημερίδες «Ελληνικόν Αίμα» και «Εθνική Φλόγα».

«Ελληνικόν Αίμα» [12]

Στις αρχές Μαΐου του 1941 ίδρυσε, μαζί με τους εθνικιστές ομοϊδεάτες του, τον Κωνσταντίνο Βοβολίνη και τον Ιωάννη Μήλιο, την αντιστασιακή οργάνωση «Ελληνικὸν Αίμα» [13]. Ως σκοπός της οργανώσεως ετάχθη: 

«....η διά της εντύπου προπαγάνδας αφ' ενός μεν τόνωσις του φρονήματος των προσκαίρως υποδουλωθέντων Ελλήνων, αφ' ετέρου δε η καταπολέμησις των τριών εισβολέων: Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Προς τούτο και μέχρι της εκδόσεως του «Ελληνικού Αίματος», ως εντύπου εφημερίδος εξετυπώθησαν εις πολυγράφους και γραφομηχανάς διάφοροι προκηρύξεις εθνικού και πατριωτικού περιεχομένου αίτινες εκυκλοφόρησαν κατά εκατοντάδας εις καταλλήλους περιστάσεις και ιδιαιτέρως κατά την 28 Οκτωβρίου 1941 και κατά την 25 Μαρτίου 1942....».

Σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτριο Γατόπουλο [14], ο οποίος δημοσίευσε την αφήγηση του Κωνσταντίνου Βοβολίνη προς τον ίδιο: 

«...Μέσα Μαΐου 1942. Σούρουπο μ' ανοιξιάτικη επίμονη ψιλή βροχούλα, ο ένας ύστερα απ' τον άλλο, οι τρεις μας, ο Λάζαρος Πηνιάτογλου, ο Γιάννης Μήλιος και εγώ, μπήκαμε στο ερημητήριο ενός ανθρώπου που τόσο Έλληνας στάθηκε: Στο σπιτάκι του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσάνθου (Σουρμελή 3), κοντά στο τέρμα της Κυψέλης. Σε λίγες ημέρες η εφημερίδα μας θα κυκλοφορούσε, το «Ελληνικό Αίμα», και θέλαμε να βγούμε με τις ευλογίες της Εκκλησίας. Του είπαμε τις σκέψεις μας και τις αποφάσεις μας. Του δια­βάσαμε το πρώτο άρθρο μας, γραμμένο από τον Πηνιάτογλου, «Οι πελιδνοί». Έλεγε δια τους Γερμανούς, «που τσακισμένοι πια ετοιμάζοντο να φύγουν» - ένα άρθρο που αργότερα, δύο φορές μετεδόθη απ' το Ραδιοφωνικό σταθμό του Λονδίνου. Κι όμως οι Γερμανοί τότε ευρίσκοντο στην αποθέωσί τους. Για όλον τον κόσμο, εκτός από τους Έλληνες... Ενθουσιάστηκε ο βιβλικός ιεράρχης. Τα μάτια του δάκρυσαν: «Δεσπότη μας θέλουμε την ευχή σας». Απάντησε: «Να 'χετε την ευχή μου, παιδιά μου, μέσ' απ' το βάθος της ψυχής μου. Να 'ναι πάντα ο Θεός και η Παναγία μαζί σας...» Μας έδωσε τρεις μικρές εικόνες της Μεγαλόχαρης με την υπογραφή του. Και η ευχή του εισηκούσθη...»

