Στυλιανός Παττακός

Ο Στέλιος Παττακός Έλληνας εθνικιστής ανώτατος αξιωματικός που υπηρέτησε ως Ταξίαρχος στο όπλο των Τεθωρακισμένων του Στρατού Ξηράς και αποστρατεύθηκε με το βαθμό του Υποστρατήγου ε.α., ένας από τους τρεις πρωταγωνιστές -μαζί με το Γεώργιο Παπαδόπουλο και το Νικόλαο Μακαρέζο- της επιβολής του επαναστατικού στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 που διατέλεσε Υπουργός Εσωτερικών και Αντιπρόεδρος Κυβερνήσεως του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, γεννήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 1912 στο χωριό Αγία Παρασκευή της επαρχίας Αμαρίου του νομού Ρεθύμνης στην Κρήτη και πέθανε τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου 8 Οκτωβρίου 2016 στο σπίτι του στην Αθήνα, συνεπεία εγκεφαλικού επεισοδίου που υπέστη το πρωί της ίδιας ημέρας. Ήταν ο τελευταίος από τους στρατιωτικούς πρωταγωνιστές της επικρατήσεως του καθεστώτος της 21ης Απριλίου που εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε το μεσημέρι της Τρίτης 11 Οκτωβρίου 2016 στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Αγία Παρασκευή Αμαρίου Ρεθύμνης στην Κρήτη, και στη συνέχεια η σορός του ενταφιάστηκε στο εκεί νεκροταφείο.

Το 1940 παντρεύτηκε με τη Δήμητρα Νικολαΐδου-Παττακού, κόρη του Νικολάου Νικολαΐδη, συμβούλου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η οποία πέθανε το Φεβρουάριο του 2013 από ανακοπή καρδιάς. Από το γάμο τους απέκτησαν δύο κόρες, την Ελένη σύζυγο του μηχανικού Ανδρέα Μεϊντάση και την Ειρήνη Παττακού-Παύλου, καθώς και πέντε εγγόνια. Εν ζωή κατοικούσε με την οικογένεια του στην οδό Σεβρών 15 στη συνοικία Πατήσια στην Αθήνα, σε προικώα οικία της συζύγου του, που είναι κτισμένη το 1928 και αποτελούσε το μοναδικό τους περιουσιακό στοιχείο.

Στυλιανός Παττακός
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 8 Νοεμβρίου 1912
Τόπος: Αγία Παρασκευή Αμαρίου Ρέθυμνο (Ελλάδα)
Σύζυγος: Δήμητρα Νικολαΐδου-Παττακού
Τέκνα: Ελένη (Μεϊντάση), Ειρήνη (Παύλου)
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Υποστράτηγος (ΤΘ), Υπουργός, Αντιπρόεδρος κυβερνήσεως
Θάνατος: 8 Οκτωβρίου 2016
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)

Βιογραφία

Η οικογενειακή καταγωγή των Παττακών ανάγεται στον κλάδο της βυζαντινής οικογένειας των Σκορδιλών . Οι Παττακοί εγκαταστάθηκαν περί τα μέσα του 17ου αιώνα στο χωριό Ίμβρο της επαρχίας Σφακίων, απ' όπου άρχισαν να διακλαδίζονται με διάφορα επώνυμα κατά το σύστημα της Κρήτης όπως Βολουδάκης, Κωστόπουλος, Μανούσακας, Μανουσογιαννάκης και Πωλυγεωργάκης. Γόνοι αυτών των οικογενειών συμμετείχαν σ΄ όλες σχεδόν τις επαναστάσεις της Κρήτης. Περί το 1770 ένας Παττακός μετοίκησε από τα Σφακιά στην επαρχία Αμαρίου όπου και έδρασε ως αρματωλός και φέρεται ως γενάρχης του κλάδου των Παττακών στην συγκεκριμένη επαρχία. Γονείς του Στέλιου ήταν οι σχετιικά εύποροι αγρότες Νικόλαος Παττακός και Μαρία Πολυγιωργάκενα-Παττακού. Ο Στυλιανός Παττακός που είχε έξι ακόμη αδέλφια, μεταξύ τους η Στέλλα μόνιμη κάτοικος Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, ο Αλέκος και ο γιατρός Διογένης Παττακός, παρακολούθησε τις τέσσερις τάξεις του Δημοτικού στη γενέτειρα του και τις δύο τελευταίες στο γειτονικό χωριό Νίθαυρις, ενώ παρακολούθησε τα μαθήματα του Γυμνασίου, από το οποίο αποφοίτησε το 1930, στο Ρέθυμνο.

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Την 1η Νοεμβρίου 1930 ο Παττακός κατατάχτηκε εθελοντής με το βαθμό του Δεκανέα στο 4ο Σύνταγμα Ιππικού της Θεσσαλονίκης. Το Σεπτέμβριο του 1934, εισήλθε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε το 1937 με το βαθμό του ανθυπιλάρχου του Ιππικού και τον Αύγουστο του 1940, ενώ υπηρετούσε στο Δ' Σύνταγμα Ιππικού Ελευθερουπόλεως Καβάλας, προήχθη στο βαθμό του Υπιλάρχου. Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως διοικητής Ίλης Πολυβόλων της ΙΙης Ομάδας Αναγνωρίσεως της ΙΙης Μεραρχίας Πεζικού στο Αλβανικό Μέτωπο εναντίον των Ιταλών εισβολέων από 28 Οκτωβρίου 1940 έως τέλη Απριλίου 1941, τους τελευταίους τρεις μήνες ως διοικητής του 5ου Λόχου Πεζικού του 11ου Συντάγματος Πεζικού Τριπόλεως, με αίτημα του, σε επαφή με τον εχθρό στον Πράσινο Λόφο, νότια του Τεπελενίου. Στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος συμμετείχε στο κρυπτογραφικό τμήμα της αντιστασιακής οργανώσεως «Όμηρος» , μαζί με το μετέπειτα στρατηγό και συνεργάτη του Γρηγόριο Σπαντιδάκη και για την δράση του παρασημοφορήθηκε. Πολέμησε στα Δεκεμβριανά από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 ως τις 12 Φεβρουαρίου 1945 και συμμετείχε στον πόλεμο για την καταστολή της ένοπλης ανταρσίας των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, του συμμοριοπολέμου, από τις 30 Μαρτίου 1946 έως τις 29 Αυγούστου 1949, ως διοικητής της Ίλης αρμάτων «Κένταυρος» σε διάφορα σημεία της Βορείου Ελλάδος και υπήρξε ο απελευθερωτής της Καρδίτσας από τους συμμορίτες του καπετάν Γιώτη (Χαρίλαου Φλωράκη).

Στις 8 Ιουλίου 1948 με το βαθμό του Λοχαγού, ήταν μέλος του Στρατοδικείου το οποίο στις 23 Ιουλίου τα μεσάνυχτα καταδίκασε σε θάνατο 48 πολίτες , δεκαέξι από τους οποίους εκτελέστηκαν, μεταξύ τους η φιλόλογος Ευτυχία Πρίντζου , γραμματέας της Νομαρχιακής επιτροπής Ιωαννίνων του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Η Πρίντζου έδωσε και το όνομά της στην υπόθεση καθώς ανήκε σε επιφανή αστική οικογένεια των Ιωαννίνων. Τον Ιανουάριο του 1967, με Βασιλικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε προήχθη στο βαθμό του Ταξιάρχου και του ανατέθηκε η διοίκηση τεθωρακισμένων με έδρα στου Γουδή Αττικής. Στις 21 Μαρτίου 1967, υπέβαλλε μήνυση σε βάρος του ο δικηγόρος Ανδρικόπουλος, συνήγορος του λοχαγού Παπαγεωργόπουλου που είχε καταδικαστεί για την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ». Ο Παπαγεωργόπουλος ήταν κρατούμενος στις φυλακές στου Γουδή και ο συνήγορος του είχε επισκεφθεί τον Ταξίαρχο Παττακό, προκειμένου να συζητήσει μαζί του διάφορα ζητήματα που αφορούσαν τον πελάτη του. Σύμφωνα με την καταγγελία του δικηγόρου στη διάρκεια της συζητήσεως εισήλθε στο γραφείο ένας λοχίας που είπε στον Παττακό ότι άκουσε τον Ανδρικόπουλο να εκφράζεται με υβριστικό τρόπο για το πρόσωπο του. Ο Παττακός διέταξε τη σύλληψη του Ανδρικόπουλου τον οποίο λίγες ώρες αργότερα οδήγησαν στον ανακριτή, άνδρες της Στρατιωτικής αστυνομίας. Ο Παττακός, που υπήρξε μέλος του Ι.Δ.Ε.Α. (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών), σπούδασε και αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Πολέμου. Ήταν φανατικός βασιλόφρων και στρατιωτικός εκπαιδευτής του Βασιλιά Κωνσταντίνου Β' στην ιππασία.

21η Απριλίου 1967

Γνωριμία με Γεώργιο Παπαδόπουλο

Ο Παττακός ήταν ηλικιακά πρεσβύτερος από τους Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο με τους οποίους δεν συνυπήρξε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων καθώς αυτός αποφοίτησε το καλοκαίρι του 1937 ενώ οι δύο μετέπειτα συνεπαναστάτες του εισήλθαν για φοίτηση το Φθινόπωρο του ίδιου έτους. Η γνωριμία του με τον Παπαδόπουλο πιθανολογείται πως συνέβη στα χρόνια της κατοχής της Ελλάδος, συγκεκριμένα την περίοδο από τον Ιούνιο του 1943 έως το Σεπτέμβριο του 1944 όταν ο Παπαδόπουλος ανέλαβε υπεύθυνος τομέα της συνοικίας Κουκακίου Αθηνών στην Οργάνωση «Χ» του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα, μαζί με τον αδελφό του Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο. Τότε ο Παπαδόπουλος ήταν Διοικητής του 2ου Λόχου του 11ου Τάγματος που είχε έδρα το Κουκάκι αρχικά υπό τον Λοχαγό Θεοχαρόπουλο και στη συνέχεια υπό τον Λοχαγό Βαρδάνη, ενώ την ίδια περίοδο πιθανολογείται πως ήρθε σε επαφή και με την αντιστασιακή οργάνωση «Όμηρος» στην οποία ανήκε -ως κρυπτογράφος- ο Στυλιανός Παττακός. Εικάζεταο πως οι δυο τους συνδέθηκαν στενά το 1964, οπότε ο Παττακός μυήθηκε στο επερχόμενο κίνημα. Ο ίδιος ο Παττακός δήλωσε: «...Ιδιαιτέρως είχαμε αναπτύξει σχέσεις όταν εγώ υπηρετούσα εις το Β’ Σώμα Στρατού. Συναντώμεθα εις το Διδυμότειχον, εις την Νέα Σάντα και ανταλλάσσαμε απόψεις οι δυο μας περί του μέλλοντος της Πατρίδος μας. Αι ανταλλαγαί αυταί απόψεων, είχαν αρχίσει από το 1964..».

Συμμετοχή στην Επανάσταση

Στις 23 Ιανουαρίου 1966 η εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» στη Θεσσαλονίκη δημοσίευσε μία ανοικτή «Ανοικτή Επιστολή Αξιωματικών προς τον Βασιλέα» με υπογραφή: «Αξιωματικοί». Ο τίτλος της ήταν «Ο Στρατός Λύει την Σιωπήν του» και μεταξύ άλλων έλεγε:
«Μεγαλειότατε, Εάν η Ελλάς εσάπισε, καλώς να αποθάνη, όπως συνέβη εις τας παραμονάς της Ρωμαιοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Αλλ’ ευτυχώς δεν συμβαίνει αυτό. Εσάπισεν η πλειονότης των παριστώντων την ηγεσίαν. Και από τους σεσηπότας πρέπει να απαλλαγή η Χώρα δια να επιβιώση και να μεγαλουργήση και πάλιν. Αυτής της σεσηπυίας ηγεσίας, της μαλθακότητος και της απαθείας της, επωφελείται ο κομμουνισμός και κρούει -εν συμμαχία ατυχώς με εθνικώς εστεγασμένους Έλληνας- την εσωτερικήν πύλην του οχυρού της Ελλάδος...». Την επιστολή είχε συντάξει ο Παττακός ο οποίος ανέφερε: «Τον Ιανουάριο του 1966, ως Διοικητής της 2ας Δ.Μ. συνέταξα προσωπικώς επιστολήν προς τον Βασιλέα. Εκάλεσα εν συνεχεία έναν αξιωματικό της Μονάδος μου, τον Αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνο Παπαφιλίππου και του ζήτησα να μου πη τις απόψεις του. Συνεφώνησε μαζί μου. Πήγαμε μαζί εις την εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Ευρήκαμε τον Κ. Κύρου ο οποίος την εμελέτησε και μας είπε: «Θα πάτε φυλακή». Δεν πειράζει, του είπαμε. «Εμείς Θέλουμε το καλό της Πατρίδος και ας πάμε φυλακή». Πράγματι ο Κύρου την εδημοσίευσε. Την επομένην ήρχισαν ανακρίσεις. Επήγα τότε στον Αντιστράτηγο τον Γ΄Σώματος Στρατού Κατσαδήμα και του είπα: «Μη κάνετε ανακρίσεις. Την επιστολή την έκανα εγώ. Απηχεί τας απόψεις των Αξιωματικών. Είμαι βέβαιος ότι και σεις συμφωνείτε μ’ αυτήν την επιστολήν. Η κατάστασις έχει φθάσει εις το απροχώρητον»...».

Στις 12 Οκτωβρίου 1966, ο τότε συνταγματάρχης Παττακός που επρόκειτο να προαχθεί σε ταξίαρχο μετά τα Χριστούγεννα, μετατέθηκε από την Θεσσαλονίκη στο Συγκρότημα Τεθωρακισμένων στο Γουδί και ανέλαβε την διοίκηση της μονάδος. Μερικές εβδομάδες μετά, συναντήθηκε τυχαία στο Γ.Ε.Σ., [Γενικό Επιτελείο Στρατού], με τον τότε συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο ο οποίος υπηρετούσε στο 3ο Επιτελικό Γραφείο στο Τμήμα Επιχειρήσεων. Την πρώτη συνάντηση τους ακολούθησε άλλη υπηρεσιακή, στην οποίαν ο Παπαδόπουλος αφού ενημέρωσε τον Παττακό για το αντικείμενο της αρμοδιότητος του, ζήτησε απ' αυτόν να του εκθέσει την κατάσταση της μονάδος του από πλευράς ετοιμότητος και ηθικού, στοιχεία χρήσιμα για το αντικείμενο της εργασίας του. Σχετικά με την εκτίμηση του για τις εκλογές του Μαΐου 1967 ο Παττακός γράφει ότι «... αλλ' ακόμη και άν φθάσωμεν εις τας κάλπας, το αποτέλεσμα δεν θα γίνη παραδεκτόν υπό των ηττημένων, οι οποίοι το δηλώνουν από τούδε, είς μάλιστα τούτων ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου εδήλου ότι εάν το αποτέλεσμα θα ήτο δυσμενές δι' αυτόν, θα εκάλει τον λαόν εις την πλατείαν Συντάγματος και ενώπιόν του -ερήμην του Ανωτάτου Άρχοντος- θα ώρκιζε Κυβέρνησιν υπ' αυτόν!...» .

Επικράτηση

Ο Παττακός από κοινού με τους συνταγματάρχες Πυροβολικού Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο, οργάνωσαν, εκτέλεσαν και ηγήθηκαν του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967. Το απόγευμα της 20ής Απριλίου, οι τρεις άνδρες προσευχήθηκαν στο ναό της Αγίας Βαρβάρας, προστάτιδας του Πυροβολικού, στο Χαλάνδρι. Στις 9 το βράδυ της ίδιας μέρας, οι στρατιωτικοί που συμμετείχαν στην Επαναστατική Επιτροπή, μεταξύ τους και ο Παττακός, συνεδρίασαν για τελευταία φορά στο σπίτι του αντισυνταγματάρχη Μιχαήλ Μπαλόπουλου στην οδό Φρύνης στο Παγκράτι και συζήτησαν τις τελευταίες λεπτομέρειες. Η τελευταία σύσκεψη είχε προγραμματιστεί για τις 11 το βράδυ στο σπίτι του Δημήτρη Ιωαννίδη στο Γαλάτσι λίγη ώρα πριν ξεκινήσει ο καθένας για το γραφείο ή την Μονάδα του. Σύμφωνα με μαρτυρίες ο Παπαδόπουλος πρότεινε να αναβάλουν το στρατιωτικό κίνημα κατά είκοσι τέσσερις ώρες, όμως ο Παττακός αρνήθηκε κι η διαφωνία τους κράτησε αρκετή ώρα. Έτσι ο Παττακός τους ανακοίνωσε ότι εκείνος θα ξεκινούσε είτε τον ακολουθούσαν, είτε όχι, πληροφορία που επιβεβαίωσε ο Παττακός σε συνέντευξη που παραχώρησε στο δημοσιογράφο Αλέξη Παπαχελά. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 21ης Απριλίου ο Στυλιανός Παττακός κάλεσε στο γραφείο του τον Υποδιοικητή του κέντρου Τεθωρακισμένων, Συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Μαυροειδή και τον Επόπτη Ασφαλείας, Επίλαρχο Ηλία Θεοδωρόπουλο, και τους διέταξε να θέσουν το Κέντρο «...εις ενισχυμένον συναγερμόν, βάσει του σχεδίου "Προμηθεύς"..». Στις 01:30 μετά τα μεσάνυχτα μιλώντας σε συγκέντρωση Αξιωματικών, Δοκίμων Αξιωματικών και Μονίμων Υπαξιωματικών, τους ανακοίνωσε ότι «...αι Ένοπλοι Δυνάμεις της Πατρίδος μας απεφάσισαν να θέσουν τέρμα εις το χάος εις το οποίον ωδηγείτο η Πατρίς υπό της φαύλου πολιτικής ηγεσίας της!..».

