Τέλλος Άγρας (ποιητής)

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Ευάγγελος Ιωάννου, γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας, Έλληνας εθνικιστής και πιστός Ορθόδοξος Χριστιανός, νομικός, νεοσυμβολιστής νεορομαντικός ποιητής που υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της αθηναϊκής ποιητικής γενιάς του Μεσοπολέμου, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος, λογοτεχνικός κριτικός που αναδείχθηκε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες λογοτεχνικούς κριτικούς, και μεταφραστής, ο οποίος εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος, γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1899 στην Καλαμπάκα και πέθανε [1] λίγες ώρες μετά τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 11 Νοεμβρίου 1944 προς την Κυριακή 12η Νοεμβρίου στις 04:00 το πρωί, από σηψαιμία στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», όπου νοσηλεύονταν μετά τον τραυματισμό του από αδέσποτε σφαίρα, στην Αθήνα. Η κηδεία του έγινε με δημόσια δαπάνη και ακολούθησε ο ενταφιασμός του στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Συνοπτικές πληροφορίες
Τέλλος Άγρας (Ποιητής)
Τέλλος Άγρας1.jpeg
Γέννηση: 17 Ιουνίου 1899
Τόπος: Καλαμπάκα, Τρίκαλα (Ελλάδα)
Σύζυγος: Άγαμος
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Νομικός, λογοτέχνης
Θάνατος: 12η Νοεμβρίου 1944
Τόπος: Αθήνα, Αττική (Ελλάδα)

Ο Τέλλος Άγρας ήταν άγαμος και δεν άφησε απογόνους.

Βιογραφία

Πατέρας του Ευάγγελου ήταν ο σχολάρχης Γεώργιος Ιωάννου, ο οποίος την περίοδο της γεννήσεως του γιου του υπηρετούσε στην Καλαμπάκα, μητέρα του ήταν η εκπαιδευτικός Ειρήνη Βλάχου και είχε έναν μικρότερο αδελφό, τον Χρήστο Ιωάννου, την παρουσία του οποίου στην παιδική τους ηλικία, παρακολουθούμε στα παιδικά πεζογραφήματα και τις χειρόγραφες εφημερίδες του Τέλλου Άγρα, παντρεύτηκε και απέκτησε έναν γιο.

Οικογένεια Ιωάννου

Ο Γεώργιος Ιωάννου γεννήθηκε το 1872 στη Βούρμπιανη της κατεχόμενης Βορείου Ηπείρου, κοντά στην Κόνιτσα. Ο Ιωάννου το 1894 απέκτησε την ελληνική ιθαγένεια και το 1896 ααποφοίτησε από την Φιλοσοφική Σχολή ενώ απέκτησε επίσης πτυχίο του διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως το έτος 1919-1920. Από το 1896 μέχρι το 1936 υπηρέτησε ως καθηγητής στο Ελληνικό Σχολείο και στο Γυμνάσιο, σε πολλές περιοχές της Ελλάδος. Πέθανε το 1938 στην Αθήνα. Από το βιογραφικό του Γεωργίου Ιωάννου, έγινε γνωστή η ύπαρξη του κατά δεκατρία χρόνια μεγαλύτερου αδελφού του και της τυφλής συζύγου του. Η Ειρήνη Βλάχου, η μητέρα του ποιητή, τουλάχιστον μέχρι το θάνατο του Άγρα ήταν εν ζωή.

