Ο Ιάκωβος Πατάτσος, Έλληνας με Κυπριακή καταγωγή, μέλος και αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α.-Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών που πήρε μέρος στον Κυπριακό αγώνα κατά την περίοδο της Αγγλικής αποικιοκρατίας για Ένωση με την Ελλάδα, γεννήθηκε την 1η Ιουλίου 1934 στη Λευκωσία και απαγχονίστηκε από τις Αγγλικές δυνάμεις κατοχής της Κύπρου στις 9 Αυγούστου 1956, στις Κεντρικές φυλακές Λευκωσίας, μαζί με τους συναγωνιστές του Ανδρέα Ζάκο και Χαρίλαο Μιχαήλ. Τάφηκε στον περίβολο των Κεντρικών φυλακών, στο χώρο που αποκαλείται Φυλακισμένα μνήματα.

Ιάκωβος Πατάτσος

Βιογραφία

Γονείς του ήταν ο Ανδρέας και η Ροδού Πατάτσου και είχε μία αδελφή, τη Χλόη. Ολοκλήρωσε τα μαθήματα του το δημοτικού σχολείου στο «Ελένειο» στη Λευκωσία, ήταν απόφοιτος της Σχολής Σαμουήλ και εργαζόταν ως γραφέας στην επιχείρηση «Οίκος Παρασκευαΐδη». Διακρινόταν για τον πατριωτισμό του αλλά και για τη βαθιά θρησκευτική του πίστη και ήταν οργανωμένος στην ΟΧΕΝ Λευκωσίας. Εντάχθηκε στον Απελευθερωτικό Ενωτικό Αγώνα πριν από το 1955 και κατατάχθηκε στις ομάδες ρίψεως βομβών και αργότερα στο εκτελεστικό Λευκωσίας, καθώς λόγω όμως των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, είχε ενδοιασμούς προκειμένου να πραγματοποιήσει εκτελέσεις.

Στις 23 Απριλίου 1956 ανέλαβε με το συναγωνιστή του Γεώργιο Παλαιολόγο την εκτέλεση ενός Τουρκοκύπριου αστυνομικού. Η επίθεση έγινε έξω από τον κεντρικό αστυνομικό σταθμό Σεραγίου Λευκωσίας, όμως η απόπειρα τους απέτυχε και ο Ιάκωβος, πέφτοντας από το ποδήλατό του βρέθηκε στο στόχαστρο αστυνομικού, ενώ άλλος αστυνομικός, ο Νιχάτ Βασίφ, άρπαξε τον Ιάκωβο. Τότε ο Παλαιολόγος πυροβόλησε και σκότωσε τον Νιχάτ, ελευθέρωσε τον Πατάτσο, που τελικά συνελήφθη από ομάδα Τουρκοκυπρίων. Ο Παλαιολόγος κατέφυγε στο αντάρτικο και ο Πατάτσος κατηγορήθηκε για την εκτέλεση του Νιχάτ και οδηγήθηκε στην αγχόνη, αν και δεν βρέθηκε κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο σε βάρος του, με μόνη την ψευδομαρτυρία μιας Τουρκοκύπριας.

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισθέντων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισθέντων της ΕΟΚΑ, όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισθέντων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «…για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού….». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.

Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.