Αλέξανδρος Σβώλος

Ο Αλέξανδρος Ι. Σβώλος, Έλληνας μαρξιστής νομικός, Πανεπιστημιακός καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, ο οποίος στην περίοδο της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα, διετέλεσε «πρόεδρος», [και αποκαλείται «πρωθυπουργός»], στην «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης», [«Π.Ε.Ε.Α.»], της κομμουνιστικής γνωστής ως «Κυβέρνησης των Βουνών», σοσιαλδημοκράτης πολιτικός, σταθερός συνοδοιπόρος των κομμουνιστών, γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1892 στο Κρούσοβο της Βορειοδυτικής Μακεδονίας στη Βορειοδυτική Μακεδονία, μια κωμόπολη βόρεια του Μοναστηρίου, που ήταν η βορειότερη ελληνική κοινότητα της Μακεδονίας, περιοχή με ισχυρή Ελληνική παρουσία, και πέθανε στις 09:00' το πρωί της 23ης Φεβρουαρίου 1956 στο χώρο του γραφείο του μέσα στο σπίτι στην Αθήνα, από κεραυνοβόλο εγκεφαλική συμφόρηση. Η κηδεία του τελέστηκε στις 11:00' το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου από τον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και ακολούθως τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο της Ελληνικής πρωτεύουσας.

Ήταν παντρεμένος από το 1922 με την Μαρία Δεσύπρη-Σβώλου , μετέπειτα βουλευτή του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά.

Αλέξανδρος Σβώλος

Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος Πρόεδρος ΠΕΕΑ
Έναρξη Θητείας : 10 Απριλίου 1944
Λήξη θητείας : 9 Οκτωβρίου 1944
Προκάτοχος
Ευριπίδης Μπακιρτζής
Διάδοχος
(Διάλυση Π.Ε.Ε.Α.)
Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος Υπουργός Οικονομικών
Έναρξη Θητείας : 2 Σεπτεμβρίου 1944
Λήξη θητείας : 1 Δεκεμβρίου 1944
Προκάτοχος
Κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη
Διάδοχος

Βιογραφία

Ο Αλέξανδρος προερχόταν από αστική οικογένεια εμπόρων με σημαντική μόρφωση. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Σβώλος, έμπορος στο Μοναστήρι, συνεχιστής της οικογενειακής επιχειρήσεως «Γ. Μ. Σβώλος και Σία», η οποία πραγματοποιούσε εισαγωγικό εμπόριο κυρίως υφασμάτων από τη Βιέννη, ενώ μητέρα του ήταν η Θάλεια Σβώλου, το γένος Λιναρά, επίσης από το Μοναστήρι. Το Κρούσοβο, [Kruševo], όπου γεννήθηκε ο Αλέξανδρος Σβώλος βρίσκεται σήμερα υπό κατοχή και ανήκει στην περιοχή του αποκαλούμενου κράτους των Σκοπίων. Οι γονείς του παντρεύτηκαν το 1891, και τον Αύγουστο του 1892 γεννήθηκε ο Αλέξανδρος, ενώ τρεις μήνες όμως μετά τη γέννηση του, το Νοέμβριο του 1892, ο πατέρας του πέθανε σε ηλικία μόλις 30 ετών κι έτσι ο Αλέξανδρος μεγάλωσε με τη μητέρα του. Αρχικά, ζούσαν μαζί με τον παππού και τη γιαγιά από τη πλευρά του πατέρα, όμως μετά το θάνατο όμως του παππού του, το 1897, μετακόμισαν από το Κρούσοβο στο Μοναστήρι.