Την 1η Ιουνίου του 1942, η οργάνωση κυκλοφόρησε την ομώνυμη παράνομη εφημερίδα, καθώς και τις περιοδικές «Εκδόσεις Ελληνικού Αίματος». Η εφημερίδα αποτέλεσε αρχικά μια παράνομη κατοχική εφημερίδα -η δημοσιογραφικά αρτιότερη μυστική εφημερίδα, που την περίοδο της αυτή κυκλοφορούσε δύο τετρασέλιδα φύλλα ανά μήνα. Η εφημερίδα διακρινόταν για την εθνικιστική αρθρογραφία της και διεξήγαγε συστηματικό αγώνα κατά των κομμουνιστών και της αριστεράς γενικότερα. Προσφερόταν δωρεάν με την παραίνεση στους αναγνώστες της για μη φύλαξη της εφημερίδας αλλά για προώθησή της σε άλλους αναγνώστες. Την ίδια περίοδο, στην προμετωπίδα της, εκτός από τον τίτλο, έφερε διαφορετικά κάθε φορά δίστιχα ή αποσπάσματα από ποιητές, λογοτέχνες, πολιτικούς, κάτω από τον τίτλο της, ημερομηνία και ημέρες του Ελληνικού πολέμου και μήνες της σκλαβιάς -αριστερά- και ποικίλα συνθήματα ή σημαντικές ειδήσεις –δεξιά- ενώ από τον Οκτώβριο του 1944 υιοθέτησε τον υπότιτλο «Η αρχαιοτέρα του Μετώπου της Εθνικής Αντιστάσεως». Στο 4ο φύλλο της 20ης Ιουλίου 1942 υπό τον τίτλο: «Ενωμένοι προς την νίκην» γράφει: 

«Το Ελληνικόν Αίμα» δεν αντιπροσωπεύει κανένα κόμμα, καμιά παράταξη, καμιά ειδικώτερη πολιτική. Βγήκε από τούς πόθους φανερούς ή κρυφούς, ολοκλήρου του σκλαβωμένου Ελληνισμού. Με κανένα δεν συνδέεται και κανένα δεν απορρίπτει -πλην των προδοτών. Πιστεύει ότι, εφ' όσον διαρκεί ο πόλεμος αυτός, κάθε άλλη σκέψις μελλοντική παρέλκει. Πιστεύει ότι εφ' όσον κι ένας μόνον βάρβαρος πατεί τα Ιερά μας χώματα, ο νους και ο λογισμός μας πρέπει να είναι μόνο στο πως θα τον διώξουμε. Όλα τα άλλα είναι ασήμαντες λεπτομέρειες που με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να αποσπάσουν την προσοχή μας από τον ένα και μοναδικό σκοπό μας: τη Νίκη.....». Στις 5 Μαρτίου 1943, συγκροτήθηκε μεγάλη διαδήλωση κατά της πολιτικής επιστρατεύσεως με επικοινωνιακό πρωταγωνιστή το «Ελληνικόν Αίμα». Ως το 1944 κυκλοφόρησαν 67 παράνομα φύλλα καθώς και μικρά βιβλιαράκια που κυκλοφόρησαν παράνομα και στα οποία δεν αναγράφονταν οι συγγραφείς.

Η εφημερίδα συνέχισε να εκδίδεται και το διάστημα από τις 15 Οκτωβρίου 1944, δηλαδή μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος και την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής, όταν συνέχισε αρχικά με πρωινά ημερήσια δισέλιδα και στη συνέχεια με τετρασέλιδα. Τον Μάρτιο του 1945 σε φύλλο της εφημερίδος δημοσιεύθηκε αντίγραφο της επιστολής του Νικολάου Πλαστήρα, που ήταν τότε πρωθυπουργός, με την οποία επιζητούσε τη σύμπραξη της Γερμανίας προκειμένου να σταματήσει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος το 1940-1941, που είχε ως συνέπεια ο τότε Αντιβασιλέας Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός να ζητήσει την άμεση παραίτηση του πρωθυπουργού που κρινόταν πλέον ως δοσίλογος και στις 8 Απριλίου του 1945 ο Νικόλαος Πλαστήρας παραιτήθηκε από πρωθυπουργός. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου ο εθνικιστής διανοούμενος Κώστας Μπαστιάς συμφώνησε με τους εκδότες της εφημερίδος «Ελληνικόν Αίμα» και ανέλαβε ανταποκριτής της στη Μέση Ανατολή. Λίγους μήνες μετά, τον ίδιο χρόνο, υπό το φόβο της αποκαλύψεως κάποιων επιστολών του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού προς τις γερμανικές και ιταλικές αρχές κατοχής που είχε υποβάλει επί κυβερνήσεως του Γεωργίου Τσολάκογλου, άρχισε η παρακολούθηση της εφημερίδος, όταν ο Πηνιάτογλου δημοσίευσε σ' αυτήν ανοικτή επιστολή με τίτλο «Εάν ήμουν Αρχιεπίσκοπος» με σαφείς και ξεκάθαρες αιχμές για τον Δαμασκηνό. Μεταξύ των συνεργατών της υπήρξαν ορισμένα από τα πλέον γνωστά ονόματα δημοσιογράφων της εποχής τους, αλλά και ονόματα δημοσιογράφων που πρωταγωνίστησαν τις επόμενες δεκαετίες, όπως ο Σάββας Κωνσταντόπουλος.

