Ευγένιος Ζαλοκώστας

Ο Ευγένιος Γεωργ. Ζαλοκώστας, Έλληνας παραδοσιοκράτης, υποστηρικτής του θεσμού της βασιλείας, διπλωμάτης, εξαίρετος λόγιος, μεταφραστής και κριτικός λογοτεχνίας, πολιτικός που διατέλεσε υπουργός επί των Εξωτερικών στην μεταβατική κυβέρνηση του Σπυρίδωνος Λάμπρου, γεννήθηκε το 1855 στην Αθήνα όπου και πέθανε το 1919.

Ευγένιος Γεωργ. Ζαλοκώστας
Γέννηση: Απρίλιος 1855
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)
Σύζυγος: Μαρία Δημ. Ευγενίδη
Τέκνα:
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Διπλωμάτης, λογοτέχνης, πολιτικός
Θάνατος: 1919
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)

Την 1η Οκτωβρίου του 1894 αρραβωνιάστηκε και στις 28 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους παντρεύτηκε με την Μαρία Ευγενίδη, κόρη του τραπεζίτη Δημοσθένη και της Καλλιόπης Ευγενίδη, στον ναό της Αγίας Τριάδος στο Σταυροδρόμι της Κωνσταντινουπόλεως. Τα μνήστρα ευλόγησε ο Μητροπολίτης Αίνου Λουκάς και το μυστήριο του γάμου τέλεσε ο τότε Τοποτηρητής του Οικουμενικού Θρόνου Μητροπολίτης Προύσης Ναθαναήλ. Από το γάμο του ο Ζαλοκώστας έγινε πατέρας τεσσάρων παιδιών ένα από τα οποία ήταν ο Γεώργιος Ευγεν. Ζαλοκώστας.

Συγαμβρός του Ζαλοκώστα ήταν ο εθνικιστής υποστράτηγος Ιπποκράτης Παπαβασιλείου, προσωπικός φίλος και υπουργός του Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος είχε παντρευτεί την Αλεξάνδρα Ευγενίδη την δευτερότοκη κόρη του Δημοσθένη Ευγενίδη και αδελφή της Μαρίας Ζαλοκώστα.

Βιογραφία

Ο Ευγένιος Ζαλοκώστας κατάγεται από ιστορική οικογένεια της Ηπείρου με σημαντική προσφορά στον τόπο καταγωγής της αλλά και στους Εθνικούς αγώνες.

Πρόγονοι Ζαλοκώστα

Παππούς του, από την πατρική πλευρά, ήταν ο Χριστόδουλος Ζαλοκώστας, απόγονος σημαντικής και ιστορικής οικογένειας της Ηπείρου, πλούσιος έμπορος που διατηρούσε συναλλαγές με την Ιταλία με αντικείμενο το εμπόριο δερμάτων και την χρυσοχοΐα, και γιαγιά του ήταν η Αικατερίνη Ζαλοκώστα.

Εγκατάσταση στην Ιταλία

Το 1814 ο Χριστόδουλος που αρνούνταν να δεχθεί την τουρκική τυραννία, φυλακίστηκε έχοντας πέσει στη δυσμένεια του Αλή πασά και στη συνέχεια αποφυλακίστηκε με τίμημα την δήμευση μεγάλου μέρους της κτηματικής περιουσίας και των μετρητών του, κατέφυγε στο Λιβόρνο της Ιταλίας μαζί με τα δύο μεγαλύτερα από τα παιδιά του, τον Δημήτριο και τον μόλις εννέα ετών Γεώργιο, τον πατέρα του Ευγένιου. Στην Ιταλία ο Γιώργος Ζαλοκώστας επιδόθηκε συστηματικά στη σπουδή της ελληνικής και ιταλικής γλώσσας και λογοτεχνίας, ενώ ξεκίνησε μαθήματα Ελληνικής και ιταλικής φιλολογίας αλλά στη συνέχεια και ζωγραφικής καθώς και σπουδές νομικής στο πανεπιστήμιο της Πίζας, τις οποίες δεν ολοκλήρωσε.