Σπουδές

Τα μαθητικά του χρόνια ο Σβώλος έζησε στο Μοναστήρι, όπου διακρίθηκε ως μαθητής. Ως μαθητής μάλιστα του Ελληνικού Γυμνασίου Μοναστηρίου δημοσίευσε στίχους, με το ψευδώνυμο «Κάλυξ» στην τοπική εφημερίδα «Το Φως» Μοναστηρίου και αργότερα δημοσίευε στην εφημερίδα «Νέα Αλήθεια» Θεσσαλονίκης με το ψευδώνυμο «Αίμων Αγνός». Αν και η μητέρα του τον προόριζε για έμπορο, ο Αλέξανδρος αποφάσισε να σπουδάσει Νομικά. Έτσι το 1911, όταν αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο Μοναστηρίου, σπούδασε Νομικά στην Κωνσταντινούπολη, το Ακαδημαϊκό έτος 1911-12, σπουδές που από το επόμενο έτος συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου είχε καθηγητή το συνταγματολόγο Νικόλαο Σαρίπολο. Το 1915 ο Σβώλος αναγορεύτηκε αριστούχος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα της διατριβής του «Το δικαίωμα τού συνεταιρίζεσθαι και το δίκαιον των σωματείων».

Επαγγελματική δραστηριότητα

Το 1916 ο Σβώλος δημοσίευσε την μελέτη του, «Αι εν υπαίθρω συναθροίσεις κατά το Δημόσιον ημών Δίκαιον και η νομοθετική ρύθμισις αυτών» και τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου τάχθηκε στο πλευρό του κινήματος της Θεσσαλονίκης. Η μελέτη του «Η αναγκαστική απαλλοτρίωσις προς αποκατάστασιν ακτημόνων γεωργών υπό συνταγματικήν και οικονομικήν έποψιν» βραβεύεται στον Ράλλειο διαγωνισμό το 1917 και στην εισήγησή του ο καθηγητής Σαρίπολος επαινεί τον νέο επιστήμονα που εμφανίζει: «....πλοῦτον γνώσεων, ἀξιοθαύμαστον εὐρύτητα ἀντιλήψεως τοῦ θέματος, (...) φιλοσοφικήν δύναμιν, ἱστορικήν πολυμάθειαν, ἄρτιαν χρῆσιντῆς ἡμεδαπῆς καί ξένης σχετικῆς φιλολογίας, ὕφος κομψόν καί σαφές». Τον ίδιο χρόνο ο Σβώλος δημοσίευσε τη μελέτη του «Πολιτική εξουσία και κυριαρχία».

Κατά την περίοδο 1917-1920, διετέλεσε διευθυντής στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, στην Διεύθυνση Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής, θέση από την οποία συνέταξε τον νόμο 2112/1920 «περί καταγγελίας συμβάσεως εργασίας», φρόντισε ώστε να κυρωθούν δια νόμου οι Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας της Ουάσιγκτον και οργάνωσε τις υπηρεσίες του Υπουργείου και της Επιθεωρήσεως Εργασίας. Στη συνέχεια ανέλαβε ακαδημαϊκά καθήκοντα στη Νομική Σχολή και εργάστηκε κι ως δικηγόρος. Την περίοδο Οκτώβριος του 1921 έως τον Αύγουστο του 1922 εργάσθηκε ως γενικός διευθυντής της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης στην Προύσα της Μικράς Ασίας και, κατά παραγγελία του Αριστείδη Στεργιάδη, Ύπατου Αρμοστή Σμύρνης, συνέταξε το Σύνταγμα της Ιωνικής Πολιτείας και μετά την κατάρρευση του Μετώπου συμμετείχε στην Προσωρινή Επαναστατική Επιτροπή. Το 1923 διορίστηκε μέλος στην Επιτροπή Αστικής Αποκαταστάσεως Προσφύγων και συμμετείχε στην προσπάθεια συγκροτήσεως «Αγροτικού Κόμματος». Ως δικηγόρος απέκτησε ιδιαίτερη φήμη καθώς υπερασπίστηκε στο δικαστήριο τους Παναΐτ Ιστράτι, Δημήτρη Γληνό και Νίκο Καζαντζάκη το 1928, καθώς κατηγορήθηκαν μετά από εκδήλωση του Εκπαιδευτικού Ομίλου στο θέατρο «Αλάμπρα», όπου οι τρεις άνδρες μίλησαν για την εμπειρία τους από το ταξίδι τους στη Σοβιετική Ένωση.

