Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης

Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Κυρός Γερμανός, [το κοσμικό του όνομα ήταν Στυλιανός Καραβαγγέλης], Έλληνας εθνικιστής, Θεολόγος καθηγητής απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής Χάλκης όπου υπήρξε συμμαθητής με τον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο, Μητροπολίτης Καστοριάς και κατόπιν Αμασείας, Ιωαννίνων και Μεσευρώπης, Εθνικός αγωνιστής με σημαντικό ρόλο στο Μακεδονικό Αγώνα και στον αγώνα του Ποντιακού Ελληνισμού, που οι υπηρεσίες του στο Έθνος και την Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξαν ανεκτίμητες, γεννήθηκε στις 16 Ιουνίου του 1866 στη Στύψη στο νησί της Λέσβου και πέθανε το πρωί της 11ης Φεβρουαρίου 1935 στο Hotel Bristol στη λουτρόπολη Baden ένα προάστιο της Βιέννης, από αποπληξία ως αποτέλεσμα αρτηριοσκληρώσεως.

Μητροπολίτης Γερμανός (Καραβαγγέλης)
Γέννηση: 16 Ιουνίου 1866
Τόπος: Στύψη, Λέσβος (Οθωμανική αυτοκρατορία)
Υπηκοότητα: Οθωμανική, Ελληνική
Ασχολία: Θεολόγος, Μακεδονομάχος
Θάνατος: 11ης Φεβρουαρίου 1935
Τόπος: Baden, Βιέννη (Αυστρία)
Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Μητροπολίτης Καστορίας *
Έναρξη Θητείας : 21η Οκτωβρίου 1900
Λήξη θητείας : 4 Φεβρουαρίου 1908
Προκάτοχος
Διάδοχος
Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος * Μητροπολίτης Αμάσειας *
Έναρξη Θητείας : 5 Φεβρουαρίου 1908
Λήξη θητείας : 27 Οκτωβρίου 1922
Προκάτοχος
Διάδοχος

Η νεκρώσιμη ακολουθία του, σύμφωνα με το βιβλίο θανάτων της Ελληνικής Κοινότητας της Αγίας Τριάδος στη Βιέννη, έγινε στις 15 Φεβρουαρίου 1935 στο Ελληνικό τμήμα του Κεντρικού Κοιμητηρίου της Βιέννης από τον Αρχιμανδρίτη Αγαθάγγελο [Ξηρουχάκη], Ιερατικώς Προϊστάμενο, τότε, της Ελληνικής Κοινότητος της Αγίας Τριάδος ενώ το Ελληνικό κράτος αρνήθηκε να αναλάβει, έστω, τα έξοδα της κηδείας του. Δώδεκα χρόνια αργότερα, τα οστά του μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη κι από εκεί στην Καστοριά.

Βιογραφία

Ο πάππος του Στυλιανού Καραβαγγέλη ήταν συμπολεμιστής των Ανδρέα Μιαούλη και Κωνσταντίνου Κανάρη. Γονείς του ήταν ο Χρυσόστομος Καραβαγγέλης ή Μαχαίρας, με καταγωγή από τα Ψαρά και η Μαριγώ Κουτσουβέλη το γένος Κωνσταντίνου Γελαγώτου, των οποίων ήταν το πρωτότοκο από τα παιδιά τους. Ο Στυλιανός είχε άλλα έξι αδέλφια, πέντε κορίτσια, την Αφροδίτη μετέπειτα σύζυγο Επαμεινώνδα Χαρισιάδου, την Πηνελόπη Στυλιανοπούλου, τη Δέσποινα Αψή, την Κλεονίκη Ρύμπαπα, την Ευριδίκη χήρα του ιατρού Χατζηπετρή, και ένα αγόρι, τον Ευριπίδη , ο οποίος όπως κι ένα κορίτσι πέθαναν νωρίς.

Σπουδές

Ο Στυλιανός έμαθε τα πρώτα γράμματα στο «Ελληνικό Σχολείο» στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας, όπου ο πατέρας του είχε ανοίξει εμπορικό κατάστημα και στη συνέχεια σπούδασε με υποτροφία του Μητροπολίτη Εφέσου Αρχαγγέλλου, από το Σεπτέμβριο του 1882 έως το 1888, στη Θεολογική Σχολή Χάλκης στις Κυκλάδες από όπου αποφοίτησε αριστούχος . Στη υπήρξε συμμαθητής και έκτοτε δέθηκε με στενή φιλική σχέση με τον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο. Αποφοίτησε το 1888 με την υποβολή της «εναισίμου διατριβής» «Ότι αξιόπιστοι οι Ευαγγελισταί».

Εκκλησιαστική δράση

Την ημέρα της αποφοιτήσεως του ο Στυλιανός χειροτονήθηκε διάκονος, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Διονύσιο τον Ε', και για να τιμηθεί στο πρόσωπο του ο ιδρυτής της Σχολής Πατριάρχης Γερμανός ο Α' του δόθηκε το όνομα του. Ακολούθησαν οι σπουδές του ως το 1891, με την υποστήριξη του εθνικού ευεργέτη Παύλου Σκυλίτση-Στεφάνοβικ. Επί πέντε εξάμηνα παρακολούθησε μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή και τις παραδόσεις ονομαστών Καθηγητών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο καθηγητής της Ψυχολογίας του βάθους Wundt και ο Καθηγητής της Δογματικής, Απολογητικής και Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στην Θεολογική Σχολή Luthard. Για ένα εξάμηνο μετέθη στη Βόννη όπου παρακολούθησε μαθήματα Εκκλησιαστικής Ιστορίας από Καθηγητές Καθολικούς, Προτεστάντες και Παλαιοκαθολικούς, ανάμεσα στους οποίους διακρινόταν ο Langen. Στις 13 Φεβρουαρίου 1891, ανακηρύχθηκε διδάκτορας Φιλοσοφίας με βάση τη μελέτη του «Η περί Θεού διδασκαλία Θεοφίλου του Αντιοχείας».

