Αλέξανδρος Τσιγγούνης

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Αλέξανδρος Τσιγγούνης [το επώνυμο απαντάται και με την γραφή Τσιγκούνης], Έλληνας εθνικιστής, ένθερμος μοναρχικός, ανώτατος αξιωματικός (ΠΖ) (Α.Μ. 8678) του Ελληνικού στρατού με το βαθμό του Αντιστρατήγου (ε.α.) που διατέλεσε αρχηγός Γ.Ε.Σ. [Γενικό Επιτελείο Στρατού] και τιμήθηκε με τον τίτλο του Επιτίμου Αρχηγού Γ.Ε.Σ., γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1893 στο χωριό Ποταμός [1] Κυθήρων και πέθανε [2] στις 6 Μαρτίου 1984 στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 7 Μαρτίου στον Ιερό ιερό ναό Αγίων Θεοδώρων στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και τάφηκε.

Βιογραφία

Πατέρας του Αλέξανδρου ήταν ο Παναγιώτης Τσιγγούνης. Ο Αλέξανδρος τον Σεπτέμβριο του 1925 προήχθη [3] από το βαθμό του Λοχαγού σε Ταγματάρχη και μ' αυτό το βαθμό τον Ιούλιο του 1928 ήταν Επιτελάρχης [4] της 6ης Μεραρχίας. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου αποφοίτησε [5] από το Σχολείο Πολέμου. Τον Απρίλιο του 1935, με το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη, συμμετείχε -ως στρατοδίκης- των μελών του Εκτάκτου Στρατοδικείου που καταδίκασε σε θάνατο τους Στρατηγούς Αναστάσιο Παπούλα και Μιλτιάδη Κοιμήση, κατηγορούμενους για το αποτυχημένο Βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου εκείνου του έτους.Το 1937 ως αντισυνταγματάρχης υπήρξε πρόεδρος της Επιτροπής παραλαβής όλμων «Brandt» 81 χιλιοστών.

Β' Παγκόσμιος πόλεμος /Κατοχή

Στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου Πόλεμο ως την πτώση του μετώπου, στο τέλος Απριλίου του 1940, ο Τσιγγούνης διατέλεσε διοικητής του 34ου Συντάγματος, του αποκαλούμενου Τάγματος των Πειραιωτών, της VIII Μεραρχίας Πεζικού που είχε διοικητή τον τότε Υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο.

Κατοχική δράση

Την περίοδο της Κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα ο Τσιγγούνης διατέλεσε Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Άμυνας επί Υπουργίας Γεωργίου Μπάκου που αρχικά όρισε διευθυντή τον παλαιό υπασπιστή του Θρασύβουλο Τσακαλώτο, ο οποίος ένα μήνα αργότερα «..πήρε άδεια τη αιτήσει του..» και διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Ως Γενικός Διευθυντής επέδειξε εξαιρετική φροντίδα για την διάσωση του αρχειακού υλικού του Υπουργείου κι είναι χαρακτηριστική η διαταγή [6] που υπέγραψε στην οποία αναφέρεται: «...Περατωθείσης της διαταγής των εν τω καταφυγίω του Μεγάρου του Μ.Τ.Σ. αρχείων του Υπουργείου Στρατιωτικών, εντέλονται αι Διευθύνσεις και η Γενική Καταχώρησις, ίνα μεριμνήσωσι δια την παραλαβήν των ανηκόντων, εις έκάστην αρχείων». Σύμφωνα με την διαταγή η παραλαβή και ή μεταφορά του αρχειακού υλικού έπρεπε να γίνει εντός ολίγων μόλις ημερών, πράξις που συντέλεσε στη διάσωση του αρχείου του Υπουργείου προκειμένου να μην περιέλθει στα χέρια των δυνάμεων κατοχής αλλά και ν' αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής ιστορικής έρευνας.

