Ο Χρήστος Τσιάρτας ή Παγκούλας Έλληνας αγωνιστής του Εθνικού απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, γεννήθηκε στις 1931 στο χωριό Πολύστυπος, της επαρχίας Λευκωσίας και έπεσε μαχόμενος εναντίον των Αγγλικών στρατευμάτων στις 16 Μαρτίου 1956 κοντά στο χωριό Χανδριά.

Ήταν παντρεμένος με την Ευγενία Τσιάρτα και είχαν αποκτήσει δύο παιδιά, τη Μαρία και το Στέφανο.

Χρίστος Τσιάρτας

Περιεχόμενα

1 Βιογραφία
- 1.1 Η δράση του στην ΕΟΚΑ
  - 1.1.1 Το τέλος του
  - 1.1.2 Τιμητικές αναφορές
- 1.2 Αντικείμενα μνήμης
2 Εξωτερικοί σύνδεσμοι
3 Διαβάστε τα λήμματα
4 Παραπομπές

Βιογραφία

Γονείς του ήταν ο Μιχάλης και η Πολυξένη Τσιάρτα και αδέλφια του ήταν ο Ηλιού, ο Ανδρέας, η Σταυρούλα, η Ουρανία και ο Νίκος. Ο Χρίστος Τσιάρτας ολοκλήρωσε τα μαθήματα της Βασικής εκπαιδεύσεως στο Δημοτικό σχολείο Πολυστύπου.

Η δράση του στην ΕΟΚΑ

Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ την εποχή που εργαζόταν στη Μόρφου, όμως τον Ιούλιο του 1955 εγκαταστάθηκε στη γενέτειρα του όπου ανέλαβε, μαζί με άλλους, τη συγκρότηση ομάδων ακολουθώντας σχετική εντολή του τομεάρχη της περιοχής. Στο σπίτι που κατοικούσε γίνονταν η ορκωμοσία των νέων μελών της οργανώσεως και ο ίδιος αναλάμβανε την εκπαίδευσή τους στη χρήση όπλων, ενώ είχε τεθεί επικεφαλής ομάδας δολιοφθορέων. Συνεργάστηκε με άλλους αντάρτες και μέλη της ΕΟΚΑ Στην κατασκευή των λημεριών στα βουνά των Σπηλιών και, ως μέλος της ανταρτικής ομάδας Αμιάντου-Πιτσιλιάς, υπήρξε σύνδεσμος της περιοχής του με τον Αρχηγό Γεώργιο Γρίβα-Διγενή που διέμενε σε κρησφύγετο στην περιοχή.

Συνεργάστηκε με τον Κυριάκο Μάτση στη μεταφορά και διανομή οπλισμού, με το Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και άλλα ηγετικά στελέχη της ΕΟΚΑ στην οργάνωση των κατοίκων των χωριών του τομέα του Αυξεντίου σε ολόκληρη την περιοχή Πιτσιλιάς, ενώ μεταξύ των σοβαρών αποστολών του ήταν και η κάλυψη με την ομάδα του της οδού Κακοπετριάς προς Σπήλια για στήριξη των ανταρτικών ομάδων στα υψώματα βόρεια των Σπηλιών. Στις 20 Ιανουαρίου 1956 καταζητήθηκε από τους Άγγλους και κατέφυγε στα βουνά όπου εντάχθηκε στην ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου στα κρησφύγετα της Παπούτσας, στο Παλαιχώρι. Στις 5 Δεκεμβρίου 1955, μαζί με τους Γρηγόρη Αυξεντίου, Κυριάκο Κόκκινο, Γεώργιο Μιχαήλ και Γεώργιο Λοϊζίδη -απόστρατο μετέπειτα συνεργάτη των Άγγλων, ανατίναξε τον ηλεκτρικό μετασχηματιστή στον Καρβουνά από όπου απαλλοτρίωσαν δύο κυνηγετικά όπλα.