Η εφημερίδα μηνύθηκε για συκοφαντική δυσφήμηση και οδηγήθηκε σε δίκη ενώπιον του Α' Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών στις 23 Οκτωβρίου 1945, στην οποία μηνυτής ήταν ο Νίκος Ζαχαριάδης για την υπόθεση του Συμφώνου του Πετριτσίου και η απόφαση δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Ο Πηνιάτογλου πέθανε αιφνιδίως, μετά από σύντομη ασθένεια, στα τέλη του 1945, σε ηλικία 36 ετών. Οι εκλογές του 1946, για το «Ελληνικόν Αίμα» αποτελούσαν το πρώτο βήμα για την επικράτηση του Λαϊκού Κόμματος του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη έναντι του κομμουνισμού και των συνοδοιπόρων του, αλλά και για την επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β’ στην Ελλάδα. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η εφημερίδα συνεκδόθηκε με άλλες αθηναϊκές εφημερίδες υπό την επωνυμία «Ηνωμένος Τύπος». Την περίοδο από τις 4 Οκτωβρίου 1947 ως τις 24 Μαρτίου 1948, υπήρξε διακοπή της εφημερίδας για «ριζικήν αναδιοργάνωσιν». Στις 27 Αυγούστου 1946, οι Ιωάννης Μήλιος και Κώστας Βοβολίνης καταδικάστηκαν [15] σε φυλάκιση επτά μηνών και σε πρόστιμο 200.000 δραχμών για εξύβριση του Ιωσήφ Στάλιν, μετά από αυτεπάγγελτη δίωξη την οποία προκάλεσε έγγραφη παρέμβαση του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών. Στις 4 Οκτωβρίου 1947 διατάχθηκε η διακοπή της εκδόσεως της εφημερίδος, η οποία επανεκδόθηκε μετά από τρεις μήνες. Από τον Μάρτιο του 1948 ως τον Ιούνιο του ίδιου έτους και το κλείσιμο της, στη διεύθυνση βρισκόταν ο Σπύρος Βοβολίνης μαζί με τον Γιάννη Μήλιο. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα κυκλοφόρησαν και ορισμένες έκτακτες εκδόσεις, όπως για την απελευθέρωση και για την προεκλογική εκστρατεία του «Νέου Κόμματος» του Σπύρου Μαρκεζίνη. Το αρχείο της εφημερίδος, στην οποία διατέλεσε διευθυντής και ο Αντώνιος Σβώκος, βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη.

Εργογραφία

Ο Πηνιάτογλου, που συνεργάστηκε με γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά, εργάστηκε ως κριτικός λογοτεχνίας στο περιοδικό «Κύκλος», αλλά και υπήρξε συνεργάτης του περιοδικού «Νέα Εστία», στην οποία δημοσίευσε σε σειρά τευχών τις μελέτες του:

  • «Ο φυλετικός ανταγωνισμός στην παγκόσμια λογοτεχνία» [16],
  • «Ο ποιητής κι ο πρωτόγονος» [17], που δημοσιεύθηκε μετά το θάνατο του Πηνιάτογλου.

Παράλληλα, έγραψε και δημοσίευσε σειρά μελέτες αλλά και βιβλία όπως:

  • «Το βιβλίο του αισθησιασμού», μελέτη για τον Ντ. Χ. Λώρενς, Περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», τεύχος 4ο, Ιούνιος 1932,
  • «Μερικές απόψεις γύρω στο ελληνικό μυθιστόρημα», Περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», τεύχος 13ο, Φεβρουάριος 1933, σελίδες 391η-397η,
  • «Η αρχαϊκή μορφή του Βασιλικού θεσμού», το 1938,
  • «Το πρωτείον της οικογενείας: δοκίμιον κοινωνικής ανθρωπολογίας», το 1939,
  • «Μελέτες» το 1943, με κείμενα λογοτεχνικής κριτικής,
  • «Κομμουνισμός 1944», Μάρτιος 1944, σειρά των παράνομων εκδόσεων του «Ελληνικού Αίματος».