Τον Αύγουστο του 1891 ο Γερμανός διορίστηκε καθηγητής στη Σχολή της Χάλκης αντί του επίσης Μυτιληναίου Αρχιδιακόνου Φωτίου Αλεξανδρίδη, ο οποίος αναχώρησε από τη Χάλκη προκειμένου να αναλάβει Σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα. Στη Σχολή ο Γερμανός δίδαξε Εκκλησιαστική Ιστορία, Ομιλητική, Εγκυκλοπαιδεία της Θεολογίας και Εβραϊκή Αρχαιολογία. Το 1893 ο Πάπας Λέων ΙΓ' απέσυρε την εγκύκλιό τον, δια της οποίας καλούσε τις Εκκλησίες εις ενοχή, ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Άνθιμος ο Z' μετά της Ιεράς Συνόδου, ανέθεσαν στον Καραβαγγέλη να συντάξει την επίσημη απάντηση του Πατριαρχείου. Στις 6 Μαρτίου του 1894 ο Γερμανός χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον Πατριάρχη Νεόφυτο τον Η'. Τον ίδιο χρόνο επισκέφτηκε το Άγιο Όρος, ενώ μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου 1896 εξακολούθησε να διδάσκει στη Σχολή της Χάλκης.

Επίσκοπος Πέραν

Το Φεβρουάριο του 1896, μετά τη λήξη της καθηγητικής του θητείας στη Χάλκη, ο Γερμανός εκλέχτηκε Επίσκοπος Χαριουπόλεως αρχιερατικός Προϊστάμενος Σταυροδρομίου, που περιλάμβανε την Κοινότητα του Πέραν της Κωνσταντινουπόλεως. Με την εκλογή του στράφηκε κατά της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία μέσω της Ουνίας και του Ουνίτη ιερέα Ιλαρίωνα Δόντη, ιερολογούσε τα μυστήρια όσων κατέφευγαν σε αυτόν επειδή είχαν κάποιο κώλυμα. Όπως γράφει στα «Απομνημονεύματα» του, με δυο κλητήρες του Πατριαρχείου «...που έπιασαν τον αποστάτη και τον έσυραν στην αυλή των Πατριαρχείων...» ενώ με τη σύμπραξη του μετέπειτα Επισκόπου Σμύρνης Χρυσοστόμου:

«...φωνάξαμε κρυφά έναν κουρέα, κι αφού του ξούρισε τη λευκή γενειάδα και τα μαλλιά του, του φορέσαμε ένα φέσι και τον αφήσαμε έπειτα να φύγη ως κύριος Ιλάριος, όμοιος με μπακάλη του Φαναριού, υπό τους γιουχαϊσμούς των χαμινιών..». Η επισκοπή του ήταν μια περιοχή εντόνου προπαγάνδας των Γάλλων καθολικών, μέσω των σχολείων που διατηρούσαν εκεί με σκοπό τον προσεταιρισμό των Ελληνοπαίδων, αφού πρώτα «...εστρεβλώνετο το πνεύμα των μαθητών, η ελληνική γλώσσα και η ελληνική ιστορία ήσαν άγνωστες, και τα παιδιά βρίσκονταν σε ξένο περιβάλλον και εκφυλλίζονταν σε κοσμοπολίτες αδιάφορους προς τα εθνικά ιδεώδη και ψυχρούς στας παραδόσεις των, αφού όλη τους η μόρφωσις είχε σκοπό προπαγανδιστικό...{...}... Απεκαλύφθησαν μάλιστα και ένα σωρό προσηλυτιστικά σκάνδαλα, ιδίως κοριτσιών αρίστων οικογενειών...». 

Ο Καραβαγγέλης ενίσχυσε την Ελληνική εκπαίδευση, ίδρυσε Ελληνικό σχολείο δανειζόμενος χρήματα βάζοντας υποθήκη τα ιερά του άμφια και την αρχιερατική του μίτρα, που τελικά κατασχέθηκαν από τους τοκογλύφους και πουλήθηκαν έναντι πινακίου φακής, το Ελληνογαλλικό Παρθεναγωγείο του Πέραν, το οποίο αν και ονομάσθηκε «Ελικών», μετονομάσθηκε από τον λαό σε Παρθεναγωγείο Καραβαγγέλη. Εκεί δίδασκαν οι καθηγητές της Μεγάλης Σχολής του Γένους, Αυθεντόπουλος, Μοστράτος, Φ. Δημητριάδης, Παχτίκος, Καλλίνικος και οι αδελφές Σαντοριναίου, καθώς και πολλές γαλλοδιδασκάλισσες. Μεταξύ των μαθητριών του Παρθεναγωγείου ήταν η μαθήτρια Ελπίδα Καλογεροπούλου, που η φωνή της τράβηξε την προσοχή του μουσικοδιδασκάλου Παχτίκου, ο οποίος έβαλε τις πρώτες βάσεις στη μουσική εξέλιξη της διάσημης καλλιτέχνιδος του τραγουδιού, της γνωστής ως Σπεράντζα Καλό.

