Παναγιώτης Κανελλόπουλος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Έλληνας κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμονας, πολιτικός που διατέλεσε βουλευτής, υπουργός και πρωθυπουργός, καθηγητής πανεπιστημίου, ακαδημαϊκός και συγγραφέας, γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1902 στην Πάτρα και πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 1986 στην Αθήνα, από ανακοπή καρδιάς.

Το 1935 ο Κανελλόπουλος παντρεύτηκε την Θεανώ [Νίτσα] Πουλικάκου [1]-Κανελλοπούλου που κατάγονταν από το χωριό Κροκεές Λακωνίας και από το γάμο τους δεν απέκτησαν απογόνους. Ανιψιός του Παναγιώτη Κανελλόπουλου ήταν ο πολιτικός, βουλευτής και υπουργός, Διονύσιος Λιβανός. Ο Κανελλόπουλος κατοικούσε σε διαμέρισμα επί της οδού Ξενοκράτους 15 στο Κολωνάκι στο κέντρο των Αθηνών.

Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 13 Δεκεμβρίου 1902
Τόπος: Πάτρα (Ελλάδα)
Θάνατος: 11 Σεπτεμβρίου 1986
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Κοινωνιολόγος, Πολιτικός Επιστήμονας,
Υπουργός, Πρωθυπουργός
Πληροφορίες αξιώματος
- Πρωθυπουργός -
Έναρξη 1ης Θητείας : 1 Νοεμβρίου 1945
Προκάτοχος
Λήξη θητείας: 22 Νοεμβρίου 1945
Διάδοχος
Έναρξη 2ης Θητείας : 1 Νοεμβρίου 1967
Προκάτοχος
Λήξη θητείας: 21 Απριλίου 1967
Διάδοχος

Βιογραφία

Η καταγωγή της οικογένειας [2] του Παναγιώτη Κανελλόπουλου είναι από το χωριό Πτέρη ή Φτέρη Αιγίου στο νομό Αχαΐας. Πατέρας του ήταν ο φαρμακοποιός Κανέλλος Κανελλόπουλος [3] που διατηρούσε φαρμακείο στην γωνία Μαιζώνος και Πατρέως στην Πάτρα και μητέρα του ήταν η Αμαλία Κανελλοπούλου-Γούναρη, αδελφή του πολιτικού και πρωθυπουργού Δημητρίου Γούναρη και είχε δύο ακόμη αδέλφια, τον Αναστάσιο Κανελλόπουλο, του οποίου κόρη ήταν η Αμαλία Κανελλοπούλου, συγγραφέας και σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή που μετά τον χωρισμό τους παντρεύτηκε τον Επαμεινώνδα Μεγαπάνο. Το τρίτο παιδί του Κανέλλου ήταν η Μαρία Κανελλοπούλου που παντρεύτηκε τον Αθηναίο μεγαλοδικηγόρο Αλέξανδρο Ζήση.

Σπουδές & Επαγγελματική σταδιοδρομία

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος φοίτησε και αποφοίτησε από το 1ο Γυμνάσιο Πατρών. Στην προτελευταία τάξη του Γυμνασίου άρχισε τη συγγραφική του δραστηριότητα, δημοσιεύοντας ένα ποίημα του στο φιλολογικό περιοδικό «Νουμάς», γνωστό προπύργιο του δημοτικισμού. Το 1919 παρακολούθησε για ένα έτος μαθήματα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την ίδια εποχή ο θείος του Δημήτριος Γούναρης ήταν εξόριστος στην Κορσική και ο πατέρας του έγκλειστος στις φυλακές Αβέρωφ, κυνηγημένος κι αυτός από τους βενιζελικούς. Το 1920, πριν από τη διενέργεια των εκλογών που επανέφεραν τον Γούναρη και το Λαϊκό Κόμμα στην εξουσία, ο Παναγιώτης πείθεται από την οικογένειά του, η οποία φοβάται τα πολιτικά πάθη της εποχής, και εγκαταλείπει την Αθήνα για να συνεχίσει τις νομικές σπουδές του στη Χαϊδελβέργη και το 1923 αναγορεύεται σε διδάκτορα του εκεί πανεπιστημίου ενώ παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα κοινωνιολογίας και φιλοσοφίας στο Μόναχο.

