Φαίνη Ξύδη

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Η Φαιναρέτη Ξύδη, Ελληνίδα εθνικίστρια, απόγονος της οικογένειας Δραγούμη, κόρη της Αλεξάνδρας και ανιψιά του Ίωνα Δραγούμη, πρωταθλήτρια της αντισφαιρίσεως, γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1909 στην Αθήνα και δολοφονήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1944 από τις συμμορίες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος στο χωριό Συκάμινο κοντά στον Ωρωπό στην περιοχή της βορειοανατολικής Αττικής. Η νεκρώσιμη ακολουθία της, μαζί με εκείνην του πατριού της ναυάρχου Αντωνίου Κριεζή, τελέστηκε στις 16:00 το απόγευμα της 4ης Μαρτίου του 1945 από τον Ιερό Ναό στο Α' Κοιμητήριο Αθηνών όπου και ετάφη [1].

Φαίνη Ξύδη [2]
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 1η Ιανουαρίου 1909
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)
Σύζυγος: Άγαμη
Τέκνα: Άτεκνη
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Πρωταθλήτρια αντισφαιρίσεως
Δολοφονία: 22 Δεκεμβρίου 1944
Τόπος: Συκάμινο, Ωρωπός, Αττική
Ελλάδα

Βιογραφία

Η Φαιναρέτη από την πλευρά της μητέρας της ήταν απόγονος της οικογένειας Δραγούμη που κατάγονταν από το χωριό Βογατσικό του νομού Καστοριάς στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας [3]. Προπάππος της ήταν ο Νικόλαος Δραγούμης και προγιαγιά της η Ευφροσύνη, κόρη του Στέφανου Γεωργαντά, μεγαλέμπορου στην Κωνσταντινούπολη, που κατάγονταν από την Τραπεζούντα. Παππούς της ήταν ο Στέφανος Δραγούμης, που διατέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδος, ενώ ήταν ανιψιά του Ίωνα Δραγούμη. Πατέρας της ήταν ο Αιγυπτιώτης Γεώργιος Ξύδης και μητέρα της ήταν η Αλεξάνδρα Δραγούμη [4] [5], που παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με τον ναύαρχο Αντώνη Κριεζή [6]. Αδέλφια της Φαίνης, από το γάμο της μητέρας της με τον Γεώργιο Ξύδη, ήταν η Ευφροσύνη, ο Στρατής, ο επίσης πρωταθλητής στην αντισφαίριση Στέφανος Ξύδης, η αντισφαιρίστρια Ρωξάνη Ξύδη και ο μετέπειτα διπλωμάτης και τεχνοκριτικός Αλέξανδρος Ξύδης [7].

Αθλητική δραστηριότητα

Το 1926 η Φαίνη εντάχθηκε στον Όμιλο Αντισφαιρίσεως Κηφισιάς [8] [9]. Ανακηρύχθηκε πρωταθλήτρια Ελλάδος στο απλό τις χρονιές: 1934, 1935, 1936, 1937, 1938 και 1940, στο διπλό γυναικών το 1935, 1938, 1939, και 1940, στο μεικτό το 1938 και 1940, ενώ στο ίδιο άθλημα ήταν δεύτερη το 1933. Ανακηρύχθηκε πρωταθλήτρια Ελλάδος στο διπλό το 1932 και στο μικτό τα έτη, 1935, 1937, 1938 και 1940. Σε διεθνές επίπεδο ήταν πρώτη στο Πρωτάθλημα Ανατολικής Μεσογείου το 1935 στο διπλό μικτό. Είχε συμμετάσχει σε πολλά τουρνουά με σημαντικότερα το Γουίμπλεντον το 1935 και το 1936 και στο Ρολάν Γκαρός το 1935 και 1936, ενώ ήταν πρώτη στο Πρωτάθλημα Αιγύπτου. που διεξήχθη το 1933 στο Κάϊρο, στο διπλό γυναικών.