Μητροπολίτης Καστοριάς

Την 21η Οκτωβρίου 1900, ο Γερμανός εκλέχθηκε Μητροπολίτης Καστοριάς , ύστερα από πρόταση του Νικόλαου Μαυροκορδάτου, Έλληνα Πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, όπου προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα και αναδείχθηκε εθνικός ήρωας. Εξοικονόμησε τα έξοδα για τη μετάβασή του στη Μητρόπολη Καστοριάς από την υποθήκευση των ιερών του αμφίων και στις αρχές του 1901, διαπιστώνοντας την κατάσταση που επικρατούσε, επισκέφθηκε τον Έλληνα Πρόξενο Κ. Πεζά στο Μοναστήρι και του πρότεινε να σταλούν ένοπλοι από την Ελλάδα δυτική Μακεδονία, ενώ υπέβαλλε και αναφορά στην Ελληνική κυβέρνηση. Διαπιστώνοντας είτε αδυναμία, είτε απροθυμία, επιδόθηκε στη στρατολόγηση ντόπιων αρχηγών και ενόπλων, όπως ο καπετάν Κώττας από την Ρούλια, αλλά και Έλληνες από την Κλεισούρα, το Λέχοβο, και το Βογατσικό, δημιουργώντας ένοπλα σώματα αυτοάμυνας.

Με το ψευδώνυμο «Κώστας» ή «Κώστας Γεωργίου», ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα, και αποτέλεσε το κεντρικό πρόσωπο της τριανδρίας που αποτελούσαν με τον Ίωνα Δραγούμη και το Λάμπρο Κορομηλά, πρόξενο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη. O Ίων Δραγούμης, αδελφός της συζύγου του Παύλου Mελά, διορίστηκε υποπρόξενος στο Μοναστήρι στα τέλη Νοεμβρίου 1902, με ξεκάθαρες οδηγίες «να μη γεννά ζητήματα» , όμως ο Δραγούμης αμέσως μόλις έφτασε άρχισε αλληλογραφία με τον Μελά ζητώντας οικονομική βοήθεια, ενώ ίδρυσε μυστικό σωματείο, την «Άμυνα» και ο Παύλος Μελάς ήταν ο σύνδεσμος της «Άμυνας» με τις εθνικιστικές οργανώσεις των Αθηνών. Την ίδια εποχή οι Βούλγαροι κομιτατζήδες είχαν εντείνει την πίεσή τους στον ελληνικό πληθυσμό της Δυτικής Μακεδονίας. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, γνωρίστηκε με τον Παύλο Μελά τον Μάρτιο του 1904, όταν τον φιλοξένησε μυστικά στην Καστοριά και τον «ξανασυνάντησε» στις 23 Οκτωβρίου 1904, νεκρό και ακέφαλο, όταν μετά από έντονη αντιπαράθεση με τον Τούρκο διοικητή και πολλά τεχνάσματα, απέσπασε τη σορό του, τον ξενύχτησε και στις 24 Οκτωβρίου 1904, τον κήδευσε.

Λίγο καιρό αργότερα ο Γερμανός γνώρισε Ναταλία Δραγούμη-Μελά, την οποία υποδέχθηκε στη Θεσσαλονίκη, μυστικά την πρώτη φορά και τη συνόδευσε στον τάφο του Παύλου, όπως και το 1905, όταν μαζί με τον Ίωνα Δραγούμη και τον Κωνσταντίνο Μελά, επέστρεψαν για την τέλεση επίσημου μνημόσυνου του Παύλου Μελά. Οι δραστηριότητές του προκάλεσαν την αντίδραση των Βουλγάρων και της Τουρκικής κυβερνήσεως. Η εφημερίδα «Εμπρός» και ο Δημήτριος Καλαποθάκης, υπέπεσαν σε δημοσιογραφική γκάφα, στις 12 Σεπτεμβρίου 1906, όταν εξέθεσαν τον μητροπολίτη Καστοριάς στις τουρκικές αρχές, ανακοινώνοντας την υποτιθέμενη δολοφονία του και πλέκοντας του το εγκώμιο ως Μακεδονομάχου αλλά και γενικότερα για την εθνική του δράση, όμως στην πραγματικότητα είχε δολοφονηθεί ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Φώτιος.

«Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα και ηγούμενος εκ των μηρών αυτού, έως αν έλθη ω απόκειται και αυτός προσδοκία εθνών» . 

Με αυτό τον προφητικό, για την έλευση του Λυτρωτή, λόγο του Πατριάρχη Ιακώβ, άρχισε τον επικήδειο λόγο του, στον μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο, ο Γερμανός Καραβαγγέλης. Τη φράση αυτή επανέλαβε πολλές φορές όπως σημειώνει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, δείχνοντας συγχρόνως με το χέρι του προς την Ελλάδα και τονίζοντας εμφαντικά, για να εμψυχώσει τον κατατυραννισμένο Ελληνισμό της Μακεδονίας πως:

«...στην θέση του σκοτωμένου εμείς θα στείλουμε καλύτερον, κι αν τον σκοτώσουν κι αυτόν, θα στείλουμε άλλον ακόμα καλύτερον ... Αυτή είναι η μοίρα του Ελληνικού Έθνους, να εργάζεται με το αίμα του για την απελευθέρωσή του».