Αντιδικία με Χαράλαμπο Κατσιμήτρο

Ο Τσιγγούνης που κατηγορήθηκε από τον Κατσιμήτρο ότι εγκατέλειψε τη θέση του στην Κακκαβιά επειδή, στις 21 Απριλίου 1941, λιποψύχησε απέναντι στους Γερμανούς, το 1942 υπέβαλε μήνυση κατά του Κατσιμήτρου. Παράλληλα ασκήθηκε πειθαρχική δίωξη κατά του Τσιγγούνη (όπως προκύπτει από το υλικό του αρχείου του που τηρείται στο ΕΛΙΑ) και ο Τσιγγούνης τιμωρήθηκε τον Φεβρουάριο του 1943 με 20ήμερη κράτηση λόγω των απρεπών εκφράσεων που χρησιμοποίησε για τον Κατσιμήτρο στην απολογία του [7]. Τον Ιούλιο του 1944 ο Τσιγγούνης διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου συνελήφθη από τους Άγγλους και παρέμεινε κρατούμενος, μέχρι τον Ιανουάριο του 1945, στο προσφυγικό στρατόπεδο Νουζεϊράτ στην Παλαιστίνη, χωρίς να κατορθώσει να ενταχθεί εκεί στον Ελληνικό Στρατό όπως ήταν η επιθυμία του.

Συμμοριτοπόλεμος

Ο Συνταγματάρχης Αλέξανδρος Τσιγγούνης επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση της χώρας και επανεντάχθηκε στον υπό δημιουργία Ελληνικό Στρατό και ανέλαβε καθήκοντα Διοικητού της Μεραρχίας Αθηνών [8]. Στη συνέχεια του ανατέθηκαν καθήκοντα Διοικητού [9] της 22ας Ταξιαρχίας, όπου είχε επιτελάρχη τον αντισυνταγματάρχη (ΠΒ) Αθανάσιο Δασκαρόλη με έδρα την Κόρινθο. Στις 16 Νοεμβρίου του 1947 προήχθη στο βαθμό του Υποστρατήγου [10] και στις 6 Απριλίου του 1948, στη διάρκεια του συμμοριτοπολέμου, ο Τσιγγούνης τοποθετήθηκε στη θέση του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή Πελοποννήσου, θέση στην οποία αντικατέστησε τον Στρατηγό Χρήστο Μαντά, και του ανατέθηκε η διοίκηση της ΙΧ Μεραρχίας που δρούσε στην περιοχή. Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του εξέδωσε «προειδοποποίησιν δια τους συμμορίτας...» [11] με την οποία ξεκαθάρισε ότι σκοπεύει να υιοθετήσει επιθετική τακτική, όταν ενισχυθεί με νέες δυνάμεις που αναμένει να φτάσουν στην Πελοπόννησο, από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Από τις πρώτες μέρες της θητείας του είχε την ακόλουθη εκτίμηση ηθικού του Ελληνικού στρατού και των κομμουνιστοσυμμοριτών: «...Ηθικόν. Το ηθικόν των Κ/Σ, λόγω των ευκόλων άνευ σοβαρών απωλειών και λίαν προσοδοφόρων εις παντοειδές υλικόν επιτυχιών των, ιδία δε λόγω των δύο σοβαρωτάτων προσφάτων τοιούτων εις περιοχήν Ασέας και Τροπαίων ένθα αποδεκατίσθησαν αι διλοχίαι Γαλανοπούλου και Παπανικολάου, ήτο τότε λίαν εξυψωμένον. Αντιθέτως το ηθικόν των εθνικών δυνάμεων και των νομιμοφρόνων κατοίκων, ιδία δε της υπαίθρου, ευρίσκετο εις λίαν χαμηλόν επίπεδον...» [12].

Ενδεικτική του όλου κλίματος στην Πελοπόννησο εκείνη την εποχή είναι η περιγραφή που κάνει [13] στο βιβλίο του ο Αλέξανδρος Τσιγγούνης: «..δύο ημέρας μετά τήν ανάληψιν τής Διοικήσεως, ήτοι τήν 8 Απριλίου, προτού ακόμη δυνηθώ νά προσανατολισθώ πλήρως καί νά προβώ εις τήν τροποποίησιν τής οργανώσεως καί τής διατάξεως των εν Πελοποννήσω δυνάμεων βάσει τού γενικού σχεδίου ενεργείας, υπεχρεώθην νά συνοδεύσω τήν Α.Μ. τόν Βασιλέα εις τήν περιοδείαν του ανά τήν Πελοπόννησον αποσκοπούσαν εις την εξύψωσιν τού ηθικού τού Στρατού καί τού Λαού. Τήν 10 Απριλίου η Α.Μ. ο Βασιλεύς, συνοδευόμενος καί υπό τών αρχηγών τών δύο ξένων Στρατιωτ. Αποστολών, τών στρατηγών Βάν Φλήτ (τής Αμερικής) και Ντάουν (της Μεγ Βρεττανίας), μετέβη μέσω Ναυπλίου εκ Τριπόλεως διά πολεμικού τού Βασ. Ναυτικού εις Καλαμάς, ένθα καί διανυκτέρευσεν. Τήν επομένην ανεχώρησε διά Πάτρας επιβαίνων τού αυτού πολεμικού...».

