Κωνσταντίνος Κανάρης
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, Έλληνας ατρόμητος εθνικός αγωνιστής και πυρπολητής στην Επανάσταση του 1821, ναύαρχος, υπουργός και πέντε φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας, γεννήθηκε, κατά δική του μαρτυρία που υπάρχει καταγραμμένη στο ημερολόγιο του, το Σεπτέμβριο του 1790 στην Πάργα [1] της Ηπείρου και πέθανε στις 2 Σεπτεμβρίου 1877, ενώ ήταν πρωθυπουργός οικουμενικής κυβερνήσεως. Τάφηκε δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, λίγα μέτρα από την είσοδο του Α' Νεκροταφείου στην Αθήνα.
Ήταν παντρεμένος από το 1817, με τη Δέσποινα Μανιάτη, κόρη ναυτικής οικογένειας των Ψαρών, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά, το Νικόλαο, που γεννήθηκε το 1818, το Θεμιστοκλή που γεννήθηκε το 1819, το Θρασύβουλο, μετέπειτα ναύαρχο, που γεννήθηκε το 1820, το Μιλτιάδη, επίσης ναύαρχο, βουλευτή και τρεις φορές υπουργό Ναυτικών, που γεννήθηκε το 1822, το Λυκούργο που γεννήθηκε το 1826 και σπούδασε νομικά, τη Μαρία που γεννήθηκε το 1828, σύζυγο του Α. Μπαλαμπάνου και τον Αριστείδη, που γεννήθηκε το 1831, και ως αξιωματικός σκοτώθηκε στις ταραχές του 1863 έξω από τον οικίσκο των ανακτόρων στην οδό Ηρώδου του Αττικού.
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος - Πρωθυπουργός - |
|---|
| Έναρξη 1ης Θητείας : 16 Φεβρουαρίου 1844 |
| Λήξη θητείας : 30 Μαρτίου 1844 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Έναρξη 2ης Θητείας : 15 Οκτωβρίου 1848 |
| Λήξη θητείας : 12 Δεκεμβρίου 1849 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Έναρξη 3ης Θητείας : 5 Μαρτίου 1864 |
| Λήξη θητείας : 16 Απριλίου 1864 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Έναρξη 4ης Θητείας : 26 Ιουλίου 1864 |
| Λήξη θητείας : 9 Φεβρουαρίου 1865 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
| Έναρξη 5ης Θητείας : 26 Μαΐου 1877 |
| Λήξη θητείας : 2 Σεπτεμβρίου 1877 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Ο τόπος καταγωγής της οικογένειας Κανάρη, αλλά και ειδικότερα της γεννήσεως του ναυάρχου Κωνσταντίνου Κανάρη, τροφοδότησε έντονες διαμάχες. Από το προσωπικό του ημερολόγιο, διευκρινίζεται ότι η οικογένεια είναι συνέχεια της οικογενείας Σπηλιωτέα, κλάδου της προμεσαιωνικής οικογενείας «CAPO DE SPILIA», από το 1200, τιτλούχων των Βενετών και Γενουησίων. Προπάππος του ήταν ο Νικόλαος Σπηλιωτέας, παππούς του ο Θεμιστοκλής και πατέρας του ο Νικόλαος Σπηλιωτέας, του οποίου ο Κωνσταντίνος ήταν ο στερνός γιος και είχε αδέλφια τον Περικλή, Γενικό Έφορο Στερεάς Ελλάδος και το Δημοσθένη. Περί του επώνυμου της οικογένειας, ο γιος του, αξιωματικός Αριστείδης Κων. Κανάρης, γράφει στο ημερολόγιο του «..απεκλήθη ο πατήρ μου Κάν-Άρης ή Κανάρης, λόγο τον μειλιχίου και σώφρονος χαρακτήρος του διότι αν και ριψοκίνδυνος, πολεμικός και αποφασιστικός, ενεργεί πάντοτε κατόπιν περισκέψεως...».
Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντής Νικολάου Σπηλιωτέας και σύμφωνα με το Γεώργιο Βρέλλη, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στα Ψαρά, σε ηλικία 15 ετών. Με την άποψη συγκλίνει το εγκυκλοπαιδικό λεξικό «Ήλιος», που γράφει «Οι Κανάρηδες ή Κανάργιοι ή Κανάριοι όπου γής και αν κατοικούσαν, φέρονται Ηπειρώται εκ Πάργας», ενώ και η εγκυκλοπαίδεια «Υδρία» αναφέρει ότι, «εκεί στην Πάργα έζησε ο Κανάρης την παιδική του ηλικία μέχρι 15 ετών» [2]. Πατέρας του ήταν ο Μικές, ναυτικός και δημογέροντας των Ψαρών, γνωστός ως Κανάργιος ή Κανάριος, μητέρα του η Μαρία και είχε δυο αδέλφια τον Αναγνώστη και το Γεώργιο. Έμεινε ορφανός από τον ναυτικό πατέρα του σε νεαρή ηλικία και ο ίδιος αφού έμαθε λίγα γράμματα, ακολούθησε ως μούτσος το ναυτικό επάγγελμα, στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Μπουρέκα ή Βουρέκα, και ταξίδευε σ` όλες τις ελληνικές θάλασσες. Στην Αίγινα το 1825, την εποχή που η Μπουμπουλίνα έχανε τη ζωή της στις Σπέτσες, κινδύνευσε να σκοτωθεί στη διάρκεια μια οικογενειακής διαμάχης.
Προεπαναστατική δράση
Το 1807, όταν βρέθηκε στα βόρεια του Ιονίου, μετέφερε στη Λευκάδα Ηπειρώτες και Σουλιώτες για να πολεμήσουν τον Αλή πασά. Μετά το θάνατο του θείου του το 1810, με δικό του πλέον το καράβι, βρέθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας, όπου έμαθε για τη Φιλική Εταιρεία και τους σκοπούς της. Μόλις κηρύχτηκε η Επανάσταση, κατατάχτηκε αμέσως ως πυρπολητής, [μπουρλοτιέρης], στο στόλο του Νικολή Αποστόλη, επηρεασμένος από το κατόρθωμα του Παπανικολή στην Ερεσό το Μάϊο του 1821 και έγινε ένας από τους ικανότερους μπουρλοτιέρηδες.
Πολεμική δράση
Τη νύχτα της 6ης προς την 7η Ιουνίου 1822, μαζί με τον Πιπίνο μπήκε κρυφά στο λιμάνι της Χίου και πυρπόλησε τη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου και κατά την πυρπόληση σκοτώθηκε ο Τούρκος ναύαρχος Καρά Αλή, από την πτώση ενός αναμμένου καταρτιού, που τον χτύπησε στο κεφάλι και παράλληλα να τη βυθίσει με όλο της το πλήρωμα, περίπου δύο χιλιάδες άντρες. Ο Άγγλος ιστορικός της επανάστασης Τόμας Γκόρντον γράφει ότι ἡ πράξη αυτή ήταν ένα «από τα πιο καταπληκτικά στρατιωτικά κατορθώματα που αναφέρει η ιστορία». Στις 22 Οκτωβρίου 1822 μαζί με το Βρατσάνο, ανατίναξε την αντιναυαρχίδα «Ριάλα Γεμισί» που βρισκόταν στο στενό ανάμεσα στην Τένεδο και την Τρωάδα και προκάλεσε το θάνατο του ναύαρχου Κακλαμάν Μεχμέτ πασά και 800 μελών του πληρώματος, ενώ ο υπόλοιπος στόλος κρύφτηκε αμέσως στα Δαρδανέλια. Τον Αύγουστο του 1824 έκαψε τουρκική φρεγάδα κοντά στη Σάμο, όπου σκοτώθηκαν 600 άντρες, ενώ στη συνέχεια λίγο μια κορβέτα στη Μυτιλήνη, παίρνοντας έτσι εκδίκηση για την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών.
Στις 10 Αυγούστου 1825, στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, με ρωσική σημαία και χωρίς τους συνοδούς του, Κριεζή, Βώκο και Μπούτη, επιχείρησε να κάψει 60 πολεμικά και περίπου 180 φορτηγά πλοία, που ήταν έτοιμα να μεταφέρουν στρατό στην Ελλάδα, όμως απέτυχε, λόγω της αλλαγής του ανέμου. Στάλθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια το 1831, για να καταστείλει την ανταρσία στην Ύδρα και τον Πόρο. Με την εγκαθίδρυση της βασιλείας, ο Όθωνας τον επανέφερε στο Ναυτικό και έφτασε μέχρι το βαθμό του υποναύαρχου.