Επέστρεψε στην Ελλάδα όπου υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία και το 1925 εκλέχθηκε μέλος στην «Εταιρεία Κοινωνικών Επιστημών» με πρόταση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ενώ την ίδια χρονιά δημοσίευσε την πρώτη του κοινωνιολογική μελέτη. Το 1926 διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη, όμως τον Αύγουστο του 1927 παραιτήθηκε. Το 1929 εκλέχθηκε υφηγητής στην έδρα της κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1932 ανέλαβε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, αλλά παραιτήθηκε προκειμένου να διεκδικήσει την έδρα της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στην οποία εκλέχθηκε το 1934 και έγινε ο πρώτος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Ιδρύματος. Την ίδια χρονιά ανέλαβε πρόεδρος του νεοσύστατου Ι.Κ.Α. [Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων] και υπό την εποπτεία του συντάχθηκαν οι πρώτοι κανονισμοί των συντάξεων και του κλάδου ασφαλίσεων.

Πολιτική δράση

Το 1935 με μια σειρά άρθρων του στην ημερήσια αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολις» τάχθηκε κατά της βασιλείας, γεγονός που θα του στοιχίσει την έδρα του στο Πανεπιστήμιο και τη θέση του στο ΙΚΑ, ενώ παράλληλα απογοήτευσε τους φίλους και τους γνωστούς του, λόγω των οικογενειακών του πολιτικών καταβολών. Στις 15 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου ο Κανελλόπουλος άρχισε την πολιτική του δραστηριότητα όταν ίδρυσε το «Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα» με το οποίο συμμετείχε στις εκλογές του 1936 δίχως να εκλεγεί βουλευτής. Με την επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου με πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά, το κόμμα του, όπως και όλα τα πολιτικά κόμματα, διαλύθηκε και ο ίδιος εκτοπίστηκε αρχικά στην Κύθνο κι ύστερα στη Θάσο και την Κάρυστο.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 τηλεγράφησε στον Ιωάννη Μεταξά και του ζήτησε να πολεμήσει ως εθελοντής στρατιώτης στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Υπηρέτησε στην 13η Μεραρχία Αρχιπελάγους και έφτασε ως το Πόγραδετς. Μετά το Βορειοηπειρωτικό έπος του 1940, κι όταν η χώρα καταλήφθηκε από τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα κατοχής, ο Κανελλόπουλος συνέβαλε στην ίδρυση της αντιστασιακής οργανώσεως «Στρατιά των σκλαβωμένων νικητών», η οποία αργότερα ονομάστηκε Π.Ε.Α.Ν. (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων). Τον Δεκέμβριο του 1941 εξέδωσε τον πρώτο τόμο του έργου του

  • «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος», που θα αποτελέσει το έργο της ζωής του.

Τον Φεβρουάριο του 1942, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από Ιταλικό στρατοδικείο και καταζητούμενος ο Κανελλόπουλος διέφυγε μαζί με τη σύζυγό του Θεανώ Πουλικάκου, στις 31 Μαρτίου 1942, με καΐκι από τη Ραφήνα και διαμέσου Ερυθραία της Μικράς Ασίας έφτασε στο Κάιρο, όπου συνέχισε τους αγώνες του με τη συμμετοχή του στις διάφορες πολιτικές κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν εκεί. Έτσι διατέλεσε υπουργός Εθνικής Άμυνας, Ναυτικών, Οικονομικών, Ανασυγκροτήσεως, Παιδείας καθώς και πρωθυπουργός κατά την τελευταία περίοδο του πολέμου. Μετά την απελευθέρωση, από το 1945 και μετά, διατέλεσε πρωθυπουργός [4] από την 1η Νοεμβρίου 1945 έως τις 22 του ίδιου μήνα και σε πολλές κυβερνήσεις, υπουργός σε διάφορα υπουργεία: όπως Ναυτικών, Αεροπορίας, Εθνικής Άμυνας, Στρατιωτικών κλπ. Διατέλεσε ακόμα αντιπρόεδρος στις κυβερνήσεις Σοφοκλή Ελευθερίου Βενιζέλου το 1950, Αλέξανδρου Παπάγου το 1954 και το 1959 στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Το Φθινόπωρο εκείνου του έτους, όταν κάτοικοι των Καλαβρύτων διαμαρτυρήθηκαν για το νομοσχέδιο που αφορούσε την αποφυλάκιση των καταδικασμένων ως εγκληματιών πολέμου προκειμένου να ενισχυθούν οι σχέσεις µε την τότε Δυτική Γερμανία, ο Κανελλόπουλος απάντησε ότι κατέχεται «υπό βαθείας ευλαβείας έναντι των θυμάτων των Καλαβρύτων» αλλά κατηγόρησε τους αντάρτες λέγοντας ότι «αι σφαγαί των Καλαβρύτων προεκλήθησαν ως αντίποινα δια φόνους Γερμανών και μάλιστα αιχμαλώτων {...}» [5].

