ΕΟΚΑ

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών, [Ε.Ο.Κ.Α.], εθνικιστική μυστική εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ενόπλου πάλης των Ελλήνων της Κύπρου, με αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα-Διγενή, που έδρασε κατά την χρονική περίοδο 1955-1959 για την ελευθερία του νησιού από την Βρετανική κυριαρχία, εθνική αυτοδιάθεση και στόχο την Ένωση της με την Μητέρα Ελλάδα. Ο αγώνας οδήγησε στην απελευθέρωση της Κύπρου που το 1960, μετά την υπογραφή της εθνικά επαίσχυντου Συμφωνίας της Ζυρίχης από τους τότε εκπροσώπους του Ελληνικού κράτους και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη Δημοκρατία.

Έμβλημα ΕΟΚΑ
Συνοπτικές πληροφορίες
Ίδρυση: 1η Απριλίου 1955
Τόπος: Λευκωσία (Κύπρος)
Τόπος δράσεως: Κύπρος

Περιεχόμενα

Η αρχή

Οι πρώτες σκέψεις για την ίδρυση μαχητικής οργανώσεως των Ελλήνων της Κύπρου που σκοπό θα είχε την προώθηση του αγώνα για ένωση του νησιού με την Ελλάδα, χρονολογούνται στο 1948, χρόνο κατά τον οποίο στην Κύπρο η Εκκλησία αναδιοργανώθηκε και στελεχώθηκε με νέα ηγεσία, μετά από μια περίοδο 16 περίπου χρόνων κατά την οποία είχε αποξηλωθεί. Μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου 1931 είχαν εξοριστεί οι μητροπολίτες Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς και Κυρήνειας Μακάριος, ενώ από το 1933 που πέθανε ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Γ' δεν είχε καταστεί δυνατό να πληρωθεί ο αρχιεπισκοπικός θρόνος. Το δικτατορικό καθεστώς της παλμεροκρατίας που επεβλήθη μετά τα γεγονότα του 1931 συνεχίστηκε μέχρι το 1940. Μόνο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου η εκκλησία κατόρθωσε να εκλέξει ξανά την ανώτατη ηγεσία της. Ο μητροπολίτης Κυρήνειας Μακάριος επέστρεψε από την εξορία και εξελέγη αρχιεπίσκοπος μετά τον θάνατο του τοποτηρητή και, για πολύ σύντομο χρονικά διάστημα, αρχιεπισκόπου Λεοντίου. Στον θρόνο της Πάφου εξελέγη ο Κλεόπας, στον θρόνο Κυρήνειας ο Κυπριανός και στον θρόνο Κιτίου ο Μακάριος, που, από το 1950, έγινε αρχιεπίσκοπος. Με την εκλογή νέας εκκλησιαστικής ηγεσίας, άρχισε και η μεθόδευση του αγώνα και η επαναφορά (με πια μαχητική την αξίωση μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο) του παγίου αιτήματος των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση του νησιού με την Ελλάδα.

Ο Γεώργιος Γρίβας αναφέρει στα «Απομνημονεύματά» του ότι οι πρώτες σκέψεις για τη διεξαγωγή στην Κύπρο ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα γίνονταν στην Αθήνα μεταξύ του ιδίου, του Αχιλλέως Κύρου και άλλων, από τον Ιούνιο του 1948. Κατά τον ίδιο χρόνο, παρόμοιες σκέψεις εξέφραζε και σε διάφορους κύκλους στην Κύπρο ο μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος, ο μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ'. Το 1950, όταν ο Μακάριος Γ' ανήλθε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, προώθησε με πιο έντονο ρυθμό και περισσότερο δυναμικό τρόπο τον ενωτικό αγώνα, που προσπάθησε ταυτόχρονα να του δώσει διεθνή δημοσιότητα. Οι μυστικές επαφές του με την ομάδα των Αθηνών ήταν συνεχείς. Τον ίδιο χρόνο, ο Γρίβας είχε επαφές με τον στρατηγό Γ. Κοσμά, αρχηγό τότε του ελληνικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο οποίος ενημέρωνε σχετικά και τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο. Στις 15 Ιανουαρίου 1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν και πάλι αρνητική στάση.

