Άρης Δικταίος

Ο Άρης Δικταίος, πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Κωνσταντουράκης, Έλληνας εθνικιστής, ομοφυλόφιλος, νομικός, σημαντικός ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, που ο Γιάννης Βαρβέρης τον χαρακτήρισε ως έναν από τους «μεταπολεμικούς ποιητές του αποκλίνοντος ερωτισμού», γεννήθηκε το 1917 ή σύμφωνα με άλλη πηγή το 1919 στο Ηράκλειο της Κρήτης και πέθανε στις 8 Μαρτίου 1983 στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στον Μητροπολιτικό ναό Αθηνών και στη συνέχεια τάφηκε στο Α' νεκροταφείο Αθηνών.

Ο Δικταίος ήταν άγαμος και δεν άφησε απογόνους. Στην Αθήνα κατοικούσε στο σπίτι της αδελφής του στην οδό Αλεξανδρουπόλεως.

Άρης Δικταίος
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 1919
Τόπος: Ηράκλειο Κρήτης (Ελλάδα)
Σύζυγος: Άγαμος
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Κριτικός Λογοτεχνίας, Ποιητής, Δοκιμιογράφος, μεταφραστής
Θάνατος: 8 Μαρτίου 1983
Τόπος: Αθήνα

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια

Ο Εμμανουήλ Κωνσταντουράκης, ο πατέρας του Κωνσταντίνου, που κατάγονταν από το χωριό Λάστρος , ένα μικρό γραφικό χωριό στο δρόμο προς τον Άγιο Νικόλαο, 33 χιλιόμετρα από τη Σητεία της Κρήτης, μετακόμισε και εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου δημιούργησε οικογένεια. Ο Κωνσταντίνος παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού και του Γυμνασίου στο Ηράκλειο. Το 1938 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου τον ίδιο χρόνο γνωρίστηκε με τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη που επηρέασε την κατοπινή του πορεία στη λογοτεχνία αλλά και τον Μήτσο Παπανικολάου, και γράφτηκε στην Πάντειο Σχολή Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, όπου φοίτησε ως το 1940, οπότε επιστρατεύτηκε και πολέμησε στον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο του 1940 έως τον Απρίλιο του 1941. Μετά την κατάρρευση του μετώπου ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Κρήτη, όπου έζησε όλο το διάστημα της κατοχής της Ελλάδος αλλά και των Δεκεμβριανών γεγονότων και το 1945 επέστρεψε στην Αθήνα για μόνιμη εγκατάσταση. Ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία σε έντυπα μέσα αλλά και στο Ραδιόφωνο.

Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών

Το 1946 ο Δικταίος υπήρξε εκ των ιδρυτών της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Το όνομα του περιλαμβάνεται στα ιδρυτικά μέλη της «Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών», οι οποίοι στις 20 Ιουνίου 1948 με πρωτεργάτη τον Κωνσταντίνο Τσάτσο και συμπαραστάτες τους Ιωάννη Μ. Παναγιωτόπουλο, Κώστα Ουράνη, Άγγελο Τερζάκη και Πέτρο Χάρη, διαχώρισαν τη θέση τους στο θέμα της ένοπλης ανταρσίας των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Οι λογοτέχνες δημοσίευσαν την ιδρυτική διακήρυξη της Εταιρείας την 1η Ιουλίου 1948, στη «Νέα Εστία» . Στη διακήρυξη ανέφεραν ότι «...η ανταρσία, που σήμερα αιματοκυλίζει τον τόπο, είναι ένας αντεθνικός αγώνας που υποδαυλίζεται από ξένους και από τους ίδιους ξένους συντηρείται. Κάθε αληθινός Έλληνας έχει χρέος να πάρει απέναντί της αυτή τη σαφή στάση. Πράξεις σαν το παιδομάζωμα, την αρπαγή γυναικών και το σταύρωμα των ιερωμένων, βρίσκεται σε βαθιάν αντίθεση με τις ευγενικές παραδόσεις της φυλής μας..{...}...». Συνυπέγραψαν μεταξύ άλλων και οι Τάσος Αθανασιάδης, Λουκής Ακρίτας, Μιχάλης Περάνθης, Άγγελος Δόξας, Χρήστος Ζαλοκώστας, Γεώργιος Θεοτοκάς, Άλκης Θρύλος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Μίτια Καραγάτσης, Ανδρέας Καραντώνης, Λίνος Καρζής, Στράτης Μυριβήλης, Κούλης Αλέπης, Μιχάλης Δ. Στασινόπουλος και Γιάννης Χατζίνης.