Επιστροφή στην Ελλάδα

Το 1821, σε ηλικία 17 χρονών, ο Γεώργιος μαζί με τον πατέρα του και τον Δημήτριο το μεγαλύτερο αδερφό του, αναχώρησαν μέσω Μασσαλίας με σκοπό την επιστροφή του στην επαναστατημένη Ελλάδα και στις 21 Ιουλίου εκείνου του έτους έφτασε στο Μεσολόγγι. Μαζί τους ταξίδεψαν ο Αναστάσιος Πολυζωίδης, ο μετέπειτα δικαστής στην δίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη τον οποίο αθώωσε, ο Σέκερης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, καθώς και πολλοί Ιταλοί και Γάλλοι φιλέλληνες αξιωματικοί. Οι άρρενες της οικογένειας Ζαλοκώστα εγκαταστάθηκαν στον Πύργο της Ηλείας όπου είχαν καταφύγει από την Ήπειρο, μετά την καταστροφή του Συρράκου από τους Τούρκους, και η Αικατερίνη Ζαλοκώστα μαζί με τα παιδιά της Σπύρο, Μαρία και Ελένη, τον θείο και τις θείες του Ευγένιου. Το 1822 πέθαναν την ίδια μέρα ο παππούς του, ο Χριστόδουλος, και η γιαγιά του, η Αικατερίνη, κι ένα χρόνο αργότερα, το 1823, πέθανε και ο μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα του, ο Δημήτρης.

Οικογένεια Ευγένιου Ζαλοκώστα

Γονείς του Ευγένιου, οι οποίοι παντρεύτηκαν στις 9 Ιουνίου 1840, ήταν ο εθνικός αγωνιστής και λόγιος Γεώργιος Ζαλοκώστας και η Αικατερίνη Νικολ. Παπανικόλα από το Συρράκο.Ο Ευγένιος ήταν το έβδομο από τα εννέα παιδιά που απέκτησαν οι γονείς του -επτά από τα οποία πέθαναν το ένα μετά το άλλο σε νηπιακή ή πολύ νεαρή ηλικία, η Βικτωρία, ο Νικόλαος, ο Χρήστος, ο Σπυρίδων, ο Ευάγγελος και ο Ιωάννης . Από τα τέκνα της οικογένειας του Γιώργου Ζαλοκώστα επιβίωσαν μόνο ο Ευγένιος και η μικρότερη από τον ίδιο αδελφή του, η Βικτωρία η νεότερη που γεννήθηκε το 1857, μετέπειτα σύζυγος του διπλωμάτη Διγενή Βότσαρη, η οποία πέθανε το 1899 χωρίς κληρονόμους.

Σπουδές / Ενήλικη ζωή

Ο Ευγένιος έμεινε ορφανός σε ηλικία μόλις τριών ετών, το 1858, όταν απεβίωσε ο αξιωματικός του Οικονομικού πατέρας του από υδρωπικία. Με την πενιχρή σύνταξη του Λοχαγού πατέρα του και την φροντίδα της μητέρας του παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκύκλιας και της Μέσης εκπαιδεύσεως στη γενέτειρα του και στη συνέχεια σπούδασε στη Νομική σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Επιστρέφοντας από τη Γαλλία και λίγο καιρό μετά τον θάνατο της μητέρας του διορίστηκε στο διπλωματικό σώμα.