Το κλίμα των ημερών

Η Αλεξάνδρα Κριεζή, στις 12 Οκτωβρίου, γράφει ότι θυμάται τα λεωφορεία να φτάνουν σημαιοστολισμένα έως το Μαρούσι «...εκεί αφαιρούσαν τα δείγματα αυτά της χαράς. Το Μαρούσι και η Κηφισιά ήσαν ακόμη υπό το πέλμα των Γερμανών. Ελευθερώθηκαν δύο ημέρας αργότερον». Στις 19 Οκτωβρίου το πρωί σημειώνει: «...Αρχίζει η εκκένωσις της Κηφισιάς από τον Γερμανικόν στρατόν-πεζικόν, τροχοφόρα, άρματα μάχης, κανόνια, επιταγμένα λεωφορεία φορτωμένα με στρατιώτας, μουλάρια, γαïδούρια, όλα προχωρούν προς βορράν». Την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου, ο αδελφός της Αλεξάνδρας, ο Φίλιππος Δραγούμης, τότε υφυπουργός Εξωτερικών της κυβερνήσεως του Γεωργίου Παπανδρέου μεταφέρθηκε «οικογενειακώς εις κλειστόν φορτηγόν (αγγλικόν)», ενώ δύο Άγγλοι αξιωματικοί παρέλαβαν το υπουργικό αυτοκίνητο, «ώστε να μη κακοποιηθή καθ' οδόν». Στις 7 Δεκεμβρίου είχαν στηθεί οδοφράγματα στους δρόμους της Κηφισιάς, με πέτρες και πάνω κλαδιά και κορμούς, ένα αυτοκίνητο του Ερυθρού Σταυρού εθεάθη στην Κηφισιά με το παράθυρο διάτρητο από σφαίρες. Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 12.30, στην Κριεζή φάνηκε ότι ένα αυτοκίνητο είχε σταματήσει στο κιγκλίδωμα του κήπου του σπιτιού της.

Σύλληψη Φαίνης Ξύδη & Αλεξάνδρας Δραγούμη

Στις 11 Δεκεμβρίου 1944, την ώρα που η Φαίη βρίσκονταν στο σπίτι της μαζί με τον τότε σύζυγο της μητέρας της, τον Αντώνιο Κριεζή, την μητέρα της Αλεξάνδρα και την αδελφή της Ρωξάνη, η μητέρα και η αδελφή της συνελήφθησαν από τις κομμουνιστικές συμμορίες του ΕΛΑΣ. Γράφει στο βιβλίο της η Αλεξάνδρα Δραγούμη-Κριεζή: «...Το βράδυ 11 Δεκεμβρίου στις 12.30 μου εφάνη ότι εσταμάτησε ένα αυτοκίνητο εις το κιγκλίδωμα του κήπου. Ξαφνιάστηκα διότι τα αυτοκίνητα είχαν καταντήσει άγνωστα πλέον. Ακούω βήματα εις τον κήπον και κτυπήματα δυνατά εις την εξώθυραν. Φωνάζομεν από το παράθυρον “ποιος είναι;”. Ο ΕΛΑΣ ανοίξτε. Τρεις Ελασίτες βαριά οπλισμένοι μπαίνουν μέσα. Αλεξάνδρα Κριεζή, Ρωξάνη Ξύδη ελάτε για μια ανάκριση... Εφθάσαμεν εις την οδόν Διονύσου, εις την οικίαν Διαμαντοπούλου... Κατέφθασαν διάφοροι γνωστοί Κηφισιώται. Εις το ημίφως ανεγνωρίσαμεν την κ. Μεταξά (Λέλα Χατζηιωάννου, σύζ. I. Μεταξά), τον γαμβρόν της κ. Φωκάν, τους κ. Δήμαν. Καραβοκύρη, Πόγγην και πολλούς άλλους αγνώστους. Μεταξύ αυτών και μια κυρία με το νυχτικό της. Μας διηγήθη ότι την συνέλαβαν καθ: οδόν ενώ έτρεχε να φέρει ιατρόν δια την αδελφή της, έγκυον ούσαν και λιποθυμήσασαν την στιγμήν όπου συνελάμβανον τον άνδρα της...» [10]. Τις δύο γυναίκες ακολούθησε ο ηλικιωμένος ναύαρχος Αντώνιος Κριεζής, σύζυγος της Αλεξάνδρας. Τέσσερις ημέρες αργότερα συνελήφθη και η άλλη κόρη της Αλεξάνδρας Κριεζή, η Φαίνη Ξύδη.