Στα χρόνια της παρουσίας του στη Μητρόπολη Καστοριάς έκτισε εκατόν δεκαπέντε σχολεία και σχολές ως την ώρα που Ρώσοι και Βρετανοί πίεζαν τον μεγάλο βεζίρη Φερίτ πασά, σχετικά με τη συνέχεια της παρουσίας του Γερμανού Καραβαγγέλη στη Μακεδονία. Στις αρχές του 1907 αποκλείστηκε από το διοικητικό συμβούλιο της Καστοριάς και του απαγορεύτηκαν οι περιοδείες, ενώ το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως τον διόρισε μέλος της Ιεράς Συνόδου του και τον ανακάλεσε. Στη μητρόπολη Καστοριάς τον αντικατέστησε ο πρωτοσύγκελος Πλάτωνας Αϊβαζίδης και οι «Times» πανηγύρισαν, διότι η απομάκρυνσή του είχε βοηθήσει την ειρήνευση στην περιοχή. Αναφερόμενος στο περιστατικό ο Καραβαγγέλης γράφει: «Η απομάκρυνσή μου από τη Καστοριά θεωρήθηκε σαν ένα τραύμα στο Μακεδονικό αγώνα, μα ο αγώνας βρισκόταν πια σχεδόν στο τέλος του».

Σύμφωνα με την συγγραφέα Αντιγόνη Μπέλου-Θρεψιάδη, που ήταν πρόσωπο της εμπιστοσύνης του: «...Ένα απ’ τα μεγαλύτερα όπλα του, αν όχι το μεγαλύτερο, ήταν η ρητορική του δεινότητα, η πειθώ που είχε ... κατόρθωνε, επιτυγχάνοντας μια ή δύο συναντήσεις με Βουλγάρους κομιτατζήδες, να τους μεταστρέφει και να τους μεταβάλλει σε πιστά και αφοσιωμένα όργανα του ελληνικού κομιτάτου...» ενώ ο Ίωνας Δραγούμης περιέγραφε τον Καραβαγγέλη με τα παρακάτω λόγια:

«...Ήταν ψηλός, στέκονταν όρθιος και όταν περπατούσε ήταν σαν να πήγαινε να σώσει την ανθρωποσύνη. Τέτοια μάτια είχε που τραβούσαν και καθένας που τον έβλεπε, του έρχονταν να τον ακολουθήσει...».

Μητροπολίτης Αμάσειας (Σαμψούντος)

Στις 5 Φεβρουαρίου 1908, ο Γερμανός εκλέχθηκε μητροπολίτης Αμάσειας, με έδρα την Αμισό, τη Σαμσούντα, στον Εύξεινο Πόντο. Η επαρχία αποτελούσε πόλο έλξεως για τα τάγματα των Δυτικών Εκκλησιών καθώς η πόλη Μερζιφούντα ήταν συγκοινωνιακός κόμβος μεταξύ Καππαδοκίας και Άμασείας, με αποτέλεσμα να έχει μετεξελιχθεί στο κυριότερο προσηλυτιστικό κέντρο των Αμερικανών μισσιοναρίων στην ανατολική Μικρά Ασία, ιδιαίτερα μετά το 1886 οπότε ιδρύθηκε το Anatolia College. Εκεί Ο Καραβαγγέλης ίδρυσε σχολεία και άλλα ευαγή ιδρύματα, ανήγειρε ναούς και νέο μητροπολιτικό μέγαρο, ενώ τέθηκε επικεφαλής νέων Εθνικών και Θρησκευτικών αγώνων, καθώς συγκρούστηκε, εξαιτίας των διωγμών εναντίον του Χριστιανικού πληθυσμού, με το Κίνημα των Νεότουρκων. Έκτισε 115 σχολεία και σχολές μέσα σε τρία μόλις χρόνια και με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε στον Πόντο μια μυστική αντιστασιακή εταιρεία, με τη επωνυμία «Μιθριδάτης». Το 1914 εμπόδισε και απέτρεψε την πρώτη απόπειρα εγκαταστάσεως Τούρκων προσφυγών από τα Βαλκάνια στα Ελληνικά χωριά του Πόντου, ενώ το 1915 προφύλαξε νεαρά Αρμενόπουλα κατά τη διάρκεια της Αρμενικής Γενοκτονίας και το 1916 προστάτευσε την Αμισό από τους Τούρκους. Ο Καραβαγγέλης είδε τους πιστούς της μητροπόλεως του του να οδηγούνται στα τάγματα εργασίας (amele taburu), είδε εκτοπίσεις χριστιανικών πληθυσμών, που έγιναν γνωστές ως η Λευκή σφαγή (Le massacre blanc), εξορίες, απαγχονισμούς, πυρπολήσεις, εξισλαμισμούς, παιδομαζώματα, αρρώστιες και άλλα δεινά.