Στις 01:45 μετά τα μεσάνυχτα εκείνης της Παρασκευής ο Παπαδόπουλος έφτασε στο Κέντρο Τεθωρακισμένων στου Γουδή, στη μονάδα του ταξιάρχου Παττακού, μαζί με τον Νικόλαο Μακαρέζο. Στις 2 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο «Προμηθεύς», για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου, με αποτέλεσμα να κινηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Ο Παττακός, ως διοικητής του Συγκροτήματος Τεθωρακισμένων με έδρα στου Γουδή, με τον βαθμό του Ταξιάρχου, τέθηκε επικεφαλής 100 τεθωρακισμένων, έφτασε στον κόμβο Αμπελοκήπων και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επιβολή του καθεστώτος. Μία από τις πρώτες ενέργειες των επαναστατών ήταν να συλλάβουν τον αρχηγό του ΓΕΣ αντιστράτηγο Γρηγόρη Σπαντιδάκη και να τον αντικαταστήσουν με τον Οδυσσέα Αγγελή, που έδωσε εντολή σε όλους του μεγάλους στρατιωτικούς σχηματισμούς της χώρας να εφαρμόσουν το σχέδιο «Προμηθεύς». Ο Παττακός είπε χαρακτηριστικά πως «..Ουδαμού συνάντησα εχθρόν. Προελαύνων προς Ραδιοφωνικόν Σταθμόν, Βουλήν, Ανάκτορα και Οργανισμό Τηλεπικοινωνιών». Στις 3:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967, η Επανάσταση είχε επικρατήσει αναίμακτα, ενώ με συντακτική πράξη στη διάρκεια της ημέρας ανεστάλησαν οι διατάξεις του Συντάγματος και ματαιώθηκαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967. Η στρατιωτική επανάσταση κατάργησε την κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, τον οποίο συνέλαβε εικοσαμελής ομάδα στρατιωτών, υπό τις διαταγές του λοχαγού Ηρακλή Θωμά, συγχωριανού και στενού συνεργάτη του στρατηγού Οδυσσέα Αγγελή.

Συνάντηση με τον βασιλιά

Η επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967, σήμανε το τέλος στην αγαστή σχέση του Παττακού με τα Ανάκτορα και το Βασιλιά Κωνσταντίνο Β'. Όταν οι τρεις επικεφαλής του επαναστατικού κινήματος έφτασαν στην βασιλική κατοικία το Τατόϊ το είχε περικυκλώσει ήδη ίλη αρμάτων. Φθάνοντας εκεί ο υπασπιστής του βασιλιά ζήτησε από όλους να παραδώσουν τα όπλα τους, όπως προβλεπόταν για να συναντηθούν με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β'. Τότε ο Παττακός χαμογέλασε και απάντησε δείχνοντας τα τανκς: «Δεν σ΄ ενοχλούν όλα αυτά και σε πειράζει το δικό μου το πιστολάκι»; Χαρακτηριστικό της αποφασιστικότητας των στρατιωτικών που ηγούνταν του κινήματος ήταν το γεγονός ότι ο Παττακός δήλωσε στο βασιλιά «Οι Επαναστάτες δεν συζητούν, απαιτούν!», ο οποίος φέρεται να αποκάλεσε «ηλίθιο» τον Παττακό ενώ του ζήτησε να «πάρουν πίσω την επανάσταση τους», για να εισπράξει την απάντηση πως «...στην επανάσταση ανώτερος είναι ο επαναστάτης και όχι ο βασιλιάς. Δεν λαμβάνω εντολές από εσάς».

Περιγράφει ο Παττακός την άφιξη τους στο Τατόι και τη στιγμή της συναντήσεως τους με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β': «Προχωρούντες εις το εσωτερικόν του κήπου των Ανακτόρων, εφθάσαμεν εις έτερον φυλακείον, ο σκοπός του οποίου ήνοιξε την πύλην άνευ καθυστερήσεως. Προφανώς, είχε λάβει εντολήν παρά του υπασπιστού Υπηρεσίας. Από εκεί μας παρέλαβεν αξιωματικός Χωροφυλακής, ο οποίος μας ωδήγησεν εις τον υπασπιστήν υπηρεσίας, ο οποίος παρεκάλεσε να αφήσωμεν εις το γραφείον του τα περίστροφά μας. Το πράγμα μάς εφάνη αστείον, αφού κοντά μας ευρίσκοντο επαναστατημέναι δυνάμεις, πάνοπλοι με πάσης φύσεως και διαμετρήματος οπλισμόν, τυχόν δε προσπάθεια εξουδετερώσεώς μας θα είχεν ως συνέπειαν την, άνευ ημετέρας επεμβάσεως, δυναμικήν επέμβασιν αυτών, ικανών και αποφασισμένων να συντρίψουν πάσαν αντίδρασιν. Αφήσαμε τα περίστροφα και ωδηγήθημεν πεζή εις τον Βασιλέα. Μας υπεδέχθη με ύφος βασιλικόν, αγέρωχον, αυστηρόν, αινιγματικόν, διερευνητικόν, θα ηδυνάμην να το χαρακτηρίσω βλοσυρόν ή και αλαζονικόν, περιέχον την έννοιαν της αποστροφής. Ελάβομεν θέσιν ενώπιον του, εν προσοχή παρατεταγμένοι, εις το μέσον εγώ, δεξιά μου ο Παπαδόπουλος, αριστερά μου ο Μακαρέζος. Ως κατά βαθμόν ανώτερος έλαβον πρώτος τον λόγον, αλλά μου τον αφήρεσεν ο Βασιλεύς, επιβλητικός και απειλητικός: “Γιατί ξεσηκώσατε τις Ένοπλες Δυνάμεις, γιατί διεκόψατε τις τηλεπικοινωνίες μου, γιατί βάλατε στρατεύματα στις πόρτες μου, γιατί μου στερείτε το δικαίωμά μου να επικοινωνήσω με τον πρωθυπουργόν μου...”. Θα συνέχιζε τας ητιολογημένας -δι’ άλλην περίπτωσιν- ερωτήσεις του εάν δεν τον διέκοπτα, παραδίδων την επιστολήν του Α/ΓΕΣ: “Μεγαλειότατε, σας υποβάλλω αυτήν την επιστολήν του κ. Α/ΓΕΣ εις την οποίαν περιέχονται αι απαντήσεις εις τας ερωτήσεις σας...” Παρέλαβε την επιστολήν, ήρχισε την ανάγνωσην δεν νομίζω ότι έφθασεν εις το τέλος. Ήτο επιθετικός...».

Αντίκτυπος

Η συντηρητική εφημερίδα «Καθημερινή» στην πρώτη της σελίδα δημοσίευσε ένα μονόστηλο με τίτλο «Την 2αν πρωινήν εξερράγη στρατιωτικόν κίνημα. Συνελήφθησαν πολιτικοί άνδρες», ενώ η αριστερή εφημερίδα «Αυγή» πάνω από τον τίτλο της έγραφε, «Συνελήφθησαν από στρατιωτικούς οι Μ. Γλέζος, Λ. Κύρκος, Α. Παπανδρέου. Ασυνήθιστες κινήσεις στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων». Στις 7 το πρωί, η ηγεσία των Επαναστατών επισκέφθηκε στα Ανάκτορα του Τατοΐου τον Βασιλιά Κωνσταντίνο και του ζήτησε να ορκίσει την κυβέρνηση τους. Η εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», ανάγγειλε την επιβολή του στρατιωτικού καθεστώτος, παραχωρώντας ολόκληρη την πρώτη σελίδα της, ενώ είχε κεντρικό τίτλο «Ο Στρατός ανέλαβε την εξουσία» και υπότιτλο «Ωρκίσθη Κυβέρνησις υπό τον κ. Κ. Κόλλιαν». Το κύριο άρθρο της έφερε την υπογραφή του εκδότη, αρθρογράφου και ιδιοκτήτη της Σάββα Κωνσταντόπουλου που με τίτλο «Η μοιραία πορεία», είχε κύριο θέμα τα γεγονότα και δικαιολογούσε τη στρατιωτική επέμβαση, περιγράφοντας, «...Αι περιστάσεις υπεχρέωσαν τον Στρατόν να αναλάβει πολιτική πρωτοβουλία...» καθώς «...Εβαδίζαμε μοιραίως προς την έκρηξιν ...» αλλά «...Ο στρατός φορεύς υγιούς πατριωτικού πνεύματος..» παρακολουθούσε «...με συνεχώς αυξανόμενη ανησυχία την επιδείνωση των πραγμάτων..» και «...υπεχρεώθη να επέμβη...» ενώ «...Η πράξις του προκάλεσε γενικήν ανακούφισιν...» .

Κυβερνητικές θέσεις

Καθ' οδόν για το Τατόϊ

Στις 5 το απόγευμα της 21ης Απριλίου 1967, ο Παττακός ορκίστηκε Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Κόλλα και ως έχων την ευθύνη της εσωτερικής τάξεως, επέτρεψε σταδιακά έως την ολοκλήρωσή της μέχρι την 26η Απριλίου, την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών. Στις 8 Μαΐου του ίδιου έτους ο Παττακός ανακοίνωσε πλήρως «δωρεάν Παιδεία» με δωρεάν παροχή συγγραμμάτων, στους φοιτητές και κατάργηση των διδάκτρων και των εξετάστρων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαιδεύσεως. Λίγους μήνες αργότερα, ο Σάββας Κωνσταντόπουλος προσκάλεσε την κυβέρνηση να έρθει σε επαφή με τον πνευματικό κόσμο, πρωτοβουλία για την οποία τον συνεχάρη με επιστολή της η συγγραφέας Λιλίκα Νάκου. Τότε ο Παττακός επισκέφθηκε την υπέργηρη ποιήτρια Θεώνη Δρακοπούλου γνωστή ως Μυρτιώτισσα, ενώ φρόντισε να δοθούν συντάξεις και να προχωρήσει το ζήτημα της υγειονομικής περιθάλψεως των συγγραφέων .

Ο ρόλος του Παττακού στη προσέγγιση της 21ης Απριλίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής υπήρξε καθοριστικός, σύμφωνα με την αφήγηση του Φίλιπ Τάλμποτ, Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα, ο οποίος αναφέρει: «...Το γεγονός που άλλαξε πολλά πράγματα και μαζί και τη στάση μας απέναντι στην Αθήνα ήταν ο Πόλεμος των Έξι Ημερών στη Μέση Ανατολή, το 1967. Βασικό μέλημα των ΗΠΑ, όταν ξέσπασε η σύρραξη, ήταν να απομακρύνει από εκεί τους Αμερικανούς πολίτες. Τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας -στις 05:00- μου τηλεφώνησε ο ταξίαρχος Παττακός. Οι ΗΠΑ σκόπευαν να στείλουν χιλιάδες Αμερικανούς από τη Μέση Ανατολή στην Αθήνα. Ήθελε να με ενημερώσει ότι θα είχαμε στη διάθεσή μας όσα δωμάτια ξενοδοχείων χρειαζόμασταν, ότι οι Αμερικανοί δεν θα θεωρούντο μετανάστες. Πράγμα πολύ σημαντικό για μας. Στις επόμενες 2-3 μέρες, φέραμε εδώ αρκετές χιλιάδες Αμερικανούς. Μετά από αυτό δεν ήταν πολύ εύκολο να κρατήσουμε αποστάσεις από την κυβέρνηση αυτή..». Στις 3 Οκτωβρίου 1967 με δηλώσεις του στους ανταποκριτές του ξένου Τύπου στην Ελλάδα, ο Παττακός αναφέρθηκε σε «Μεμονωμένας τινάς ενεργείας εις την πρωτεύουσαν και συγκεκριμένως εις τας εκρήξεις αυτοσχεδίων κροτίδων», λέγοντας ότι «Αι ενέργειαι αύται υποθάλπτονται από πράκτορας ξένων Δυνάμεων και οφείλονται εις την αναπτυσσομένην δραστηριότητα των Ελλήνων κομμουνιστών εις το εξωτερικόν. Η Ελλάς έχει φιλίαν με όλους και ουδένα ενοχλεί εις το εξωτερικόν. Εντούτοις, οι ξένοι συνεχώς επεμβαίνουν εις τα εσωτερικά μας και προσπαθούν να διατηρούν τον ελληνικόν Λαόν διηρημένον, ίνα ούτω παραμένη υπανάπτυκτος και συνεπώς εκμεταλλεύσιμος υπό τούτων. Πάντως, ουδείς πρόκειται να διαφύγη εκ των δρώντων αντεθνικώς, όλοι θα δώσουν δε λόγον των πράξεών των». Στις 13 Δεκεμβρίου 1967 υπέβαλλε την παραίτηση του από το Στρατό και αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Υποστρατήγου ενώ την ίδια μέρα τοποθετήθηκε στη θέση του Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως.

Βασιλικό πραξικόπημα

Σύμφωνα με τον Στυλιανό Παττακό, στη στρατιωτική παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου του 1967 στη Θεσσαλονίκη, είχε οργανωθεί από τον βασιλιά Κωνσταντίνοι Β' και τους υπ' αυτόν αξιωματικούς, σχέδιο δολοφονίας των ηγητόρων της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου. Γράφει ο Παττακός:

«Ολίγας ημέρας προ της 28ης Οκτωβρίου 1967 επληροφορήθημεν από τον Δημήτριον Ιωαννίδην και από την Κ.Υ.Π. ότι ο Βασιλεύς, εν συνεργασία με ισχυράς μετ’ αυτού φιλίας ανωτάτους Αξιωματικούς, εσχεδίαζε την σύλληψιν ημών των τριών πρωτεργατών της Επαναστάσεως κατά την παρέλασιν της 28ης Οκτωβρίου 1967, ή ακόμη και την δολοφονίαν μας. Ως πρόσωπον της εμπιστοσύνης του διά την επιτυχή εκτέλεσιν του σχεδίου του είχε επιλέξει τον Διοικητήν της Σχολής Πολέμου, εδρευούσης εις την Γεωργικήν Σχολήν Θεσσαλονίκης Ταξίαρχον Λιαράκον Σωτήριον, εκλεκτόν Αξιωματικόν και γενναίον πολεμιστήν. Ημείς οι τρεις, πληροφορηθέντες εγκαίρως το σχέδιον ενηργήσαμε ως εξής:
* Α. Μελετήσαμεν το σχέδιον της παρελάσεως. 
* Β. Ενημερώθημεν επί των φρονημάτων των επικεφαλής των τμημάτων της παρελάσεως Αξιωματικών. 
* Γ. Απεφασίσαμεν την αντικατάστασιν των υπόπτων διά απολύτου εμπιστοσύνης μας Αξιωματικών. Ιδιαιτέρως διά τας τεθωρακισμένας μονάδας το έργον ανέλαβον υπό την προσωπικήν μου ευθύνην.
* Δ. Συνεκροτήσαμεν ομάδα προσωπικής μας ασφάλειας εξ Αξιωματικών απολύτου εμπιστοσύνης μας, η οποία μας ηκολούθη καθ’ όλην την διάρκεια του τριήμερου εορτασμού... Οι Αξιωματικοί αυτοί μας ηκολούθουν επιδεικτικώς και ένοπλοι. Μάλιστα, εις ένα κοινόν δείπνον συμμετέχοντος και του βασιλέως, προσκεκλημένου μας, εις παραλιακόν εξωχικόν κέντρον της Καλαμαριάς, τη εγκρίσει ημών έρριξαν «μπαλοτιές» -κρητικός όρος των ασκόπων πυροβολισμών... Αντελήφθησαν οι αντίπαλοι, μεθ’ ων και ο διευθυντής της Σχολής Πολέμου, ο επικεφαλής του σχεδίου συλλήψεως ή εκτελέσεώς μας και οι συν αυτώ...».

Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου

Ο Παττακός παρευρέθηκε στα εγκαίνια του στρατιωτικού νεκροταφείου της Καστοριάς που έγιναν στις 2 Σεπτεμβρίου του 1968, στο πλαίσιο των εορτασμών της Νίκης του Γράμμου. Στην τελετή παρέστησαν επίσης ο Νικόλαος Μακαρέζος και ο Κωνσταντίνος Βοβολίνης, υφυπουργός τότε Προεδρίας της Κυβερνήσεως, και φυσικά υψηλόβαθμα στελέχη του Στρατού, με επικεφαλής τον Οδυσσέα Αγγελή. Μετά το αποτυχημένο «Βασιλικό αντικίνημα» της 13ης Δεκεμβρίου 1967 και τη διαφυγή του βασιλιά Κωνσταντίνου Β' και των μελών της βασιλικής οικογένειας στο εξωτερικό, η «Επαναστατική Επιτροπή», στην οποία συμμετείχε ο ίδιος και οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Νίκος Μακαρέζος και άλλοι επαναστάτες αξιωματικοί, διόρισε αντιβασιλέα τον Γεώργιο Ζωιτάκη, ενώ πρωθυπουργός ανέλαβε στις 13 Δεκεμβρίου, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Τον Ιανουάριο του 1968 δεκάδες Έλληνες δημοσιογράφοι με τηλεγράφημα τους εκφράζουν «εύγνωμόνους ευχαριστίας τους προς τήν Εθνικήν Κυβέρνησιν» για λογαριασμό «τού συνόλου τού δημοσιογραφικού κόσμου». Οι περισσότεροι ήταν ήδη ή βρέθηκαν αμέσως μετά, σε διάφορες κρατικές επιτροπές και σε βασικά πόστα στα μαζικά μέσα ενημέρωσης. «Πιστεύομεν ότι απηχούμεν τά αισθήματα τού συνόλου του δημοσιογραφικού κόσμου τής χώρας, εκφράζοντες τάς εύγνωμόνους ευχαριστίας μας πρός τήν Εθνικήν Κυβέρνησιν και ιδιαιτέρως πρός τόν Πρωθυπουργόν κ. Γεώργιον Παπαδόπουλον, τόν υφυπουργόν Προεδρίας Κυβερνήσεως κ. Μ. Σιδεράτον και τόν Γενικόν Διευθυντήν Τύπου Συνταγματάρχην κ. Κωνστ. Καρύδαν, διά τήν έμπρακτως έκδηλωθείσαν άμέριστον συμπαράστασίν των και ουσιαστικήν μέριμνα διά τήν ίκανοποίησιν ζωτικών ζητημάτων τού κλάδου. .

Ταξίδι στις Η.Π.Α.

Στις 28 Μαρτίου 1969, πέθανε ο στρατηγός Αϊζενχάουερ και στην κηδεία του την Ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπησε ο Παττακός όμως παρών ήταν και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β'. Ο πρεσβευτής της Ελλάδος στις Η.Π.Α. Χρήστος Ξανθόπουλος-Παλαμάς, ζήτησε από τον Παττακό να συναντηθεί με τον βασιλιά, αλλά εκείνος, αν και φιλοβασιλικός, αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν συντρέχει λόγος. Στη δεξίωση που παρατέθηκε στον Λευκό Οίκο από τον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον τον Παττακό πλησίασε ο Σάχης της Περσίας, συνομίλησε μαζί του και του μετέφερε ότι στην αίθουσα βρίσκεται ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και θα ήταν καλό να συναντηθούν. Ο Παττακός τηλεφώνησε στον Παπαδόπουλο, τον ενημέρωσε κι εκείνος τον παρότρυνε στην ίδια κατεύθυνση. Η συνάντηση συμφωνήθηκε να γίνει το μεσημέρι της επομένης ημέρας στην Ελληνική πρεσβεία, όπου ο Ξανθόπουλος-Παλαμάς θα παρέθετε γεύμα προς τιμήν τους.
- «Τι θα προτιμούσατε, η συνάντηση να γίνει πριν ή μετά το φαγητό», ρώτησε ο Ξανθόπουλος-Παλαμάς.
«Καλύτερα πριν», είπε ο Παττακός και συμφώνησε κι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β'.
Οι δυο τους κλείστηκαν στο γραφείο του πρεσβευτή. Τρείς φορές κτύπησε την πόρτα ο Ξανθόπουλος- Παλαμάς, για να τους προσκαλέσει στο γεύμα. Και οι δύο αρνήθηκαν απαντώντας μονολεκτικά: «αργότερα». Η συνάντηση τους διήρκησε τρείς ώρες κι όταν βγήκαν από το γραφείο, χωρίς να πουν λέξη, αρνήθηκαν να καθίσουν να φάνε. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες σε κάποιο στάδιο της συζητήσεως, διαφάνηκε ότι υπήρχε σημείο επαφής και ίσως τα πράγματα να εξελίσσονταν θετικά για τον Κωνσταντίνο Β', όμως προσέκρουσαν στην επίμονη απαίτηση του για επιστροφή του στρατού στους στρατώνες και άμεσες εκλογές.

Σχέδιο δολοφονίας Ανδρέα Παπανδρέου

Απαντώντας στο ερώτημα που του έθεσε ο δημοσιογράφος Δήμος Λεβιθόπουλος αν «Αληθεύει ότι υπήρξε σχέδιο δολοφονίας του Ανδρέα Παπανδρέου λίγους μήνες αφότου εγκαταστάθηκε στην Αμερική με επίδοξο εκτελεστή συνταγματάρχη εκ των πρωτεργατών της 21ης Απριλίου και μετέπειτα υπουργό του καθεστώτος;» ο Παττακός είπε: «Δεν υπήρχε σχέδιο δολοφονίας του Ανδρέα, μία σκέψις ήτο μόνον, εγένετο μία πρότασις... Εις εκ των συνεπαναστατών μου έκανε πρότασιν να τον εφοδιάσωμεν με ένα χρηματικόν ποσόν, νομίζω τριάντα χιλιάδες δολάρια και να πάει να σκοτώσει τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος (κατά τη γνώμη του), επροξένει ζημίαν εις την επανάστασιν και την Πατρίδα... Του απήντησα ότι δεν εκάμαμεν την επανάσταση διά να σκοτώσωμεν, αλλά διά να σώσωμεν. Εξάλλου, δεν βλέπω να κινδυνεύωμεν από τον Ανδρέαν, ούτε από άλλους! Φοβούμαι ότι αν υπάρχη κίνδυνος, αυτός υφίσταται εις τας ψυχάς ημών των ιδίων. (...) Αυτά γνωρίζω, μόνο αυτά, φίλτατέ μου Δήμο, όχι λοιπόν σχέδια. Σκέψεις έκαναν, οι φρουροί, οι φύλακες της επαναστάσεως, οι βασιλικότεροι του βασιλέως. Προεκαλούντο συναισθηματικώς από τα αντεθνικά έργα των εις το σκότος εργαζομένων εναντίον των συμφερόντων του ελληνικού λαού, κυρίως εκείνων οι οποίοι ευρίσκοντο εις τας αυλάς του Μίδα...».

Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως

Ο Παττακός αναδείχθηκε στη θέση του Υπουργού Εσωτερικών στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπαδόπουλου. Το 1970 με απόφαση του κατεδαφίστηκε το Βαλιδέ τζαμί στο κέντρο του Ηρακλείου. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου αναγγέλθηκε ότι ολόκληρο το 1971 θα ήταν αφιερωμένο στον εορτασμό για τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την Παλιγγενεσία. Επικεφαλής του εγχειρήματος τέθηκαν ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α' και ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως, Στ. Παττακός. Το πρόγραμμα προέβλεπε εκδηλώσεις σε ολόκληρη την επικράτεια με τις οποίες κάθε νομός θα πρόβαλλε τόσο την αφοσίωσή του, όσο και τη συνεισφορά του στον κοινό εθνικό αγώνα. Επιπλέον, προγραμματίστηκαν εκδηλώσεις και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού -μία ευκαιρία για τη σύσφιγξη των δεσμών με την ομογένεια. Οι στόχοι, όμως, των εορτασμών ήταν ακόμη ευρύτεροι: να αναδείξουν ότι το γεγονός της Ελληνικής παλιγγενεσίας «δεν ήτο απλή εσωτερική υπόθεσις της Ελλάδος, αλλά σημαντικόν γεγονός παγκοσμίου προβολής», όπως δήλωσε και ο Παττακός στο προεδρείο της ενώσεως ξένων ανταποκριτών, εκφράζοντας την ευχή ο εορτασμός να σταθεί η αφορμή για μία νέα έξαρση του πνεύματος του φιλελληνισμού που θα κατόρθωνε το ίδιο διπλωματικό επίτευγμα, δηλαδή «να μεταβάλλει την στάσιν πολλών ξένων κυβερνήσεων αίτινες ήσαν αρχικώς αδιάφοροι, αν όχι και εχθρικαί προς την ελληνικήν υπόθεσιν».

Το 1971 με δική απόφαση του Παττακού μεταφέρθηκε η έδρα της πρωτεύουσας της Κρήτης από τα Χανιά στο Ηράκλειο. Στις αρχές Μαρτίου εκείνου του έτους επισκέφθηκε τη Λιβύη και συναντήθηκε με τον ομόλογό του, Μόνεμ Αλ Χούνι. Σε γεύμα που παρατέθηκε προς τιμήν του και στο οποίο παρίσταντο μέλη του Επαναστατικού και του Υπουργικού Συμβουλίου της Λιβύης, ο Παττακός αναφέρθηκε στην ίδρυση Μεσογειακής Κοινοπολιτείας: «Όλοι οι μεσογειακοί λαοί ας καταβάλλωμεν αόκνους προσπαθείας προς σύσφιγξιν των δεσμών μας, οραματιζόμενοι μιαν μεσογειακήν, εν τη ουσία, κοινοπολιτείαν. Η Μεσόγειος, λίκνον των πολιτισμών, αλλά και πεδίον διεθνών συγκρούσεων, ας καταστή γέφυρα ειρήνης, ενότητος και προόδου των λαών» . Ο Παττακός διατηρούσε θερμές σχέσεις με τις αδελφότητες Θεολόγων «Ζωή» και «Σωτήρ», λόγος για τον οποίο συχνά εξωτερίκευε τα θρησκευτικά του πιστεύω με αναφορές στο «νέο» χριστιανικό πεπρωμένο της Ελληνικής κοινωνίας. Στο λόγο του κατά τα εγκαίνια της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης στο Κολυμπάρι Χανίων, είπε μεταξύ άλλων: «Η Κυβέρνησις [...] έχει ως ιδεολογικόν αυτής έμβλημα τον Χριστόν και αποβλέπει εις την Βασιλείαν του Θεού επί της χώρας και εφ’ ολοκλήρου του κόσμου. Το πνεύμα της Ελληνικής στρατιωτικής επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967 είναι αυτό τούτο το επαναστατικόν χριστιανικόν πνεύμα»

O Παττακός, μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου του 1972, επισκέφθηκε την Ακτή Ελεφαντοστού, την Γκαμπόν, το Καμερούν και τη Σενεγάλη. Παρέμεινε στη θέση του Αντιπροέδρου ως τις 28 Σεπτεμβρίου 1973, όταν η κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε αντικαταστάθηκε από εκείνη του Σπύρου Μαρκεζίνη με σκοπό να διενεργήσει εκλογές. Ο Παττακός επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κρήτη, όπου οι κάτοικοι μνημονεύουν «πως έφερε τουαλέτες μες στα σπίτια», ενώ με τα δάνεια που χορήγησε συντέλεσε στην εδραίωση του τουριστικού θαύματος της Μεγαλονήσου. Η διεξαγωγή εκλογών απετράπη από το στρατιωτικό κίνημα υπό το Δημήτριο Ιωαννίδη και την ανατροπή του καθεστώτος και στη συνέχεια παρέμεινε σε κατ' οίκον περιορισμό μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974, ημέρα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Ακολούθησε η απόσυρση των στρατιωτικών, η ορκωμοσία και η παράδοση της διακυβερνήσεως σε πολιτική κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Συνοπτικά ο Παττακός διατέλεσε:

• Υπουργός Εσωτερικών στις 21 Απριλίου 1967. Παραιτήθηκε στις 25 Αυγούστου 1971 διατηρώντας το αξίωμα του Αντιπροέδρου που είχε αποκτήσει από τις 13 Δεκεμβρίου 1968. Στις 10 Μαΐου 1973 ανέλαβε και πάλι το υπουργείο Εσωτερικών, αλλά στις 8 Οκτωβρίου 1973 παραιτήθηκε από κάθε κυβερνητικό αξίωμα εν όψει της δημιουργίας της κυβερνήσεως Μαρκεζίνη. Από εκεί και πέρα δεν ανέλαβε κανένα άλλο κυβερνητικό αξίωμα.

Τάμα του Έθνους

Ο Παττακός με την ιδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών συμμετείχε στην επιτροπή για την ανέγερση του ναού του Σωτήρος στα Τουρκοβούνια, την οποία εξήγγειλε στις 14 Δεκεμβρίου 1968 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ως εκπλήρωση της σχετικής υποσχέσεως της Δ' Εθνοσυνέλευσης του 1829 για την απελευθέρωση της Ελλάδος. Το έργο εγκρίθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1969 σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου με τη συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, για τον οποίο ο Παττακός επαναλάμβανε σταθερά ότι ήταν ο μεγαλύτερος αντίπαλος του καθεστώτος καθώς είχε παραιτηθεί 8 φορές επειδή οι «δικαιωματάκηδες» πήγαιναν και του έλεγαν ότι το Καθεστώς βασανίζει τους κομμουνιστές .

Για την επίβλεψη του έργου συστάθηκε το Μάϊο του ίδιου έτους μια «Ανώτατη Επιτροπή» με πρόεδρο το Γεώργιο Παπαδόπουλο και μέλη της τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, τους υπουργούς Εσωτερικών Στυλιανό Πατττακό, Συντονισμού Νικόλαο Μακαρέζο, Παιδείας Θεοφύλακτο Παπακωνσταντίνου, Δημοσίων Έργων Κ. Παπαδημητρίου και τον Υφυπουργό Προεδρία Κωνσταντίνο Βοβολίνη. Ένα δεύτερο σώμα, το «Γνωμοδοτικό Συμβούλιο», αποτελούνταν από τον πρόεδρο της Ακαδημίας, τους πρυτάνεις του Πανεπιστημίου και του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, το δήμαρχο Αθηναίων, το Γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων και τον κοσμήτορα της Αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με τη σχετική εξαγγελία «...Ο Ναός του Σωτήρος Χριστού, αφ’ ενός μεν υλοποιεί την υπόσχεσιν που έδωσε το Έθνος προς τον Θεό, και αφ’ ετέρου θ’ αποτελέση, μετά την οικοδόμησίν του, το τρίτο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα των Αθηνών, μετά τον κλασικό Παρθενώνα και τον Βυζαντινό Λυκαβηττό..».

Ανατροπή Παπαδόπουλου

Σε δημοσίευμα της Αθηναϊκής εφημερίδας «Real News» το 2012, αναφέρεται ότι ο Στυλιανός Παττακός είδε τον Μαρκεζίνη και τον πίεσε να επισπεύσει τις εκλογές. Πήγε μάλιστα και είδε και τον Παπαδόπουλο στον οποίο είπε «Γιώργο, πρόσεχε τον Μίμη. Κάτι ετοιμάζει!», όμως ο Παπαδόπουλος του επισήμανε ότι «Ο Μίμης είναι πιστός φίλος. Αρσακειάδα!» και ο Παττακός του απάντησε «Μου το είπες και πέρυσι, αλλά… πρόσεχε… Άκουσε με! Θυμήσου την Αρσακειάδα που ο φίλος μας την έπιασε σε ξένη αγκαλιά…». Το βράδυ της ίδιας μέρας ο Μαρκεζίνης επισκέφτηκε τον Παπαδόπουλο στο Λαγονήσι και του έθεσε το θέμα άρσεως του στρατιωτικού νόμου και ορισμού ημέρας διεξαγωγής των εκλογών. Ο Παπαδόπουλος θεωρούσε ως πρόσφορη ημερομηνία την 10η Μαρτίου 1974, ενώ ο Μαρκεζίνης επέμενε για τη 10 Φεβρουαρίου 1974 και παρόντος του στρατηγού Αγγελή μετέφερε στον Παπαδόπουλο και άλλες πληροφορίες, αλλά από τη σιγή του αποκόμισε την άποψη ότι τα γνώριζε. Ο Παπαδόπουλος στράφηκε στον Αγγελή λέγοντας, «Νομίζω ότι πρέπει να είπωμεν εις τον Ιωαννίδην να παρουσιασθεί εις τον πρωθυπουργόν ώστε να μορφώσει ο ίδιος γνώμην, αν πρόκειται περί ανθρώπου ικανού να διαπράξει όσα διαδίδουν». Φεύγοντας ο Μαρκεζίνης είπε στον Παπαδόπουλο, «Περιμένω απάντησιν ημερομηνίας των εκλογών» και ο Παπαδόπουλος απάντησε, «Α, ναι, έχετε δίκαιον...».