Ο Σβώλος εκλέχθηκε Υφηγητής της Γενικής Πολιτειολογίας το 1919, ενώ το 1929 εκλέχθηκε Τακτικός καθηγητής και διαδέχθηκε τον Νικόλαο Σαρίπολο , στην έδρα του Συνταγματικού Δικαίου και στις 9 Μαρτίου εκφώνησε τον εναρκτήριο λόγο του, με τίτλο «Προβλήματα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας». Το ακαδημαϊκό έτος 1934-35 εκλέχθηκε Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής. Στη διάρκεια της Πανεπιστημιακής του καριέρας παύθηκε τρεις φορές από τη θέση του καθηγητή, τον Μάρτιο του 1935 επί πρωθυπουργίας του Παναγή Τσαλδάρη και κυβερνήσεως του «Λαϊκού Κόμματος», μετά την καταστολή του Βενιζελικού κινήματος με την Δ' Συντακτική Πράξη «Περί εκκαθαρίσεως» . Μετά την επάνοδο του Βασιλέως Γεωργίου Β', ο Σβώλος θα επανέλθει στο πανεπιστήμιο τον Ιανουάριο του 1936 και παρασημοφορήθηκε για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην πατρίδα και την επιστήμη. Το 1937 η Κρατική Ασφάλεια εξέδωσε «Δελτίον κομμουνιστικής δράσεως του διανοουμένου Κομμουνιστού Σβώλου Αλ. του Αλεξάνδρου», στο οποίο ανέφερε: «...Ἡ στάσις καί ἡ ἐν γένει τακτική τοῦ Καθηγητοῦ εἶναι κατά τοσοῦτον εὐνοϊκή ἀπέναντι τῶν κομμουνιστῶν καί ἀριστεριζόντων φοιτητῶν ὥστε νά θεωρῆται ἀδιστάκτως ὡς σημαντικός παράγων ὅστις ἐνίσχυσε καί ἐνισχύει συνεχῶς, θετικῶς καί ἀποτελεσματικῶς τήν εὐρεῖαν διάδοσιν τῶν κομμουνιστικῶν ἀρχῶν μεταξύ τῶν νεαρῶν φοιτητῶν (...). Καθ’ ὅν χρόνον διετέλει οὗτος ὡς καθηγητής ὑπό τό πρῖσμα τοῦ ἀριστερισμοῦ καλυπτόμενον ὑπό τόν τίτλον τῶν ἀτομικῶν ἐλευθεριῶν ὡς ὑπερασπιστής τῶν ὁποίων ἐμφανίζεται ὁ Καθηγητής οὗτος...» . Στη διάρκεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά εξορίστηκε διαδοχικά στην Ανάφη, στον Αδάμαντα της Μήλου, στην Απείρανθο της Νάξου, στη Χώρα της Νάξου και τέλος στη Χαλκίδα, μέχρι τον Μάιο του 1939 που ανεστάλη η εκτόπιση του. Το Ακαδημαϊκό έτος 1941-42, με την κυβέρνηση του εθνικιστή Στρατηγού τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Τσολάκογλου, ο Σβώλος επανήλθε στα Πανεπιστημιακά του καθήκοντα.