Η τακτική της εξόντωσης των Ελληνικών πληθυσμών, προκάλεσε τη αντίδραση των Ποντίων, το ένδοξο αντάρτικο του Πόντου. Το 1917 συνελήφθη και φυλακίστηκε για την πατριωτική του δράση ενώ τον Οκτώβριο του 1917 απελάθηκε με διαταγή του Τούρκου Πρωθυπουργού Ταλαάτ, μέσω Άγκυρας στην Κωνσταντινούπολη, και έμεινε στις φυλακές για μερικές ημέρες. Μετά την ανακωχή γύρισε στην επαρχία του, οργάνωσε και καθοδήγησε το ανταρτικό του Πόντου, που ο Κεμάλ χαρακτήρισε «...έργο και όργανο του Καραβαγγέλη...» ο οποίος τώρα αγωνίστηκε με νύχια και με δόντια για την αυτοάμυνα και την σωτηρία του περιοχής. Μετά το τέλος του πολέμου και την επιστροφή των εκτοπισμένων Ποντίων στα σπίτια τους, ο Καραβαγγέλης με το Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο Φιλιππίδη συνέταξαν Υπόμνημα προς τους Συμμάχους με το οποίο ζητούσαν την ανεξαρτησία του Πόντου.

Το 1921 ο Καραβαγγέλης ταξίδεψε στην Αθήνα και σε συνάντηση που είχε με τους Δημήτριο Γούναρη, Θεοτόκη και Βίκτωρα Δούσμανη και άλλους ανέπτυξε τα σχέδια του για τον Πόντο, τα οποία απέρριψαν μετά από εισήγηση του Δούσμανη. Το 1922 καταδικάστηκε σε θάνατο από τον Κεμάλ Ατατούρκ και αφού επικηρύχθηκε, αρχικά, στη συνέχεια καθαιρέθηκε από τη θέση του Μητροπολίτη, στις 27 Οκτωβρίου 1922, με απαίτηση των Τουρκικών αρχών. Μαζί του καταδικάστηκαν σε θάνατο κι εκτελέστηκαν οι συνεργάτες του, ο εκ Παρακίλων Λέσβου επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος Αγριτέλις και ο πρωτοσύγγελός του Πλάτωνας Αϊβαζίδης, όμως ο Γερμανός σώθηκε, καθώς ήταν εν πλω, επιστρέφοντας από το Βουκουρέστι, όπου είχε πάει για να επιδώσει τον Πατριαρχικό Τόμο της χειραφετήσεως των νέων σερβικών επαρχιών και της αναγνωρίσεως του μητροπολίτη Βελιγραδίου ως Πατριάρχη.

Μητροπολίτης Ιωαννίνων & Μεσευρώπης

Τον Απρίλιο του 1923 ο Γερμανός εκλέχθηκε και έως τον Απρίλιο του 1924 διατέλεσε μητροπολίτης Ιωαννίνων , όπου έφτασε αποφασισμένος να δώσει «...βιομηχανική ώθηση στον τόπο, ώστε ν' αναχαιτιστεί το ρεύμα εκπατρισμού των Ηπειρωτών». Στον έναν χρόνο της παραμονής του στα Γιάννενα, ίδρυσε δύο σχολές Ταπητουργίας και είχε ετοιμάσει άλλες δύο σχολές, μια Γεωπονική και μια Σηροτροφίας, ενώ πέτυχε να επαναλειτουργήσει η εκεί Ιερατική Σχολή. Πίστευε ότι «..δια της ταπητουργίας, της σηροτροφίας και της θαυμαστής ηπειρωτικής μεταλλοτεχνίας ... .η περιοχή των Ιωαννίνων θα εγνώριζεν οικονομικήν άνθησιν».

Το 1923 υποδείχθηκε και έχασε την εκλογή στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο της Ελλαδικής εκκλησίας κατόπιν εντολής του τότε Πρωθυπουργού Στυλιανού Γονατά, που υποστήριξε τον Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο ως υποψήφιο για το αξίωμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Το 1924 αποκαταστάθηκε τυπικά, στη Μητρόπολη Αμασείας, το ίδιο έτος διορίστηκε έξαρχος της νεοσύστατης Μητροπόλεως Ουγγαρίας, η οποία μετά τις αντιδράσεις που υπήρξαν από τους Ούγγρους και τους Σέρβους μετονομάσθηκε σε Κεντρώας Ευρώπης με έδρα τη Βιέννη. Η τοποθέτησή του για να διευθύνει τις αποσπασθείσες από την Μητρόπολη Θυατείρων ορθόδοξες κοινότητες Ιταλίας, Αυστρίας και Ουγγαρίας, ήταν μέρος ενός σχεδίου για την υποβάθμιση και την αδρανοποίηση του και συνοδεύτηκε από την περικοπή του μισού του μισθού, ενώ για μήνες παρέμεινε απλήρωτος. Ήταν δύο φορές το 1913 και το 1921, υποψήφιος για τον Πατριαρχικό θρόνο.

Θρησκευτικό έργο

Με εντολή του Πατριάρχη Ανθίμου ΣΤ', ο Γερμανός ανέλαβε ως καθηγητής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, τη σύνταξη του σχεδίου της εγκυκλίου, η οποία εκδόθηκε ως απάντηση, στην αντίστοιχη ενωτική εγκύκλιο του 1895, του πάπα Λέοντος ΙΓ'.

Έργο του είναι η αντιρρητική εγκύκλιος

• «Πραγματεία Ιστορική επί της κατά Ιούνιον του Παρελθόντος έτους Απολυθείσης Εγκυκλίου του πάπα Λέοντος ΙΓ».

Το 1959 εκδόθηκαν τα

• «Απομνημονεύματα» του, καθώς και η αλληλογραφία του, γραμμένα σε δημοτική γλώσσα.