Κεντρική ιδέα του αποτελεί η αντιδιαστολή του ρεαλισμού και της «σωφροσύνης» του Ιωσήφ Στάλιν και της «επικίνδυνης βλακείας» του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Ο πρώτος «παραιτήθηκε από το εργαλείο της Επανάστασης» διαλύοντας τη Διεθνή, αντικατέστησε την κομμουνιστική ουτοπία με την καλλιέργεια του αρχέγονου ρωσικού πατριωτισμού, αποκατέστησε την εκκλησία και «δεν φαίνεται καθόλου διατεθειμένος ν’ ανοίξη καινούριους καυγάδες με τους [Αγγλοσάξονες] συνεταίρους του απ’ αφορμή πέντε-δέκα μωροφιλοδόξων της Βαλκανικής». Το Κ.Κ.Ε. παραμένει, αντίθετα, δέσμιο της «παρωχημένης» τριτοδιεθνιστικής παράδοσης, οργανώνει λεηλασίες αποθηκών με τρόφιμα εν ονόματι του λαού που πεινά» κι εξαπολύει «τρομοκρατία» κατά των εθνικιστών αντιπάλων του, με αποτέλεσμα να χάσει τελικά τον έλεγχο του ίδιου του μηχανισμού του. «Υπάρχουν λόγοι να πιστέψουμε ότι η ηγεσία του ΚΚΕ χτυπά το κεφάλι της και γι’ αυτό το λάθος. Όπως πάντα, πολύ αργά. Τα εκτελεστικά της όργανα δοκίμασαν τη γεύση του αίματος, γλυκάθηκαν και δεν ακούν κανένα. Το ονομαστό για την πειθαρχία του κόμμα αναρχείται..».

  • «Αγγλικός πολιτισμός», το 1944, σειρά των παράνομων εκδόσεων του «Ελληνικού Αίματος»,

Δημοσίευσε επίσης και τα αυτοτελή έργα:

  • «Ελληνικά προβλήματα: οχτώ μελέτες εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής που κυκλοφόρησαν μυστικά κατά την κατοχήν», το Δεκέμβριο του 1945, εκδότης «Ξένος»,
  • «Μελέτες. Ψυχαναλυτικές και άλλες γύρω στον άνθρωπο, την κοινωνία και την τέχνη», το 1945,
  • «Για τον Σκαρίμπα», Συλλογική έκδοση.

Μνήμη Λάζαρου Πηνιάτογλου

Ο Λάζαρος Πηνιάτογλου αν και εγκατέλειψε την λογοτεχνία για να αφιερωθεί στην πολιτική δημοσιογραφία, συγκαταλέγονταν στους λογοτεχνικούς κριτικούς που αποπειράθηκαν να κατανοήσουν σε βάθος το Ελληνικό μοντερνιστικό πεζογραφικό εγχείρημα. Ο Ανδρέας Καραντώνης γράφει γι’ αυτόν, το 1953, ότι ήταν: «...Δυναμικός εκπρόσωπος των μοντέρνων καιρών...» που «...διέθετε φιλοσοφική παιδεία και άκρα πνευματική και διαλεκτική δεξιοτεχνία...» [18]. Σε αντίθεση με την συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων διανοούμενων ο Πηνιάτογλου εμφανίστηκε από νωρίς απόλυτα εξοικειωμένος με κάποιες από τις έννοιες της ψυχαναλύσεως, σε αντίθεση με την Αριστερά της εποχής του η οποία την αγνοούσε ή την μάχονταν [19]. Δοκιμιογράφος και μαχητικός αρθρογράφος, αλλά 

«...συγχρόνως πνεύμα ζωντανό και κριτικό, ευρωπαϊκά καλλιεργημένο ... με έχοντας υποστεί την τοξίνωση των προοδευτικών, τάχα, σχημάτων, που αλλοίωσαν την αληθινή ουσία της δημοκρατίας και της ελευθερίας .... είδε την Ελλάδα σαν ένα ευαίσθητο προμαχώνα του ελεύθερου κόσμου, περήφανα στραμμένον προς την σκοτεινή έκταση του κομμουνιστικού πανσλαυϊσμού .... Με τον θάνατο του Πηνιάτογλου η ελληνική δημοσιογραφία έχασε μια περίπτωση ενός νέου Γαβριηλίδη, ενός νέου Γεωργίου Βλάχου ....» [20].