Πολιτική δράση

Την περίοδο 1941-1943, διατέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Μακεδόνων και Θρακών και συνέταξε υπομνήματα προς τις Αρχές Κατοχής των δυνάμεων του Άξονα καταγγέλλοντας τις ωμότητες των Βουλγάρων κατά των πληθυσμών των δύο αυτών περιοχών. Σύμφωνα με όσα είπε σε συνέντευξη της η ανιψιά του, η Ζωή Σβώλου: «...Στην Κατοχή, τον Αλέκο τον Σβώλο πήγαν να τον ζητήσουν οι Γερμανοί από το σπίτι του και τα μάζεψαν ο Αλέκος και η Μαρία και ήρθαν και μείναν στο σπίτι μας. Εμείς μέναμε στην πλατεία Αμερικής, Αγάμων τη λέγανε τότε. Λοιπόν,στο δωμάτιο που ήταν η τραπεζαρία, κλείσαν τη τζαμαρία, βάλανε 2 κρεβάτια και μέναν εκεί. Μείναν εκεί μέχρι να φύγουν για το βουνό, που σημαίνει περίπου μια διετία. {...} Η Μαρία έφευγε το πρωί και πήγαινε στα συσσίτια. Ο Αλέκος έμενε μέσα για να μην συλληφθεί, ερχόντουσαν κάποιοι και τον έβλεπαν. {...}... [Μετά τα Δεκεμβριανά] τη Μαρία την πιάσαν και την βάλαν φυλακή....» .

Κυβέρνηση του βουνού

Η αποκαλούμενη Κυβέρνηση του βουνού υπό τον Αλέξανδρο Σβώλο, από τις 10 Απριλίου 1944 έως τις 9 Οκτωβρίου 1944, ήταν συνέχεια αυτής με πρόεδρο τον Ευριπίδη Μπακιρτζή και δημιουργήθηκε ένα μήνα μετά την αρχική σύνθεση του σχήματος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, με πρωτοβουλία του κομμουνιστικού Ε.Α.Μ., στο χωριό Βίνιανη του νομού Ευρυτανίας.

Το σχήμα της όταν προστέθηκε σ' αυτό ο Σβώλος στη θέση του προέδρου, διαμορφώθηκε ως εξής:

• Αλέξανδρος Σβώλος πρόεδρος,
• Ευριπίδης Μπακιρτζής αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού,
• Ηλίας Τσιριμώκος γραμματέας Δικαιοσύνης,
• Γιώργης Σιάντος γραμματέας Εσωτερικών,
• Μανώλης Μάντακας γραμματέας Στρατιωτικών,
• Νικόλαος Ασκούτσης γραμματέας Συγκοινωνίας,
• Άγγελος Αγγελόπουλος γραμματέας Οικονομικών,
• Πέτρος Κόκκαλης γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας,
• Κώστας Γαβριηλίδης γραμματέας Γεωργίας,
• Σταμάτης Χατζήμπεης γραμματέας Εθνικής Οικονομίας.

Στις 27 Απριλίου 1944 η ΠΕΕΑ αποφάσισε την έκδοση χαρτονομισμάτων με τη μορφή ομολόγων που θα αντιπροσώπευαν την αξία των αγαθών σε αντίστοιχη ποσότητα σταριού και στις 24 Αυγούστου 1944 κυκλοφόρησαν ομόλογα συνολικής αξίας 1.965.000 οκάδων σιταριού. Την ίδια ημέρα ο Σβώλος απομακρύνθηκε εκ νέου από την έδρα του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μαζί με τους Άγγελο Αγγελόπουλο της Νομικής σχολής, Πέτρο Κόκκαλη της Ιατρικής σχολής και Γεώργιο Γεωργαλά της Φυσικομαθηματικής σχολής, «..επειδή εγκατέλειψαν αυθαιρέτως τις θέσεις τους...» και ακολούθησαν τους κομμουνιστές.