Πολιτική δράση
Πήρε ενεργό μέρος στην πολιτική ζωή της ελεύθερης Ελλάδος, το 1827 αντιπροσώπευσε τα Ψαρά στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, το 1828 ήταν φρούραρχος Μονεμβασιάς, ενώ όταν ήρθε ο Ιωάννης Καποδίστριας, τον διόρισε αρχηγό μοίρας του ελληνικού στόλου. Μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια αποσύρθηκε και έμεινε στην Ερμούπολη της Σύρου και αργότερα ο Όθωνας τον διόρισε το 1843 γερουσιαστή και ναύαρχο του Ελληνικού στόλου.
Υπουργός
Έγινε γερουσιαστής, το 1843 υπουργός Ναυτικών, όπως και το Μάιο του 1854 όταν τοποθετήθηκε στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Γύρω του συγκέντρωσε περί το 1860, φιλελεύθερους νέους που δε συμπαθούσαν τη βασιλεία και τον Όθωνα, ο οποίος το 1862 του ανέθεσε το σχηματισμό κυβερνήσεως, όμως κατέθεσε την εντολή καθώς ο βασιλιάς δε δεχόταν τα πρόσωπα που του πρότεινε. Τότε προσχώρησε στην αντιπολίτευση και πήρε μέρος στην έξωση του Όθωνα. Στη συνέχεια τον Οκτώβριο του 1862, ήταν μέλος της τριανδρίας, μαζί με τους Δημήτριο Βούλγαρη και Μπενιζέλο Ρούφο, η οποία το Μάιο του 1863 πήγε στην Κοπεγχάγη η οποία πρόσφερε το ελληνικό στέμμα στο Γεώργιο της Δανίας, δευτερότοκο γιο του βασιλιά Χριστιανού. Λίγο αργότερα, ανέλαβε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου και έκτοτε αποσύρθηκε από την πολιτική με τον τίτλο του ναυάρχου. Τέλος το 1877 μετά από λαϊκή απαίτηση, ανέλαβε και σχημάτισε οικουμενική κυβέρνηση, για να διεκδικήσει τα εθνικά δίκαια, ύστερα από τις συνθήκες που δημιούργησε ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος.
Πρωθυπουργός
Διατέλεσε πρωθυπουργός
*από τις 16 Φεβρουαρίου 1844 ως τις 30 Μαρτίου 1844, [διαδέχθηκε τον Ανδρέα Μεταξά και παρέδωσε στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ],
- από τις 15 Οκτωβρίου 1848 ως 12 Δεκεμβρίου 1849, [διαδέχθηκε τον Γεώργιο Κουντουριώτη και παρέδωσε στον Αντώνιο Κριεζή ],
- από τις 5 Μαρτίου 1864 ως τις 16 Απριλίου 1864, [διαδέχθηκε τον Δημήτριο Βούλγαρη και παρέδωσε στον Ζηνόβιο Βάλβη ],
- από τις 26 Ιουλίου 1864 ως τις 9 Φεβρουαρίου 1865, [διαδέχθηκε το Ζηνόβιο Βάλβη και παρέδωσε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο ],
- από τις 26 Μαΐου 1877 ως τη 2α Σεπτεμβρίου 1877, [επικεφαλής οικουμενικής κυβερνήσεως, ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, η οποία στηρίχθηκε από τους τότε πολιτικούς αρχηγούς, Χαρίλαο Τρικούπη, Θεόδωρος Δηλιγιάννη, Θρασύβουλο Ζαΐμη, Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, διαδέχθηκε και παρέδωσε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο.],
Στην Αθήνα έμενε στην συνοικία της Κυψέλης. Στη θέση του σπιτιού του στην οδό Κυψέλης 56, έχει κτισθεί πολυκατοικία, στην οποία υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή, ενώ στην οδό Ζακύνθου έκτισε την Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, που σώζεται.
Διακρίσεις
Τον Απρίλιο του 1861 το κράτος με έκθεσή του ζητούσε να ανακηρυχθεί «...ως προσενεγκών στην πατρίδα εξόχους υπηρεσίας..» και να του απονεμηθεί σύνταξη 1.000 δραχμών.