Μεταπολεμική δράση

Ο Δικταίος από το 1946 ως το 1951 υπήρξε συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Διατέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Ο Αιώνας μας» από το 1947 ως το 1951, το 1953 εξέδωσε το βραχύβιο περιοδικό «Αναγέννηση» , ενώ το διάστημα 1960-1965 εργάστηκε ως διευθυντής στις νέες «Εκδόσεις Φέξη», εκδοτικό οίκο που ανέλαβε την έκδοση και των δικών του εργασιών. Στη συνέχεια και μέχρι το θάνατο του ο Δικταίος ασχολήθηκε αποκλειστικά με τα Γράμματα και συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Νεοελληνικά Γράμματα», «Νέοι Ρυθμοί», «Φιλολογικά Χρονικά», «Νέα Εστία», όπου δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Κώστας Κρητικός, «Νέα Πορεία» και άλλα, υπογράφοντας πάντα με το φιλολογικό ψευδώνυμο Άρης Δικταίος.

Διακρίσεις

Ο Δικταίος τιμήθηκε με

• το Α' Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως , το 1957, για την ποιητική συλλογή του «Πολιτεία»,
• το Β' Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου, το 1963, για το έργο του «Θεωρία Ποιήσεως»,
• το Παράσημο του Α' Βαθμού των Γραμμάτων Κυρίλλου και Μεθόδιου από την Βουλγαρική κυβέρνηση, το 1977, για την «Ανθολογία Βουλγάρικης Ποιήσεως» που εξέδωσε σε μετάφραση και επίμετρο δικά του, το 1971.

Συγγραφικό έργο

Ο Κωνσταντίνος ως μαθητής Γυμνασίου ακόμα δημοσίευσε ποιήματα στο περιοδικό «Νέα Γράμματα».

Ποιητικές συλλογές

Ως μαθητής Γυμνασίου δημοσίευσε το έργο:

• «Στα κύματα της ζωής», το 1934, την οποία αποκήρυξε χρόνια αργότερα, ενώ εξέδωσε τις
• «Δώδεκα εφιαλτικές βινιέτες», το 1935.

Ακολούθησαν οι συλλογές:

• «Αγνεία», το 1938.
• «Ο αντιφατικός άνθρωπος» το το 1938,
• «Ελούσοβα», το 1945, έκδοση των «Φιλολογικά Χρονικά»,
• «Σπουδή θανάτου», τον Σεπτέμβριο του 1948. Η συλλογή περιλαμβάνει το ποίημα «Καλαμπόκια», το γνωστότερο και το θεωρούμενο σήμερα ως το καλύτερο ποίημα του Δικταίου.
• «Τα τετράδια του Άρη Δικταίου», το 1948,
• «Ποιήματα 1935-1953», το 1954,
• «Πολιτεία: Βιβλίο πρώτο», το 1956,
• «Πολιτεία: Βιβλίο δεύτερο», το 1958,

οι οποίες βρίσκονται συγκεντρωμένες στην έκδοση:

• «Τα ποιήματα», 1934-1965, που εκδόθηκε το 1974.

Ο Δικταίος εξέδωσε την τελευταία ποιητική του συλλογή

• «Ταξίδι για τα Κύθηρα», το 1980.

Μεταφραστικό έργο

Ιδιαίτερα ογκώδες είναι το δοκιμιακό και μεταφραστικό του έργο του Δικταίου, που εξέδωσε επίσης ξένες ποιητικές και λογοτεχνικές ανθολογίες. Παράλληλα με το δικό του έργο με συνεχείς μεταφράσεις έκανε γνωστή στο Ελληνικό κοινό τη Γερμανική Λογοτεχνία με πλήθος μεταφράσεων και κατατοπιστικών μελετώ που εκτείνονται σε εικοσιπέντε τόμους.