Το 1960 εκλέχτηκε μέλος [6] της Ακαδημίας Αθηνών επί προεδρίας του Σπυρίδωνος Μελά, με τον οποίο διατηρούσαν φιλική σχέση από τα χρόνια πριν τον πόλεμο, όταν ο Μελάς έκανε τις διακοπές του στη Φτέρη. Το 1963, ύστερα από την αποχώρηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την πολιτική ζωή και την ηγεσία του κόμματος της "Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης", ανέλαβε αυτός την αρχηγία του κόμματος. Στις εκλογές που έγιναν στις 16 Φεβρουαρίου του 1964, το κόμμα του ήρθε δεύτερο και στη βουλή που προήλθε από τις εκλογές ηγήθηκε της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μετά τη μακροχρόνια πολιτική αστάθεια που ακολούθησε την παραίτηση της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου τον Ιούλιο του 1965 και ύστερα από πολλές εναλλαγές κυβερνήσεων, στις 3 Απριλίου του 1967 του ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβερνήσεως [7] και προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μαΐου. Οι εκλογές ματαιώθηκαν, με την επικράτηση και επιβολή του επαναστατικού στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και από την ημέρα εκείνη και για τα επτά επόμενα χρόνια υποχρεώθηκε να ζήσει σε κατ' οίκον περιορισμό. Μετά την μεταπολίτευση εκλέχθηκε βουλευτής Επικρατείας το 1977 και το 1981, με το ψηφοδέλτιο του κόμματος Νέα Δημοκρατία.

Εργογραφία

Εκτός από την πανεπιστημιακή και πολιτική δραστηριότητα, ο Κανελλόπουλος διακρίθηκε και ως συγγραφέας με πλούσια και αξιόλογη συγγραφική δράση. Τα κυριότερα από τα έργα του είναι:

  • "Η κοινωνία της εποχής μας",
  • "Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος",
  • "Ο άνθρωπος και οι κοινωνικές αντιθέσεις",
  • "Ιστορία και κριτική των κοινωνιολογικών φαινομένων",
  • "Ο εικοστός αιώνας",
  • "Το τέλος του Ζαρατούστρα",
  • "Από τον Μαραθώνα στην Πύδνα" κ.ά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Αδελφός της Θεανώς Πουλικάκου ήταν ο γνωστός Αθηναίος ιατρός παθολόγος-καρδιολόγος Πουλικάκος που διατηρούσε ιατρείο στο Κολωνάκι στην Αθήνα. Ανιψιός της, γιος του ιατρού είναι ο μουσικός Δημήτρης Πουλικάκος.]
  2. [H οικογένεια Κανελλόπουλου χωρί­στηκε σε δύο κλάδους που ο ένας εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ο άλλος στην Πάτρα. Στο γενεαλογικό της δέντρο συναντάμε προσωπικότητες που συμμετείχαν στα κοινά της Αχαΐ­ας, όπως ο σταφιδέμπορος Κωνσταντίνος Κανελλό­πουλος, που πέθανε το 1918, και διετέλεσε δήμαρχος Αιγίου αλλά κάποιοι και της χώρας. Ανάμεσά τους και η Αμαλία Κανελλοπούλου, μετέπειτα σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Άγγε­λος Κανελλόπουλος εκ των ιδρυτών του ΤΙΤΑΝΑ, διετέλεσε πρόεδρος του ΣΕΒ, βουλευτής, γερουσιαστής και ήταν σύζυγος της Ελένης Οικονόμου. Επίσης, ο δικηγόρος Γεώργιος Κανελλόπουλος, διετέλεσε δή­μαρχος Αιγίου. Η Μαριλένα Κανελλοπούλου, σύζυγος Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου έφερε στη ζωή τον Δημήτριο Παπαλεξόπουλο, βιομήχανο, διευθύνοντα σύμβουλο του ΤΙΤΑΝΑ και την Αλεξάνδρα Παπαλεξοπούλου, βιομήχανο, στέλεχος του ΤΙΤΑΝΑ. Ο Ανδρέας Κανελλόπουλος, διετέλεσε πρόεδρος του ΤΙΤΑΝΑ και πρόεδρος του ΣΕΒ. Οι γιοι του Λεωνίδας, Παύλος και Νέλλος συνέχισαν την οικογενειακή παράδοση. Ο Νέλλος ήταν πρόεδρος «Ιδρύματος Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλόπουλου». Γενάρχης της οικογένειας ήταν ο φαρμακοποιός Κανέλλος Κανελλόπουλος, που διατηρούσε φαρμακείο στην οδό Μαιζώνος στην Πάτρα και ήταν ιδρυ­τικό μέλος της Παναχαϊκής. Ο Κανέλλος παντρεύτηκε την Αμαλία Γούνα­ρη, την αδελφή του Δημητρίου Γούναρη, ενώ στους απογόνους της συναντάμε τον Αναστάσιο Κανελλόπουλο σταφιδέ­μπορο, τον γιο του Ανδρέα, αρχιτέκτονα και την κόρη του, Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη, πανεπιστημιακό και νομικό. Από την οικογένεια καταγόταν και η Αμαλία Κανελλοπούλου, συγγραφέας, σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Επα­μεινώνδα Μεγαπάνου.]