Ο Παττακός είπε στον Γρηγόρη Μιχαλόπουλο:

«Του είπα τα εξής, 22 Νοεμβρίου: “Γιώργο σου είπα τηλεφωνικώς προχθές ότι ο πρέσβης των Αμερικανών με εκάλεσε στο γραφείο του και μου είπε διαδίδεται ευρέως ότι ο ταξίαρχος Ιωαννίδης ετοιμάζεται να σε ρίξει, σε ειδοποίησα εχθές το βράδυ ότι ο πρέσβης των Άγγλων με κάλεσε στο γραφείο του και μου είπε τα ίδια και σου τα είπα. [...] Λοιπόν”, ενώπιον του Αγγελή λέω αυτά τα πράγματα και του λέω, “επειδή αύριο το βράδυ, 23 του μηνός, έχω βγάλει εισιτήρια να πάω στην Κρήτη στο χωριό μου, [...] να πάω Γιώργο ή θα με πιάσουνε εκεί, όπως έπιασα εγώ τον Κανελλόπουλο;” “Στέλιο να πας στο καλό, στην ευχή του Θεού [...] Αυτά είναι τρέλλες”» . 

Την παραμονή του κινήματος Ιωαννίδη, ο Νικόλαος Μακαρέζος συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη στον οποίο είπε «Το καθήκον μου επιβάλλει να πω τη σκληρή αλήθεια. Μόνος τρόπος εξόδου από το αδιέξοδο είναι άρση του στρατιωτικού νόμου, παραίτηση του Παπαδόπουλου, ανάληψη της προεδρίας από τον αντιπρόεδρο Αγγελή και εκλογές». Πρόσθεσε ότι από δημοσκόπηση που έκανε στην Αθήνα, διαπίστωσε πως το 93% εκφραζόταν κατά του Παπαδόπουλου, το 7% ήταν αδιάφορο, ενώ στους στρατιωτικούς διαπιστώθηκε άρνηση εκδηλώσεως γνώμης. Με τον Μαρκεζίνη συναντήθηκε και ο καθηγητής Ιωάννης Γεωργάκης, που τον προειδοποίησε ότι «θα σας ανατρέψει ο Ιωαννίδης» και τον προέτρεψε να ενημερώσει τον Παπαδόπουλο. Ο Παττακός από την πλευρά του ήταν πεπεισμένος πως τον Γεώργιο Παπαδόπουλο τον έριξαν οι Εβραίοι, με εκτελεστικό όργανο τον Ιωαννίδη, μέσω του Εβραίου γαμπρού του, Ζακ Αλαζράκη, ιδιοκτήτη της κλινικής «Κυανούς Σταυρός» στην Αθήνα και συζύγου της Δέσποινας Ιωαννίδη .

Μεταπολιτευτικά

Την 26η Ιουλίου 1974 δημοσιεύθηκε Προεδρικό Διάταγμα Γενικής Αμνηστείας με αριθμό 519, το οποίο όριζε, «...Αμνηστεύονται τα καθ' οιονδήποτε τρόπον τελεσθέντα μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος εγκλήματα, τα προβλεπόμενα και τιμωρούμενα υπό των διατάξεων του Ποινικού Κώδικος, του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος κ.λπ. και αυτόθι αναφερομένων νόμων, ως επίσης και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον ταύτα έχουν σχέσιν προς την κατάστασιν την δημιουργηθείσαν από της 21/4/1967. Ομοίως αμνηστεύονται τα αυτά ως άνω εγκλήματα, τελεσθέντα προ της 21/4/1967 και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον οπωσδήποτε απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστηκυίας τάξεως...».

Εξορία

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1974, οι δικηγόροι Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα τάχθηκε δημόσια και ξεκάθαρα υπέρ της αποφυλακίσεως του , ο Δημήτριος Χαρισιάδης και η «Ένωση Δημοκρατικών Δικηγόρων», υπέβαλλαν μήνυση -με βάση το Αστικό Δίκαιο- εναντίον των πρωταιτίων του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, επειδή υπέστησαν αστική ζημία, καθώς από την ενέργεια του παρεμποδίστηκε η επαγγελματική τους ανέλιξη. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1974, ο συνταγματάρχης της Χωροφυλακής Νικόλαος Πορικός με εντολή του Υπουργού Δημοσίας Τάξεως Σόλωνα Γκίκα και του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, επισκέφθηκε τον Παπαδόπουλο, στον οποίο μετέφερε τη θέληση του Καραμανλή, να μείνει μακριά από οποιαδήποτε πολιτική ανάμειξη, είτε με τη μορφή δηλώσεων, είτε με τη μορφή συμμετοχής στην εκλογική αναμέτρηση της 17ης Νοεμβρίου 1974. Ο Πορικός εισέπραξε την αρνητική απάντηση του Παπαδόπουλου, ο οποίος του είπε, «...Θα κάμω ό,τι η συνείδησίς μου μού επιβάλη, διά το καλόν της Πατρίδος μου», καθώς είχε ήδη αποφασίσει την πολιτική εμπλοκή του. Στις 3 Οκτωβρίου 1974, η Βουλή των Ελλήνων με πρωτοβουλία των βουλευτών του κόμματος «Νέα Δημοκρατία», εξέδωσε Συντακτική Πράξη με την οποία εξαίρεσε από την αμνηστία που είχε χορηγηθεί τους πρωταιτίους της 21ης Απριλίου.

Στις 21 Οκτωβρίου 1974, ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως Σόλων Γκίκας παρέδωσε διαβατήρια στον Παπαδόπουλο και τους συνεργάτες του, τα οποία τους παρείχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν ελεύθερα στο εξωτερικό, προκειμένου να εγκαταλείψουν την Ελλάδα. Όπως γράφει ο Παττακός «..Όσοι θα τα εδέχοντο θα ελάμβανον: Εισιτήριον δια χώραν της αρεσκείας του έκαστος μετά της οικογενείας του, την δαπάνην του ταξιδίου και την διαβεβαίωσιν ότι θα ανελαμβάνετο υπό της Κυβερνήσεως η δαπάνη διαβιώσεώς του εις το εξωτερικόν..» . Ο Παττακός καθώς και οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Νικόλαος Μακαρέζος, Ιωάννης Λαδάς και Μιχαήλ Ρουφογάλης, δίχως την έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας ή δικαστικής αποφάσεως, συνελήφθησαν στις 6 το πρωί της 23ης Οκτωβρίου 1974 και εκτοπίστηκαν αυθημερόν, στη νησί της Κέας, διότι «...αναπτύσσουν συνωμοτικήν δραστηριότητα, προκαλούν ανησυχία και δημιουργούν τας προϋποθέσεις διαταράξεως της ησυχίας και της γαλήνης του λαού...» .

Ανακριτική διαδικασία

Στις 29 Δεκεμβρίου 1974 μετέβη στην Κέα ο ανακριτής Γεώργιος Βολτής, που του απήγγειλε τις κατηγορίες της στάσεως, εσχάτης προδοσίας και προπαρασκευαστικών ενεργειών εσχάτης προδοσίας και ζήτησε από τον Παπαδόπουλο να απολογηθεί. Με τη σύμφωνη γνώμη των δικηγόρων του ο Παπαδόπουλος ζήτησε και έλαβε προθεσμία είκοσι ημερών. Στις 9 Ιανουαρίου 1975 η κυβέρνηση Καραμανλή κατέθεσε ψήφισμα στη Βουλή με το οποίο χαρακτηρίστηκε πραξικόπημα η 21η Απριλίου 1967 και οι κυβερνήσεις που προέκυψαν χαρακτηρίστηκαν κυβερνήσεις βίας. Στις 15 Ιανουαρίου ο ανακριτής επέστρεψε στην Κέα και ζήτησε την απολογία του Παπαδόπουλου, ο οποίος αρνήθηκε να απολογηθεί και στις 18 Ιανουαρίου 1975 έγινε νόμος του Ελληνικού κράτους το παράτυπο «Δ' Ψήφισμα» «Περί του Πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, διώξεως εγκλημάτων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων» της Ε' Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, που αποφάσισε και καθόρισε τη μορφή της 21ης Απριλίου 1967 ως «πραξικόπημα» και θέσπισε την αναδρομικότητα σε Ποινικά αδικήματα, πρωτοφανές γεγονός για τα νομικά χρονικά της Ελλάδος.

Το Δ’ ψήφισμα ήταν αποτέλεσμα παρανομίας καθώς ψηφίσθηκε από αναθεωρητική Βουλή, αρμόδια για την αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι για την έκδοση ποινικών νόμων. Μ' αυτό η Βουλή αποφάσισε τη δικαστική δίωξη όλων των πολιτών που είχαν λάβει μέρος στις κυβερνήσεις της 21ης Απριλίου (πρωθυπουργοί, υπουργοί, γραμματείς υπουργείων) καθώς και τη δίωξη όσων κατηγορούνταν πως ήταν αναμιγμένοι σε βασανιστήρια. Το Ψήφισμα παρήγαγε μια σειρά από παράνομα αποτελέσματα καθώς εισήγαγε δεύτερο νόμο αναδρομικής ισχύος και ονόμαζε τους διωκόμενους ως ενόχους «στάσεως» και «σφετερισμού εξουσίας», καταπατώντας την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Τέλος το Ψήφισμα, παραβαίνοντας κάθε έννοια δικαίου και λογικής, χαρακτήριζε μια Επανάσταση που επικράτησε για επτά χρόνια, ως «πραξικόπημα» το οποίο «ουδέποτε επικράτησε» και διακηρύσσει ότι δήθεν «η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη», δημιουργώντας πρωτοφανές κενό νομικής συνέχειας του Ελληνικού κράτους για μια ολόκληρη επταετία.

Άσκηση διώξεως

Την 5η Νοεμβρίου 1974, ασκήθηκε δίωξη εναντίον του από τον Μενέλαο Κουτσάκο, προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών, για αδικήματα που ενέπιπταν στα άρθρα 134 και 135 του Ποινικού Κώδικα και 63 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα, καθώς και των Γεωργίου Παπαδόπουλου, Νικολάου Μακαρέζου, και 62 ακόμη συνεργατών τους. Στις 29 Δεκεμβρίου 1974 ο ανακριτής Γεώργιος Βολτής απήγγειλε τις κατηγορίες της στάσεως, εσχάτης προδοσίας και προπαρασκευαστικών ενεργειών εσχάτης προδοσίας, ενώ οι Παττακός ζήτησε και έλαβε προθεσμία είκοσι ημερών για να προετοιμάσει την απολογία του. Στις 15 Ιανουαρίου 1975 ο ανακριτής επέστρεψε στην Κέα και την επόμενη ημέρα, 16 Ιανουαρίου ζήτησε την απολογία του Παττακού, ο οποίος αρνήθηκε να απολογηθεί και στις 18 Ιανουαρίου 1975 έγινε νόμος του Ελληνικού κράτους το παράτυπο «Δ' Ψήφισμα» της Ε' Αναθεωρητικής Βουλή των Ελλήνων, που αποφάσισε και καθόρισε τη μορφή της 21ης Απριλίου 1967 ως «πραξικόπημα» και θέσπισε την αναδρομικότητα σε Ποινικά αδικήματα, πρωτοφανές γεγονός για τα νομικά χρονικά της Ελλάδος.

Το Δ’ ψήφισμα ήταν αποτέλεσμα παρανομίας καθώς ψηφίσθηκε από αναθεωρητική Βουλή, αρμόδια για την αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι για την έκδοση ποινικών νόμων. Το Ψήφισμα παρήγαγε μια σειρά από παράνομα αποτελέσματα καθώς εισήγαγε δεύτερο νόμο αναδρομικής ισχύος και ονόμαζε τους διωκόμενους ως ενόχους «στάσεως» και «σφετερισμού εξουσίας», καταπατώντας την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Τέλος το Ψήφισμα, παραβαίνοντας κάθε έννοια δικαίου και λογικής, χαρακτήριζε μια Επανάσταση που επικράτησε για επτά χρόνια, ως «πραξικόπημα» το οποίο «ουδέποτε επικράτησε» και διακηρύσσει ότι δήθεν «η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη», δημιουργώντας πρωτοφανές κενό νομικής συνέχειας του Ελληνικού κράτους για μια ολόκληρη επταετία.

Επίσημη σύλληψη

Ο Παττακός και μαζί του οι υπόλοιποι τέσσερις εκτοπισμένοι συνελήφθησαν επισήμως στις 20 Ιανουαρίου, ενώ από τις 14 Ιανουαρίου είχε ήδη προφυλακιστεί ο Δημήτριος Ιωαννίδης, κατηγορούμενοι για εσχάτη προδοσία, και μεταφέρθηκαν στον Πειραιά με την τορπιλάκατο «Ευνίκη» του Πολεμικού Ναυτικού στη οποία διανυκτέρευσαν, ενώ στις 21 Ιανουαρίου 1975, προφυλακίστηκε στο Σωφρονιστικό κατάστημα του Κορυδαλλού, με βάση το «Δ' Ψήφισμα» της Βουλής των Ελλήνων. Την 24η Φεβρουαρίου 1975, το καθεστώς Καραμανλή σκηνοθέτησε κι αποκάλυψε το «Πραξικόπημα της Πιτζάμας» , με αφορμή το οποίο αποστρατεύθηκαν περισσότεροι από 275 αξιωματικοί

Την 21η Μαρτίου 1975 ο Παττακός ξεκίνησε απεργία πείνας, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις συνθήκες που επικρατούσαν στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κορυδαλλού. Στις 22 Μαΐου 1975 δημοσιεύθηκε το υπ' αριθμό 414/75 βούλευμα του Πενταμελούς Συμβουλίου Εφετών, με το οποίο παραπέμφθηκαν σε δίκη με τις κατηγορίες της «εσχάτης προδοσίας» και της «στάσεως» 24 αξιωματικοί. Στις 27 Ιουνίου δημοσιεύθηκε το βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθήνας για τη συνωμοσία, το οποίο παρέπεμπε σε δίκη 24 αξιωματικούς εν αποστρατεία. Το βούλευμα αποκαλύπτει πως για να επιτύχουν τους σκοπούς τους είχαν αποφασίσει να καταλάβουν το Κέντρο Τεθωρακισμένων στην Αθήνα, να απομονώσουν την 28η Τακτική Αεροπορική Δύναμη Λάρισας, να επιτύχουν την παράκαμψη ορισμένων διοικητικών μονάδων όπως του 728 ΤΜ Λάρισας και να προχωρήσουν στην κατάληψη του Στρατηγείου της Λάρισας. Το σχέδιο έγινε γνωστό από αποκαλύψεις που έκαναν δύο αξιωματικοί, ο Ταγματάρχης Ν. Τσαγκαράκης που υπηρετούσε στη Λάρισα και ο τότε Λοχαγός και μετέπειτα Αντιστράτηγος (ΔΒ) Δημήτριος Αρβανίτης που υπηρετούσε στην Θεσσαλονίκη. Στις 2 Ιουλίου 1975 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου απέρριψε, με την υπ' αριθμόν 683 απόφαση, την αναίρεση που είχε ασκήσει κατά του βουλεύματος της παραπομπής του. Την ίδια ημέρα η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αποφάνθηκε, με την απόφαση 684, ότι το δήθεν αδίκημα της «εσχάτης προδοσίας» της 21ης Απριλίου 1967, ήταν «στιγμιαίον», απόφαση που είχε ως αποτέλεσμα την απαλλαγή από κάθε ευθύνη, όσων συνεργάστηκαν με την 21η Απριλίου μετά την επικράτηση της.

O τότε Πρόεδρος της Ε.ΔΗ.Κ. Ιωάννης Ζίγδης στις 26 Νοεμβρίου 1974 δήλωσε ότι, «Η Κυβέρνησις Καραμανλή ωρκίσθη στις 24 Ιουλίου 1974 ενώπιον του «Προέδρου της Δημοκρατίας Στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη», ανεγνώρισε έτσι το πολίτευμα της Αβασίλευτης Δημοκρατίας του Δημοψηφίσματος Ιουλίου 1973. Υπό τις συνθήκες αυτές, η κυβέρνηση Καραμανλή είναι συνέχεια των κυβερνήσεων της δικτατορίας και επιβεβαίωση της νομιμότητος αυτών. Με την κυβέρνηση Καραμανλή ανεγνωρίσθη ότι η λεγόμενη «Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967» επεβλήθη και επομένως εδημιούργησε δίκαιον. Κατόπιν αυτών δεν γνωρίζω ότι υπάρχει θέμα διώξεως των υπευθύνων της δικτατορίας». Η παραβίαση κάθε αρχής δικαίου προκάλεσε τη λεκτική αντίδραση ακόμη και του Ηλία Ηλιού, προέδρου του κόμματος «Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά» [«Ε.Δ.Α.»] ο οποίος στη συζήτηση του θέματος στη Βουλή, είπε «... Ωραία, δεν είναι επανάστασις, είναι πραξικόπημα. Μας ανησυχεί όμως κάτι άλλο. Ημνηστεύθη! Είτε ημνηστεύθη το 1973 από την ιδίαν την πραξικοπηματικήν Κυβέρνησιν... ή από την αμνηστίαν, την αναπόφευκτον πρέπει να πούμε αμνηστίαν της 26.07.1974, μετά την αποχώρησιν των πραξικοπηματιών. Αλλά, αφού αμνηστεύθηκε, είναι δυνατόν να δοθή ερμηνευτική έννοια και επομένως αναδρομή ισχύος εις τον κανόνα του άρθρου 5; Είναι αμφίβολον. Ερμηνευτικός νόμος είναι εκείνος, ο οποίος πράγματι ερμηνεύει κάτι το ασαφές και όχι το σαφές ...» .