Τα απομνημονεύματα που έγραψε ειδικά για τον Μακεδονικό Αγώνα εκδόθηκαν από την «Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών», ενώ η εταιρεία το ίδιο έτος από κοινού με το «Ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου» επιχορήγησαν τη μεταφορά των οστών του με τιμητική συνοδεία.

Πολλά έργα του όπως τα

• «Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας»,
• «Εκκλησιαστική Ρητορική»,
• Εκκλησιαστική Ιστορία»,

χάθηκαν, κατά πάσα πιθανότητα, στην Αμάσεια του Πόντου.

Τα σωζόμενα έργα του έχουν περιληφθεί στην διδακτορική διατριβή του Μητροπολίτη Αυστρίας Μιχαήλ Θ. Στάϊκου:

• «Γερμανός Καραβαγγέλης. Μητροπολίτης Αμασείας και Έξαρχος Κεντρώας Ευρώπης (1924-1935)» ,

η οποία εγκρίθηκε από το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εξεδόθη το 1998 με χορηγία του υπουργείου Μακεδονίας Θράκης στη Θεσσαλονίκη.

Το τέλος του

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης πέθανε στο ξενοδοχείο «Bristol» της λουτρόπολης Baden, ένα προάστιο της της Βιέννης και το Ελληνικό κράτος αρνήθηκε να καλύψει τα ελάχιστα έξοδα για τη νεκρώσιμη ακολουθία του. Με ιδιόχειρη διαθήκη, , που συνέταξε στην Αθήνα , στις 5 Ιουνίου 1935, δώρισε το σύνολο της περιουσίας του στη γενέτειρά του, τότε κοινότητα Στύψης, ορίζοντας ως εκτελεστές της τους φίλους του Περικλή Κεχαγιόγλου και Ιωάννη Χρυσαφίδη. Με τη διαθήκη του όριζε,

«...την μεν ιδιόκτητόν μου διώροφον οικίαν, ευρισκομένην εν Χαροκόπου οδός Εσπερίδων 35, εις την Κοινότητα Στύψης, προς μνημόσυνον αιώνιον των γονέων μου...», ενώ ζητούσε, «...Η κηδεία μου θα γίνει στο Ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση με ένα μόνο ιερέα, χωρίς διάκονο. Δεν δέχομαι δε στην κηδεία μου ούτε αντιπρόσωπο του κράτους, ούτε της εκκλησίας, εάν τυχόν ήθελαν αναμνησθή μετά θανάτου τας εθνικάς μου υπηρεσίας. Δεν χρεωστώ εις κανένα ουδέ οβολόν, εις το Έθνος προσέφερα ό,τι ήτο δυνατόν ως Ιεράρχης του '21...».

Έζησε την αχαριστία της πατρίδος και της πολιτείας και μετά το θάνατο του την ηθική αμνησία του έργου του και την ιστορική περιθωριοποίηση του. Τα οστά του διακομίστηκαν στις 12 Ιουνίου 1959 στη Θεσσαλονίκη και δύο ημέρες αργότερα, στις 14 Ιουνίου στην Καστοριά , με πρωτοβουλία της «Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών» και του «Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου», όπου βρίσκονται τοποθετημένα σε κρύπτη, η οποία υπάρχει στη βάση του ανδριάντα του .

Μακεδονικός Αγώνας

Το σύνθημα των Βουλγάρων είναι «Εξαρχία η θάνατος», γράφει ο Καραβαγγέλης, θάνατος σ’ όποιον δεν υποτασσόταν στην αυτόνομη, εξαρχική, Βουλγαρική Εκκλησία και αναγνώριζε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως κανονική εκκλησιαστική αρχή. Στο Μακεδονικό Αγώνα ο Γερμανός Καραβαγγέλης έδωσε την ψυχή του καθώς ήταν ο εμπνευστής και ο οργανωτής του. Με το ψευδώνυμο «Κώστας Γεωργίου» ανέπτυξε πρωτοφανή δραστηριότητα, συνεπικουρούμενος από τον Ίωνα Δραγούμη και τον Έλληνα πρόξενο στην Θεσσαλονίκη, Λάμπρο Κορομηλά. Δημιούργησε τα πρώτα ανταρτικά σώματα αυτοάμυνας με αρχηγούς τον Βαγγέλη Στρεμπενιώτη και τον καπετάν-Κώττα. Πέτυχε την εξάρθρωση των ληστοσυμμοριών της περιοχής σε διαρκή συνεργασία με τα Ελληνικά προξενεία, τους μητροπολίτες, τους ντόπιους οπλαρχηγούς, τους Έλληνες αξιωματικούς, τις Ελληνικές κοινότητες, τους ιερείς και τους δασκάλους. Παράλληλα αλληλογραφεί με τον Παύλο Μελά στον οποίο, όταν ανέβηκε στην Μακεδονία, έστειλε την σφραγίδα με το όνομα που θα χρησιμοποιούσε στον Αγώνα: «Μίκης Ζέζας» καθώς και μία εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου, που πάνω της είχε χαράξει τη φράση:

«Τω πολυφιλήτω και φιλοστόργω τέκνω. Έντεινε και κατευοδού και βασίλευε και κατακυρίευε εν μέσω των εχθρών σου». 