Ο Γρίβας επικεφαλής του Αγώνα

Τον Μάιο του 1951 η ομάδα των Αθηνών, που αποτελείτο από Κυπρίους εξόριστους και Ελλαδίτες, μεταξύ τους και ο εθνικιστής διανοούμενος και καθηγητής Πανεπιστημίου Δημήτριος Βεζανής, πρότεινε στον Γεώργιο Γρίβα, τότε απόστρατο συνταγματάρχη του Ελληνικού στρατού, την αρχηγία του ένοπλου αγώνα στην Κύπρο. Ενήμερος ήταν και ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ'. Τον Ιούλιο του 1951 ο Γρίβας ήλθε στην Κύπρο ως τουρίστας, με σκοπό την επί τόπου μελέτη των δυνατοτήτων για ένοπλο αγώνα στο νησί. Παράλληλα είχε επαφές με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο και απέκτησε τους πρώτους του συνεργάτες στην Κύπρο, μεταξύ τους ο πρωθιερέας της Παναγίας Φανερωμένης στη Λευκωσία, ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου. Ο Μακάριος διεξήγε, ταυτόχρονα, διπλωματικό και πολιτικό αγώνα, στοχεύοντας στη διεθνοποίηση του Κυπριακού ζητήματος και τη συζήτηση του στα διεθνή πλαίσια του ΟΗΕ, ελπίζοντας ότι έτσι θα εξανάγκαζε την κρατούσα δύναμη, τη Μεγάλη Βρετανία, να συζητήσει το πρόβλημα σοβαρά. Οι απογοητεύσεις στον πολιτικό τομέα, με την πλήρη άρνηση της Βρετανίας να παραδεχθεί έστω και την ύπαρξη Κυπριακού ζητήματος, με την αδυναμία των εξαρτωμένων από την Αγγλία ελληνικών κυβερνήσεων να επιτύχουν οτιδήποτε και με τα πενιχρά αποτελέσματα των πρώτων συζητήσεων επί του Κυπριακού που έγιναν στους διαδρόμους των Ηνωμένων Εθνών, οδήγησαν στην τελική απόφαση για διεξαγωγή στην Κύπρο του σχεδιαζόμενου ένοπλου αγώνα.

Ο Γρίβας στην Κύπρο (1954)

Με την έγκριση που έλαβε από τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ', που ήταν και ο βασικός χρηματοδότης των μέχρι τότε ενεργειών, ο Γρίβας αναχώρησε κρυφά από την Ελλάδα για την Κύπρο με καράβι. Πέρασε από τη Ρόδο κι έφθασε στο νησί το βράδυ της 10ης Νοεμβρίου 1954 όπου αποβιβάστηκε, υπό πλήρη μυστικότητα, σε ερημική ακτή της Πάφου, κοντά στο χωριό Χλώρακα. Αμέσως άρχισε σκληρή εργασία για σύσταση μυστικής στρατιωτικής οργανώσεως. Άρχισε η στρατολόγηση και η εκπαίδευση ανδρών και η στελέχωση της οργάνωση. Την ονομασία έδωσε ο Στρατηγός Γρίβας, που για τον εαυτό του επέλεξε το εύστοχο και επιτυχές ψευδώνυμο «Διγενής» το όνομα του Βυζαντινού ήρωα των ακριτικών επών.