Υπουργός

Στις 17 Μαΐου του 1944, ο Σβώλος, ο Άγγελος Αγγελόπουλος και ο Νίκος Ασκούτσης συμμετείχαν στο συνέδριο του Λιβάνου, ως εκπρόσωποι της Επιτροπής, με σκοπό την ανασυγκρότηση της Ελληνικής κυβερνήσεως του Καΐρου και την μετατροπή της σε Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, στην οποία θα συμμετείχαν και εκπρόσωποι της ΠΕΕΑ.. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944 ο Γεώργιος Παπανδρέου περιέλαβε στην κυβέρνησή του έξη υπουργούς του Ε.Α.Μ., από τους οποίους οι τέσσερις (Αλέξανδρος Σβώλος, Άγγελος Αγγελόπουλος, Ηλίας Τσιριμώκος και Νικόλαος Ασκούτσης) ήταν μέλη της «κυβέρνησης του βουνού» και ο Σβώλος ορίστηκε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος, όπως και στην Κυβέρνηση που ακολούθησε που ακολούθησε, όμως τα μέτρα που έλαβε για την ανόρθωση της Ελληνικής οικονομίας έδωσαν λαβή σε έντονη αμφισβήτηση και κριτική εναντίον του. Τελικά παραιτήθηκε από υπουργός, μαζί με όλους τους υπουργούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου [Ε.Α.Μ.], την 1η Δεκεμβρίου του 1944 λίγες μέρες πριν την Δεκεμβριανή κομμουνιστική ανταρσία, αρνούμενος να συνυπογράψει την διάλυση του Ελληνικού Λαού Απελευθερωτικού Στρατού [ΕΛΑΣ], όπως απαιτούσε ο Παπανδρέου. Στα τέλη Μαρτίου του 1945 αποχώρησε επισήμως από το Ε.Α.Μ. και πρωτοστάτησε σε προσπάθειες συγκροτήσεως ενός αυτόνομου σοσιαλδημοκρατικού πόλου μεταξύ Ε.Α.Μ. και Δεξιάς και τον ίσιο χρόνο ανέλαβε πρόεδρος του ΣΚ-ΕΛΔ.

Μεταπολεμικά

Ο Σβώλος παρέμεινε καθηγητής στην έδρα του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μέχρι το 1946, οπότε και αποπέμφθηκε οριστικά κατηγορούμενος ως «...ελληνόφων καθηγητής και αποστάτης της εθνικής ιδέας», σύμφωνα με το Θ' ψήφισμα της 28ης Αυγούστου 1946 για «την εξυγίανσιν των δημοσίων υπηρεσιών» , το οποίο υποστήριξε η συντριπτική πλειοψηφία εκ των συναδέλφων του στο Πανεπιστήμιο, περίπου εκατό καθηγητές μεταξύ τους οι Αλέξανδρος Τσιριντάνης και Γεώργιος Ράμμος, με πέντε εξαιρέσεις, ανάμεσα τους ο μετέπειτα πρωθυπουργός της οικουμενικής κυβερνήσεως του 1989 Ξενοφών Ζολώτας καθώς και οι Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος, Γεώργιος Μαριδάκης, Αλέξανδρος Λιτζερόπουλος και Βλαδίμηρος Μπένσης. Το διάταγμα της απολύσεως του Σβώλου από το Πανεπιστήμιο Αθηνών εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 1946 και αναφέρει : «Ανακοινούται ότι δια Β.Δ. της 11.10.1946 απελύθη της υπηρεσίας ο τακτικός καθηγητής Αλ. Σβώλος συμφώνως προς το Ψήφισμα Θ' “περί εξυγιάνσεως των δημοσίων υπηρεσιών”».