Υποβλήθηκε μήνυση και ασκήθηκε δίωξη με παραγγελία της Ολομέλειας των Εφετών Αθηνών εναντίον των συνεργατών και των συμμετόχων στις κυβερνήσεις της 21ης Απριλίου. Ο εφέτης, Κωνσταντίνος Ποταμιάνος, που ορίστηκε ανακριτής, αρνήθηκε να διεξάγει ανακρίσεις, διότι «το έγκλημα τους ήταν στιγμιαίο» κατά τη γνώμη του. Τη διαφωνία κλήθηκε να επιλύσει το Συμβούλιο Εφετών, που έκρινε ότι το έγκλημα είναι «διαρκές» κι ανανέωσε την εντολή στον Ποταμιάνο. Κατά της αποφάσεως του Συμβουλίου Εφετών έγινε προσφυγή στον Άρειο Πάγο, ύστερα από αναίρεση του Εισαγγελέα Α. Π. Ευσταθίου Μπλέτσα. Στις 2 Ιουλίου 1975 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αποφάνθηκε, με την απόφαση 684, ότι το δήθεν αδίκημα της «εσχάτης προδοσίας» της 21ης Απριλίου 1967, ήταν «στιγμιαίον», απόφαση που είχε ως αποτέλεσμα την απαλλαγή από κάθε ευθύνη, όσων συνεργάστηκαν με την 21η Απριλίου μετά την επικράτηση της. Καταθέτοντας ως μάρτυρας, σε δίκη του Νίκου Ψαρουδάκη, που είχε κατηγορηθεί για περιύβριση αρχής, για άρθρο του στην εφημερίδα «Χριστιανική» με τίτλο «Διαρκές το δικό σας έγκλημα κύριοι Αρεοπαγίτες» ο καθηγητής Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, αργότερα Υπουργός της Δικαιοσύνης, χαρακτήρισε τους αρεοπαγίτες που εξέδωσαν την απόφαση «ανθρωπάκια».

Δίκη πρωταιτίων

Στις 28 Ιουλίου 1975 ξεκίνησε η δίκη των πρωταιτίων της 21ης Απριλίου, με την κατηγορία της «στάσεως» και της «εσχάτης προδοσίας». Δήλωση αναλήψεως ευθυνών έκαναν ο ίδιος ο Παττακός λέγοντας: «Συμμετείχα από κοινού εις την κήρυξιν της Εθνικής Επαναστάσεως δια την σωτηρίαν της Πατρίδος που αληθώς εκινδύνευε. Κατά την διαδικασίαν θα είμαι παρών-απών» αλλά και ο Νικόλαος Μακαρέζος, ενώ όλοι οι κατηγορούμενοι δήλωσαν, «Γνωρίζω την κατηγορία, αλλά δεν την αποδέχομαι». Λίγα λεπτά μετά την έναρξη της διαδικασίας, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δήλωσε «...Υπήρξα αρχηγός της επαναστάσεως (...). Ως εκ τούτου αναλαμβάνω την ευθύνη πλήρως, δι' όλους όσοι συμμετέσχον εις την εκδήλωσίν της και δι' όσα έπραξαν εντός του πνεύματος των διαταγών. Δε θα με ξανακούσητε εις το Δικαστήριόν σας. Θα αναμένω την απόφασίν σας (...)». Η ακροαματική διαδικασία διεξήχθη δίχως την παράσταση Πολιτικής αγωγής, κατόπιν αιτήματος της υπερασπίσεως για την αποβολή όσων ζήτησαν παράσταση πολιτικής αγωγής το οποίο έγινε δεκτό από το δικαστήριο, ενώ τελικά οι δικηγόροι των κατηγορουμένων αποχώρησαν, δηλώνοντας ότι η καταδίκη των πελατών τους είναι προαποφασισμένη. Το δικαστήριο αποχώρησε και αποφάσισε την επανέναρξη της διαδικασίας την Τετάρτη 30 Ιουνίου οπότε άρχισε η εξέτασις των μαρτύρων κατηγορίας. Μετά το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας ο Ντεγιάννης απευθύνθηκε στον Παττακό που απάντησε λακωνικά, ηρωϊκά και αποστομωτικά: «Αναλαμβάνω την ευθύνη δι’ όλους».

Καταδίκη

Το Σάββατο 23 Αυγούστου 1975 στη 1.10 μετά το μεσημέρι, από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών με πρόεδρο τον Ιωάννη Ντεγιάννη, έκπτωτο δικαστή της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης πριν την 21η Απριλίου 1967, εκδόθηκε η απόφαση υπ' αριθμόν 477, με την οποία ο Παττακός καταδικάστηκε στην ποινή του θανάτου για τη συμμετοχή του στο στρατιωτικό καθεστώς, με τις κατηγορίες της στάσεως και της εσχάτης προδοσίας. Το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό περί άρσεως του άδικου χαρακτήρα της πράξεως, το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου, καθώς και ότι ωθήθηκε στην πράξη του από μη ταπεινά αίτια, ενώ για τον ίδιο και τους Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο, δέχτηκε ότι υπήρξαν υποκινητές και επικεφαλής της στάσεως . Ο Παπαδόπουλος κυρήχθηκε σε αφάνεια, διαγράφτηκε από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας, στερήθηκε την ιατροφαρμακευτική του περίθαλψη, ενώ μετά το θάνατο του η οικογένεια του εισέπραξε μειωμένη τη σύνταξη του.

Την ίδια μέρα και ελάχιστες ώρες αργότερα, η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη, στις 25 Αυγούστου το Υπουργικό Συμβούλιο επικύρωσε ομόφωνα την απόφαση, ενώ φυλακίστηκε σε ειδική πτέρυγα των Φυλακών Κορυδαλλού. Καθαιρέθηκε με Προεδρικό διάταγμα και υποβιβάστηκε στο βαθμό του στρατιώτη στις 21 Ιουνίου 1976, μετά την επικύρωση από τον Άρειο Πάγο της αποφάσεως του Πενταμελούς Εφετείου, ενώ διαγράφηκε από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας. Σύμφωνα με τον Χρήστο Καθάρειο, Επίτιμο Αρεοπαγίτη, λόγω του παρανόμου της «δίκης» και της αντισυνταγματικότητος των ποινών , οι θανατικές μετατράπηκαν, με πρωτοβουλία της κυβερνήσεως, λεκτικά και την ίδια μέρα.

Στις 29 Αυγούστου 1975 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είπε σε ομιλία του προς εν ενεργεία αξιωματικούς, «Όταν ομιλούμε για ισόβια δεσμά, εννοούμε ισόβια δεσμά». Τέλος στις 16 Οκτωβρίου 1975, μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής, ο Καραμανλής, ομολόγησε ότι, «...Τας ποινικάς κυρώσεις η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη, όπως επεβάλετο, εις την Δικαιοσύνην, αφού προηγουμένως την διευκόλυνεν εις τον έργον της με συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα, όπως η γνωστή Συντακτική Πράξη και το γνωστόν Ψήφισμα. Και δεν πρέπει να πλανώμεθα. Εάν δεν είχον γίνει αυτά, αυτήν την στιγμήν ουδείς θα ήτο δυνατόν να δικάζεται και ουδείς θα ευρίσκετο εις την φυλακήν...» . Μετά την παρέλευση τριετίας η θανατική ποινή μετατράπηκε αυτεπαγγέλτως και νομικώς, ως μη εκτελεσθείσα, εις ισόβιο κάθειρξη. Εξέτισε την ποινή του κρατούμενος στην ειδικά διαμορφωμένη πτέρυγα των Φυλακών Κορυδαλλού στον Πειραιά.

Ηθική απαξία της δίκης

Στις 29 Αυγούστου 1975, έπειτα από την ολοκλήρωση της ασκήσεως «Πτολεμαίος», ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανέφερε σε ομιλία του προς εν ενεργεία αξιωματικούς, σχετικά με την απόφαση του δικατησρίου: «Όταν ομιλούμε για ισόβια δεσμά, εννοούμε ισόβια δεσμά». Στις 16 Οκτωβρίου 1975, μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής ομολόγησε την πολιτική παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης: «...Τας ποινικάς κυρώσεις η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη, όπως επεβάλετο, εις την Δικαιοσύνην, αφού προηγουμένως την διευκόλυνεν εις τον έργον της με συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα, όπως η γνωστή Συντακτική Πράξη και το γνωστόν Ψήφισμα. Και δεν πρέπει να πλανώμεθα. Εάν δεν είχον γίνει αυτά, αυτήν την στιγμήν ουδείς θα ήτο δυνατόν να δικάζεται και ουδείς θα ευρίσκετο εις την φυλακήν...» . Μετά την παρέλευση τριετίας η θανατική ποινή μετατράπηκε αυτεπαγγέλτως και νομικώς, ως μη εκτελεσθείσα, εις ισόβιο κάθειρξη.

Σχετικά με τα λεχθέντα από τον Καραμανλή ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, μετά την «μεταπολίτευση», Ευστάθιος Μπλέτσας, σχολιάζει: «..Περιέχουν την απροκάλυπτον και κυνικωτάτην ομολογίαν αυτού, ότι οι ισχύοντες νόμοι απετέλουν εμπόδιον δια την εις δίκην παραπομπήν και καταδίκην των πρωταιτίων της 21ης Απριλίου 1967 και δια τούτο, επί τω σκοπώ να επιτύχωμεν την παραπομπήν αυτών εις δίκην και την καταδίκην των υπό της Δικαιοσύνης, εθεσπίσαμε συνταγματικής ισχύος διατάξεις, δια της Σ.Π. της 3ης Οκτωβρίου 1974 και του Δ'/1975 Ψηφίσματος, δια των οποίων παρεμερίσαμε τα νομοθετικά εμπόδια και καταστήσαμε τους δικαστάς τυφλά όργανα των έναντι των ειρημένων εκδικητικών διαθέσεων του πολιτικού κόσμου της χώρας». Και συνεχίζει: «...Η καταδίκη των πρωταιτίων της μεταβολής της 21ης Απριλίου 1967 είναι αποκλειστικόν έργον των υπό τον Κ. Καραμανλήν μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων, επιτευχθέν δια της καταρρακώσεως του Συντάγματος, πάσης αρχής δικαίου και ηθικής και του μέσω τούτων, βιασμού των δικαστών, οι οποίοι δεν ετόλμησαν να ορθώσουν το ανάστημά των έναντι των καταλυτικών της Δικαιοσύνης, πράξεων της Κυβερνήσεως» . O Αρεοπαγίτης Χρήστος Καθάρειος συμπληρώνει σχετικά: «...η κατά των πρωταιτίων του στασιαστικού κινήματος της 21ης Απριλίου 1967 εκδοθείσα καταδικαστική απόφασις και η κατ’ ακολουθίαν ταύτης κράτησις των κινηματιών {...} θα πρέπει να θεωρηθή ότι είναι παράνομος!» .

Παραμονή στη φυλακή

Σύμφωνα με μη διασταυρωμένη πληροφορία οι Παττακός, Νικόλαος Ντερτιλής και άλλοι αξιωματικοί που ήταν κρατούμενοι στις φυλακές του Κορυδαλλού, τον χειμώνα του 1980 ετοίμαζαν απόδραση. Αντίθετη ήταν η άποψη του Παπαδόπουλου ο οποίος υποστήριζε πως αν γλιτώσουν από τις σφαίρες των φρουρών, το πολύ να φτάσουν ως το νοσοκομείο της φυλακής με σπασμένα μέλη. Το σχέδιο υπέπεσε στη αντίληψη της διευθύνσεως των φυλακών, ενώ αμέσως άρχισαν αντιδικίες μεταξύ των κρατουμένων για τη διαρροή. Αντιθέτως, ο Παττακός σε απόρρητη επιστολή του, γράφει ότι

«...Μου προετάθη υπό τινός των συνεγκλήστων η απόδρασις ως γενναία πράξις και επιτρεπτή επιβαλλομένη υπό τον στρατιωτικόν κανονισμόν προς δικαίωσιν του αγώνος μας. Ήρχισα να μελετώ και να σχεδιάζω. Ευρήκα λύσεις τινάς, δεν ευρέθη ευκαιρία έντιμος. Ευρεθείς εις κλούβαν από αεροδρομίου Χανίων προς φυλακάς Χανίων, μου εγένετο πρότασις να αποδράσω υπό συνοδεύοντος με στην κλούβα ενωματάρχου... Απέρριψα την πρόταση ως ήτο φυσικόν...».

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Ανδρέας Παπανδρέου παρενέβη και χορηγήθηκε 24ωρη άδεια στον Παττακό ο οποίος μεταφέρθηκε συνοδεία αστυνομικών στην Κρήτη από τις Φυλακές Κορυδαλλού, για να δει την υπέργηρο μητέρα του που τον περίμενε να επιστρέψει από την Αμερική, όπως της είχαν πει προκειμένου να μην της αποκαλύψουν την αλήθεια τα υπόλοιπα παιδιά της. Μόλις ο Στρατηγός Παττακός έφτασε στην Αγία Παρασκευή, αγκάλιασε την μητέρα του, η οποία τον κατάλαβε αμέσως και του είπε: «Ήρθες Στέλιο; Ήρθες παιδί μου;». Η Μαρία Παττακού ξεψύχησε την άλλη μέρα, όμως η κυβέρνηση Παπανδρέου αρνήθηκε να χορηγήσει νέα άδεια στον Παττακό για να παραστεί στην κηδεία της μητέρας του.

Για τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν προκειμένου να αποφυλακιστεί είναι ενδεικτική αυτή του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος αποκάλυψε στον Εβραιοαμερικανό συμφοιτητή του και καθηγητή Τζέημς Σβάρτς, ότι «....Έστειλα στον κύριο Παττακό μία επιστολή και τον παρακάλεσα να μου ζητήσει να βγει από την φυλακή. Και προς τιμήν του μου απήντησε ο Παττακός ότι θεωρεί τον εαυτόν του ως μόνο υπεύθυνο για την 21η Απριλίου. Και ότι συνεπώς, θα πρέπει να βγουν νωρίτερα από την φυλακή οι μη υπεύθυνοι ως αυτός». Το 1982 ο Παπανδρέου, τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος, έστειλε στην φυλακή τον Τζέημς Σβάρτς, που έδωσε στον Παττακό, ένα ραδιοφωνάκι κι ένα κουτί γλυκά, ενώ το Φθινόπωρο του ίδιου έτους, ο καθηγητής Σβάρτς έγραψε στον Παττακό, ότι μετέφερε στον Ανδρέα Παπανδρέου την συζήτησή τους. Την Μεγάλη Τετάρτη του 1988, η Δήμητρα Νικολαΐδου-Παττακού, επισκέφθηκε το Καστρί, μετά από πρόσκληση του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος της υποσχέθηκε ότι θα αποφυλακίσει τους στρατιωτικούς κρατουμένους για την 21η Απριλίου, δύο μήνες πριν τις εκλογές, που σχεδίαζε να πραγματοποιήσει στο τέλος του 1988, όμως τα σχέδια του ανατράπηκαν από την ασθένεια και τη μετάβαση του στο νοσοκομείο του Χέρφιλντ .