Ήδη από το 1954 ξεκίνησαν να φτάνουν στην Κύπρο πολεμοφόδια, υπό συνθήκες μυστικότητος και τα δυο πρώτα πλοιάρια που τα μετέφεραν προσάραξαν στην Χλώρακα, δυτικά της Πάφου. Το τρίτο πλοιάριο ωστόσο, το «Άγιος Γεώργιος», που έφτασε την 25η Ιανουαρίου 1955, έγινε αντιληπτό από τις αγγλικές δυνάμεις και κατασχέθηκαν οπλισμός και μια διακήρυξη από την οποία προέκυψε ότι η ονομασία που είχε επιλεγεί για την οργάνωση ήταν Ε.Μ.Α.Κ. [Εθνικό Μέτωπο Απελευθερώσεως Κύπρου]. Στη διακήρυξη η οργάνωση καλούσε τους Έλληνες να συμμετάσχουν στον ένοπλο αγώνα και παράλληλα ζητούσε από τους κομμουνιστές της Κύπρου να μην αναμειχθούν σ' αυτόν, και έφερε ως υπογραφή τα αρχικά ΕΜΑΚ [1] και η αποκάλυψη της οδήγησε στη μετονομασία της και στην επιλογή του νέου της ονόματος.

Σκοπός της οργανώσεως

Ο σκοπός του Αγώνα της ΕΟΚΑ και ο τρόπος δράσεως της, όπως διατυπώθηκαν από τον Γεώργιο Γρίβα στο «Προκαταρκτικόν σχέδιον επαναστατικής δράσεως εν Κυπρω», που συνέταξε στην Ελλάδα περιλάμβανε τα ακόλουθα:

«I. ΣΚΟΠΟΣ
Διά πράξεως ηρωισμού και αυτοθυσίας να κινήσωμεν το ενδιαφέρον της Διεθνούς κοινής γνώμης, ιδία δε των Συμμάχων, επί του Κυπριακού ζητήματος, το οποίον θα ήτο δυνατόν ούτω να τοις παράσχη πράγματα, εάν δεν δοθή λύσις ικανοποιούσα ημάς.
Δια συνεχούς σοβαρός παρενοχλήσεως των Άγγλων εν Κύπρω να διαδηλώσωμεν την σταθεράν απόφασιν και θέλησίν μας, ότι δεν θα υποχωρήσωμεν προ ουδεμιάς θυσίας, αλλά τουναντίον θα προχωρήσωμεν μέχρις επιτεύξεως του σκοπού μας.
Ο αγών θα συνεχισθή μέχρις ου η Διεθνής διπλωματία -ΟΗΕ- και οι Άγγλοι ειδικώς εξαναγκασθούν να εξετάσουν το Κυπριακόν ζήτημα και δώσουν ΑΜΕΣΩΣ λύσιν σύμφωνον με τους πόθους του Κυπριακού Λαού και ολοκλήρου του Ελληνικού Έθνους.
II. ΤΡΟΠΟΣ ΔΡΑΣΕΩΣ
Η δράσις θ' αποβλέπη εις την προσβολήν των εν Κύπρω Κυβερνητικών δυνάμεων, διά προκλήσεως εις ταύτας φθοράς και συγχύσεως, εις τρόπον ώστε να φανή εις το Εξωτερικόν, ότι οι Άγγλοι εν Κύπρω δεν είναι απολύτως κύριοι της καταστάσεως.
Το τοιούτον θα επιτευχθή:
Α. Δι' εκτελέσεως δολιοφθορών εις Κυβερνητικής εγκαταστάσεις και στρατιωτικάς επισταθμίας.
Β. Δι' αιφνιδιαστικής δράσεως ευάριθμων ευέλικτων μαχητικών ομάδων κρούσεως εναντίον Αγγλικών δυνάμεων.
Γ. Διά της οργανώσεως παθητικής αντιστάσεως του πληθυσμού.
Λαμβανομένου υπ' όψιν του δύσκολου της διεξαγωγής συστηματικού και εν ευρεία κλίμακι ενόπλου άτακτου αγώνος, και εκ του γεγονότος ότι το έδαφος δεν δύναται ν' απορρόφηση σοβαράς ανταρτικάς ομάδας, ως κυρία ενέργεια θα χαρακτηρισθή η πρώτη ήτοι αι δολιοφθοραί.
Η μαχητική δράσις ομάδων κρούσεως θ' αποβλέπη κυρίως εις την κάλυψιν και υποστήριξιν της ενεργείας των σαμποτέρ, καθώς και την δημιουργίαν συγχύσεως και αντιπερισπασμού εις την Αγγλικήν Διοίκησιν της Κύπρου.
Εις περίπτωσιν καθ' ην παρουσιασθούν ευνοϊκαί συνθήκαι, διατίθεται δε και ικανός οπλισμός, τότε δεν αποκλείεται η ένοπλος ενέργεια να λάβη μεγαλυτέραν έκτασιν και εντονωτέραν δράσιν.
Η δράσις, υπό τας ανωτέρω τρεις μορφάς, δια να επιτυχή του σκοπού της δεν ημπορεί να περιορισθή εις μικροενεργείας εναντίον ασήμαντων στόχων, διαδεχόμενος αλλήλας κατά μεγάλα χρονικά διαστήματα, αλλά τουναντίον δέον να είναι ΕΝΤΟΝΟΣ, ΣΥΝΕΧΗΣ και ν' αποβλέπη εις ΣΟΒΑΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.
Δεν πρέπει να νομισθή, ότι διά του τρόπου τούτου επιζητούμεν να επιβάλωμεν μίαν ολοκληρωτικήν ΥΛΙΚΗΝ ήτταν εις τας Αγγλικός δυνάμεις εν Κύπρω, αλλά μίαν ΗΘΙΚΗΝ τοιαύτην, δια της κατατριβής, παρενοχλήσεως, συγχύσεως και εκνευρισμού τούτων, ώστε τελικώς να επιτευχθή ο εν τη παρ. 1 καθοριζόμενος σκοπός.
Δ. Παραλλήλως προς τας ανωτέρω ενεργείας θα ληφθή μέριμνα:
α) Διά την εξουδετέρωσιν οιασδήποτε αντιδραστικής ενέργειας εκ μέρους οιουδήποτε εν Κύπρω.
β) Διά την εξουδετέρωσιν και αυστηράν τιμωρίαν Κυπρίων πρακτόρων των Αγγλων, δρώντων εις βάρος του αγώνος μας.
Ε. Η συμπαράστασις ολοκλήρου του Έθνους εις τον αγώνα των Κυπρίων είναι απαραίτητος και δύναται να παίξη αποφασιστικόν ρόλον.
Αυτή θα έχει ως σκοπόν, αφ' ενός μεν να διαδηλωθή η αλληλεγγύη των ελευθέρων Ελλήνων υπέρ του αγώνος των υποδούλων αδελφών των, αφ' ετέρου δε να δοθή ηθική ενίσχυσις εις τούτον.
Η συμπαράστασις αυτη θα εκδηλωθή εν Ελλάδι:
1. Δια συλλαλητηρίων εις απάσας τας πόλεις της Ελλάδος:
Την επαύριον επαναστατικών γεγονότων εν Κύπρω, διά την έξαρσιν των επιτυχιών των αγωνιζομένων.
Προς καταγγελίαν εις τον πεπολιτισμένον κόσμον των βιαιοπραγιών ή πιέσεων των Αγγλων εν Κύπρω εναντίον του αμάχου πληθυσμού.
Είτε τέλος διά να διαδηλωθή κατά τον πλέον επίσημον τρόπον εκ μέρους του Ελληνικού λαού, ότι είναι αποφασισμένος και ο ίδιος να ενίσχυση δι' οιωνδήποτε μέσων τον αγώνα των Κυπρίων.
2. Διά προπαγάνδας - εντύπων, τύπου κ.λπ. - προς διαφώτισιν της διεθνούς γνώμης.
Η προπαρασκευή και η εν καιρώ εκτέλεσις των ανωτέρω εν τη παρ. Ε θα είναι έργον της εν Αθήναις επιτροπής αγώνος, η οποία και θα κατάρτιση προς τούτο πρόγραμμα».