Η έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Μακεδονία πριν και στη διάρκεια της παρουσίας του Γερμανού Καραβαγγέλη αντιμετωπίστηκε χάρις στην εμπνευσμένη ηγεσία και την καθημερινή παρουσία του, ο οποίος με την αμέριστη συμπαράσταση και την ολόπλευρη στήριξη του τότε Μητροπολίτη Δράμας και μετέπειτα εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου, συνέτρεξε τους Έλληνες τής περιφέρειας του που αμύνθηκαν με σθένος και αντιμετώπισαν τις δυσκολίες με καρτερία. Παράλληλα, συμμετείχαν ολόθερμα στον Μακεδονικό αγώνα και άλλοι κορυφαίοι ιεράρχες όπως Μητροπολίτης Γρεβενών Αγαθάγγελος που εγκαταστάθηκε στα Γρεβενά το 1901, ο Μητροπολίτης Θεοδώρητος που εγκαταστάθηκε στο Νευροκόπι το 1903, ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Φώτιος που εγκαταστάθηκε το 1902, ο Μητροπολίτης Ιωακείμ Φορόπουλος ο οποίος το 1903 μετατέθηκε από το Μελένικο στην Πελαγονία, ο Μητροπολίτης Αλέξανδρος στη Θεσσαλονίκη, ενώ στον αγώνα συμμετέχει και ο Μητροπολίτης Γρηγόριος Ωρολογάς που εγκαταστάθηκε το 1892 στις Σέρρες (Στρώμνιτσα) και μετέπειτα, ως Κυδωνιών, μαρτύρησε στην Μικρασιατική τραγωδία. Οι παραπάνω ιεράρχες ξεκίνησαν τον Μακεδονικό αγώνα στο διάστημα 1900-1902 ενώ ο Παύλος Μελάς έφτασε στη Μακεδονία το 1904.

Η σκέψη του Μητροπολίτη Γερμανού ήταν προσανατολισμένη στην αντιμετώπιση των εξαρχικών με μόνες τις δικές του δυνάμεις. Επιδόθηκε στην οργάνωση των Ελληνικών δυνάμεων στη Δυτική Μακεδονία περιοδεύοντας σ’ όλα τα χωριά της μητροπολιτικής του περιφέρειας επαναφέροντας στο Πατριαρχείο εκείνα που είχαν προσχωρήσει στη βουλγαρική εξαρχία. Συνεργάστηκε με τον καπετάν Κώτα, τον οποίο θεωρούσε «...προστάτη των Ορθοδόξων και φόβητρον των Βουλγάρων», μετά τη συνάντησή τους στα τέλη του 1901, καθώς και με τον Βαγγέλη Νικολάου από το Στρέμπενο. Ο Καραβαγγέλης συντόνισε την άμυνα και τον εξοπλισμό των ντόπιων με την επιλογή δραστήριων και ικανών σε κρίσιμα σημεία της περιοχής Καστοριάς και είχε εξασφαλίσει διαρκή επαφή με τις Ελληνικές κυβερνήσεις, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η αποστολή του Παύλου Μελά και άλλων οπλαρχηγών στη Μακεδονία, ενώ ίδρυσε και στη Μητρόπολη του ορφανοτροφείο για τα παιδιά των Ελλήνων ανταρτών. Μία ακόμη υπέροχη συγκυρία ήταν που ο Γερμανός Καραβαγγέλης συνάντησε τον εθνικιστή Ίωνα Δραγούμη, καταγόμενο από τον υπόδουλο Ελληνισμό και από την Καστοριά ξεκίνησε η ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι δυνάμεις του αλύτρωτου Ελληνισμού για την ένοπλη αντίσταση .

Μνήμη Γερμανού Καραβαγγέλη

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, κορυφαίος εθνικός άνδρας και λεοντόψυχος ρασοφόρος, ήταν δεινός ρήτορας, σαγηνευτικός διπλωμάτης, πανέξυπνος πολιτικός με εξαιρετική φιλοσοφική κατάρτιση που η τεράστια προσφορά του στο Έθνος παρέμεινε άγνωστη για δεκαετίες στο ευρύ κοινό. Τα δύσκολα χρόνια της Μακεδονίας οι Οικουμενικοί Πατριάρχες Κωνσταντίνος Ε' και στη συνέχεια ο Ιωακείμ Γ' Μεγαλοπρεπής, ο οποίος αναδείχθηκε στον πνευματικό αλλά και πραγματικό αρχηγό του Μακεδονικού Αγώνα, επιλέγουν και στέλνουν στην περιοχή μητροπολίτες ηλικιακά νέους, μορφωμένους αλλά κυρίως πατριώτες αποφασισμένους για κάθε θυσία, όπως τον Καστορίας Γερμανό, τον Πελαγονίας Ιωακείμ, τον Εδέσσης Στέφανο, τους εθνομάρτυρες Κορυτσάς Φώτιο, Γρεβενών Αιμιλιανό, Ελευθερουπόλεως Γερμανό και τους μετέπειτα εθνομάρτυρες Σμύρνης τον Δράμας Χρυσόστομο και τον Στρωμνίτσης και μετέπειτα Κυδωνιών Γρηγόριο, καθώς και πολλούς άλλους.