Το Δεκέμβριο του 1861 στο «Ξενοδοχείο του Στέμματος», γεννήθηκε η ιδέα να τιμηθεί την Πρωτοχρονιά του 1862, με ένα λεύκωμα τιμής. Την πρωτοβουλία ανέλαβαν ο Τιμολέων Φιλήμων και ο Αναστάσιος Καλός, όμως αρχικά ο έρανος για τα έξοδα της εκδόσεως, απαγορεύτηκε από το Διευθυντή της Αστυνομίας. Το λεύκωμα που εκδόθηκε ήταν βελούδινο, σε κυανό χρώμα, με σχεδιασμένο ένα Σταυρό, μια άγκυρα και τις λέξεις «25 Μαρτίου 1821» και «3 Σεπτεμβρίου 1843», ενώ στο πίσω μέρος έγραφε «22 Ιουνίου 1822», την ημερομηνία πυρπολήσεως ης τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο. Είχε επίσης τις λέξεις «28 Μαρτίου 1861», όταν με επιστολή του είχε αρνηθεί τη σύνταξη των 1.000 δραχμών. Μέσα το λεύκωμα έγραφε «Τω ναυάρχω Κωνσταντίνο Κανάρη, εις δείγμα ευγνωμοσύνης και σεβασμού, οι πολίται των Αθηνών, 1 Ιανουαρίου 1862», με μια φωτογραφία του Κανάρη και απέναντί της τυπωμένο το άρθρο 107 του Συντάγματος, «Η τήρησις του Συντάγματος αφιερούνται εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων».
Επίσης είχαν επισυναφθεί οι υπογραφές των πολιτών που συνέβαλαν στην έκδοση του λευκώματος καθώς και οι στίχοι:
«Εις τον ιερόν αγώνα μέγας της αυτονομίας.
Μέγας και εις τούτον πάλιν φαίνεται της ευνομίας
Ως εφύσα τότε φλόγας, τας τρεις καίων Ναυαρχίδας.
Ούτω νυν αναρριπίζει των Ελλήνων τας ελπίδας.
Και ο της Αλεξανδρείας και του Ελλησπόντου ήρως,
Λάμπει ως αδάμας λάμψιν αδαμάστου χαρακτήρος». Στις μέσα σελίδες υπήρχε τέλος με καλλιγραφικά γράμματα μια τιμητική προσφώνηση, η οποία κατέληγε «Είθε να ζήσεις, όπως ίδης περατούμενον τον αγώνα εις όν ηρίστευσας, και παγιουμένας τας πολιτικάς ελευθερίας ημών, υπέρ των οποίων ενεκαρτέρησας. Χαίρε πολίτα, Κωνσταντίνε Κανάρη». Το λεύκωμα του επιδόθηκε την 1η Ιανουαρίου 1862, και το αποδέχθηκε λέγοντας «Δέχομαι το δώρον τούτο ως έκφρασιν καθαράς ελληνικής καρδίας».
Έγραψαν
Ο ποιητής Αλέξανδρος Πάλλης έγραψε ποίημα αφιερωμένο στον γενναίο πυρπολητή με τίτλο
«Κωνσταντίνος Κανάρης»
«Όλη η βουλή των προεστών στο μώλο συναγμένη
είπε πως όξω στη στεριά τους Τούρκους θα προσμένει.
Τότε έβγαλα το φέσι
και να μιλήσω θάρρεψα προβάλλοντας στη μέση:
"Τίποτα, αρχόντοι, δε φελά, μονάχα το καράβι!"
Σα μ' άκουσε ένα απ' τα τρανά καλπάκια μας, ανάβει
και το φαρμάκι χύνει:
"Ποιός είναι αυτός, και πώς τον λέν, που συμβουλές μας δίνει;"
Να τα Ψαρά πως χάθηκαν. Κ' εγώ φωτιά στο χέρι
πήρα, και πέρα τράβηξα κατά της Χιός τα μέρη,
κ' είπα από κει -δε βάσταξα- με χείλια πικραμένα:
"Να πώς με λέν έμενα"».
Εξωτερικές συνδέσεις
- Τα χρόνια της φωτιάς Κωνσταντίνος Κανάρης
- Περί του τόπου γεννήσεως του Κωνσταντίνου Κανάρη
- Κανάρης ο Πυρπολητής Κλασσικά εικονογραφημένα
Βιβλιογραφία
- «Κανάρης ο Μπουρλοτιέρης του Αιγαίου», εκδόσεις «Στρατίκη» Αθήνα, το 1998.
Παραπομπές