  3. [«Ο πατέρας μου -Κανέλλος Αναστασίου Κανελλόπουλος- είχε γεννηθεί στη Φτέρη. Από τους δύο αδελφούς του, ο ένας-ο Ανδρέας -ήταν εγκατεστημένος στη Σέλισσα (είχε τρεις γιους και δυο κόρες) και ο Μιχάλης που είχε σπουδάσει νομικά και είχε γίνει δικηγόρος, πέθανε νέος στην Πάτρα, όπου εγκαταστάθηκε και ο πατέρας μου ως φαρμακοποιός. Οι αδελφές του πατέρα μου, όταν τις γνώρισα ήταν όλες εγκατεστημένες στην Αιγιάλεια, οι δύο -η Δημητρούλα Π. Γιαννοπούλου, με τον σύζυγο της και τα παιδιά της (δύο γιους και δύο κόρες) και η νεότερη απ΄ όλες, η θεία Φροσύνη, άτεκνη χήρα Ευ. Παπαδοπούλου- στην ίδια πόλη του Αιγίου. Στον Αχλαδιά είχε την εστία της η Ελένη, σύζυγος Κ. Τρακαδά, στο Ζευγολατειό η Ειρήνη, σύζυγος Γεωργίου Ζερβοπούλου, μητέρες τριών γιων και δύο θυγατέρων η κάθε μια, και στο Ριζόμυλο η Αγγελική, σύζυγος Γεωργίου Οικονομίδη (αδελφού του Μητροπολίτη Αθηνών Προκοπίου Β’ 1896-1901). Δεκαεννέα πρώτα ξαδέλφια είχαμε τότε ο αδελφός μου Αναστάσιος, η αδελφή μου η Μαρία και εγώ, από την πλευρά του πατέρα μας. Στα παιδικά μου χρόνια ένα από τα μεγάλα για την ψυχή μου γεγονότα ήταν το ξεκίνημα, οικογενειακώς από το Αίγιον για τη Φτέρη. Φτάναμε από την Πάτρα-αρχές Ιουνίου –την προηγούμενη μέρα. Τα παιδιά –ο αδελφός μου Αναστάσιος, η αδελφή μου η Μαρία και εγώ-κοιμόμασταν στρωματσάδα στο πάτωμα, άλλοτε στο σπίτι του Π. Γιαννόπουλου, όπου μας περιποιόταν η θεία Δημητρούλα και η ανύπαντρη ακόμα κόρη της Σοφία (η Άννα είχε παντρευτεί στην Αθήνα), και άλλοτε στο σπίτι της εξαδέλφης μου Άννας Θεμ. Κολύρη, κόρης Τρακαδά όπου κατοικούσε και η θεία Φροσύνη. Ο ύπνος μας ήταν πολύ ελαφρύς. Μόλις ακούγαμε , λίγο πριν ξημερώσει, τα κουδούνια των μουλαριών και των αλόγων, πεταγόμαστε όρθιοι, και -όταν χάραζε η αυγή- ξεκινούσαμε. Συγκροτούσαμε ολόκληρο καραβάνι. Πέντε τα ζώα, που καβαλικεύαμε οι γονείς μας και εμείς , άλλα τόσα φορτωμένα με μπαούλα και βαλίτσες και πάντα υπήρχαν δύο-τρία ζώα, που επάνω τους κάθονταν φίλοι που μας συνόδευαν. Περνούσαμε, τότε ολόκληρο το καλοκαίρι στη Φτέρη. Όταν φτάναμε στον Σελινούντα, χαιρόμασταν διαβαίνοντας τα ήμερα την εποχή εκείνη του έτους νερά (οι αγωγιάτες έβγαζαν τα παπούτσια τους, μάζευαν τα παντελόνια τους και έμπαιναν ως το γόνα στο νερό). Άρχιζε ύστερα, το σκαρφάλωμα στα κάπως απόκρημνα μονοπάτια, που οδηγούσαν στον Αχλαδιά. Ο «Κολοκοτρώνης» μας έδινε το πρώτο ωραίο αίσθημα του ύψους. Όταν φτάναμε στα πρώτα έλατα, η χαρά μας ήταν μεγάλη. Στη Φτέρη, όπου δεν υπήρχε ακόμα κανένα ξενοδοχείο, μέναμε στο σπίτι όπου είχε γεννηθεί ο πατέρας μου. Ήταν ένα από τα «Κανελλέϊκα» στο πιο ψηλό τμήμα του χωριού. Πλάι στο σπίτι αυτό, που ήταν του πατέρα μου και του αδελφού του Ανδρέα, ήταν τα πατρικά σπίτια τεσσάρων πρώτων εξαδελφών του πατέρα μου, των γιων του Κωνσταντίνου και Ιωάννου Κανελλόπουλων, αδελφών του παππού μου Αναστασίου. Τελευταία φορά πριν βγάλω το γυμνάσιο (το Α' Δημόσιο Γυμνάσιο Πατρών) ανεβήκαμε οικογενειακώς στη Φτέρη το καλοκαίρι του 1917. Η