Μετά την τρίτη επίθεση των συμμοριτών, με σκοπό την κατάληψη της Ζαχάρως, ο Αλέξανδρος Τσιγγούνης ως επικεφαλής της Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοικήσεως Πελοποννήσου κοινοποίησε την ακόλουθη Ημερησία Διαταγή [14] της 26 Ιουνίου 1948 με θέμα την δράση του αποσπάσματος του Γεωργίου Ζάρα:
«Α.Σ.Δ.Π. ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ 26.6.48
Την 24ην Ιουνίου το Απόσπασμα Ζάρα κέρδισε νέαν νίκην, πρόσθεσαν μίαν λαμπράν εισέτι σελίδα εις την ιστορίαν του, το εξαιρετικόν τούτο Απόσπασμα.
Υπερχίλιοι συμμορίται από τής 03.00 ώρας χρησιμοποιούντες βαρύν οπλισμόν ενεργούν αλλεπάλληλους επιθέσεις εξ όλων των κατευθύνσεων κατά του υπερασπίζοντος την κωμόπολιν της Ζαχάρως Αποσπάσματος Ζάρα.
Διοικητής, βαθμοφόροι και οπλίται Αποσπάσματος με πίστιν προς την νίκην και τον διεξαγόμενον υπό του Έθνους αγώνα και με απόφασιν να πέσωσιν μέχρις ενός αποκρούουν τας διαδοχικάς του εχθρού επιθέσεις, προκαλούντες εις τούτον σοβαράς απωλείας. Οι άνδρες του Αποσπάσματος δια της απαράμιλλου αυτοθυσίας και ηρωισμού των αποδεικνύουν δια μίαν εισέτι φοράν ότι η πίστις προς την Πατρίδα και τον αγώνα φέρουν την νίκην, η ψυχή νίκα την ύλην. 49 νεκρούς εγκαταλείπουν οι συμμορίται φεύγοντες και υπέρ τους 80 τραυματίας μεταφέρουν κατησχυμένοι, υπερχίλιοι ΕΑΜοσλαβοβούλγαροι από τους ολίγους Έλληνας.
Προς τον διοικητήν, βαθμοφόρους και άνδρας του Αποσπάσματος Ζάρα εκφράζω την πλήρη ευαρέσκειαν και συγχαρητήρια μου.
Ο ανθυπασπιστής Ζάρας να υποβάλει προτάσεις ηθικών αμοιβών εις διακριθέντας βαθμοφόρους και οπλίτας αποσπάσματος.
ΤΣΙΓΚΟΥΝΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Υποστράτηγος-Διοικητής.»

Λίγο καιρό πριν ολοκλήρωση της αποστολής του ο Τσιγγούνης επισημαίνει τα ακόλουθα για το ζήτημα της βίαιης στρατολογήσεως στην οποία προέβαιναν οι συμμορίες του ΚΚΕ: «...Οι Κ/Σ συνέχισαν μετ’ εξαιρετικής εντάσεως τήν βίαιαν στρατολογίαν ανδρών καί γυναικών αδιακρίτως πολιτικών φρονημάτων πρός συμπλήρωσιν τών λόγω τών μεγάλων των απωλειών δημιουργηθέντων κενών αφ’ ενός καί αφ’ ετέρου πρός συμπλήρωσιν τών νεοσυγκροτηθεισών νέων μονάδων καί σχηματισμών» [15]. Ο Τσιγγούνης παρέμεινε στη θέση του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή Πελοποννήσου μέχρι τις 18 Δεκεμβρίου του 1948 όταν αντικαταστάθηκε από τον Θωμά Πετζόπουλο [16]. Το 1949 ως Υποστράτηγος ο Τσιγγούνης διατέλεσε Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου των Στρατιωτικών.