Το 1949, μετά τις αποφάσεις της 5ης Ολομέλειας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος για το μακεδονικό ζήτημα ο Σβώλος κατηγόρησε το Κ.Κ.Ε. για «τυφλό διεθνισμό» και προδοσία των ιδανικών της αντιστάσεως. Ως πρόεδρος της ΣΚ-ΕΛΔ συμμετείχε στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, μέλος του συνασπισμού «Δημοκρατική Παράταξις», αποτελούμενου από αριστερές δυνάμεις, στην οποία εξέφρασε στήριξη το Κ.Κ.Ε., συγκεντρώνοντας ποσοστό 9,70%. Ο Σβώλος εξελέγη βουλευτής, μαζί με 7 ακόμα στελέχη της ΣΚ-ΕΛΔ. Στις επόμενες εκλογές έμεινε εκτός βουλής, καθώς δεν ευδοκίμησαν οι διαπραγματεύσεις συνεργασίας του είτε με το κόμμα ΕΠΕΚ του Νικολάου Πλαστήρα είτε με την υπό κομμουνιστικό έλεγχο Ε.Δ.Α. που είχε μόλις ιδρυθεί. Στις εκλογές του 1952 δεν κατόρθωσε να εκλεγεί, παρά τη συνεργασία του με συνασπισμό ΕΠΕΚ, Κόμματος Φιλελευθέρων και απομειναριών του Λαϊκού Κόμματος κι έμεινε εκτός Βουλής, αποσπώντας μόνο 3.912 ψήφους, ποσοστό 0,23%, παρουσιάζοντας υποψήφιους μόνο σε 11 εκλογικές περιφέρεις και στηρίζοντας στις υπόλοιπες 30 τους συνδυασμούς της ΕΔΑ. Το 1953 προσχώρησε στη συγκρότηση του «Δημοκρατικού Κόμματος του Εργαζόμενου Λαού» [ΔΚΕΛ], προϊόν συνενώσεως της ΣΚ-ΕΛΔ με το «Δημοκρατικό Κόμμα» του Γεωργίου Καρτάλη και υπήρξε ιδρυτικό μέλος στην Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου την πρώτη Μη Κυβερνητική Οργάνωση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα , της οποίας διατέλεσε και πρόεδρος. Στις δημοτικές εκλογές του 1954 συνεργάστηκε με την ΕΔΑ και επανήλθε στο πολιτικό προσκήνιο, καθώς η συνεργασία τους επιτυχίες στους τρεις μεγαλύτερους δήμους της Ελλάδος, Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης. Το 1956, το ΔΚΕΛ συμμετείχε στο συνασπισμό Δημοκρατική Ένωσις, στον οποίο συμμετείχαν όλες οι δυνάμεις της αντιπολιτεύσεως απέναντι στην Ε.Ρ.Ε. του Κωνσταντίνου Καραμανλή και εκλέχθηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης, μόλις τρεις ημέρες πριν τον αιφνίδιο θάνατο του.

Συγγραφικό έργο

Στο συγγραφικό έργο του Σβώλου περιλαμβάνονται τα έργα:

• «Το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και το δίκαιον των σωματείων» το 1915, διατριβή, με την οποία ανακηρύχθη διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
• «Αι εν υπαίθρω συναθροίσεις κατά το δημόσιον ημών δίκαιον» το 1916,
• «Η αναγκαστική απαλλοτρίωσις προς αποκατάστασιν ακτημόνων γεωργών» το 1917,
• «Το νέον Σύνταγμα και αι βάσεις του πολιτεύματος», το 1928,
• «Η αναθεώρησις του Συντάγματος» το 1933,
• «Συνταγματικόν Δίκαιον» το 1934 και το 1942,
• «Για τη Μακεδονία και τη Θράκη» το 1945,
• «Επιτομή συνταγματικού Δικαίου» το 1945,
• «Το Σύνταγμα της Ελλάδος» (1954-1955), που δημοσιεύτηκε σε δύο τόμους -με τη συνεργασία του Γ. Βλάχου.