χώρα είχε μπει στη δεύτερη φάση των βίαιων πολιτικών παθών (ο θείος μου, ο Δημήτριος Γούναρης είχε εκτοπισθεί στην Κορσική και ο πατέρας του μπήκε φυλακή). Το καλοκαίρι εκείνο είχε καταφύγει στη Φτέρη- για να ξεφύγει από το ταραγμένο κλίμα των Αθηνών -ο Σπύρος Μελάς, που σαράντα δύο χρόνια αργότερα (1959) ήταν πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, όταν έγινα δεκτό ως τακτικό μέλος της, και -πριν αναλύσει ο Γεώργιος Μαριδάκης, σύμφωνα με το έθιμο, το επιστημονικό μου έργο- θυμήθηκε, προσφωνώντας με, τη συναναστροφή του στη Φτέρη με τον δεκαπεντάχρονο γυμνασιόπαιδα, που ήμουν το 1917. Στη Φτέρη ξανανέβηκα αφού είχα τελειώσει τις πανεπιστημιακές μου σπουδές, το καλοκαίρι του 1925. Αυτή τη φορά μόνος μου. Και έμεινα δύο μήνες στο ίδιο πατρικό σπίτι, όπου με φρόντιζε με την αγάπη της η μόνη συνομήλικη με μένα (όλες οι άλλες ήταν πρεσβύτερες) πρώτη εξαδέλφη μου, η Μάρω Ανδρ. Κανελλοπούλου που παντρεύτηκε αργότερα στην Αθήνα τον Ματθ. Παλαιτσάκη, επιστημονικό στέλεχος του Υπουργείου Γεωργίας. Στη Φτέρη ανέβαινα από το 1929, τον Αύγουστο. Έμενα δύο μήνες μελετώντας και προετοιμάζοντας τις πανεπιστημιακές παραδόσεις μου του επόμενου ακαδημαϊκού έτους. Μόνο τα βράδια ανέβαινα στη βίλα –πάνω από τον Άη Γιώργη –του Σωτήρη Σταυρουλόπουλου, που είχε μετατραπεί σε ξενοδοχείο, όπου χαιρόμουν τη συντροφιά της αξιαγάπητης συζύγου του Πόπης και άλλων φίλων. Ήρθε ύστερα, ο φοβερός Δεκέμβριος ’44 που δεν άργησε να τον διαδεχτεί η τραγωδία των ετών 1946-49. Σε όλα τα γεγονότα της περιόδου εκείνης, καθώς και σε όσα ακολούθησαν, είχα άμεση και υπεύθυνη ανάμειξη. Δεν μπόρεσα, έτσι να επισκεφθώ ξανά τη Φτέρη παρά μόνο-αυτή τη φορά με αυτοκίνητο, και μόνο για λίγες ώρες-το καλοκαίρι του 1957. Με φιλοξένησε την ημέρα εκείνη ο αλησμόνητος φίλος μου Πάνος Φραγκόπουλος. Τα «Κανελέϊκα» ανάμεσά τους και το πατρικό μου σπίτι είχαν μεταβληθεί σε ερείπια. Η Φτέρη-αφού ένα τμήμα της το είχαν καταστρέψει οι Ιταλοί το Σεπτέμβριο του 1942-πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς στις 17 Δεκεμβρίου 1943. Ήταν ο επίλογος της συμφοράς των Καλαβρύτων».] Προλογικό αυτοβιογραφικό κείμενο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στο βιβλίο του Γ.Θ. Παπαγεωργίου «Παλιά Βοστίτσα».
  4. [ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ (De Facto) Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
  5. [Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη χούντα», τόµoς 3ος, σελίδες 458η-460η, εκδόσεις «Παπαζήσης», Αθήνα 1977-1986.]
  6. [Τακτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών κατά σειρά εκλογής]
  7. ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.