Συμμετοχή στον ΙΔΕΑ

Ο Αλέξανδρος Τσιγγούνης γνωστός μεταξύ των Ανώτερων και κατώτερων αξιωματικών για τις ακραιφνείς εθνικές απόψεις του, απέκτησε την συμπάθεια και την αναγνώριση πολλών απ' αυτούς οι οποίοι συμμετείχαν ή ακόμη ήταν ενεργά μέλη στην οργάνωση Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών. Τον Απρίλιο του 1946 ο ταγματάρχης Γεώργιος Καραγιάννης, ηγετικό στέλεχος, ανέλαβε να καταρτίσει μία λίστα, από την οποία θα προέκυπτε η ανώτατη ηγεσία του στρατεύματος. Ο Ι.Δ.Ε.Α. δια του Καραγιάννη ζητούσε να συμπεριληφθούν στους υποψήφιους για την στελέχωση των επιτελείων, οι υποστράτηγοι Λάβδας, Βραχνός και Ζυγούρης, ο αντιστράτηγος Σπανόπουλος και οι συνταγματάρχες Βενετσάνος Κετσέας, Αλέξανδρος Τσιγγούνης, Περιβολιώτης, και Θεμιστοκλής Κετσέας, για τους οποίους εγγυόταν τον πατριωτισμό τους. Στις 29 Μαΐου 1951, όταν ο Αλέξανδρος Παπάγος υπέβαλε την παραίτηση του από την θέση του Αρχηγού η οποία έγινε ευχαρίστως αποδεκτή από τον Βασιλιά Παύλο Α' και τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Την επόμενη ημέρα οι αντιστράτηγοι Αλέξανδρος Τσιγγούνης, Θεόδωρος Γρηγορόπουλος και Θρασύβουλος Τσακαλώτος επισκέφτηκαν τον Παπάγο στο σπίτι του στην Εκάλη και του ζήτησαν να αναθεωρήσει την απόφαση του, πλην όμως μάταια, ενώ το ίδιο αρνητική αποτέλεσμα είχε και ανάλογη πρωτοβουλία του Σοφοκλή Βενιζέλου, που αποδέχθηκε σχετική προτροπή των παραπάνω αξιωματικών.

Στις 19 Νοεμβρίου του 1952 την ημέρα που ο Παπάγος ορκίστηκε πρωθυπουργός διατηρώντας και το χαρτοφυλάκιο του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, αρχηγός του Γ.Ε.ΕΘ.Α. τοποθετήθηκε ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, αρχηγός του Γ.Ε.Σ. τοποθετήθηκε ο αντιστράτηγος Σόλων Γκίκας, ενώ παρέμειναν στη θέση τους ο αρχηγός του Γ.Ε.Ν., αντιναύαρχος Π. Λάππας και ο αρχηγός της Αεροπορίας, αντιπτέραρχος Κελαϊδής. Οι Χρηστέας, Νικόλαος Γωγούσης, Αλέξανδρος Τσιγγούνης, Κύβελος καθώς και άλλοι αξιωματικοί επανήλθαν σε θέσεις-κλειδιά του στρατεύματος, ενώ αλλαγές πραγματοποιήθηκαν και στην ηγεσία της Αστυνομίας, όπου η κυβέρνηση διόρισε αρχηγό τον Άγγελο Έβερτ, τον Δ. Τσαούση διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών, τον Θεόδωρο Ρακιντζή επικεφαλής της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών και τον Ι. Πανόπουλο Γενικό Διευθυντή της Αστυνομίας στο υπουργείο Εσωτερικών. Στο αρχείο του Αλέξανδρου Τσιγγούνη υπάρχουν έγγραφα που αφορούν τον Ι.Δ.Ε.Α., μία εγκύκλιος διαταγή της οργανώσεως, ένα πρακτικό Πρωτοβάθμιου Ανακριτικού Συμβουλίου σχετικά με τη δράση της καθώς και μία ανώνυμη αναφορά αξιωματικών με παράπονα για προαγωγές.