Το Σάββατο 29 Οκτωβρίου του 1877 προέκυψε σοβαρή φιλολογική διαμάχη μεταξύ του Εμμανουήλ Ροΐδη και του λογοτέχνη και δημοσιογράφου Άγγελου Βλάχου, μετέπειτα εκδότου της εφημερίδος «Καθημερινή», σχετικά με τον χαρακτήρα των ποιημάτων του Γεωργίου Ζαλοκώστα, διαμάχη στην οποία ο Ροΐδης άσκησε αυστηρή κριτική σε ομιλία του στη λογοτεχνική ποιότητα του έργου του Ζαλοκώστα. Ο Ευγένιος με δημοσίευμα του σε Αθηναϊκή εφημερίδα αντέκρουσε την αυστηρή κριτική του Έλληνος αισθητικού, δηλαδή του Ροΐδη τον οποίο χαρακτήρισε «προσωποληπτούντα» για να καταλήξει πως «αν ο αδικών ζώντας χαρακτηρίζεται εμπαθής ο προπηλακίζων {...} νεκρούς είνε εμπαθής».

Ο Ευγένιος υπηρέτησε ως γραμματέας στις πρεσβείες της Ελλάδος στο Παρίσι, στη Ρώμη, στη Σόφια, στο Κάΐρο και επί πέντε έτη, ως τον Δεκέμβριο του 1899, στην Κωνσταντινούπολη όπου ανέπτυξε και ποικίλη φιλολογική δράση, ενώ τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Σόφια της Βουλγαρίας όπου παρέμεινε επί δέκα ολόκληρα έτη . Αν και σύμφωνα με όσα αναφέρονται στον ιστότοπο της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος Ευγένιος Ζαλοκώστας ήταν τέκτονας και υπήρξε μέλος της Στοάς «Αθηνά» , διατηρούσε άριστες σχέσεις με τους Προκαθημένους του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, τους οποίους επισκέπτονταν στην έδρα τους κι εκείνοι του ανταπέδιδαν με ευχετήριες κάρτες και προσκλήσεις σε κάθε εορτή και εθνική επέτειο. Στον Ζαλοκώστα ανατέθηκε η ευθύνη να εξηγήσει στις ξένες κυβερνήσεις την υπόθεση του αφορισμού του Ελευθερίου Βενιζέλου, στις 12 Δεκεμβρίου του 1916, και τηλεγράφησε σχετικά ότι:

«...Παρά επιμόνους ενεργείας κυβερνήσεως, ο λαός της Αττικής προέβη προχθές εις έμπρακτον εκδήλωσιν εναντίον επαναστάσεως Θεσσαλονίκης. Πλήθη λαού, ανερχόμενα εις δεκάδες χιλιάδων, μετέβησαν εις το Πεδίον του Άρεως και έρριψαν λίθον αναθέματος κατά "προδότου". Αιτήσει των συντεχνιών μετέσχεν ο Μητροπολίτης Αθηνών».

Πολιτική δράση

Στη μεταβατική κυβέρνηση του Σπυρίδωνα Λάμπρου , την εποχή του βενιζελικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη από τους αξιωματικούς της Εθνικής Άμυνας, ο Ζαλοκώστας διετέλεσε:

• Υπουργός Εξωτερικών, από τις 27 Σεπτεμβρίου του 1916 έως τις 21 Απριλίου του 1917.

Στις 31 Δεκεμβρίου του 1916 ο Ζαλοκώστας τηλεγράφησε στον Γ. Θεοτόκη, τότε Πρεσβευτή της Ελλάδος στο Βερολίνο, στον οποίο μετέφερε τα αιτήματα των συμμάχων της Αντάντ μετά τα Νοεμβριανά, περί εκκενώσεως της Θεσσαλίας και απομακρύνσεως του Ελληνικού στρατού στη βόρεια Πελοπόννησο. Παράλληλα, ζητούσε να μάθει αν θα ξεκινούσε και πότε η επίθεση των Γερμανών στη Θράκη, ώστε να οργανώσουν την απάντηση τους στους συμμάχους της Αντάντ, ενώ δύο μέρες αργότερα, μετέφερε τηλεγράφημα της βασίλισσας Σοφίας που προσπαθούσε να πιέσει να ξεκινήσει η Γερμανική επίθεση όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Στις 5 Ιανουαρίου του 1917 ο Θεοτόκης τηλεγράφησε από το Βερολίνο ότι οι Γερμανοί επιθυμούσαν την Ελληνική διαβεβαίωση πως η κυβέρνηση θα φροντίσει ώστε τα όπλα τους να μην περιέλθουν στα χέρια των συμμάχων της Αντάντ έστω κι αν χρειάζονταν να τα καταστρέψουν ενώ τόνιζαν πως σ' αυτή την περίπτωση θα αποζημίωναν την Ελλάδα και διαβεβαίωναν τον Ζαλοκώστα ότι η επίθεση τους θα γίνει αλλά μετά το τέλος της επιθέσεως στη Ρουμανία.