Ομηρία

Η πορεία των αιχμαλώτων πέρασε από το Μπογιάτι, όπου ο Μητροπολίτης Αττικής και Μεγαρίδος Ιάκωβος μίλησε με δριμύ τρόπο στους κομμουνιστοσυμμορίτες και έδωσε κάποιες ελπίδες στους ομήρους. Οι όμηροι κινούνται πεζή, αλλά και με φορτηγό για τον Ωρωπό -«ο δρόμος [από το Μπογιάτι] ήτο φρικτός» γράφει η ίδια και συμπληρώνει ότι επιφυλάχτηκε ιδιαίτερη μεταχείριση όσων «προσωπικοτήτων» θεωρήθηκαν υψηλής ανταλλακτικής αξίας, οι οποίοι μετακινήθηκαν συχνά πυκνά με αυτοκίνητο, όπως η Λέλα Μεταξά, η οποία με καμιόνι έφτασε στη Σκάλα Ωρωπού, στο Συκάμινο [11] και, αργότερα, στην Αράχωβα. Την οδήγησαν, αυτήν και τους συγκρατουμένους της, σε «παλαιό garage [...] Τοποθετηθήκαμε σε παλιοαυτοκίνητο στα πίσω καθίσματα [...] Τα καθίσματα πίσω ήτανε τάβλες και εκτοξευόμεθα αρκετά. Περάσαμε τους Δελφούς και εφθάσαμε εις την Άμφισσαν».

Απελευθέρωση

Στις 27 Δεκεμβρίου η Κριεζή και η κόρη της Ρωξάνη, φτάνουν στη Θήβα. Αναχωρούν από κει με αυτοκίνητο, και φτάνουν στα Οινόφυτα, τότε Στανιάτες, όπου το όχημα δεν μπορεί να περάσει το πλημμυρισμένο ποτάμι και η πορεία συνεχίζεται με μουλάρια για το Κακοσάλεσι, τον Αυλώνα. Διηγείται η Αλεξάνδρα Δραγούμη: «Ξεκινήσαμε (σ.σ. για το Μπογιάτι) μ΄ ένα φορτηγόν. Είμεθα 6 με τον οδηγόν και είχαμε διαταγήν ο καθένας να έχη τα μάτια του προσηλωμένα σε διαφορετικόν σημείον του ορίζοντος ώστε εγκαίρως να ειδοποιήσωμεν τον οδηγόν εν στιγμή κινδύνου». Φτάνοντας στο Μπογιάτι πληροφορήθηκε ότι «ο Ναύαρχος και η κόρη του έφυγαν με αυτοκίνητον». Η Κριεζή και η κόρη της κινούνται προς την Αθήνα με αυτοκίνητο, «...το οποίον άρχισε να τρέχη τρομερά διότι εφάνησαν δύο αεροπλάνα. Δύο φορές πηδήξαμε κάτω και κρυφθήκαμε από κάτι εληές». Λίγο πριν την απελευθέρωσή τους, στις 7 Ιανουαρίου, η Αλεξάνδρα Δραγούμη και η Ρωξάνη Ξύδη παρακολουθούν στη Μάνδρα, «τα (σ.σ. βρετανικά) αεροπλάνα που πολυβολούσαν διαρκώς το ένα μετά το άλλο τα καμιόνια», καταστρέφοντας 455 οχήματα. Στις 7 Ιανουαρίου οι όμηρoι φτάνουν στο Χασάνι, στην περιοχή του σημερινού Δήμου Αργυρουπόλεως-Ελληνικού, και κατά στις οκτώ το βράδυ στην Αθήνα «με φορτηγόν αμερικανικόν». Η Αλεξάνδρα Κριεζή, την ίδια ώρα ανησυχούσε για την άλλη κόρη της, την Φαίνη Ξύδη, αλλά και τον ηλικιωμένο άνδρα χωρίς να ξέρει στο μεταξύ είχαν δολοφονηθεί από τους κομμουνιστοσυμμορίτες. Έτσι αναζητά μάταια, έως τις 4 Μαρτίου, την Φαίνη Ξύδη και τον Αντώνιο Κριεζή. Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης εξιστορεί [12]: «..Το κεφάλαιο της ομηρίας υπήρξε μία άλλη ιδιαίτερα ζοφερή πτυχή των Δεκεμβριανών. Κάθε ημέρα αρκετοί από τους ομήρους άνδρες και γυναίκες στην Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα έβρισκαν μαρτυρικό θάνατο. ...{...}... Η ανακωχή της 11ης Ιανουαρίου, στην οποίαν επροχώρησε μάλλον δυσθύμως ο Σκόμπι, θα σημάνη την επιστροφή των ομήρων. Με τον καιρό θα αποκαλυφθεί ότι εκατοντάδες από τους συλληφθέντας, θύματα ενός ανέλεγκτου μίσους δεν επρόκειτο να επιστρέψουν πότε..».