Αποφυλάκιση

Ο Στυλιανός Παττακός αποφυλακίστηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1990 λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του και με τη δικαστική απόφαση τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό ενώ του επιβλήθηκαν οι περιοριστικοί όροι της εμφανίσεως ανά 15 ημέρες στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής του. Παράλληλα υποχρεώθηκε να προσφεύγει ανά εξάμηνο στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων για να επιβεβαιώνεται ότι η υγεία του εξακολουθεί να είναι επισφαλής, ώστε να ανανεώνεται η κατ' οίκον νοσηλεία. Μετά την αποφυλάκιση του στερήθηκε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που εδικαιούτο ως κρατούμενος και δεν εισέπραττε σύνταξη ως απόστρατος αξιωματικός, καθώς είχε καθαιρεθεί με την καταδίκη του. Για το θέμα της συνταξιοδοτήσεως αλλά και της ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως του Παττακού καθώς και άλλων από τους θεωρούμενους ως πρωταίτιους της 21ης Απριλίου ελήφθησαν πολλές πρωτοβουλίες προς στελέχη κυβερνήσεων της μεταπολιτεύσεως αλλά και όσους διατέλεσαν Πρόεδροι της Γ' Ελληνικής Δημοκρατίας. Ενδεικτική είναι η επιστολή του Λυκούργου Γαϊτανάρου, προσωπικού φίλου και οικονομικού υποστηρικτή αρκετών από τους καταδικασμένους Έλληνες αξιωματικούς. Σε επιστολή του που έδωσε στη δημοσιότητα το 2016 γράφει:

«Είμαι εξουσιοδοτημένος από τις κόρες του Στ. Παττακού, Ρόζα και Λένα, να απαντήσω στα δημοσιεύματα σχετικά με το ότι ο αποθανών πατέρας τους έπαιρνε σύνταξη στρατηγού. Προς αποκατάσταση της αλήθειας υποχρεούμαι να γνωρίσω στους κύριους που δημοσίευσαν την είδηση αυτή, την κάτωθι επιστολή μου στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, με ημερομηνία 25/7/2001, με αίτημα να χορηγηθεί σύνταξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους Παττακό, Λαδά, Μακαρέζο, οι οποίοι τότε είχαν μεγάλη οικονομική ανάγκη, περισσότερο από τους άλλους καταδικασθέντες για το ίδιο αδίκημα:
«Κύριε Πρόεδρε,
Με πολύ σεβασμό σας αναφέρω την δύσκολον οικονομικήν κατάσταση που διέρχονται οι κ.κ. Στέλιος Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος και Ιωάννης Λαδάς. Είναι χωρίς σύνταξη και δεν έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Θερμή παράκληση, επειδή εσείς μπορείτε να δώσετε λύση και έχετε το δικαίωμα από το Νόμο, σκέφτηκα, σαν προσωπικός των φίλος και γνωρίζοντας τα ευγενή σας αισθήματα, να σας ενοχλήσω. Να είστε βέβαιος ότι η πράξη αυτή θα εκτιμηθεί από το μεγαλύτερο ποσοστό του Ελληνικού λαού. Άλλωστε είναι κάτι που το δικαιούνται, διότι τα χρήματα αυτά είναι δικά τους, έχουν κρατηθεί από τους μισθούς των και δεν είναι σωστό σήμερα να υποφέρουν αυτοί οι άνθρωποι και να μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα».
Αρνητική ήταν η απαντητική επιστολή του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλου, στο αίτημα που του είχα θέσει, προκειμένου να παρασχεθεί σύνταξη σε τρεις πολίτες. Όπως μου διευκρίνισε ο κ. Στεφανόπουλος, δεν έχει καμία δυνατότητα να παρέμβει στην υπόθεση, ενώ η έλλειψη συντάξεως είναι αποτέλεσμα καταδικαστικής αποφάσεως. Ουδέποτε πήρε σύνταξη ο Στυλιανός Παττακός, διότι στο βιβλιάριό του θεωρούνταν αποθανών, όπως και όλων των άλλων Απριλιανών που καταδικάστηκαν.
Το ίδιο αίτημα υπέβαλα στο μακαριστό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο συνοδευόμενο τότε από το μακαριστό μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο, στα εγκαίνια της εκκλησίας στα Αρφαρά, προσκεκλημένοι από τον βουλευτή κ. Παπανικολάου. Η απάντηση του μακαριστού αρχιεπισκόπου ήταν πως η Εκκλησία δεν μπορεί να δώσει λύση. Δήλωσε δημοσίως, όμως, πως θα εξετάσει το θέμα προσωπικά και θα ενημερώσει τους αρμοδίους. Αλλά δυστυχώς και αυτή η προσπάθεια απέτυχε. Πέτυχε, όμως, την αποφυλάκισή τους με την ανήκεστο βλάβη.
Επειδή υπήρχε πολύ μεγάλη οικονομική ανάγκη, έστειλα επιστολή με το ίδιο περιεχόμενο στον υπουργό Εθνικής Αμύνης, Άκη Τσοχατζόπουλο, λόγω αρμοδιότητας, επειδή πρόκειται για αξιωματικούς. Δεν απάντησε. Στη συνάντηση που είχαμε στις 15-6-2001 στην Πάτρα, στο Σύνδεσμο Ελλήνων Βιομηχάνων Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδος, ο Άκης Τσοχατζόπουλος εκπροσωπούσε την κυβέρνηση και μου δόθηκε η ευκαιρία ως διοικητικός σύμβουλος και εκπρόσωπος του Συνδέσμου Μεσσηνίας να του υπενθυμίσω δημοσίως την επιστολή μου. Μου απάντησε: «Δίκαιο το αίτημά σας, αλλά αργότερα». «Εννοείται όταν πεθάνουν;» του απάντησα εγώ.
Τελειώνοντας, κάνω την κάτωθι δήλωση, ότι ουδέποτε ο Στυλιανός Παττακός πήρε σύνταξη διότι θεωρούταν αποθανών. Τα βιβλιάρια όλων των τότε καταδικασθέντων φέρουν τη σφραγίδα «αποθανών» από την ημέρα της εκδόσεως της καταδικαστικής απόφασης του δικαστηρίου.
Μετά τιμής,
Λυκούργος Γαϊτανάρος»

Αιτήσεις χάριτος

Τη Μεγάλη Παρασκευή του 1993 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απέρριψε αίτηση Χάριτος του Παττακού και άλλων τεσσάρων πρωταιτίων της 21ης Απριλίου, ύστερα από παρότρυνση του στρατηγού Αγαμέμνονα Γκράτσου, τότε Αρχηγού του Γ.Ε.ΕΘ.Α., με την δικαιολογία ότι «διεμαρτυρήθησαν τα Μ.Μ.Ε.». Το Νοέμβριο του 2006, με αίτηση προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια αιτήθηκε απονομή Χάριτος του υπολοίπου της ποινής των Ισοβίων, που επεβλήθη σε αυτόν και τους λεγόμενους Πρωταίτιους από το Ειδικό Δικαστήριο του 1975. Έξι μήνες αργότερα, στις 29 Μαΐου 2007, ύστερα από τις συσκέψεις και τις εισηγήσεις της Εισαγγελίας Εφετών και του Συμβουλίου Χαρίτων, το οποίο είχε πρόεδρο τον καθηγητή Γιάννη Πανούση, μετέπειτα Υπουργό σε κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, ο Κάρολος Παπούλιας απέρριψε την αίτηση του . Τα τελευταία χρόνια της ζωής του Παττακού η σταθερή επιδείνωση της καταστάσεως της υγείας του τον απάλλαξε -με δική του πρωτοβουλία- από την υποχρέωση της εμφανίσεως ανά δεκαπέντε ημέρες στο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής του, καθώς και στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων.

Διακρίσεις

Ο Στυλιανός Παττακός υπήρξε από τους πρώτους θεμελιωτές του Όπλου των Τεθωρακισμένων κι ένας από τους πλέον ηρωικούς αξιωματικούς που διέθετε -διαχρονικά- ο Ελληνικός Στρατός, τιμήθηκε με:

• 3 Χρυσά Αριστεία Ανδρείας,
• 7 Πολεμικούς Σταυρούς,
• 2 Μετάλλια Εξαιρέτων Πράξεων καθώς και δεκαπέντε μετάλλια και παράσημα, όλα τα προβλεπόμενα σε καιρό πολέμου ή ειρήνης.

Δημόσιες τοποθετήσεις

Για τις πράξεις του την περίοδο εκείνη ο Παττακός δήλωνε διαρκώς ότι δεν μετάνιωσε και δε θα μετανιώσει ποτέ ενώ δεν θεωρούσε το καθεστώς δικτατορικό. Σε συνέντευξη του είπε : «Εάν ο αυταρχισμός θεμελιώνει την έννοιαν της Δικτατορίας και πράγματι την θεμελιώνει, τότε ουδεμία εκ των Στρατιωτικών Κυβερνήσεων εις την ιστορίαν της χώρας, μηδ’ αυτή η Κυβέρνησις του Ιωάννου Μεταξά, υπήρξαν Δικτατορίαι. Τουναντίον, τυρρανικώς αυταρχικόν υπήρξεν το κράτος υπό τας κομματικάς κυβερνήσεις» και πως «Ο στρατηγός που εκτελεί κάποιαν ενέργειαν, προηγουμένως την μελετά πολύ. Όταν την μελετήσει και αποφασίσει να την εκτελέσει, την εκτελεί και δεν μετανοεί. Γιατί να μετανοήσω που έκανα την 21η Απριλίου; Δεν μετανοώ καθόλου!», έλεγε χαρακτηριστικά σε συνεντεύξεις του μετά την αποφυλάκισή του. Στις 30 Ιουνίου του 1999 ο Παττακός υπήρξε ο τελευταίος ομιλητής στη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας του Γεωργίου Παπαδόπουλου όπου εκφώνησε επικήδεια ομιλία .

Επιστολή Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου

Στις 31 Μαΐου 2001, ο Παττακός έλαβε επιστολή την οποία του απέστειλε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης σχετική με το περιεχόμενο του βιβλίου του «Οδοιπορικό, ενός στρατιώτου 90 ετών» . Ο Επίσκοπος Χριστόδουλος ανέφερε στην επιστολή του:

«Στρατηγέ,
Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα το πόνημα με τον τίτλο "Οδοιπορικόν ενός στρατιώτου 90 ετών", το οποίον είχατε την ευγενή καλωσύνην να μου αποστείλετε και σας ευχαριστώ πολύ. 
Το αποσταλέν βιβλίον σας, στις σελίδες του οποίου εκθέτετε τις σκέψεις, τις επισημάνσεις, τις τοποθετήσεις σας σχετικά με περιστατικά, επεισόδια και γεγονότα από την μακρόχρονη διαδρομή και πορεία της ζωής σας, εντυπωσιάζει τον αναγνώστην με την απλότητα και την γλαφυρότητα του λόγου, το ανυπόκριτο πατριωτικό φρόνημα και την πηγαία ειλικρίνεια, τη συγκινητική εξιστόρηση και τη διάθεση αυτοκριτικής και αυτοσαρκασμού. Όπως προκύπτει από τα γραφόμενά σας και την αυτοβιογραφούμενη σταδιοδρομία σας, υπήρξατε εκφραστής ξεχωριστών προσόντων και αρετών και γράψατε ιστορία, την οποίαν ο ιστορικός του μέλλοντος καλείται να εκτιμήσει και να προσδιορίσει. Εύχομαι ο Δομήτωρ κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο δίκαιος Κριτής πάντων, να σας χαρίζει πλούσια την Χάριν και την ευλογίαν Του.
Μετ' ευχών διαπύρων
Ο Αθηνών Χριστόδουλος».

Απάντηση σε δημοσίευμα (Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»)

Στις 15 Μαΐου 2004, με αφορμή προγενέστερο δημοσίευμα της εφημερίδος «Ελευθεροτυπία» , απέστειλε την παρακάτω επιστολή στους συντάκτες:
«Αξιότιμε κύριε «Ιέ»,
Θα είχον, ίσως, υιόν και θα ήθελον να μη είχε την ικανότητά σας εις αφήγησιν παραμυθιών, μάλλον, αλλά να ήτο φιλίστωρ, δίκαιος και φιλαλήθης. Εδιάβασα εις την χθεσινήν «Κυριακάτικην Ελευθεροτυπίαν» τα γραφόμενά σας, υπό τον βαρύγδουπον τίτλον: «Εξορία πέντε αστέρων»! Ητο εκτόπισις. Οχι εξορία. Τα γράφετε τόσον γλαφυρά και πειστικά, που θα επείθατε ακόμη και εμέ, εάν δεν τα είχον ζήσει και πράξει, προσωπικώς. Εχετε εσφαλμένην πληροφόρησιν και διά τούτο αι απόψεις σας είναι λανθασμέναι. Λοιπόν:
1. Ο Παττακός ήτο -ήμην- Αντιπρόεδρος και όχι "αντιπρόεδρος" εντός εισαγωγικών ως τον αποκαλείτε. Ιδετε Εγκυκλοπαιδείαν.
2. Δεν υπήρξαν εξορίαι κατά την διάρκειαν του Απριλιανού Καθεστώτος. Εγιναν εκτοπίσεις, ολίγων χιλιάδων ατόμων, προβλεπόμεναι υπό των νόμων των προ 21ης Απριλίου 1967 δημοκρατικών -έτσι εκαλούντο και εκείναι, όπως και αι σημεριναί- Κυβερνήσεων, οι δε νόμοι εκείνοι εστηρίζοντο εις το ιδιώνυμον των Κυβερνήσεων του Ελευθερίου Βενιζέλου, διά των οποίων ετέθη εκτός νόμου το Κ.Κ.Ε., που ίσχυον μέχρι της «μεταπολίτευσης», Ιουλίου του 1974.
3. Αυτόν τον νόμον προέβλεπε το τεθέν εις εφαρμογήν σχέδιον ενεργείας της 21ης Απριλίου 1967 και αυτό εξετέλεσεν η Αστυνομία και η Χωροφυλακή, βάσει των φακέλλων των.
4. Ο χαρακτηρισμός "ανθέλληνες" διά τους οπαδούς του Κ.Κ.Ε., ετέθη υπό των προαπριλιανών Κυβερνήσεων και δη, ο "γέρος" της Δημοκρατίας, παππούς του νυν προέδρου σας, Γεώργιος Παπανδρέου, ορθώς κατά τους δεξιούς, εχαρακτήρισε το Κ.Κ.Ε. "κόμμα εγκλήματος και προδοσίας", διότι διέπραξε φοβερά εγκλήματα κατά τους τρεις "γύρους" του, προητοίμαζε δε τέταρτον μετά τας εκλογάς της 28ης Μαΐου 1976 και είχεν υπογράψει συμφωνίαν μετά της Βουλγαρίας -Σύμφωνον Πετριτσίου- παραχωρήσεως της Βορείου Ελλάδος εις αυτήν.
5. Αι συνθήκαι διαβιώσεως των εκτοπισθέντων, υπό των Απριλιανών, εις Γυάρον και Λέρον, ήσαν πράγματι καλαί. Ήσαν όσον ηδυνάμεθα, ανθρώπιναι. Ισως δεν υπήρχε λόγος εκτοπίσεώς των, διότι δεν ήσαν όλοι πρόθυμοι να ακολουθούντας αναρχικάς εντολάς τού τότε Κ.Κ.Ε., της Μόσχας! Προσωπικώς τους επισκεπτόμην τακτικώς και εφρόντιζα διά την κατά το δυνατόν καλυτέραν διαβίωσίν των. Απηλευθέρωνα όσους διήνυον ηλικίαν μεγαλυτέραν των 70 ετών. Μεταξύ αυτών ήτο και ο Στρατηγός Αυγερόπουλος Γεράσιμος-Διοικητής της VIII Μεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ. και αρχηγός του κόμματος της Ε.Δ.Α., μάσκας του Κ.Κ.Ε. Η θυγάτηρ του, Αθηνά, μου εξέφρασε την ευγνωμοσύνην της εν έτει 1986, επισκεφθείσα με εις το Γεν. Κρατικόν Νοσοκομείον χειρουργημένον. Επίσης έχω επιστολάς εκφράσεως της ευγνωμοσύνης της διά την απελευθέρωσιν εκ της εκτοπίσεως του αδελφού της ποιητού «Γιάννη» Ρίτσου, από την αδελφήν του.
6. Διά να μη ταλαιπωρώ, υμάς «Ιέ μου, Υιέ μου Αβεσαλώμ» και τους αναγνώστας, σας ερωτώ:
α) Ποίος εκ των Δικτατόρων του Κόσμου, ποτέ, επεσκέφθη έστω και άπαξ τους υπ' αυτού εκτοπισμένους;
β) Επεσκέφθη, ποτέ, ο υμέτερος Δικτάτωρ, Στάλιν, τους εις Σιβηρίαν αποθνήσκοντας εκ πείνης και βασανιστηρίων -εκατομμύρια- εκτοπισμένους, όχι διά λόγους εγκλημάτων, ως οι ημέτεροι ΚΚουΕδες, αλλά διότι δεν εδέχοντο το σύστημα διοικήσεώς του -του υπαρκτού Σοσιαλισμού, αιωνία τη λήξει του παντού, πλην Αλέκας-; Διαβάστε τον Σολζενίτσιν, τον Τζωρτζ Οργουελ, την Μαύρην Βίβλον του Κομμουνισμού, τους ημετέρους -υμετέρους μάλλον- Ιωαννίδην, Φαράκον κλπ. κλπ., επισκεφθείτε την Πηγάδα Μελιγαλά, σκεφθείτε το αποτρόπαιον παιδομάζωμα, τας καταστροφάς της Πατρίδος μας από τους τρεις «γύρους» του Κ.Κ.Ε., τας 150 χιλιάδας φονευθέντας Ελληνας κατά τον 4ετή Αντισυμμοριακόν αγώνα, τους ομήρους του «Κόκκινου Δεκέμβρη», 2ου γύρου του Κ.Κ.Ε., μελετήσατε πρακτικώς τους επαίνους του αρχηγού του κόμματος της Ν.Δ., δεξιού (;) κ. Καραμανλή του Β', που εχαρακτήρισε τον Πρόεδρόν σας, αρχικαπετάνιον του παιδομαζώματος... κ. Φλωράκην Χαρίλαον και αν σας μείνη καιρός, ασχοληθείτε και με τους Απριλιανούς.
7. Διαβάσετε και τα ιδικά μου τέσσαρα βιβλία: 1. «21η Απριλίου 1967. Διατί; Ποίοι; Πώς;». 2. «Οδυσσεύς Μ. Αγγελής. Ο Στρατηγός των Στρατηγών». 3. «21η Απριλίου 1967 έως 8 Οκτωβρίου 1973. Ημέραι και Εργα» και 4. «Οδοιπορικόν Ενός Στρατιώτου 90 ετών», νυν 92. Σας τα προσφέρω δώρον, εάν τα θέλετε, και μετά ή προ της αναγνώσεώς των είμαι πρόθυμος να συζητήσω μαζί σας, οπουδήποτε προτιμήσητε.
8. Σας ευχαριστώ διά την πρόκλησιν και περιμένω την πρόσκλησιν.
Με χριστιανική αγάπην και τιμήν
Στυλιανός Παττακός.