Το τέλος του

Στις 16 Μαρτίου 1956 στο δρόμο στο δρόμο μεταξύ Αγρού-Χανδριών, παρά τα Αγρίδια ύστερα από διαταγή του Γεωργίου Γρίβα-Διγενή στήθηκε ενέδρα εναντίον δύο λάντροβερ και ενός πολιτικού αυτοκινήτου, με θύματα νεκρούς και τραυματίες από τους Άγγλους. Το όπλο του Χρίστου Τσιάρτα έπαθε εμπλοκή κι όταν η ομάδα αποχωρούσε ο Τσιάρτας πληγώθηκε θανάσιμα καθώς δέχτηκε μια σφαίρα στην καρδιά από επιζήσαντα Άγγλο στρατιώτη. Την απουσία του δεν αντιλήφθηκαν οι συναγωνιστές του, οι οποίοι όταν συναντήθηκαν στην Ποταμίτισσα και είδαν πως έλειπε ο Χρίστος, ήλπιζαν πως ίσως πήγε στο χωριό του. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του συναγωνιστή του Σάββα Κουλλαπή, που πήρε μέρος στην ενέδρα, «...Η τοποθεσία, εις την οποίαν εστήθη η ενέδρα, ήτο μία απότομη στροφή κυκλικά και μεγάλη. Το έδαφος ήτο πετρώδες και ξεσκέπαστο. Τα αυτοκίνητα ήσαν δύο, ένα τζιπ γεμάτο στρατιώτες κι ένα ταξί με ανακριτή... Το σχέδιον ήτο να αφήσωμεν τα αυτοκίνητα να μπουν στον κύκλο της στροφής και μετά ο αρχηγός να δώσει το σύνθημα της επιθέσεως....Το πρώτο αυτοκίνητο... παρά τις απώλειες που είχεν μας διέφυγε... Μόλις πλησίασε το δεύτερον αυτοκίνητον....ένας από τους επιβαίνοντας κοτόρθωσε να κατέβη, να λάβη θέσιν αμύνης και να πυροβολή. Από τους πυροβολισμούς του Άγγλου εφονεύθη ο Χρίστος Τσιάρτας....».

Η σύζυγος του που κλήθηκε από τους Άγγλους -οι οποίοι τον είχαν μεταφέρει στο χωριό του, κι αναγνώρισε τη σορό του, τιμώντας τη θυσία του συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην ΕΟΚΑ, ως το τέλος του απελευθερωτικού αγώνα.

Τιμητικές αναφορές

Λίγες ημέρες μετά τον τραγικό θάνατο του ο Γρηγόρης Αυξεντίου έστειλε συλλυπητήρια επιστολή στην Ευγενεία Τσιάρτα ^[1]. Ο Γεώργιος Γρίβας-Διγενής που γνώριζε προσωπικά τον Χρίστο Τσιάρτα, έγραψε γι' αυτόν, «...ήτο άριστος ανιχνευτής και πολύ έμπιστον πρόσωπον. Είχε την αποθήκην υλικού και τον ρουχισμόν των ανταρτών. Ήτο σεμνός πατριώτης με ηθικάς αρχάς και εκ των πρώτων οι οποίοι προσέτρεξαν εις τας ανταρτικάς ομάδας της Πιτσιλιάς Μεταξύ των σοβαρών αποστολών που του ανατέθησαν, ήτο η κάλυψις δια της ομάδος του της οδού Κακοπετριάς προς Σπήλια, των επί των υψωμάτων Β. Σπηλιών ανταρτικών ομάδων του Ρένου Κυριακίδη. Ουδέποτε εδυστρόπησε, οσονδήποτε επικίνδυνος και αν ήτο η αποστολή η οποία του ανετίθετο. Η απώλεια του, άφησε δυσαναπλήρωτον κενόν στην περιοχή της Πιτσιλιάς....».

Ολόσωμη προτομή του Χρίστου Τσιάρτα που είναι έργο του γλύπτη Ανδρέα Σαββίδη, αποκαλύφθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1997, στην είσοδο του χωριού που γεννήθηκε ^[2], ενώ αφιερωμένο στη ζωή, τη μνήμη και την αντάρτικη δράση του είναι το βιβλίο του βιβλίου του Ανδρέα Τσιάρτα, τομεάρχη της ΕΟΚΑ με τίτλο, «Χρίστος Τσιάρτας-ο Γιαγκούλας της ΕΟΚΑ».

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισθέντων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισθέντων της ΕΟΚΑ, όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισθέντων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «…για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού….». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.

Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.