Μετέφρασε Γκαίτε, Ντοστογιέφσκι, Χέλντερλιν, Φρειδερίκο Νίτσε, Ρεμπώ, Ρίλκε, Κνουτ Χάμσουν, Μωμ, Ανατόλ Φρανς, Σαιν Τζων Περς, Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, Ζιονό, Πάστερνακ, Φρανσουάζ Σαγκάν, Χάξνες, Τόμας Μανν, ενώ εξέδωσε επίσης πολλές λογοτεχνικές ανθολογίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν η

• «Ιστορική Ανθολογία της Παγκόσμιας Ποιήσεως», πεντάτομο έργο,
• «Κλασικά κείμενα της Γερμανικής Λογοτεχνίας από το Μεσαίωνα ως Σήμερα» και η
• «Ανθολογία Βέλγων Ποιητών», έργο σε δύο τόμους.

Ενδεικτικά, ο Δικταίος μετάφρασε:

• «Τορκουάτο Τάσσο», του Γκαίτε,
• «Η νύχτα της Γεσθημανής», του Λεόν Σεστόφ,
• «Ρεβέκκα», και
• «Η εξαδέλφη μου Ραχήλ», της Δάφνης Ντι Μωριέ,
• «Ο έφηβος»,
• «Το χωριό Στεπαντσίκοβο και οι κάτοικοί του», του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι,
• «Κουαρτέτο», του Σόμερσετ Μομ,
• «Το παρθεναγωγείο» και
• «Ο καθηγητής», Σαρλότ Μπροντέ
• «Ο τελευταίος των Μοϊκανών», του Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ,
• «Η ευλογία της γης», του εθνικιστή Κνουτ Χάμσουν,
• «Το χρονικό του Σαν Μικέλε», του Άξελ Μούντε,
• «Οι κιβδηλοποιοί», του Αντρέ Ζιντ,
• «Το φως του κόσμου», του Χαλντόρ Λάξνες,
• «Το μαγικό βουνό»,
• «Ο θάνατος στη Βενετία»,
• «Gladius Dei»,
• «Ο νόμος» και
• «Δόκτωρ Φάουστους», του Τόμας Μαν,
• «Εκλογή από το ποιητικό έργο του» και
• «Έβαλντ Τράγκυ και άλλα διηγήματα», του Ράινερ Μαρία Ρίλκε,
• «Έτσι μίλησεν ο Ζαρατούστρα» και
• «Η γενεαλογία της ηθικής. Οι διθύραμβοι του Διονύσου» του Φρειδερίκου Νίτσε,
• «Το σκοτεινό αδιέξοδο» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ,
• «Προς μέρες καλύτερες» που επανεκδόθηκε υπό τον τίτλο «Ανάρρωση», του Ζαν Ζιονό,
• «Ποιήματα», Μιλόζ,
• «Τα θαυμάσια σύννεφα», Φρανσουάζ Σαγκάν,
• «Αφήγηση», του Μπόρις Παστερνάκ,
• «30 ποιήματα», του φασίστα Ιταλού διανοούμενου Τζουζέπε Ουνγκαρέτι,
• «Χρονικό (ποιητικό κείμενο)», του Σαιν-Τζον Περς,
• «122 ποιήματα», Ναζίμ Χικμέτ,
• «Ποιήματα», Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα,
• «Πάτμος και άλλα 30 ποιήματα», του Φρίντριχ Χέλντερλιν.