Το τέλος της Φαίνης Ξύδη

Οι σοροί της Φαίνης και του Ναυάρχου Αντώνη Κριεζή, οι οποίοι δολοφονήθηκαν στις 22 Δεκεμβρίου του 1944, βρέθηκαν σε μια εγκαταλειμμένη αγροικία στα Κιούρκα, κατακρεουργημένες και κατασπαραγμένες από τα αγρίμια. Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης εξιστορεί [13]: «..Η Αλεξάνδρα Κριεζή, ο άνδρας της Αντώνιος Κριεζής και η κόρες της Ρωξάνη και Φαίνη (σ.σ. Ξύδη) συνελήφθησαν από τον ΕΛΑΣ στο σπίτι τους στην Κηφισιά κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών. Από την ομηρία θα επιστρέψουv 25 ημέρες αργότερα η ίδια και η κόρη της η Ρωξάνη. Ο άνδρας της και η δεύτερη κόρη της Φαίνη, πρωταθλήτρια Ελλάδος στο τέvνις, θα εκτελεσθούν στις 22 Δεκεμβρίου και τα πτώματα τους θα βρεθούν δύομισυ μήνες αργότερα στα Κιούρκα της Αττικής ...».

Στις 5 Μαρτίου 1945 δύο φορτηγά ξεκινούν για τα Κιούρκα, με τον Αλέξανδρο Ξύδη, τον αδελφό της Φαίνης, ανάμεσα στους επιβαίνοντες. Στα Κιούρκα, σε μια μισοερειπωμένη καλύβα, οι εθνοφύλακες είχαν ανακαλύψει τρία παραμορφωμένα και κατασπαραγμένα πτώματα, της Φαίνης Ξλυδη και του ναυάρχου Κριεζή -το τρίτο ανήκε στον Γιώργο Φραγκόπουλο. Ο επίλογος της Φαίνης, όπως τον περιγράφει η μητέρα της Αλεξάνδρα Κριεζή, γράφτηκε στο κοιμητήριο Κηφισιάς: «Τα δύο αγγλικά φορτηγά τα οποία είχαν υπάγει εις τα Κιούρκα [...] έφθασαν εις το κοιμητήριον μόνον κατά τας πέντε παρά τέταρτον με δύο απλά φέρετρα. Το ένα το παρέλαβεν ένα άγημα ναυτών, το ετύλιξαν με την ελληνικήν σημαίαν, επ΄ αυτού ετοποθέτησαν το δίκωχον και το ξίφος του Αντώνη. Της Φαίνης, κατασκεπασμένον με λουλούδια, το παρέλαβον οι υιοί τού Αλεξάνδρου, ο Μίκης και διάφοροι φίλοι. Όλοι όσοι ήρχοντο από τα Κιούρκα ήσαν καταλασπωμένοι. Φαίνεται ότι όλος ο κόσμος έκλαιγε. Εγώ περίμενα εις το σπίτι. Ήλθεν ο Αλέκος. Άλλαξε ρούχα και εκάθισε μαζύ μου εις το αυτοκίνητον της πριγκηπίσσης Ελένης που είχε διαθέσει», για να φτάσει η Κριεζή στο Α' νεκροταφείο Αθηνών κατά την επίσημη ανακομιδή των λειψάνων από τα Κιούρκα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Διαβάστε τα λήμματα