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. ↑ [«Πένθη-Λάζαρος Πηνιάτογλου», Εφημερίδα «Έθνος», 10 Δεκεμβρίου 1945, σελίδα 1η.]
  2. ↑ [Κηδείαι Εφημερίδα «Εμπρός», 11 Δεκεμβρίου 1945, σελίδα 2η.]
  3. ↑ [Η κηδεία του Λάζαρου Πηνιάτογλου Εφημερίδα «Εμπρός», 12 Δεκεμβρίου 1945, σελίδα 2η.]
  4. ↑ [Πένθη-Λάζαρος Πηνιάτογλου Εφημερίδα «Εμπρός», 11 Δεκεμβρίου 1945, σελίδα 1η.]
  5. ↑ [Σημειώσεις-Πρωτοτυπίαι. Εφημερίδα «Εμπρός», Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου 1946 σελίδα 1η.]
  6. ↑ [Νέοι Καιροί-Αμερική. Εφημερίδα «Εμπρός», 15 Μαρτίου 1947, σελίδα 2η.]
  7. ↑ [Πηνιάτογλου Λάζαρος ο δημοσιογράφος με τις ιδιαίτερες δημοσιεύσεις στη δεκαετία του 40 Ένωση Αποφοίτων Λεοντείου Λυκείου]
  8. ↑ [Κώστας Τσικνάκης, «Ελληνικός Νεανικός Τύπος 1915-1936», σελίδες 553η-556η.]
  9. ↑ [Λάζαρος Πhνιάτογλου, «Μια διαπίστωσις από την XI Ολυμπιάδα. Οι Άρειοι ηττήθησαν», εφημερίδα «Ελεύθερος Άνθρωπος», 9 Αυγούστου 1936, σελίδα 3η.]
  10. ↑ Βαρείαι κατηγορίαι κατά των δοσιλόγων-Ο μάρτυς κ. Πηνιάτογλου. Εφημερίδα «Ελευθερία», 17 Μαρτίου 1945, σελίδα 1η.] Εφημερίδα «Ελευθερία», Σάββατο 17 Μαρτίου 1945, σελίδα 1.
  11. ↑ [ Σπύρος Μαρκεζίνης, «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος», Αθήνα 1994, τόμος Α΄, σελίδες. 312η-3η.]
  12. ↑ [«Ελληνικόν Αίμα», Ονομαστική κατάστασις µελών, Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, Αρχείο ∆ΕΠΑΘΑ, Φάκελος 33ος, «Ελληνικόν Αίµα».]
  13. ↑ Έκθεση Δράσης Οργάνωσης ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΙΜΑ, 16 Φεβρουαρίου 1949.
  14. ↑ [Δημήτριος Γατόπουλος, «Ιστορία της Κατοχής», έκδοση Β', εκδόσεις «Μέλισσα», σελίδες 306η-7η.]
  15. ↑ Επί εξυβρίσει του στρατάρχου Στάλιν Εφημερίδα «Εμπρός», Τετάρτη 28 Αυγούστου 1946, σελίδα 4.
  16. ↑ [Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχη 297ο, 298ο, 299ο.]
  17. ↑ [Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχη 452ο-456ο.]
  18. ↑ [«Φυσιογνωμίες», τόμος 2ος, εκδόσεις «Παπαδήμας», Αθήνα 1977, σελίδες 113η-120η.]
  19. ↑ [Περιοδικό «Πλανόδιον», τεύχος 23ο, σελίδα 412η.]
  20. ↑ Λάζαρος Πηνιάτογλου Ανδρέας Καραντώνης, Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 639ο, σελίδα 234η.



Ανακτήθηκε από «http://el.metapedia.org/m/index.php?title=Λάζαρος_Πηνιάτογλου&oldid=140793»