Τέλλος Άγρας

Λίγο καιρό μετά την γέννηση του Ευάγγελου, που ήταν άτομο με εξαιρετικά ευαίσθητη υγεία, η οικογένειά του μετακόμισε, στα μέσα του 1900, από την Καλαμπάκα στην Αθήνα και στη συνέχεια, το 1905, εγκαταστάθηκαν στο Λαύριο, όπου ο πατέρας του διορίστηκε σχολάρχης. Εκεί ο ποιητής παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού και αποφοίτησε από το Ελληνικό Σχολείο. Το 1907 πραγματοποίησε και τα δυο μοναδικά ταξίδια της ζωής του, ένα στην Κάρυστο και ένα στη Χαλκίδα. Σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του ποιητή ήταν η ανύπαντρη αδελφή της μητέρας του, η Αριστέα Βλάχου, με την οποία ο Άγρας πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του, λόγω των συνεχών μεταθέσεων του πατέρα του. Ο Άγρας από το 1912 έμεινε στην Αθήνα με τη θεία του Αριστέα στην οδό Ηπείρου 17, και φοίτησε στο Β' Γυμνάσιο Αθηνών από το οποίο αποφοίτησε το 1916 και ακολούθως γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ως φοιτητής εργάστηκε ως προσωρινός γραφέας Β' τάξεως της Οικονομικής Εφορίας Αττικής, από τις 18 Ιουλίου 1918 έως τις 2 Φεβρουαρίου 1919. Έκτοτε και ως το 1922 υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του ως βοηθητικός. Τον Μάιο του 1924 πήρε το πτυχίο της Νομικής όμως δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα του δικηγόρου αν και το 1928 προήχθη σε δικηγόρο «παρά τω εφετείω Αθηνών». Έμεινε στο σπίτι της αδερφής της μητέρας του ως το 1925 που η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα και μετά το θάνατο της θείας του ο Άγρας κράτησε το μικρό σπίτι της ως ερημητήριο. Έκτοτε διέμενε με την οικογένειά του στην οδό Τενέδου 15, από το 1932 ως το 1933, και στη συνέχεια, από το 1936 έως το 1938, στον αριθμό 36 της ίδιας οδού.

Επαγγελματική σταδιοδρομία

Το 1924, ο Ευάγγελος Ιωάννου προσελήφθη στο Υπουργείο Γεωργίας και Τουρισμού ως γραμματέας Α' τάξεως στη Διεύθυνση Ανταλλαγής και αργότερα ως έκτακτος εισηγητής. Το 1925 υπηρέτησε με απόσπαση στο τμήμα φυτοπαθολογίας του ίδιου υπουργείου. Το 1927 διορίστηκε, μετά από εξετάσεις, στην Εθνική Βιβλιοθήκη ως βιβλιοφύλακας Β' τάξεως, με βαθμό και μισθό εισηγητού. Το 1934, από κοινού με την μητέρα του Ειρήνη και την εθνικίστρια ποιήτρια Θεώνη Δρακοπούλου (Μυρτιώτισσα) προχώρησε στην σύνταξη αναγνωστικού για την Γ' Τάξη των Δημοτικών Σχολείων της Ελλάδος και το υπέβαλλε ως πρόταση του στο Υπουργείο Παιδείας. Το 1935 εργάστηκε αποσπασμένος στο Υπουργείο Παιδείας για τη «διάδοση των προϊόντων του ελληνικού πνεύματος». Το 1937-38, διαρκούντος του Εθνικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου υπό τον Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, υπηρέτησε στην Επιτροπή Ελέγχου (λογοκρισίας) Θεατρικών έργων του Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού. Το 1938, μετά τον θάνατο του πατέρα του, μετακόμισε μαζί με τη μητέρα του στην οδό Αγαθουπόλεως στην Αθήνα και εκείνη την περίοδο εργάστηκε ως καθηγητής της Λογοτεχνίας στο Ελληνικό Ωδείο και σε διάφορα ιδιωτικά σχολεία των Αθηνών. Το 1940 εργάστηκε στην Ε.Ο.Ν. και έγραψε πατριωτική ποίηση αφιερωμένη στους πολεμιστές της πρώτης γραμμής και το ποίημα «Στράτεμμα Ελληνικό»:

Οι Νέοι, ο Λόχος ο ιερός,
σιμά και πέρα ως πέρα!
Σωπάστε τη φλογέρα!
Είναι για σάλπιγγα ο καιρός [2].

Το 1941, αμέσως μετά την συνθηκολόγηση της Ελλάδος και τη συγκρότηση της Κυβερνήσεως του Γεωργίου Τσολάκογλου, ο Άγρας επέστρεψε στη θέση του στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα, η κατάσταση της υγείας του επιβαρύνθηκε. Σύμφωνα με δημοσίευμα [3] λίγων ετών μετά την κατοχή:

«.... αλλά μήπως ο Άγρας δεν ήταν ο εαυτός του όταν κρατούσε το ντενεκεδάκι του συσσιτίου και καθόταν στην ουρά να πάρει κουκόζουμο; Μια μέρα δεν πήρε ούτε κι απ’ αυτό. Τον συνάντησα ένα απομεσήμερο στον Βασιλικό Κήπο. Ο Άγρας έξω από την Εθνική Βιβλιοθήκη ήταν το πιο σπάνιο φαινόμενο. Και όμως, εκείνη την ημέρα έκανε βόλτες μεσ’ τον Βασιλικό Κήπο. Είχε αρχίσει πια να «εξέρχεται»; Ποιος ξέρει. Κρατούσε το άδειο δοχείο της κονσέρβας και το πηγαινόφερνε σαν αγιαστούρα. Αγνώριστος από την πείνα όπως όλοι μας. Τον σταμάτησα. Διαμαρτύρονταν για την κατάσταση και κυρίως για το συσσίτιο των λογοτεχνών, όπως μπορούσε να διαμαρτύρεται ένας Άγρας: «Φρίκη, φίλε μου, να μην μπορείς να πάρεις ούτε κουκόζουμο!». Δεν ήταν εκείνη την ώρα ο κριτικός ή ο ποιητής, ήταν θυμάμαι ένας άνθρωπος που δεν μπορούσε να πάρει κουκόζουμο. Ήμουνα πιο πλούσιος απ’ αυτόν, είχα ένα κουπάκι μαύρη σταφίδα και την μοιράστηκα μαζί του. Μ’ ευχαρίστησε και τα τελευταία του λόγια, θυμάμαι, ήταν μια κριτική παρατήρηση για ένα βιβλίο που είχε κυκλοφορήσει εκείνες τις ημέρες. Δεν μπορούσε και μεσ’ την πείνα του ακόμη να ξεχάσει τον τεχνοκρίτη».

Λογοτεχνικό έργο

Η συγγραφική δραστηριότητα του Ευάγγελου Ιωάννου, που έγραψε κυρίως ποίηση και κριτική λογοτεχνίας, ξεκίνησε το 1907 όταν αλληλογραφούσε ως συνδρομητής του περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων» ενώ από το 1911 άρχισε να γράφει τακτικά πλέον στη στήλη συνεργασίας συνδρομητών του περιοδικού με το ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας, επίλεξε το όνομα του ηρωικού Μακεδονομάχου, του καπετάν Άγρα, ιστορικό πρωταγωνιστικό πρόσωπο στα «Μυστικά του Βάλτου» της Πηνελόπης Δέλτα, και ο συνολικός όγκος των δημοσιευμάτων του υπήρξε πολύ μεγάλος. Επίσης δημοσίευσε και με λογοτεχνικό ψευδώνυμο Έλτας Γλάρος που προέκυψε ως αναγραμματισμός του Τέλλος Άγρας.

Το 1914 ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σχεδίαζε να προτείνει τον Άγρα ως τακτικό συνεργάτη του περιοδικού, όμως τα σχέδιά του αναβλήθηκαν με το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και υλοποίησε την σκέψη του από το τεύχος της 6ης Αυγούστου 1916. Παράλληλα, συνεργάζεται και με άλλα περιοδικά, όπως με τη «Λύρα», τον «Βωμό», τους «Νέους» κ.ά. Το 1921 έδωσε διάλεξη για τον Καβάφη στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου. Το Μάιο του 1923 ο Άγρας δημοσίευσε στη «Διάπλαση των Παίδων» το πεζογράφημα «Αποχαιρετισμός» με αφορμή την αποφοίτηση του από την Νομική Σχολή. Έγραψε και στο περιοδικό «Νέα Εστία», της οποίας διετέλεσε και αρχισυντάκτης ως το 1932 και το 1936 ανέλαβε τη στήλη της αλληλογραφίας ενώ δημοσιεύει κείμενά του στα περιοδικά «Ελληνικά Γράμματα», «Νέα Ζωή», «Αλεξανδρινή Τέχνη», «Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου» «Εικονογραφημένη της Ελλάδος», «Νέα Τέχνη» και σε πολλά άλλα έντυπα καθώς και, μετά το 1828, στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια των εκδόσεων «Πυρσός».

Εργογραφία

Ως ποιητής ο Τέλλος Άγρας τοποθετείται στους Έλληνες ποιητές του μεσοπολέμου, τους αποκαλούμενους νεορομαντικούς ή παρακμιακούς (Κώστας Καρυωτάκης, Κλέων Παράσχος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης κ.α.). Ανήκει στη γενιά του 1890, που, με κορυφαίο τον εθνικιστή και αντικαπιταλιστή Κωνσταντίνο Καρυωτάκη, εκφράζει την απογοήτευση από τη ζωή και τη διάψευση των ιδανικών πού έτρεφε η προηγούμενη γενιά. Στο έργο του είναι εμφανής η επίδραση του Eλληνογάλλου λογοτέχνη Ζαν Μωρεάς και των Γάλλων συμβολιστών. Έντονη μέσα στο έργο του είναι η φυσιολατρική νοσταλγία και μια βασανιστική θλίψη. Η ποίησή του επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα ιστορικά γεγονότα και τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής που έζησε. Διακατέχεται από απαισιοδοξία, μελαγχολία, αίσθηση του ανικανοποίητου του αδιεξόδου, απουσία ιδανικών, στροφή στο άτομο, περιφρόνηση της κοινωνίας.

Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του απαντάται διάσπαρτο σε λογοτεχνικά περιοδικά. Τα κατάλοιπα του συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν το 1965. Τα νεότερα ποιήματά του, οι ομιλίες του καθώς και οι κριτικές του παραμένουν ανέκδοτα. Δεκάδες ποιήματα του μελοποιήθηκαν από σημαντικούς συνθέτες, όπως οι Νότης Μαυρουδής και Γιάννης Σπανός, και τα τραγούδια συμπεριλήφθηκαν σε δίσκους επιφανών ερμηνευτών [4] όπως η Νένα Βενετσάνου και ο Ορφέας Περίδης.

Ποίηση

Στον Άγρα άρεσε το φθινοπωρινό ψιλόβροχο στις μουντές φτωχικές Αθηναϊκές γειτονιές και αποτύπωσε στους στίχους του πολλές όψεις του αστικού τοπίου της Αττικής, αλλά και της υπαίθρου της. Στην ποίησή του, που μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο σημαντική μετά την ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη [5], ζωντανεύει η ζωή της Αθήνας του μεσοπολέμου, κοιταγμένη μέσα από τα ευαίσθητα μάτια ενός ποιητή. Το ποιητικό του έργο είναι αποτέλεσμα δημιουργικής αφομοιώσεως του πνεύματος του γαλλικού συμβολισμού και αισθητισμού αλλά και της Ελληνικής ποιητικής παραδόσεως από το δημοτικό τραγούδι ως τον Ιωάννη Πολέμη, τον Κωστή Παλαμά, τον Μιλτιάδη Μαλακάση και τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Έγραψε και δημοσίευσε:

  • «Τα βουκολικά και τα εγκώμια-Το φθινοπωρινό ειδύλλιο-Βουκολικά-Μεταφράσεις-Τα Εγκώμια-Παραφωνίες-Σπουδές-Μπαλάντες-Καθημερινές (1917-1924)», το 1934, εκδότης «Πέτρος Δημητράκος», Αθήνα.
  • «Καθημερινές-Το σπίτι κ' η γειτονιά-Αττική-Αγάπη (1923-1930)», το 1939, εκδότης «Πέτρος Δημητράκος», Αθήνα, που τιμήθηκε το 1940 με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως.

Σε ένα από τα ποιήματα του, ενδεικτικό της βαθιάς Χριστιανικής του πίστεως ο Άγρας λυρικά νοσταλγεί και ποιητικά περιγράφει, τη φάτνη και τη Γέννηση, στην άσημη μέχρι τότε, Βηθλεέμ:

Το μέτωπό του ήταν σαν ήλιος,
και μέσα η φάτνη η φτωχική,
άστραφτε πιο καλά από μέρα,
με κάποια λάμψη μαγική.
  ..........
Μα κι’ από αγγέλους κι’ από μάγους,
δεν ζήλεψα άλλο πιο πολύ,
όσο της Μάνας Του το στόμα,
και το ζεστό-ζεστό φιλί.

Μεταθανάτια δημοσιεύθηκαν τα ανέκδοτα έργα του:

  • «Τριαντάφυλλα μιανής ημέρας», επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, εκδότης «Φέξης», Αθήνα 1965.
  • «Επιλογή απ' τα ποιήματα», εκδότης «Ερμής», 1996.
  • «Τα ποιήματα», τόμος Α', Εκδόσεις «ΜΙΕΤ» [Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014 [6].
  • «Τα ποιήματα», τόμος Β', Εκδόσεις «ΜΙΕΤ» [Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, Δεκέμβριος 2017 [7]