Μεταπολεμική δράση

Μεταπολεμικά ο Τσιγγούνης διατέλεσε Διοικητής:

  • Β' Σώματος Στρατού με έδρα την Κοζάνη, από τις 8 Σεπτεμβρίου 1949 έως τις 21 Μαρτίου του 1952,
  • Α' Στρατιάς, από τη σύστασή της στις 21 Μαρτίου 1952 έως τις 4 Δεκεμβρίου 1952. Η Α' Στρατιά ήταν η πρώτη μονάδα του Ελληνικού Στρατού που εντάχθηκε στη Νοτιοανατολική πτέρυγα του Ν.Α.Τ.Ο., του Βορειοατλαντικού Συμφώνου Αμυντικής Συνεργασίας.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1952 τοποθετήθηκε αρχηγός [17] [18] [19] ΓΕΣ, θέση στην οποία έμεινε επί διετία, ως τις 30 Νοεμβρίου 1954, δηλαδή συνέπεσε η αρχηγία του σχεδόν με το χρονικό διάστημα συμμετοχής της Ελλάδος στον πόλεμο της Κορέας.

Ο Τσιγκούνης αποστρατεύτηκε [20] μετά τη λήξη της θητείας του ως αρχηγού Γ.Ε.Σ. με τον βαθμό του Αντιστρατήγου (ε.α.) και τον τίτλο του Επίτιμου Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Συγγραφικό έργο

Ο Τσιγγούνης έγραψε και δημοσίευσε τα έργα:

  • «Ο συμμοριτοπόλεμος στην Πελοπόννησο: ανακρίβειαι-πλάναι-ψευδολογίαι-παρανομίαι-υπηρεσιακαί προστριβαί-παρασκηνιακαί ενέργειαι», σελίδες 275, Αθήνα, Ιδιωτική έκδοσις, το 1961.

Το βιβλίο περιγράφει, κυρίως, στρατιωτικά γεγονότα που συνέβησαν στην Πελοπόννησο την περίοδο του συμμοριοπολέμου και το 1948 όταν ήταν επικεφαλής της Ανωτέρας Διοίκησης Πελοποννήσου.

Αρχείο Αλέξανδρου Τσιγγούνη

Το αρχείο του Αλέξανδρου Τσιγγούνη βρίσκεται στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ [Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης] στο οποίο περιήλθε το 1990 μετά από αγορά. Το υλικό του αρχείου ήταν τοποθετημένο σε κλασέρ της Γενικής Τράπεζας και ο Τσιγγούνης είχε ταξινομήσει ένα μεγάλο μέρος του αρχείου θεματικά στην Ελληνική, Αγγλική και Γαλλική γλώσσα. Το αρχείο αποτελείται από πέντε φακέλους και περιέχει υλικό που αφορά την στρατιωτική σταδιοδρομία του Τσιγγούνη ταξινομημένη χρονολογικά [21].