Παραπομπές

  1. [Κηδείαι Εφημερίδα «Ελευθερία», Κυριακή 4 Μαρτίου 1945, σελίδα 2η.]
  2. [Η φωτογραφία της Φαίνης Ξύδη προέρχεται από το βιβλίο του Κώστα Πλεύρη, «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει αριστερά».]
  3. [Για την καταγωγή της οικογένειας Δραγούμη, ο Φίλιππος Δραγούμης, γιος του Στέφανου και αδελφός του Ίωνα, γράφει το 1960 σε επιστολή, προς την εφημερίδα «Μακεδονία-Θράκη», σχετικά με την προέλευση του ονόματος της οικογένειας του, με την οποία αντικρούει και καταρρίπτει κάθε ισχυρισμό για την τουρκική προέλευση του ονόματος της οικογένειας: «...Επειδή εξακολουθούσαν οι επιδρομές εξισλαμισμένων Αλβανών ή Τουρκαλβανών και ο συστηματικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Ηπείρου, όσοι δεν δέχονταν ν' αλλαξοπιστήσουν και δεν εύρισκαν πια καταφύγια στα ορεινά μέρη της Ηπείρου, κατέφευγαν άλλοι στα Επτάνησα, άλλοι στη Βενετία ή στην Νότιαν Ιταλίαν και Σικελία, άλλοι στην Κρήτη και στα νησιά του Αιγαίου και άλλοι στη Μακεδονία κλπ. Έτσι και η οικογένειά μου κατά τον 16ο η 17ο αιώνα κατέφυγε μόνη ή μ' άλλους συμπατριώτες της στη Δυτική Μακεδονία, στο Βογατσικό της Καστοριάς, για να μην τουρκέψη. Εκεί ξέρουμε θετικά πως εγεννήθη ο προπάππος μου Μάρκος Αθανασίου Δραγούμης στα 1770, που πέθανε στην Αθήνα στα 1854. Τ' όνομά μας λοιπόν προέρχεται από την Ήπειρο και την Αλβανία και δεν έχει καθόλου τουρκικήν προέλευση».]
  4. [Πατέρας της Αλεξάνδρας Δραγούμη ήταν ο Στέφανος Δραγούμης και μητέρα της ήταν η Ελισάβετ ή Ελίζα Κοντογιαννάκη-Δραγούμη, κόρη του Ιωάννη Κοντογιαννάκη, που γεννήθηκε το 1817 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας και πέθανε στις 14 Μαρτίου του 1888 στην Πετρούπολη της Ρωσίας. Ο Κοντογιάννάκης που καταγόταν από την Κρήτη μαζί με τον αδελφό του κατέφυγαν από τη Σμύρνη στη Νότια Ρωσία σε πολύ μικρή ηλικία, όπου βρέθηκαν υπό την προστασία του Δημήτριου Βερναρδάκη. Ο Κοντογιαννάκης ασχολήθηκε με το εμπόριο και ίδρυσε στην Πετρούπολη την πρώτη ιδιωτική τράπεζα στη Ρωσία, ενώ διορίστηκε επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος. Παντρεύτηκε τη Ναταλία Κουπτσίνσκι, που γεννήθηκε το 1827 και πέθανε το 1891, Ρωσίδα, καταγόμενη από τη Μόσχα. Ο Κοντογιαννάκης χορήγησε χρήματα για την ίδρυση του Βρεφοκομείου του Δήμου Αθηναίων, έκανε δωρεές στην «Αρχαιολογική Εταιρεία», στην «Εταιρεία των Φίλων του Λαού», στο Ωδείο Αθηνών και σε άλλα κοινωφελή ιδρύματα.]