Κριτική

Το κριτικό έργο [8] του Άγρα χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη οξυδέρκεια, ευαισθησία, βαθιά γνώση της φιλοσοφίας και επαρκή ενημέρωση για τις σύγχρονές του ευρωπαϊκές θεωρίες της λογοτεχνίας και τον τοποθετεί στην πρωτοπορία της νεοελληνικής κριτικής σκέψεως. Δημοσίευσε στα λογοτεχνικά έντυπα της εποχής φιλολογικές μελέτες και βιβλιοκρισίες σ’ ένα ιδιότυπο προσωπικό ύφος [9]. Ο Άγρας, βαθύς κάτοχος της ξένης και ελληνικής φιλολογίας, διέθετε την ευχέρεια της διεισδυτικότητας και της ακριβολογίας, ιδίως, γισ συγγραφείς και ποιητές, που έχουν κλείσει τον κύκλο της παραγωγής τους. Μια φορά το χρόνο, πραγματοποιούσε ομιλία σε συγκέντρωση του πνευματικού κόσμου των Αθηνών, με θέματα από τη νεοελληνική λογοτεχνία, που διακρίνονταν για τη λεπτότητα της παρατηρήσεως και το βάθος του στοχασμού του.

Δεκαετίες μετά τον θάνατο του το διάσπαρτο κριτικό έργο του συγκεντρώθηκε και έχουν εκδοθεί σε τόμους τα:

  • «Κριτικά. Καβάφης-Παλάμας», εκδότης «Ερμής», Αθήνα, 1980,
  • «Κριτικά. Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα», εκδότης «Ερμής», Αθήνα, 1981,
  • «Κριτικά. Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας», εκδότης «Ερμής», Αθήνα, 1984,
  • «Κριτικά. Γενικά και ειδικά θέματα», εκδότης «Ερμής», Αθήνα, 1995.
  • «Κριτικά. Δικοί μας και ξένοι», εκδότης «Ερμής», Αθήνα, 2013.

Μεταφράσεις

Ο Άγρας υπήρξε ευαίσθητος μεταφραστής του Θεόκριτου και άλλων αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων. Μετέφρασε, επίσης, έργα του Ζαν Μορεάς και Γάλλων συμβολιστών ενώ έγραψε δοκίμια για τη ζωή και το έργο άλλων λογοτεχνών. Μεταξύ τους περιλαμβάνονται τα έργα:

  • Moreas Jean, «Οι Στροφές», εκδότης «Ελευθερουδάκης», Αθήνα, 1921.
  • Moreas Jean, «Επιλογή από το ποιητικό του έργο», εκδότης «Ζηκάκης», Αθήνα, 1926.
  • Verlaine Paul, «Νυχτερινή φαντασία», εκδότης «Ποταμός», Αθήνα, 2003.

Αλληλογραφία

  • «Ο Τέλλος Άγρας εξομολογείται. Η αλληλογραφία του με τη Μαρία Μακρή» [10], επιμέλεια Γιάννης Δάλλας, εκδότης «Γαβριηλίδης», Αθήνα, 2005, σελίδες 215.

Βραβεύσεις

Ο Τέλλος Άγρας βραβεύτηκε:

  • στο Σεβαστοπούλειο Διαγωνισμό, το 1918,
  • στο διαγωνισμό διηγήματος του περιοδικού «Εσπερία» στο Λονδίνο,
  • με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως, το 1940.

Το τέλος του

Στις 11 Οκτωβρίου 1944, ο Τέλλος Άγρας τραυματίσθηκε στον αστράγαλο από αδέσποτη σφαίρα πυρών που ανταλλάσσονταν μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων Ταγμάτων Ασφαλείας και των συμμοριών του κομμουνιστικού ΕΑΜ, στη γωνία Αγίου Μελετίου και Πατησίων. Μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» όπου νοσηλεύτηκε πλημμελώς σε θάλαμο τρίτης κι αργότερα δεύτερης θέσεως όμως μετά την αφαίρεση της σφαίρας από το πόδι υπέστη σηψαιμία η οποία εξελίχθηκε σε γάγγραινα. την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου η κατάσταση του έγινε απελπιστική και το πρωί του Σαββάτου ζήτησε να τον φροντίσει κουρέας κι αργότερα ιερέα να τον μεταλάβει. Κοντά του ως την τελευταία ώρα ήταν οι στενοί του φίλοι Γιάννης Μπεράτης, Κλέων Παράσχος, Αθηνά Ταρσούλη και Γιώργος Πράτσικας.