Ο Παττακός παρέμεινε σταθερός στις πεποιθήσεις του και με κάθε ευκαιρία δήλωνε ότι το στρατιωτικό καθεστώς απέτρεψε τη δικτατορία του Ανδρέα Παπανδρέου που θα έβαζε την Ελλάδα στο Ανατολικό Μπλοκ δηλώνοντας, «..Θα έκανα και πάλι το ίδιο, εάν διαπίστωνα πως υπήρχε ανάγκη. Τώρα που είμαι γέρος συνεχίζω την επανάσταση, μέσα από τα βιβλία μου. Η Ελλάδα χρειάζεται ξανά έναν κουζουλό για να τη σώσει...» . Σε συνεντεύξεις του έχει εκφράσει αντιδημοκρατικές απόψεις, υποστήριξε ότι σωστά εκτελέστηκε ο Νίκος Μπελογιάννης γιατί «...ήτο ένας σκληρός κομμουνιστής ο οποίος είχε ενεργό ρόλο στη σφαγή του Μελιγαλά το 1944. Του εδώθη το φωτοστέφανο του ήρωα και του λαϊκού αγωνιστή ενώ ήτο ένας κομμουνιστής που μαζί με την οργάνωσή του ενεργούσε κατασκοπευτικώς υπέρ του Ανατολικού Μπλοκ, υπέρ της Σοβιετικής Ενώσεως.[...] Ήτο προδότης, εφαρμόστηκε ο νόμος και ο στρατιωτικός κανονισμός και ορθώς εκτελέστηκε. Ο Μπελογιάννης δεν ήτο ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο, αλλά ο άνθρωπος με τον ασύρματο. Όταν τον έπιασαν, ασύρματο είχε μαζί του. Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης τον εξόντωσε. Τα λένε εξάλλου και οι ίδιοι οι κομμουνιστές σήμερα.»

Επίσης στις συνεντεύξεις του κατηγόρησε τον Ανδρέα Παπανδρέου, τη δημοκρατία και τα κόμματα της μεταπολιτεύσεως λέγοντας ότι «....Το παρακράτος άρχισε να οργανούται το 1963-64 με αρχηγό τον Ανδρέα Παπανδρέου, ευφυέστατο άνθρωπο, ο οποίος όμως ήτο τόσο εγωιστής, τόσο φιλόδοξος που έκανε τεραστία ζημία. Ήτο ο πολιτικός αρχηγός της παραστρατιωτικής οργανώσεως ΑΣΠΙΔΑ....[...] Δώσαμε αμνηστία σε όλους και έδωσα το διαβατήριο στον Ανδρέα και στην οικογένεια του και έφυγαν, πήγαν στο καλό. Μας άδειασε τη γωνιά. Δυστυχώς επέστρεψε το 1981 ως πρωθυπουργός και κατέστρεψε την Ελλάδα. Το ΠΑΣΟΚ έκανε τους Έλληνες τεμπέληδες, διάλυσε την οικονομία μας, κατέστρεψε την νεολαία, την οδήγησε στο βούρκο των ναρκωτικών και άλλαξε τα ήθη της ελληνικής οικογένειας. Το σύνθημά του ήτο η Αλλαγή, ε, τα άλλαξε όλα...».

Εργογραφία

Έχει συγγράψει και δημοσιεύσει έντεκα βιβλία, τα περισσότερα όταν ήταν στη φυλακή, καθώς η συγγραφή και η ανάγνωση ιστορικών βιβλίων, αποτελούσε ιδιαίτερη ευχαρίστηση γι' αυτόν. Εκδόθηκαν και κυκλοφορούν τα εξής βιβλία του:

• «21η Απριλίου 1967. ΔΙΑΤΙ; ΠΟΙΟΙ; ΠΩΣ;»,
• «Οδυσσεύς Μιλτ. Αγγελής Ο στρατηγός των στρατηγών»,
• «21 Απριλίου 1967-8 Οκτωβρίου 1973. Ημέραι και Έργα»,
• «Οδοιπορικόν ενός στρατιώτου 90 ετών»,
• «Δυστυχώς ενικήσαμεν. Αυτά διά την Ιστορίαν Α΄ Μέρος»,
• «Δυστυχώς ενικήσαμεν. Όσα αληθή όσα δίκαια!... Β΄ Μέρος»,
• «Κάιν διατί; Κομμουνιστοσυμμοριτοπόλεμος 1941-1949»,
• «Διαξιφισμοί. Διά την Τιμήν & την Αλήθειαν»,
• «Εις τας επάλξεις! Με τον Σταυρόν, την αρετήν και το σπαθί»,
• «Γενναίοι ως Έλληνες. Το υπέρλαμπρον έπος του 1940»,
• «Το τελευταίο σάλπισμα».

Έχει κυκλοφορήσει και το έργο

• «Απόρρητο ημερολόγιο του Στυλιανού Παττακού».

Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις των εφημερίδων «Ελεύθερη Ώρα» και «Νέοι Άνθρωποι» στην Αθήνα το 1991 με συγγραφέα/επιμελητή τον Γρηγόρη Μιχαλόπουλο κι έως το 2014, έχει πραγματοποιήσει τέσσερις εκδόσεις. Ο Παττακός ισχυρίζεται ότι το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε χωρίς την έγκρισή του και δεν το συμπεριλαμβάνει στη συγγραφική παραγωγή του. Τα χρόνια από το 2003 μέχρι το 2006 ήταν τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδος «Ελεύθερος Κόσμος» του Δημήτρη Ζαφειρόπουλου, στην οποία δημοσίευε τα κείμενα του στη 2η σελίδα κάθε φύλλου.

Το τέλος του

Ταφή Στυλιανού Παττακού

Στις 4 τα ξημερώματα της 6ης Οκτωβρίου 2016 το σπίτι του Παττακού έγινε στόχος τριών μασκοφόρων διαρρηκτών οι οποίοι αφού εισήλθαν σ' αυτό απωθώντας βίαια φιμώνοντας και ακινητοποιώντας την οικιακή βοηθό που φρόντιζε το στρατηγό Παττακό, και έκλεψαν κοσμήματα, συλλεκτικά νομίσματα και μετάλλια ωστόσο ο ίδιος δεν αντιλήφθηκε το περιστατικό καθώς κοιμόταν. Μετά το θάνατο του Παττακού η σορός του ταριχεύθηκε και παρέμεινε σε ψυκτικό θάλαμο έως το βράδυ της Δευτέρας 10 Οκτωβρίου, όταν με το επιβατηγό-οχηματαγωγό πλοίο «Blue Galaxy» ταξίδεψε με προορισμό με προορισμό την τελευταία κατοικία του στρατηγού στην Κρήτη. Παρά την επιθυμία της οικογένειάς του να πραγματοποιηθεί η κηδεία σε στενό κύκλο, η διαρροή της ειδήσεως του θανάτου του ανέτρεψε τα δεδομένα. Ο ίδιος είχε εκφράσει επιθυμία στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον, στις δύο κόρες του και στα εγγόνια του, ο θάνατός του να γίνει γνωστός μετά την τέλεση της νεκρώσιμης ακολουθίας και της ταφής του, ωστόσο αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Στις 5:45΄ το πρωί της Τρίτης η σορός του στρατηγού Παττακού έφτασε στο λιμάνι της Σούδας και στις 11:00 το πρωί της ίδιας ημέρας τοποθετήθηκε στο χώρο του Ιερού Ναού της ιδιαίτερης πατρίδας του, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Ακολούθως τελέστηκε η νεκρώσιμη ακολουθία του στην οποία ήταν παρόντες οι κόρες και τα εγγόνια του, πολλοί συγγενείς του, ο Χρήστος Παππάς βουλευτής Επικρατείας του εθνικιστικού κόμματος Χρυσή Αυγή και ο επίσης βουλευτής Κώστας Μπαρμπαρούσης, του νομού Αιτωλοακαρνανίας, τότε του εθνικιστικού κόμματος Χρυσή Αυγή και μετέπειτα ανεξάρτητος, στελέχη του κινήματος Χρυσή Αυγή από ολόκληρη την Κρήτη και περί τους 2.000 φίλοι του στρατηγού Παττακού, που έφτασαν στην Κρήτη με κάθε μέσον από όλα τα μέρη της Ελλάδος. Μετά το τέλος του μυστηρίου οι συγκεντρωμένοι έψαλλαν τον Εθνικό Ύμνο και συνόδευσαν τη σορό του στην τελευταία της κατοικία.

Είπαν & έγραψαν για τον Παττακό

Ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου γράφει: '«...Ο Στυλιανός Παττακός ενεσάρκωνε και εξέφραζε... τον σεμνόν, τον απέριττον, τον πηγαίον, τον αυθόρμητον και τον εκρηκτικώς ειλικρινή άνθρωπον...». Ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου αναφέρει: «...Ειργάζετο κυριολεκτικώς νυχθημερόν, επί 18ωρου σχεδόν βάσεως, ευρίσκετο πανταχού παρών, εγκαινιάζων έργα... Ο Στυλιανός Παττακός, με την ακάματον συνεχή επικοινωνίαν του μετά του Ελληνικού λαού, δια την οποίαν διέθετε ιδιαίτερον χάρισμα, με τας απλάς ομιλίας του… με την εν γένει πείθουσαν εγκάρδιον και ανεπιτήδευτον συμπεριφορά του, είχε κατορθώσει να καταστήση απτούς και κατανοητούς τους σκοπούς της Κυβερνήσεως εκείνης, ιδίως εις τον λαόν της υπαίθρου, οι άνθρωποι της οποίας είχον ούτω πιστεύσει εις αυτόν, συνησθάνοντο την προσφοράν του και τον ηγάπων. Ήτο ασυνηθέστατον μέχρι τότε, εις Αντιπρόεδρος Κυβερνήσεως να επικοινωνή με τον αγρότην εις τον αγρόν του και ουχί σπανίως να ενισχύη τους πτωχούς εκ του υπουργικού μισθού του -ως πολλάκις ιδίοις όμμασιν διεπίστωσα...» .

Ο Γεώργιος Κάρτερ συμπληρώνει για τον Παττακό: «...Πράος, αγαθός, απλός, χωρίς αλλαζονία και κομπασμό, δεν απέφευγε το πλήθος, δεν εφοβείτο τον Λαό. Αντιθέτως τον ανεζήτει. Δεν ενδιεφέρετο ο Παττακός να είναι ευάρεστος. Δεν προσεπάθει να αποκτήση πολιτικούς φίλους. Δεν εδίσταζε να είπη ωμή την αλήθεια, έστω και αν με την στάση του αυτήν, εγίνετο πρόξενος δυσαρεσκείας (...) Ο Στυλιανός Παττακός έχαιρε φήμης ευπειθούς και γενναίου αξιωματικού. Η Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967, όπως έλεγε, υπήρξε "το επιφανέστερο κατόρθωμα της ζωής του". Ασυναγώνιστος σε ζωτικότητα, ελάμβανε ταχέως αποφάσεις, συχνά χωρίς την απαιτούμενη περίσκεψη. Ήταν αυθόρμητος και κατά τις περιστάσεις αρκούντως παρορμητικός. Διέθετε το χάρισμα της ανένδοτης επιμονής στον σκοπό και της ενσυνείδητης υπακοής στους ανωτέρους. Οξύς και βίαιος στους τρόπους, εν τούτοις δεν εστερείτο ψυχικής ευγενείας και καλοσύνης. Θρησκευόμενος αλλά όχι ιδιαιτέρως φιλικτοίρμων δεν εδίσταζε να μαστιγώση τον συνομιλητή του με λεκτική δηκτικότητα. Είχε όμως το χάρισμα της ελλόγου μετανοίας και ζητούσε ταπεινοφρόνως συγγνώμη, ακόμη και από τους υφισταμένους του οι οποίοι τον εφοβούντο αλλά και τον επέκριναν για την ενστικτώδη ροπή του να ανακατεύεται αναρμοδίως σε όλα. Ο Παττακός, περισσότερο προσιτός στην κοινή γνώμη, επικοινωνούσε καθημερινώς με την κοινωνία και διατηρούσε προσωπική επαφή με τον λαό. (Εγκαίνια, δηλώσεις, ακροάσεις, συνεντεύξεις, συμμετοχή σε κοσμικές συγκεντρώσεις κ.α.). Ήταν ο «Στέλιος». Η κινητικότητα με την οποία παρακολουθούσε την ανέγερση των δημοσίων έργων σε ολόκληρη την Ελλάδα, συνέβαλε στην έγκαιρη παράδοση και στην ακριβή τήρηση των προϋπολογισμών τους. Οι κατά τόπους Περιφερειακοί Διοικητές και Νομάρχες τον έτρεμαν. Εθαύμαζε τον Παπαδόπουλο, τον ανεγνώριζε ως "καλλίτερον όλων" και ως "πολύ ικανώτερόν του δια τα έργα του Πρωθυπουργού". Συγχρόνως όμως τον εμέμφετο, παραπονούμενος ότι “"εν του εκχωρεί αρμοδιότητες, αρμόζουσες στο αξίωμα του Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως"...» . Ο Κάρτερ που ήταν παρών στην επίσκεψη του Παττακού στους σεισμόπληκτους της Χίου αναφέρει: «...Ο Παττακός επέβη αυτοκινήτου, με εκάλεσε να καθίσω εις το πλευρό του και οδηγών ο ίδιος -κατά την προσφιλή του συνήθεια- άρχισε περιοδεύων μέχρι βαθείας νυκτός, από χωρίου εις χωρίον, ολόκληρη την νήσο. Επεσκέπτετο τους τραυματίες, εζήτει επιμόνους λεπτομερείς περιγραφές, ανήρχετο εις πληγείσας οικίας, ακόμη και εις ετοιμόρροπο κτίριο όπου παρ' ολίγο να υποστούμε οδυνηρό ατύχημα λόγω αποτόμου καταρρεύσεως των τοίχων! Όσα χρήματα έφερε μαζί του, τα διένειμε με πολλή διακριτικότητα στους πληγέντας αγρότας».

Μνήμη Στυλιανού Παττακού

Ο Παττακός, ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας στην ιεραρχία της 21ης Απριλίου 1967 αμέσως μετά τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για την επιτυχία της επαναστάσεως τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 καθώς ήλεγχε το σύνολο των τεθωρακισμένων που στάθμευαν στην Αττική ως διοικητής στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων. Με δική του πρωτοβουλία και εντολή βγήκαν στους δρόμους των Αθηνών τα τανκς καταλαμβάνοντας καίριες θέσεις. Ο ίδιος ο Παττακός ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων, απλοϊκός στην προσέγγιση των προβλημάτων, όμως απολύτως αποφασισμένος στην αναζήτηση και την επιβολή των κατάλληλων λύσεων. Διέθετε απόλυτα λαϊκό προφίλ και μπορούσε να γίνεται αγαπητός, να κερδίζει την εμπιστοσύνη των συνομιλητών του και του λαού στον οποίο απευθύνονταν, του άρεσε και δεν φοβόταν την έκθεση και την δημοσιότητα, την οποία κάποιες φορές επιζητούσε προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους που είχε θέσει. Σε μια επίσκεψη του στη Νάξο ένας από το πλήθος που είχε ανέβει σε κολώνα της ΔΕΗ του φώναξε «θα θέλαμε να μείνετε για πάντα στην κυβέρνηση» κι ο Παττακός του είχε απαντήσει: «Όταν μας βαρεθείτε να μας πείτε να φύγουμε». Παράλληλα διακρίνονταν για την ταχύτητα της σκέψεως του και στην συλλογική μνήμη είναι αποτυπωμένη η εικόνα του Παττακού με το μυστρί να θεμελιώνει ή να εγκαινιάζει ένα από τα χιλιάδες δημόσια έργα -εκείνης της περιόδου- ανά την επικράτεια.