Ίδρυμα Αλέξανδρου Σβώλου

Ο Σβώλος με τη διαθήκη του, που είχε συντάξει στις 6 Δεκεμβρίου 1940, εγκατέστησε κληρονόμο τη γυναίκα του και εξέφρασε την παράκληση είτε ενόσω ζει είτε με τη διαθήκη της να συστήσει ίδρυμα με την περιουσία του ολόκληρη ή με ένα μέρος της και ιδιαίτερα με το σπίτι τους στην οδό Φερρών 30, για να δημιουργηθεί «Στέγη Φοιτητού» που να δέχεται άπορους και κατά προτίμηση εργαζόμενους φοιτητές της Νομικής και των Πολιτικών Επιστημών. Επιθυμία του ήταν, αν το ίδρυμα δημιουργηθεί όσο ήταν εν ζωή η γυναίκα του, να το διαχειρίζεται και να το διοικεί εκείνη. Τα βιβλία του κληροδότησε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, για να χρησιμοποιηθούν από τους φοιτητές για τη μελέτη τους. Η Μαρία Σβώλου, με την από 19 Ιουνίου 1966 διαθήκη της, διέθεσε τα δύο ακίνητα που της ανήκαν, συγκεκριμένα την οικία επί της οδού Φερρών 30 και ένα διαμέρισμα στην πολυκατοικία επί της οδού Σίνα 17, για τη δημιουργία ιδρύματος με την επωνυμία «Ίδρυμα Υποτροφιών Αλέξανδρος Ι. Σβώλος». Σκοπός του ιδρύματος η χορήγηση υποτροφιών, από τις προσόδους των ακινήτων, σε πτυχιούχους των Νομικών, των Πολιτικών και των Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για μεταπτυχιακές σπουδές σε πανεπιστήμια και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα των χωρών της Ευρώπης. Εκτελεστή της διαθήκης της όρισε τον δικηγόρο και ανιψιό της Γεώργιο Βελιανίτη. Το Ίδρυμα Σβώλου συστάθηκε το Προεδρικό Διάταγμα 295 της 24ης Μαρτίου 1980 και κυρώθηκε ο οργανισμός του, ο οποίος τροποποιήθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα της 17ης Δεκεμβρίου 1994 .

Μνήμη Αλέξανδρου Σβώλου

Στον τάφο του Σβώλου στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών είναι χαραγμένο το επίγραμμα: «Η εκτέλεση του καθήκοντος απέναντι στον λαό, δεν πρέπει να έχει όρια». Ο Σβώλος αν και πολιτικά ανήκε στην σοσιαλιστική, δημοκρατική, αλλά μη κομμουνιστική αριστερά και οι τοποθετήσεις του τον έφεραν συχνά σε ρήξη τόσο με την Δεξιά όσο και με την Αριστερά, υπήρξε σταθερός συνοδοιπόρος και υπερασπιστής των θέσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος στην προσπάθεια του να αλιεύει ψηφοφόρους από την πολιτική δεξαμενή της αριστεράς. Αρθρογραφούσε συχνά σε εφημερίδες, δημοσιεύοντας κείμενα που τα χαρακτήριζαν η ανεκτικότητα και η μετριοπάθεια. Σύμφωνα με όσα είπε γι' αυτόν σε συνέντευξη της η ανιψιά του Ζωή Σβώλου: «...Ήταν πολύ συναισθηματικός άνθρωπος, είχε την κατάθλιψή του, ήταν ένας άνθρωπος εσωτερικός, πολύ εσωτερικός, είχε και τις διαφυγές του βέβαια, γιατί να τα κρύβουμε, υπέφερε πολύ από όλα αυτά..». Ο Αλέξανδρος Παπάγος είπε για τον Σβώλο: «..Διαφωνῶ μὲ τὰς ἰδέας τοῦ Ἀλεξάνδρου Σβώλου, ἀλλὰ τιμῶ τὸν ἄνδρα, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν παρουσίαν του ἀνύψωσεν αἰσθητῶςτὴν στάθμην τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου». Κεντρική οδός της Θεσσαλονίκης φέρει το όνομα του Σβώλου, όπως και δρόμοι σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδος, ενώ στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην οδό Σόλωνος, υπάρχει αίθουσα στην οποία έχει δοθεί το όνομα του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αρχείο Αλέξανδρου Σβώλου
• Σβώλος, Αλέξανδρος

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org