Στη διάρκεια της παρουσίας του στο Υπουργείο Εξωτερικών συντελέστηκε η δεύτερη φάση της Γενοκτονίας των Ποντίων, την Άνοιξη του 1917, και ο Ζαλοκώστας έγινε αποδέκτης εκθέσεως του πρεσβευτή της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη Δημητρίου Καλλέργη, ο οποίος ενημερώθηκε σχετικά από τον μητροπολίτη Αμάσειας, Η έκθεση που συνέταξε ο Έλληνας πρεσβευτής εστάλη στην Αθήνα στις 21 Απριλίου και περιλάμβανε με λεπτομέρειες την έκταση της συντελούμενης γενοκτονίας ενώ έκανε σαφή αναφορά στους τρομακτικούς αριθμούς ανθρώπινων απωλειών.

Διώξεις / Εξορία

Ο Ευγένιος Ζαλοκώστας, που δεν έπαψε στιγμή να συνεισφέρει στην πνευματική ζωή της Ελλάδος λαμβάνοντας μέρος σε σειρά των διαλέξεων του «Παρνασσού», αμέσως μετά την επικράτηση του Βενιζέλου και του Κινήματος της Εθνικής Άμυνας συνελήφθη και εξορίστηκε στην Σκόπελο, όπως πολλοί άλλοι αντιπολιτευόμενοι τον Βενιζέλο, μεταξύ τους οι Ίων Δραγούμης, ο Παναγής Τσαλδάρης, ο Ιωάννης Ράλλης, ο Αγαμέμνων Σλήμαν, ο εκδότης, της εφημερίδος «Καθημερινή», Γεώργιος Βλάχος, Σπυρίδων Λάμπρος, Κωνσταντίνος Λούρος, Θεόδωρος Υψηλάντης, Γεώργιος Μπαλτατζής που εκτελέστηκε το 1922 στη «Δίκη των έξι», ο υποστράτηγος Ανδρέας Μπάϊρας, γνωστός από τη συμμετοχή του στη «Μάχη της Σημαίας», αλλά και ο Πολωγιώργης που πρωταγωνίστησε στην απελευθέρωση της Κρήτης.

Εργογραφία

Ο Ευγένιος Ζαλοκώστας δημοσίευσε άρθρα, σε ημερολόγια και περιοδικά, ενώ πραγματοποίησε διαλέξεις σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη. Έγραψε ποίηση και τα κείμενά του δημοσιεύθηκαν στα πιο σημαντικά έντυπα της εποχής αλλά και σε λογοτεχνικά περιοδικά όπως ο «Παρνασσός», ο «Ιλισσός», «Αττικόν Ημερολόγιον», «Ποικίλη Στοά» και άλλα. Έγραψε ποιήματα ενώ φαίνεται ότι αποπειράθηκε να ασχοληθεί και με το αφήγημα, ενώ συνέταξε πρωτότυπες μελέτες και άρθρα για πρόσωπα και πράγματα της Ελληνικής φιλολογικής ζωής. Το λογοτεχνικό έργο του περιλαμβάνει μεταφράσεις από τη γαλλική γλώσσα, κυρίως έργα του Βίκτωρος Ουγκώ, τα έργα του:

• «Ο βασιλιάς διασκεδάζει» (Le Roi s' amuse) και
• «Ρουί Μπλάς»,

τα οποία μετέφρασε σε καθαρεύουσα γλώσσα αλλά και έργα από διάφορους ξένους ποιητές.