Υπήρξε αγαθός και πιστός συνεργάτης του Γεωργίου Παπαδοπούλου, παραμένοντας πιστός στη μνήμη του συνεργάτης του έως το τέλος και της δικής του ζωής. Ιδιόμορφη υπήρξε η εμφάνιση του που συνοδεύονταν από το -τύπου Γιούλ Μπρύνερ- ξυρισμένο κεφάλι, ενώ διακρίνονταν για την ιδιότυπη συμπεριφορά του και το μέχρι αυτοσαρκασμού, χιούμορ του. Για την ζωτικότητά του και την συνήθεια του να επιθεωρεί τα έργα επισκεπτόμενος ολόκληρη την επικράτεια, απέκτησε από τον λαό, το προσωνύμιο: «Το Μυστρί». Κάθε Σαββατοκύριακο επισκεπτόταν και επιθεωρούσε από μια Ελληνική Νομαρχία, έτσι ώστε τις 52 Νομαρχίες να τις έχει επισκεφθεί τα 52 Σαββατοκύριακα του έτους. Οργάνωνε ετήσια Συνέδρια Αρχόντων Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Επιθεωρούσε με αυστηρότητα τα έργα και συζητούσε με τον εκάστοτε Νομάρχη, τον Στρατιωτικό Διοικητή, τον Διευθυντή Νομαρχίας, τους υπαλλήλους και με όποιον πολίτη της τοπικής κοινωνίας ήθελε να εκφράσει κάποιο αίτημα η παράπονο. Κάθε Οκτώβριο προέβαινε σε προϋπολογισμό του επομένου έτους. Μία φορά την εβδομάδα συζητούσε με τους επιτελείς του και μία φορά τον μήνα συγκέντρωνε ολόκληρο το προσωπικό του Υπουργείου για την ορθή τήρηση του προγράμματος, ενώ γνωστό υπήρξε το πάθος του για την καθαριότητα.

Απολύτως ενδεικτική της προσεγγίσεως των προβλημάτων της καθημερινότητας είναι η αντίδραση του σε εργασιακή διαφορά που προέκυψε μεταξύ των εργαζομένων της «Ολυμπιακής Αεροπορίας» και του Αριστοτέλη Ωνάση όπως την περιγράφει ο ίδιος ο Παττακός:«...Εδέχθην το προεδρείον των συνδικαλιστών της Ολυμπιακής Αεροπορίας του Ωνάση. Ηπείλησαν απεργίαν. Εζήτησα να προσέλθουν μετά του εργοδότου – Ωνάση – και μετά από κοπιώδη συζήτησιν άκαρπον, τους ενέκλεισα εις δωμάτιον του Υπουργείου Εσωτερικών με απαγόρευσιν εξόδου των, μέχρις ότου συμβιβασθούν! Δεν παρήλθε πολλή ώρα και η λύσις ευρέθη... Ωνάσης και συνδικαλισταί αφέθησαν ελεύθεροι και ο Αερομεταφορεύς υπό την ηγεσίαν ισχυράς ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ειργάζετο θαυμάσια και με κέρδη. {...] Ο νοών νοείτω..» .

Γράφει ο ίδιος ο Παττακός αναφερόμενος στην σχολαστική ενασχόληση του με την καθαριότητα: «Δι' αεροπλάνου Dacota ή ελικοπτέρου ή αυτοκινήτου, περιώδευον τας ακτάς της Χώρας και τους λοιπούς χώρους και όπου παρετηρούντο ακαθαρσίαι ή παραλείψεις, διατάσσετο αμέσως η αντικατάστασις του οικείου άρχοντος, ουδεμίας αιτιολογίας επιτρεπομένης (...) Εσχολιάσθησαν υπό πολλών περιστατικά, εξ ων αναφέρω επιλεκτικώς δύο: Το εν όταν διετάχθη είς απορρίψας το αποτσίγαρον του (γόπαν) εις την διασταύρωσιν πλατείας Ομονοίας και Αγ. Κωνσταντίνου, να κατέλθη του αυτοκινήτου του, να την παραλάβη και να μου την προσκομίση την 07:00 ώραν εις το γραφείον μου. Την έφερεν. Ήτο ιατρός... Το άλλο ήτο, όταν μία νύκτα, διερχόμενος υπηρεσιακώς την οδόν Μεσογείων, παρετήρησα απόρριψιν γόπας από προπορευόμενον όχημα Διπλωματικού Σώματος. Διετάχθη η οδηγός να κατέλθη και να την συλλέξη... Το έπραξεν. Ήτο της αμερικανικής Πρεσβείας...». Σύμφωνα με τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής: «Ο .... στρατηγός Παττακός, δήλωσε στον αεροπορικό ακόλουθο των ΗΠΑ ότι το πραξικόπημα σχεδιάστηκε “για να διασφαλιστεί η εσωτερική ηρεμία, η νομιμοφροσύνη προς τον βασιλέα και η αφοσίωση στο ΝΑΤΟ και τη Δύση, καθώς και η ενότητα του λαού” που δίχασαν οι πολιτικοί» ενώ οι Αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούσαν πως ο Παττακός «πριν το πραξικόπημα θεωρούνταν φιλικά προσκείμενος στην ΕΡΕ, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Έχει στενούς συγγενείς στις ΗΠΑ και δυο ανιψιούς που υπηρετούν ως αξιωματικοί στον αμερικανικό στρατό, ο ένας εκ των οποίων στο Βιετνάμ».

Η Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967 είχε ως βασικό σύνθημά της το «Ελλάς-Ελλήνων-Χριστιανών», που υιοθέτησε ο Παπαδόπουλος, κατόπιν προτροπής και εισηγήσεως του Στυλιανού Παττακού, που είχε συμβουλευθεί σχετικά τον βασιλόφρονα Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο Α' (ο Κοτσώνης) και είχε λάβει για το σκοπό αυτό την έγκριση της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ως τις μέρες μας, αρχές της 3ης δεκαετίας του 21ου αιώνα, είναι σύνηθες να αποδίδεται, από άγνοια ή απλώς από σύγχυση, στην Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967 και το διαχρονικώς θρυλικό «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» , πλην όμως κατά τον ιστορικό ερευνητή και κορυφαίο δημοσιογράφο, πατριώτη Θεόδωρο Χατζηγώγο, η αλήθεια είναι πως το (μετέπειτα) σύνθημα -φράση γνωστή από την εποχή του αρχαίου τραγωδού Ευριπίδη αποτέλεσε το βασικό πρόταγμα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου επί της πρωθυπουργίας του Ιωάννη Μεταξά. Οι σχέσεις του Παττακού με τις αδελφότητες θεολόγων «Ζωή» και «Σωτήρ», εξωτερικεύονται με τις αναφορές του στο Ορθόδοξο πεπρωμένο της Ελληνικής κοινωνίας. Το 1971, στο λόγο του κατά τα εγκαίνια της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης στο Κολυμπάρι Χανίων, είπε: «Η Κυβέρνησις [...] έχει ως ιδεολογικόν αυτής έμβλημα τον Χριστόν και αποβλέπει εις την Βασιλείαν του Θεού επί της χώρας και εφ’ ολοκλήρου του κόσμου. Το πνεύμα της Ελληνικής στρατιωτικής επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967 είναι αυτό τούτο το επαναστατικόν χριστιανικόν πνεύμα»

Από τις αγαπημένες ενασχολήσεις του Παττακού ήταν το ποδόσφαιρο, καθώς όχι μόνο ήταν τακτικός θεατής ποδοσφαιρικών αγώνων αλλά δε δίσταζε να κάνει και δημόσιες παρεμβάσεις. Η γνωστότερη έγινε στις 22 Νοεμβρίου του 1967, σε ντέρμπι αιωνίων στη Λεωφόρο, όταν ο εκ γενετής Ολυμπιακός κατά δήλωσή του Παττακός διέκοψε τον αγώνα και απευθύνθηκε στον Γιώργο Σιδέρη, συνιστώντας του να παίζει πιο ήρεμα. Μερικές μέρες αργότερα ο Παττακός δήλωνε στην «Αθλητική Ηχώ»: «Είμαι Ολυμπιακός εκ γενετής. Και λυπήθηκα αφάνταστα, που χάσαμε εις το ντέρμπυ από τον Παναθηναϊκό. Πιστεύω όμως ότι ήταν μια συνήθης ατυχία, γιατί παίξαμε καλύτερα. Εύχομαι να πάρουμε και φέτος το πρωτάθλημα» ενώ σε μεταγενέστερη συνέντευξή του, στην αθλητική εφημερίδα το «Φως» εξηγούσε πως έγινε Ολυμπιακός το 1930, όταν ήρθε στην Αθήνα, από το Ηράκλειο. Ο Παττακός ήταν αδελφικός του τότε Προέδρου του Ολυμπιακού, Νίκου Γουλανδρή, και με δική του προσωπική παρέμβαση στον Γεώργιο Παπαδόπουλο χρηματοδοτήθηκε η κατασκευή του βοηθητικού γηπέδου του Ολυμπιακού στου Ρέντη .

Ο Παττακός διέθετε μνημειώδη ανιδιοτέλεια την οποία απέδειξε με πράξεις. Είχε δύο κόρες. Την μία την απομάκρυνε από την δημόσια υπηρεσία όπου εργάζονταν, αν και είχε διορισθεί δύο έτη προ της 21ης Απριλίου 1967 ενώ την άλλη την διέγραψε από την Ιταλική Σχολή που φοιτούσε εξ αιτίας της δυσμενούς συμπεριφοράς της Ιταλίας προς την Ελλάδα. Επίσης, υποχρέωσε τον γαμπρό του να καταθέσει το πτυχίο Πολιτικού Μηχανικού που είχε, στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων για να μη έχει το δικαίωμα να συμμετέχει σε διαγωνισμούς ή να αναλαμβάνει εκτέλεση δημοσίων έργων. Παράλληλα, αρνήθηκε σθεναρά τις παροτρύνσεις να ανατεθεί το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Υγείας στον ιατρό αδελφό του, Διογένη. Κατά καιρούς, ο Παττακός συντάχθηκε με συντηρητικούς σχηματισμούς όπως ο ΛΑ.Ο.Σ. του Γιώργου Καρατζαφέρη, απευθύνοντας ιδιόχειρη αφιέρωση στο σημερινό Αντιπρόεδρο του κόμματος «Νέα Δημοκρατία», Άδωνι Γεωργιάδη, και στη συνέχεια με τον εθνικιστικό σχηματισμό «Χρυσή Αυγή» του Νίκου Μιχαλολιάκου η οποία τίμησε την απώλεια του με πολυμελή αντιπροσωπεία στην κηδεία του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Στυλιανός Παττακός steliospattakos.blogspot.com]
• [Ο "άγνωστος" Στ. Παττακός... Θεόδωρος Χατζηγώγος, panusis.blogspot.com]
• [Η Άνοιξις που απαξιώσαμε ή Η Επανάστασις είναι Έτσι!... Μάνος Χατζηδάκης, Εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», Τετάρτη 1 Μαΐου 2013]
• [«Δεν ήμουν αρκετά φιλοαμερικανός και ο Κωνσταντόπουλος μου έκανε σκληράν κριτικήν!». Σπάνια συνέντευξη του Στρατηγού Παττακού, Εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», Κυριακή 11 Μαΐου 2003].
• [Εκατοντάδες τίμησαν την 21η Απριλίου στην Αθήνα Εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», Κυριακή 21 Απριλίου 2013]
• [Συνέντευξη στον Γιώργο Καρατζαφέρη Video]
• [Ο Στυλιανός Παττακός κατά την Κατοχή dexiextrem.blogspot.gr]
• [Σπάνια τηλεοπτική συνέντευξη του Στυλιανού Παττακού Video Youtube]
• [Η δίκη της χούντας-Κορυδαλλός 1975]
• [21η Απριλίου 1967]
• [Μηχανή του Χρόνου-Το παρακράτος των Συνταγματαρχών]
• [Στυλιανός Παττακός. Συνέντευξη στο Γρηγόριο Μιχαλόπουλο.]
• [Ο Στυλιανός Παττακός στο δελτίο ειδήσεων του Alter]
• [Η Δίκη των Πρωταιτίων]
• [«Η Κύπρος επροδόθη από τους πολιτικούς» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 1ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 21 Απριλίου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:30')]
• [«Μακάριος και Βασιλιάς ευθύνονται για την απόσυρση της Μεραρχίας» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 2ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 27 Απριλίου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:32')]
• [«Ο Μακάριος ουδέποτε ήθελε την Ένωσιν-Βασιλιάς με δικό του βασίλειο» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 3ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 3 Μαΐου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:34')]
• [«Βιάζουν την αλήθεια και την ιστορία στην Ελλάδα» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 4ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 10 Μαΐου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:35')]
• [«Οι Πολιτικοί παρακαλούσαν τον στρατό να επέμβει το 1967» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 5ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 20 Μαΐου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:37')]
• [«Ο Μακάριος δεν επιθυμούσε την Ένωσιν» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 6ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 20 Μαΐου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:39')]
• [«Όλοι ήταν μαζί μας επί χούντας» Νίκος Θεοδώρου, Συνέντευξη 7ο μέρος, Εφημερίδα «Μάχη» Λευκωσίας, 1 Ιουλίου 2013 (ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022, 21:41')]
• [Απάντηση Λυκούργου Γαϊτανάρου για τη «σύνταξη στρατηγού» που δήθεν έπαιρνε ο Παττακός
• [Ήταν ο Στέλιος Βασίλειος Πορπόρης, Μέλος του ΕΠΟΚ]

Διαβάστε τα λήμματα

21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 Αξιωματικοί (επαναστάτες) 21η Απριλίου 1967 Γεώργιος Παπαδόπουλος - (Primus inter pares) Στυλιανός Παττακός Νικόλαος Μακαρέζος Σκαρμαλιωράκης Αντώνιος Αγγελής Οδυσσέας Ασλανίδης Κωνσταντίνος Γκαντώνας Νικόλαος Ζαγοριαννάκος Δημήτριος Ζωιτάκης Γεώργιος Θεοφιλογιαννάκος Θεόδωρος Καραμπέρης Στέφανος Καρύδας Κωνσταντίνος Κωτσέλης Πέτρος Λαδάς Ιωάννης Λάζαρης Ιωάννης Λέκκας Αντώνιος Μέξης Αντώνιος Μπαλόπουλος Μιχαήλ Ντερτιλής Νικόλαος Παπαδόπουλος Χρ. Κώστας Παππάς Ηλίας Πατίλης Δημήτριος Πετάνης Νικόλαος Ρουφογάλης Μιχαήλ Σπαντιδάκης Γρηγόριος Σταματελόπουλος Δημήτριος Χατζηπέτρος Αλέξανδρος 25η Νοεμβρίου 1973 Ιωαννίδης Δημήτριος Γκιζίκης Φαίδων Αξιωματικοί Γουνελάς Μιχαήλ Μητρέλης Κωνσταντίνος Μήτσου Κωνσταντίνος Μπόλαρης Παρασκευάς Νάτσινας Αλέξανδρος Δολοφονημένοι Μάλλιος Ευάγγελος Μπάμπαλης Πέτρος Πολιτικά πρόσωπα Παπαδοπούλου Δέσποινα Πρωθυπουργοί Κόλλιας Κωνσταντίνος Γεώργιος Παπαδόπουλος Σπυρίδων Μαρκεζίνης Υπουργοί Βοβολίνης Κωνσταντίνος Γεωργαλάς Γεώργιος Δενδρινός Ανδρέας Δημητριάδης Χρύσανθος Δημόπουλος Άρης Κυριακόπουλος Ηλίας Μανωλόπουλος Παύλος Ματθαίου Αλέξανδρος Μίχαλος Χρήστος Ξυδόπουλος Ιωάννης Παναγιωτάκης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου Θεοφύλακτος Πάτρας Λουκάς Πιπινέλης Παναγιώτης Σιφναίος Παναγιώτης Σιώρης Νικήτας Τοτόμης Παύλος Τσάκωνας Δημήτριος Τσουκαλάς Άγγελος Χολέβας Ιωάννης Υποστηρικτές Αλφαντάκης Γεώργιος Δήμας Φώτιος Δημόπουλος Δημήτριος Γαϊτανάρος Λυκούργος Κωνσταντόπουλος Σάββας Μανωλάκος Μάνος Πλεύρης Κωνσταντίνος Φαρμάκης Νικόλαος 25η Νοεμβρίου 1973 Ανδρουτσόπουλος Αδαμάντιος Διάφορα πρόσωπα Επίσκοποι Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α' (Κοτσώνης) Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ (Τίκας) Μητροπολίτες Μητροπολίτης Αμβρόσιος Καλαβρύτων Μητροπολίτης Λεωνίδας Θεσσαλονίκης Θεολόγοι Κούρκουλας Κωνσταντίνος Τσιριντάνης Αλέξανδρος Πανεπιστημιακοί καθηγητές Κατσαντώνης Αλέξανδρος Μαρινάτος Σπυρίδων Μπουμπουλίδης Φαίδων Σδράκας Ευάγγελος Χρήστου Παναγιώτης

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org