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Ο Ποταμός, το μεγαλύτερο χωριό των Κυθήρων στο βόρειο τμήμα του νησιού, έχει 476 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 346 μέτρων. Αποκαλείται επίσης «της Κυράς το χωριό» εξαιτίας της εικόνας της Παναγίας από τα Ιεροσόλυμα που βρίσκεται στο ιερό ναό της Παναγίας της Ιλαριώτισσας και ήταν γνωστό ως το Villa Grande (Μεγάλο Χωριό). Στον Ποταμό αποφασίστηκε από τους κατοίκους των Κυθήρων να αυτονομηθεί το 1917 το νησί και να συνταχθεί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ενώ ήταν έδρα της Ελληνικής Αντιστάσεως στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τη δεκαετία του 1970 κατασκευάστηκε και λειτουργεί το Κασιμάτειο Γηροκομείο, πίσω από το οποίο βρίσκεται το κτίριο του Αγγλικού σχολείου. Το χωριό διαθέτει φιλαρμονική ορχήστρα και χώρο ανοικτού θεάτρου, ενώ λειτουργεί το Γενικό Νοσοκομείο-Κέντρο Υγείας Κυθήρων, γνωστό ως «Τριφύλλειο Ίδρυμα Κυθήρων», το οποίο εγκαινιάστηκε το 1953. Στο δρόμο που συνδέει το χωριό με την Αγία Πελαγία Κυθήρων, βρίσκεται η ομώνυμη γέφυρα που κατασκευάστηκε την περίοδο που τα Κύθηρα βρίσκονταν υπό Αγγλική κατοχή. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει η Μονή του Οσίου Θεοδώρου που κατασκευάστηκε τον 12ο και 13ο αιώνα αλλά και η Παλιόχωρα Κυθήρων, η οποία καταστράφηκε το 1537 από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα.]
  2. [Εφημερίδα «Η Καθημερινή», Κοινωνικά, φύλλο της 7ης Μαρτίου 1984.]
  3. [Το διάταγμα των Στρατιωτικών προβιβασμών Εφημερίδα «Εμπρός», 1 Οκτωβρίου 1925, σελίδα 2η.]
  4. [Τοποθετήσεις επιτελών Αξιωματικών Εφημερίδα «Εμπρός», 8 Ιουλίου 1928, σελίδα 7η.]
  5. [Οι εκ του Σχολείου Πολέμου εξελθόντες Αξιωματικοί Εφημερίδα «Εμπρός», 11 Σεπτεμβρίου 1928, σελίδα 5η.]
  6. [Διαταγή Υ.ΕΘ.Α./Γραφείο Γενικού Διευθυντού, αριθμός πρωτοκόλλου 48481/24ης Ιουλίου 1941 (Αρχείο Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Φάκελος 917/Α/ 87).]
  7. [Στο αρχείο του Τσιγγούνη που φυλάσσεται στο Ε.Λ.Ι.Α., στον υποφάκελο 1, υπάρχει η μήνυση κατά του Κατσιμήτρου, καθώς και αναφορές, αλληλογραφία με Υπουργείο Στρατιωτικών, αντίγραφα πολεμικών εκθέσεων του Τσιγγούνη και το σχέδιο της απολογίας του.]
  8. [Κατηρτίστη η διαταγή τοποθετήσεως των Συνταγματαρχών Εφημερίδα «Εμπρός», 31 Μαΐου 1946, σελίδα 2η.]
  9. [«Σαράντα Χρόνια Στρατιώτης της Ελλάδος», Θρασύβουλος Τσακαλώτος, Αθήνα 1946, σελίδα 709η.]
  10. [Αι προαγωγαί ανωτάτων αξιωματικών Εφημερίδα «Εμπρός», 17 Νοεμβρίου 1947, σελίδα 6η.]
  11. [Το περιεχόμενο της προκηρύξεως που εξέδωσε ο Αλέξανδρος Τσιγγούνης γράφει: «ΣΥΜΜΟΡΙΤΑΙ, Ήλθε ο καιρός που θα πληρώσετε. Η πληρωμή θα είναι βαρειά και σκληρά. Αρκετά γυρίσατε εν αμαρτίαις ανά τα φαράγγια, τους δρυμούς και τα δάση της Μεγάλης Πατρίδος μας. Θα πληρώσετε και θα πληρώσετε όπως αξίζει. Έπρεπε να το έχετε καταλάβει προ πολλού, όπως το κατάλαβαν πολλοί και παρουσιάσθηκαν και είναι τώρα ελεύθεροι μεταξύ μας και μας είπον την ψωραλέαν ζωήν που κάνετε. Το ότι δεν σας αφήνουν οι ψευτο-καπετανέοι σας να παρουσιασθήτε είναι ψέμα. Οι ψευτοκαπετανέοι σας αντίθετα σας τυλίγουν στο αίμα γιατί αυτό είναι το συμφέρον τους, γιατί γι’ αυτούς δεν υπάρχει έλεος (...) Γράφτετο καλά στο μυαλό σας. Οι φοβέρες των ψευτοκαπετανέων σας ούτε έπιασαν ούτε θα πιάσουν. Δια πυρός και σιδήρου θα περάσω στο κτύπημά μου και στην αντεκδίκηση παντός κακού που μέχρι τούδε έχετε διαπράξει. Όλα τα έχω γράψει και όλα θα πληρωθούν κατά γράμμα. Η εκδίκησίς μου θα είναι μεγάλη και πλήρης γιατί έτσι αξίζει. Χαίρομαι πολύ γιατί τον τελευταίον αυτόν καιρόν μαζευτήκατε αρκετοί στο κλαρί και έτσι το ξεκαθάρισμα θα είναι πλήρες.