Δημοσίευσε ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τους τόπους που επισκέπτονταν ή σε όσους διέμενε, απέστελλε σε διάφορα έντυπα άρθρα σχετικά με σημαντικά πρόσωπα της ευρωπαϊκής πνευματικής ζωής, όπως για τον Γερμανό ποιητή Χ. Χάινε. Έδωσε διαλέξεις ποικίλου περιεχομένου στον Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως και στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός» στην Αθήνα, όπως τον Δεκέμβριο του 1873 όταν μίλησε για τον ποιητή Δημοσθένη Βαλαβάνη, τον νεαρό φίλο του πατέρα του που είχε πεθάνει σε νεαρή ηλικία είκοσι χρόνια νωρίτερα. Το 1882 ανέπτυξε σε δύο συνεδρίες το θέμα «Η Ελλάς κατά την Αναγέννησιν», αναφερόμενος στους Έλληνες λογίους που μετανάστευσαν από την Κωνσταντινούπολη προς τη Δύση πριν, αλλά κυρίως μετά την Άλωση, και στη συμβολή τους στην αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών στην Ιταλία και στη Γαλλία, το 1890 πραγματοποίησε την πρώτη του ομιλία στον σύλλογο της Κωνσταντινουπόλεως, όπου ανέπτυξε το θέμα «Αναμνήσεις Ιταλίας», ενώ το 1915 μίλησε για τον βίο και το έργο του Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή.

Συγγραφικό έργο

Ο Ευγένιος Ζαλοκώστας, ο οποίος το 1873 επιμελήθηκε την δεύτερη έκδοση του συνόλου του έργου του πατέρα του, έγραψε και δημοσίευσε, μεταξύ άλλων, τα:

Ποιητικές συλλογές

• «Αποχαιρετισμός», το 1913,
• «Ο Κώδων της Αναστάσεως», το 1914,
• «Μεσονύκτιοι ρεμβασμοί»,
• «Πίστις-Ελπίς-Αγάπη», το 1915.

Πεζογραφία / Διηγήματα

• «Η σκιά του πατρός μου», το 1913,
• «Το Μανδήλι της αγάπης», το 1914, ένα υπέροχο διήγημα που αρχικά δημοσιεύθηκε, το 1877, στο περιοδικό «Αττικόν Ημερολόγιον»,
• «Μεταμεσονύκτιοι ρεμβασμοί», το 1915,
• «Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής», βιογραφική μελέτη, το 1916.

Το έργο παρουσιάστηκε υπό τον τίτλο: «Διαλέξεις περί Ελλήνων ποιητών του ΙΘ' αιώνος. Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής» , το 1916, σε διάλεξη η οποία δημοσιεύθηκε στη συνέχεια στο περιοδικό του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», όπου ο Ζαλοκώστας παρουσίασε το λογοτεχνικό έργο του Ραγκαβή όμως κυρίως με την ποιητική πρακτική του.

Διαβάστε τα λήμματα

• Γεώργιος Ζαλοκώστας
• Χρήστος Ζαλοκώστας
• Έλλη Ζαλοκώστα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Ζαλοκώστας Ευγένιος grandlodge.gr]
• [Λαϊκοί λόγιοι & ευεργέτες Αθανασία Ναουμίδου, Κομοτηνή 2021, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Κομοτηνή 2021, σελίδα 34η.]
• [Ζαλοκώστας, Ευγένιος anemi.lib.uoc.gr/]
• [Από του Άνω Βοσπόρου Διάλεξη του Ευγένιου Ζαλοκώστα]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org