Κατάλογος Πρωθυπουργών της Ελλάδος
Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κανακάρης Αθανάσιος | Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης | Κουντουριώτης Γεώργιος | Ζαΐμης Ανδρέας| Μαυρομιχάλης Γεώργιος | Καποδίστριας Ιωάννης | Καποδίστριας Αυγουστίνος | Κολοκοτρώνης Θεόδωρος | Τρικούπης Σπυρίδων  | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κωλέττης Ιωάννης | Κόμης Josef Ludwig von Armansperg | Ignaz von Rundhart| Όθων της Ελλάδος| Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Όθων της Ελλάδος | Μεταξάς Ανδρέας | Κανάρης Κωνσταντίνος | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κωλέττης Ιωάννης | Τζαβέλας Κίτσος | Κουντουριώτης Γεώργιος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Κριεζής Αντώνιος | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Βούλγαρης Δημήτριος | Μιαούλης Αθανάσιος | Κολοκοτρώνης (Γενναίος) Ιωάννης | Βούλγαρης Δημήτριος | Μωραϊτίνης Αριστείδης | Βάλβης Ζηνόβιος | Κυριακός Διομήδης | Ρούφος Μπενιζέλος | Ρούφος Μπενιζέλος | Βούλγαρης Δημήτριος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Βάλβης Ζηνόβιος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Κουμουνδούρος Αλέξανδρος | Δεληγεώργης Επαμεινώνδας | Ρούφος Μπενιζέλος | Βούλγαρης Δημήτριος | Ζαΐμης Θρασύβουλος | Τρικούπης Χαρίλαος  | Δηλιγιάννης Θεόδωρος  | Βάλβης Δημήτριος | Κωνσταντόπουλος Κωνσταντίνος | Σωτηρόπουλος Σωτήριος | Δηλιγιάννης Νικόλαος | Ράλλης Δημήτριος | Ζαΐμης Αλέξανδρος | Θεοτόκης Γεώργιος | Μαυρομιχάλης Κυριακούλης | Δραγούμης Στέφανος | Βενιζέλος Ελευθέριος  | Γούναρης Δημήτριος | Σκουλούδης Στέφανος | Καλογερόπουλος Νικόλαος | Λάμπρος Σπυρίδων | Νικόλαος Στράτος | Πρωτοπαπαδάκης Πέτρος | Τριανταφυλλάκος Νικόλαος | Χαραλάμπης Αναστάσιος | Κροκιδάς Σωτήριος | Γονατάς Στυλιανός | Καφαντάρης Γεώργιος | Παπαναστασίου Αλέξανδρος | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Μιχαλακόπουλος Ανδρέας | Πάγκαλος Δ. Θεόδωρος  | Ευταξίας Αθανάσιος | Κονδύλης Γεώργιος | Τσαλδάρης Παναγιώτης | Οθωναίος Αλέξανδρος | Δεμερτζής Κωνσταντίνος | Μεταξάς Ιωάννης | Κορυζής Αλέξανδρος | Ταμπακόπουλος Άγις | Σακελλαρίου Αλέξανδρος | Βασιλεύς Γεώργιος Α' | Τσουδερός Εμμανουήλ | Τσολάκοκλου Γεώργιος | Λογοθετόπουλος Κωνσταντίνος | Ράλλης Ιωάννης  | Παπανδρέου Γεώργιος | Βούλγαρης Πέτρος | Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός | Κανελλόπουλος Παναγιώτης | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Πουλίτσας Παναγιώτης | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Μάξιμος Δημήτριος | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Διομήδης Αλέξανδρος | Θεοτόκης Ιωάννης |  Βενιζέλος Σοφοκλής | Πλαστήρας Νικόλαος | Βενιζέλος Σοφοκλής | Πλαστήρας Νικόλαος | Κιουσόπουλος Δημήτριος | Παπάγος Αλέξανδρος  | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Γεωργακόπουλος Κωνσταντίνος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Δόβας Κωνσταντίνος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Πιπινέλης Παναγιώτης | Μαυρομιχάλης Στυλιανός | Παπανδρέου Γεώργιος | Παρασκευόπουλος Ιωάννης | Παπανδρέου Γεώργιος | Αθανασιάδης-Νόβας Γεώργιος | Τσιριμώκος Ηλίας | Στεφανόπουλος Στέφανος | Παρασκευόπουλος Ιωάννης | Κανελλόπουλος Παναγιώτης | Κόλλιας Κωνσταντίνος | Παπαδόπουλος Γεώργιος | Μαρκεζίνης Σπυρίδων | Ανδρουτσόπουλος Αδαμάντιος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Ράλλης Γεώργιος | Παπανδρέου Ανδρέας  | Τζαννετάκης Τζαννής | Γρίβας Ιωάννης | Ζολώτας Ξενοφών | Μητσοτάκης Κωνσταντίνος | Παπανδρέου Ανδρέας | Σημίτης Κωνσταντίνος | Καραμανλής Αλ. Κωνσταντίνος | Παπανδρέου Α. Γεώργιος | Παπαδήμος Λουκάς | Πικραμμένος Παναγιώτης  | Σαμαράς Αντώνιος | Τσίπρας Αλέξης | Βασιλική Θάνου | Τσίπρας Αλέξης | Μητσοτάκης Κυριάκος | Σαρμάς Ιωάννης | Μητσοτάκης Κυριάκος