    ΣΥΜΜΟΡΙΤΑΙ, Ουαί και αλλοίμονόν σας! Κάθε σπίτι που εκάψατε και κάθε Έλληνα που εδολοφονήσατε θα το πληρώσετε με δεκάδες παρόμοια. Εντός ολίγου θα το ιδήτε. Σας το προλέγω γιατί έχω την δύναμιν της μεγάλης Πατρίδος μας γιατί έχω την δύναμιν της μεγάλης Πατρίδος μας και των μεγάλων μας συμμάχων Αμερικανών και Άγγλων. Οψόμεθα».] «Θα βγούμε νικητές κι ας είναι οι θυσίες μας βαριές», έκδοση της Επιτροπής Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ, 2017, σελίδα 115η.
  12. [«Ο συμμοριτοπόλεμος στην Πελοπόννησο: ανακρίβειαι-πλάναι-ψευδολογίαι-παρανομίαι-υπηρεσιακαί προστριβαί-παρασκηνιακαί ενέργειαι», Αλέξανδρος Τσιγγούνης, Αθήναι 1961, ιδιωτική έκδοση, σελίδα 34η.]
  13. [«Ο συμμοριτοπόλεμος στην Πελοπόννησο: ανακρίβειαι-πλάναι-ψευδολογίαι-παρανομίαι-υπηρεσιακαί προστριβαί-παρασκηνιακαί ενέργειαι», Αθήνα 1961, Ιδιωτική έκδοσις, σελίδες 38η-39η.]
  14. Η κατά της Ζαχάρως επίθεση και το απόσπασμα Ζάρα.
  15. [«Ο συμμοριτοπόλεμος στην Πελοπόννησο: ανακρίβειαι-πλάναι-ψευδολογίαι-παρανομίαι-υπηρεσιακαί προστριβαί-παρασκηνιακαί ενέργειαι», Αθήνα 1961, Ιδιωτική έκδοσις, σελίδα 101η.]
  16. [Το σχέδιο «Περιστερά», η επιχείρηση εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στην Πελοπόννησο, ήταν η τρίτη μετά από εκείνη Γεώργιου Στανωτά το καλοκαίρι του 1947 και του Χρήστου Μαντά τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Η επιχείρηση που αποτέλεσε πρόταση του αντιστρατήγου του Α' Σώματος Δημητρίου Γιατζή και την επεξεργάστηκαν αξιωματικοί του Γ.Ε.Σ., άρχισε στις 5 Δεκεμβρίου του 1948 κι είχε διάρκεια έως τις 30 Ιανουαρίου του 1949. Σκοπός της ήταν η εκκαθάριση της Πελοποννήσου από τις ένοπλες συμμορίες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Πριν την έναρξη της υπήρχαν στην περιοχή η 72η Ταξιαρχία, 14 Τάγματα ελαφρού πεζικού, 3 Τάγματα Χωροφυλακής, δύο Μοίρες Λ.Ο.Κ., ένα θωρακισμένο Σύνταγμα αναγνωρίσεως και μια Πυροβολαρχία. Με την έναρξη της μεταφέρθηκαν από το Βίτσι η 9η Μεραρχία με διοικητή τον Στυλιανό Μανιδάκη, δύο Μοίρες Λ.Ο.Κ., ένα Σύνταγμα Πεδινού, μια Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού κι ένας Λόχος Μηχανικού, ενώ επιστρατεύτηκαν μια Μοίρα Στόλου, την οποία αποτελούσαν αντιτορπιλικά και αρματαγωγά, καθώς και δύναμη Αεροπορίας. Η συνολική δύναμη αποτελούνταν από 40 χιλιάδες άνδρες και τη διεύθυνση της επιχειρήσεως ανέλαβε ο στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος, ενώ τη στρατιωτική διοίκηση, από τις 18 Νοεμβρίου του 1948, είχε ο Θωμάς Πετζόπουλος.]
  17. [Αξιολόγηση Αρχηγών ΓΕΣ από το 1901 μέχρι το 2011-Δημοσκόπηση ekeo.gr]
  18. [Αρχηγοί Γενικού Επιτελείου του Στρατού]
  19. [Αξιολόγηση Αρχηγών ΓΕΣ από το 1901 μέχρι το 2011.]
  20. [Δημιουργούνται προβλήματα εκ της εξόδου πέντε Αντιστρατήγων εκ του Στρατεύματος. Εφημερίδα «Ελευθερία», 18 Σεπτεμβρίου 1954, σελίδα 6η.]
  21. [Αρχείο Α.Ε. 394-Τσιγγούνης, Αλέξανδρος]