  5. [Η Αλεξάνδρα Δραγούμη είχε δέκα αδέλφια, τη Ναταλία, σύζυγο Παύλου Μελά, τον ζωγράφο Νικόλαο Δραγούμη, την Ευφροσύνη (Εύφη), σύζυγο Ιωάννη Καλλέργη, τη Χαρίκλεια, σύζυγο Ι. Κοκκώνη, τον γνωστό εθνικιστή πολιτικό και διανοούμενο Ίωνα Δραγούμη, τη Ζωή, σύζυγο Jolio Palencia, καθώς και τους, τον Μάρκο που πέθανε σε νεαρή ηλικία, την Μαρίκα, σύζυγο του Αιγυπτιώτη Ιωάννη Καζούλλη και μητέρα του Στέφανου Καζούλλη, τον Φίλιππο Δραγούμη και τον Αλέξανδρο, αρχιτέκτονα, σύζυγο Σόνιας Δουλγκέρωφ, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, την Λίζα το 1916, την Ελένη το 1917 και τον Στέφανο το 1918.]
  6. [O ναύαρχος Αντώνιος Επαμ. Κριεζής, εγγονός του Υδραίου αγωνιστή και πρωθυπουργού της Ελλάδος και δεύτερος σύζυγος της Αλεξάνδρας Δραγούμη-Ξύδη, απήχθη και δολοφονήθηκε -σχεδόν ένα μήνα μετά την απαγωγή του- από μέλη των ενόπλων συμμοριών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, στις 22 Δεκεμβρίου 1944, στα Κιούρκα Αττικής. Μαζί του δολοφονήθηκε και η Φαίνη Ξύδη, κόρη της Αλεξάνδρας Δραγούμη και ανιψιά του Ίωνα.]
  7. [Τα αδέλφια της Φαίνης από τον γάμο της μητέρας της Αλεξάνδρας με τον Γεώργιο Ξύδη γεννήθηκαν: η Ευφροσύνη -μετέπειτα σύζυγος Νικολάου Απέργη- το 1907, ο Ευστράτιος -μετέπειτα πιλότος- το 1911, ο Στέφανος το 1913, η Ρωξάνη το 1915 και ο Αλέξανδρος το 1918.]
  8. [O «Σύλλογος Αντισφαιριστών Κηφισιάς» ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1905, (ΦΕΚ Α 192/30-9-1905), και άρχισε τη οργάνωση αγώνων.]
  9. Female tennis player
  10. [Το βιβλίο «Μια μαρτυρία από τον Εμφύλιο», εκδόσεις «Εστίας», της Αλεξάνδρας Δραγούμη-Ξύδη-Κριεζή, εμπιστεύτηκε στο Σπύρο Μαρκεζίνη η κόρη της Ρωξάνη, σύζυγος Ι. Πανά.]
  11. [Στο Συκάμινο σε έναν απομονωμένο λόφο, δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Ελεούσας, οι κομμουνιστοσυμμορίτες αποδείχθηκαν ανελέητοι. Υποχρέωσαν τους κρατουμένους να σκάψουν λάκκους και στις 26 Δεκεμβρίου έγραψαν σε έναν κατάλογο τα ονόματα επτά επιφανών Αθηναίων αλλά και πέντε ανηλίκων τους οποίους δολοφόνησαν. Πρόκειται για τον μηχανικό Πόγγη, τον ωτορινολαρυγγολόγο Ευσταθιανό (συνάδελφο του Εαμίτη Κάτσα στο ίδιο νοσοκομείο), τον επιχειρηματία Μπογοβιτς, τον κτηματία Κυριαζή, τον ιατρό Μπελέκο, τον Πρόεδρο της Κοινότητας Κηφισιάς Κτενά, τον κηπουρό της οικογένειας Διομήδη (αγνώστου ταυτότητας) και τους πέντε νεαρούς. Είναι αξιοσημείωτο ότι όλοι, και κυρίως ο Κτενάς, ήταν της γνώμης ότι τους κατέδωσε ο πρώην Πρόεδρος Κοινότητας Κηφισιάς Βαρουξάκης, ο οποίος ήταν και Πρόεδρος του Λαϊκού Δικαστηρίου. Στις κηδείες των θυμάτων μέσα στον ανείπωτο πόνο και τις τιμές που τους επιφύλαξε η ελληνική Πολιτεία, ακούστηκαν και χλευαστικές φωνές από τα μπαλκόνια: «Τώρα το πάρτυ άρχισε. Έχουμε να δούμε κι άλλα τέτοια ακόμη».]
  12. [Σπυρίδων Μαρκεζίνης, «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος», τόμος 2ος σελίς 70η.]
  13. [Σπυρίδων Μαρκεζίνης, «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος», τόμος 2ος σελίς 70η.]