Ο Άγρας πέθανε στις 04:00' το πρωί της Κυριακής 12 Νοεμβρίου 1944, σε ηλικία 45 ετών. Η κηδεία του, μετά από απόφαση της Κυβερνήσεως και του τότε Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, έγινε με δημόσια δαπάνη. Επικήδειους λόγους εκφώνησαν ο λογοτέχνης Στέφανος Δάφνης και η Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου. Ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων Αρ. Σκληρός παραχώρησε τάφο στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών όπου ενταφιάστηκε η σορός του ποιητή.

Μνήμη Τέλλου Άγρα

Ο Άγρας θαύμαζε το ποιητικό έργο του εθνικιστή Κώστα Καβάφη αλλά και του Μιλτιάδη Μαλακάση. Σε πολύ νεαρή ηλικία υπήρξε έντονα αγνωστικιστής. Αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, ένα από τα σημαντικότερα ήταν η αϋπνία που τον ταλαιπωρούσε δεκαετίες εξ αιτίας της οποίας κατέφευγε στη χρήση βερονάλ ή άλλων ναρκωτικών φαρμάκων προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα όμως το μόνο που κατάφερνε ήταν να το επιδεινώνει ολοένα και περισσότερο ενώ προϊόντος του χρόνου επιδεινώθηκε και το σοβαρό πρόβλημα της οράσεως που αντιμετώπιζε από την παιδική του ηλικία. Το όνειρό του, που δεν κατάφερε να υλοποιήσει, ήταν να επισκεφθεί την Βόρειο Ήπειρο, τον τόπο της γεννήσεως του πατέρα του. Γράφει γι' αυτόν ο Μιχάλης Περάνθης:

«Φύση λεπτή κι εξαιρετικά καλλιεργημένη νους στοχαστικός, ψυχή τεταμένης ευαισθησίας, δίνει καί στην ποίηση του μιαν απόχρωση λύπης κι έναν τόνο υποταγής στην οδύνη του κόσμου, πού τον ανησυχεί κρυμμένη καί στα περισσότερα ελαφρά ή πρόσχαρα θέματα των στίχων του».

Παράλληλα στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ επισημαίνεται ότι:

«...Ο Τέλλος Άγρας τοποθετείται στους Έλληνες ποιητές του μεσοπολέμου, τους λεγόμενους νεορομαντικούς ή παρακμιακούς (Καρυωτάκης, Κλέων Παράσχος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης κ.ά.). Το ποιητικό του έργο είναι αποτέλεσμα δημιουργικής αφομοίωσης του πνεύματος του γαλλικού συμβολισμού και αισθητισμού ( Moreas, Laforgue, Verlain, Mallarme, Baudelaire κ.ά.), αλλά και της ελληνικής ποιητικής παράδοσης από το δημοτικό τραγούδι ως τον Ιωάννη Πολέμη, τον Κωστή Παλαμά, το Μιλτιάδη Μαλακάση και τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Κινήθηκε στα πλαίσια της εσωτερικότητας, της μελαγχολίας, της νοσηρότητας και της απαισιοδοξίας των συγχρόνων του, υιοθέτησε την ειδυλλιακή ενατένιση του παρελθόντος, ωστόσο παράλληλα χάρη στη βαθιά πνευματική του καλλιέργεια αρνήθηκε να παραδοθεί στην απελπισία και αγωνίστηκε να κρατηθεί από την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.»
»Πρέπει τέλος να σημειωθεί η αξία του κριτικού του έργου που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη οξυδέρκεια, ευαισθησία, βαθιά γνώση της φιλοσοφίας και επαρκή ενημέρωση για τις σύγχρονές του ευρωπαϊκές θεωρίες της λογοτεχνίας και τον τοποθετεί στην πρωτοπορία της νεοελληνικής κριτικής σκέψης.»

Ορειχάλκινη προτομή η οποία αναπαριστά τον Τέλλο Άγρα, που τα αποκαλυπτήρια της έγιναν το 1980, στο Άλσος των Ποιητών στα Ιωάννινα [11]. Ο ποιητής αναπαριστάται από τον καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία με παλτό, γιλέκο, πουκάμισο και παπιγιόν. Η προτομή είναι τοποθετημένη πάνω σε πέτρινη βάση και στην πρόσοψη του βάθρου υπάρχει μεταλλική πλάκα: ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ (1899-1944), Ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου, Ποιητής-Κριτικός, Γ. Χουλιαράς 1980.