Ο μακαριστός Μητροπολίτης πρώην Αυστρίας Χρυσοστόμος (Τσίτερ) σε επιστολή τους προς τον Μητροπολίτη της Αυστρίας κυρό Μιχαήλ Στάικο, αναφέρει ότι ο θείος του Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος θεωρούσε τον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη «διδάσκαλον, πρότυπον, ακρογωνιαίον λίθον και δεσπόζουσαν φυσιογνωμίαν του Μακεδονικού Αγώνος εις την βορειοδυτικήν Μακεδονίαν». Η Αντιγόνη Μπέλλου-Θρεψιάδη δίνει σ' ένα σημείο της αφηγήσεως της μια εντυπωσιακή περιγραφή για τον άτρομο Γερμανό.

«...Περνούσε καλπάζοντας με το άλογο του μεσ’ από τα Βουλγαρικά χωριά, τη στιγμή που κανένας απ' αυτούς δεν περίμενε να τον δει εκεί πέρα κι ίσως-ίσως του είχαν στημένη ενέδρα και τον περίμεναν κοντά στα ελληνικά χωριά. Πως μια μέρα που τον αναγνώρισαν, τον κυνήγησαν και τον πρόφτασαν. Και τότε αυτός αφιππεύοντας οχυρώθηκε πίσω από ένα Βράχο και πυροβολώντας μαζί με τον Εμίν, τον πιστό Τουρκαλβανό καβάση του, τους ανάγκασε να υποχωρήσουν και να φύγουν. Γιατί φαίνεται πως εκτός απ' όλα τ' άλλα ήταν και δεινός σκοπευτής, πάνω σ' άλογο ... είχε όλη τη μεγαλοπρέπεια και την άγρια ομορφιά των Ακριτών του Βυζαντίου. Ακρίτας κι αυτός στα μακρινά κι εγκαταλειμμένα εκείνα σύνορα του Ελληνισμού, προσπαθούσε ν' αναχαιτίσει το θεριεμένο κύμα της βουλγαρικής απληστίας, έχοντας για μόνο όπλο του την αλύγιστη ψυχή και φλογερή φιλοπατρία του.».

Γράφει στα «Απομνημονεύματά» του, για την καθημερινότητα του στην Μητρόπολη, ο Γερμανός Καραβαγγέλης:

«... Εις την Μητρόπολίν μου πάντοτε είχον δύο θαυμάσια άλογα. Έπειτα όταν έκανα τέτοια επικίνδυνα ταξίδια ντυνόμουν κάπως διαφορετικά. Έρριχνα επάνω μου ένα μαύρο εγγλέζικο αδιάβροχο, φορούσα μπότες ψηλές ως το γόνατο, το αντερί μου το εσήκωνα κι έπιανα τις άκρες του μέσα στις τσέπες μου και πάνω από το καμηλαύκι μου έρριχνα ένα μαύρο μαντήλι. ΢τον ώμο μου κρεμόταν το μάλιγχερ και στο στήθος μου σταυρωτά κάτω από το αδιάβροχο διακρίνονταν οι φυσιγγιοθήκες με τα φυσέκια. Στη μέση φορούσα μια πέτσινη ζώνη απ’ όπου κρέμονταν από τη μια μεριά η θήκη του πιστολιού μου, που ήταν μεγάλο και γίνονταν εν ανάγκη και τουφέκι, κι απ’ την άλλη ένα μαχαίρι στη θήκη του. Έτσι όλοι με πέρναγαν για στρατιωτικό ή αστυνομικό. Συχνά γυμναζόμουν εις το σημάδι...».

Σχετικά με την αντιμετώπιση του από την Ελλάδα και την Εκκλησία καθώς και από τους υπεύθυνους που διαχειρίστηκαν τις τύχες τους:

«...Κι έτσι σήμερα κατάντησα να περιφέρομαι σχεδόν άνεργος σ' ερείπια, εξόριστος απ' την Καστοριά, απ' την Αμάσεια, απ' την Κωνσταντινούπολη, αφού γλίτωσα πολλές φορές το μαρτυρικό θάνατο στην Τουρκία, και τελικά εξόριστος κι απ' την Ελλάδα {....} Ο κληρικός αυτός φαίνεται πως δεν θα ήταν χρήσιμος πια στην Εκκλησία της Ελλάδος και γι' αυτό θα έπρεπε να ταλαιπωρηθεί, να εξευτελισθεί και να εξορισθεί τέλος απ' την ίδια του την πατρίδα, για να πεθάνει μακριά της εξόριστος στην ξένη γη!...».

Εξωτερικές συνδέσεις

• [Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης]
• [Γερμανός Καραβαγγέλης Επέτειος Μακεδονικού Αγώνα]
• [Γερμανός Καραβαγγέλης, Μητροπολίτης Καστοριάς, ο αρχάγγελος των Κορεστίων
• [Μνήμη Ποντιακής Γενοκτονίας
• [Γερμανός Καραβαγγέλης, ο Παπαφλέσσας της Λέσβου Παναγιώτης Τσαγκάρης, Θεολόγος]
• [Γερμανός Καραβαγγέλης Video, Youtube.com, Αφήγηση Λάκης Κομνηνός]
• [Γερμανός Καραβαγγέλης Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς]
• [Έκθεση αντικειμένων, Γερμανός Καραβαγγέλης-Ο αντάρτης Μητροπολίτης Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα]
• Ο Γερμανός Καραβαγγέλης ως έξαρχος Κεντρώας Ευρώπης Διατριβή Μιχαήλ Στάικου, Μητροπολίτου Αυστρίας]
• [«Απομνημονεύματα Γερμανού Καραβαγγέλη»

Βιβλιογραφία

• Απομνημονεύματα Γερμανού Καραβεγγέλη

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org