Μελέτες & δοκίμια

• «2500 π.Χ. - :Ανθολογία παγκοσμίου ποιήσεως»,
• «Επτά ανθρώπινα σχήματα:· Goethe, Blake, Hoelderlin, Dostojevski, Nietsche, Schestov, Rimbaud»,
• «Ανθολογία συγχρόνου ελληνικής ποιήσεως 1930-1960», έργο σε συνεργασία με τον Φαίδρο Μπαρλά,
• «Ανθολογία κινέζικης ποιήσεως»,
• «Μεγάλες στιγμές της ποιήσεως»,
• «Γερμανικά μεταπολεμικά διηγήματα. Μια ανθολογία»,
• «Ανθολογία Βουλγαρικής ποιήσεως»,
• «Ο Όμηρος, το επίγραμμα, η επιγραφή, η γραφή»,
• «Ναπολέων Λαπαθιώτης (Η ζωή του-Το έργο του)».

Το βιβλίο εκδόθηκε το 1964 από τις εκδόσεις «Φέξης». Ο Δικταίος συγκέντρωσε και εξέδωσε τα περισσότερα ποιήματα, αλλά όχι όλα, του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Η έκδοση είχε διάφορες δικαστικές περιπέτειες και είναι εξαιρετικά δυσεύρετη, αλλά το περιεχόμενό της έχει ανατυπωθεί, στο μονοτονικό και με πολλά λάθη, από τις εκδόσεις «Ζήδρος».

Μνήμη Δικταίου

Σύμφωνα με όσα έχουν γραφεί: «...Ο Άρης Δικταίος, από τη μεταπολεμική του κυρίως παραγωγή, κρίθηκε ως ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς Έλληνες συγγραφείς της υπαρξιακής αγωνίας, όπως εκφράστηκε από το Σαρτρ ιδιαίτερα. Η ποίησή του κινείται σε ένα βιωματικό χώρο, όπου ο έρωτας, η φθορά, η σιωπή και ο θάνατος καθορίζουν τα πλαίσιά της. Οι λυρικοί τόνοι εναλλάσσονται με τους δραματικούς, οι πνευματικές αγωνίες μπλέκονται με τη γήινη αίσθηση της ζωής και οι μνήμες προεκτείνονται σε οραματισμούς. Ως δοκιμιογράφος ο Δικταίος διαλέγεται με όσα από τα κλασικά έργα αισθάνεται εκλεκτική συγγένεια και με όσα από τα σύγχρονα βρίσκεται σε έντονη αντιπαράθεση ή έντονη αποδοχή. Ποιήματα και δοκίμια του Δικταίου έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και στα αραβικά» Συνεπώς, η ποίηση του Δικταίου τοποθετείται στη λεγόμενη πρώτη μεταπολεμική γενιά της Ελληνικής λογοτεχνίας, με έντονα τα στοιχεία της υπαρξιακής αγωνίας και επιρροές από τη λογοτεχνική και φιλοσοφική παραγωγή του Ζαν Πωλ Σαρτρ [Jean Paul Sartre]. Ως δοκιμιογράφος διαλέγεται με όσα από τα κλασικά έργα αισθάνεται εκλεκτική συγγένεια και με όσα από τα σύγχρονα βρίσκεται σε έντονη αντιπαράθεση ή έντονη αποδοχή.

Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες, ενώ από το Πανεπιστήμιο του Harvard των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής κυκλοφόρησε δίσκος, όπου ο ποιητής απαγγέλλει ποιήματα του. Αρχείο του λογοτέχνη υπάρχει στο Ε.Λ.Ι.Α., το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Στο αρχείο του περιλαμβάνονται 13 επιστολές του καθηγητή Νίκου Τωμαδάκη μαζί με τρία ποιήματα του προς τον Δικταίο, από 25 Οκτωβρίου 1935 έως 23 Μαΐου 1938. Η αλληλογραφία τους διακόπτεται το 1938, όταν ο Τωμαδάκης έφυγε για την Ιταλία, για να συνεχιστεί το 1942 και σταδιακά να ατονήσει αν και μετά το 1945 και οι δύο ζούσαν στην Αθήνα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών-Κωνσταντουλάκης Κώστας (Ψευδώνυμο: Δικταίος Άρης) ekebi.gr]
• [Άρης Δικταίος (1919-1983)]
• [Άρης Δικταίος Video, εκπομπή «Εποχές & Συγγραφείς»]
• [Άρης Δικταίος (Στιχουργός)]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org