Αρχείο Άγρα

Το μεγαλύτερο τμήμα του σωζόμενου αρχείου του Άγρα, που φυλάσσεται στο ΕΛΙΑ και περιλαμβάνει δεκαέξι φακέλους καθώς και κάποια βιβλία από την βιβλιοθήκη του ποιητή, είναι ταξινομημένο σε τρεις βασικές κατηγορίες:

  • λογοτεχνία (φάκελοι 2,3,4),
  • κριτική (5,6,7,8,9) και
  • στοχασμοί (10, 11).

Ο πρώτος φάκελος περιλαμβάνει χειρόγραφα από την παιδική και εφηβική ηλικία του ποιητή (λογοτεχνία, ενασχόληση με παιδικά περιοδικά), ο ένατος φάκελος περιλαμβάνει τον προβληματισμό του για το γλωσσικό ζήτημα, αναλυτικά μαθήματα μετρικής και σημειώσεις βιβλιοθηκονομίας, ο δωδέκατος περιλαμβάνει έντυπα με δημοσιεύσεις του, ο δέκατος τρίτος προσωπικά και υπηρεσιακά έγγραφα, ο δέκατος τέταρτος την αλληλογραφία του και ο δέκατος πέμπτος σημειώσεις μαθημάτων, χειρόγραφα τρίτων και υλικό μικρής σημασίας. Ο δέκατος έκτος φάκελος αποτελείται από έγγραφα που αφορούν τον πατέρα του, Γεώργιο Ιωάννου και κυρίως την υπηρεσία του στην εκπαίδευση.

Τμήμα του αρχείου του, βρίσκεται σύμφωνα με επιθυμία του ίδιου, στην κατοχή του Κώστα Στεργιόπουλου, Ομότιμου Καθηγητή της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ο οποίος επιμελήθηκε την έκδοση της τελευταίας ποιητικής συλλογής του, μετά το θάνατό του. Ο αδελφός του Άγρα, Χρίστος Ιωάννου δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για τα κατάλοιπά του, αντίθετα πούλησε τη βιβλιοθήκη του. Το αρχείο εντοπίστηκε και διασώθηκε από ρακοσυλλέκτη σε κάποιο κάδο συγκεντρώσεως απορριμάτων στην Αθήνα και πουλήθηκε σε παλαιοπώλη από τον οποίο το αγόρασε, το Φθινόπωρο του 1993, το Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο. Εικάζεται ότι η -όποια- φύλαξή του είχε ανατεθεί σε κάποιο συγγενικό ή γνώριμο πρόσωπο του ποιητή που εξέλιπε ή με κάποιο χώρο κτιρίου που άδειασε. Στο Ε.Λ.Ι.Α., υπάρχουν διάσπαρτες επιστολές του Άγρα σε πολλά αρχεία λογοτεχνών και λογίων (Θράσου Καστανάκη, Τίμου Μαλάνου, Γλαύκου Αλιθέρση κ.ά.).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Τέλλος Άγρας: Ο άνθρωπος Γιώργος Πράτσικας, περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 419ο-420ο, σελίδα 924η.]
  2. [Οι Νέοι, ο Λόχος ο ιερός Τέλλος Άγρας, περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 334ο, σελίδα 1382η.]
  3. [Γιάννης Σφακιανάκης, περιοδικό «Ο Αιώνας μας», Ιανουάριος 1951, άρθρο για τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.]
  4. [Τέλλος Άγρας (Στιχουργός) stixoi.info]
  5. [Δοκίμιο για τον Καρυωτάκη, Τέλλος Άγρας Περιοδικό «Νέα Γράμματα», τεύχος 12ο, Δεκέμβριος 1935, σελίδες 674η-706η.]
  6. [Τέλλος Άγρας, «Τα Ποιήματα», Τόμος Α' Φιλολογική Επιμέλεια: Έλλη Φιλοκύπρου]
  7. [Τέλλος Άγρας, «Τα Ποιήματα», Τόμος Β' Φιλολογική Επιμέλεια: Κώστας Στεργιόπουλος]
  8. [Συγγραφέας :Άγρας, Τέλλος Σύμμεικτα Νεοελληνικής Φιλολογίας]
  9. [Ο κριτικός Τέλλος Άγρας Εφημερίδα «Καθημερινή», ηλεκτρονική έκδοση, 22 Μαρτίου 2015.]
  10. [O Τέλλος Άγρας αποκαλύπτεται μέσα από τα γράμματα του]
  11. [Τέλλος Άγρας digitalglyptotheque.gr]