Στρατιωτικοί τομείς

Η ΕΟΚΑ άρχισε τη δράση της με ικανό αριθμό ανδρών όμως διέθετε περιορισμένο οπλισμό. Είχε γενικό αρχηγό το Γεώργιο Γρίβα, ο οποίος χώρισε το νησί σε στρατιωτικούς τομείς που ο κάθε ένας είχε επί κεφαλής ένα τομεάρχη. Οι τομείς ήταν:

  • Λευκωσίας,
  • Μόρφου,
  • Ορεινής,
  • Αμμοχώστου,
  • Βαρωσίων,
  • Καρπασίας,
  • Λάρνακας,
  • Λεμεσού,
  • Κακοπετριάς-Γαλάτας,
  • Πάφου,
  • Κερύνειας,
  • Κυθρέας.

Περιοχές αντάρτικων ομάδων

Οι ομάδες ανταρτών της οργανώσεως ήταν ολιγομελείς και συνήθως αποτελούνταν από 4 έως 6 άτομα, γεγονός που διασφάλιζε καλλίτερη απόκρυψη, καθώς και ευκολία και ταχύτητα στις μετακινήσεις, ενώ λειτούργησαν οι ακόλουθες περιοχές αντάρτικων ομάδων:

  • Κύκκου,
  • Μηλικουρίου-Γερακιών-Πεδουλά,
  • Τηλλυρίας-Μαραθάσας,
  • Σταυρού της Ψώκας,
  • Πάφου-Χρυσοχούς,
  • Πιτσιλιάς,
  • Παραμύθας-Φασούλας,
  • Αυδήμου-Κοιλανίου,
  • Λάρνακας,
  • Κακοπετριάς-Γαλάτας.

Παράλληλα, οργανώθηκε η νεολαία με την ίδρυση της οργανώσεως «Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ», [Α.Ν.Ε.], με δική της διοίκηση η οποία και υπαγόταν απ' ευθείας στον αρχηγό της.

Όρκος της ΕΟΚΑ

Όλα τα μέλη της ΕΟΚΑ έδιναν σύμφωνα με το «Χρονικό» του αγώνα της ΕΟΚΑ τον ακόλουθο όρκο:

* «Θα αγωνισθώ με όλες μου τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της Κύπρου από τον αγγλικό ζυγό, θυσιάζοντας κι' αυτή τη ζωή μου.
* Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα υπό οποιονδήποτε πρόσχημα παρά μόνο όταν διαταχθώ από τον Αρχηγό της Οργάνωσης και αφού εκπληρωθεί ο σκοπός του αγώνα.
* Θα πειθαρχήσω απόλυτα στις διαταγές του Αρχηγού της Οργάνωσης και μόνο.
* Αν συλληφθώ θα τηρήσω απόλυτη εχεμύθεια τόσο για τα μυστικά της οργάνωσης, όσο και για τα ονόματα των συμμαχητών μου, έστω κι άν βασανισθώ για να ομολογήσω.
* Δεν θα ανακοινώσω σε κανένα διαταγή της Οργάνωσης ή μυστικό, το οποίο περιήλθε σε γνώση μου, παρά μόνο σε εκείνους για τους οποίους έχω εξουσιοδότηση από τον Αρχηγό της Οργάνωσης.
* Τις πράξεις μου θα κατευθύνει μόνο το συμφέρον του αγώνα και θα είναι απαλλαγμένες από κάθε ιδιοτέλεια ή κομματικό συμφέρον.
* Αν παραβώ τον όρκο θα είμαι ΑΤΙΜΟΣ και άξιος κάθε τιμωρίας».

Ύμνος της οργανώσεως

Για την ΕΟΚΑ είχε συνταχθεί και μελοποιηθεί ύμνος που τραγουδιόταν από τους μαχητές στη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα. Οι στίχοι αναφέρουν:

«Εμπρός, εμπρός η ΕΟΚΑ κράζει
η γη ας βροντήξει όπου πατάς
η ΕΟΚΑ ανίκητη προστάζει
να η ασπίδα ή Τάν ή επί Τάς.

Πυρσό στο χέρι απ' τη φωτιά του Μαραθώνα
μπροστά πηγαίνοντας ο Διγενής
κι η ΕΟΚΑ θρύλος μας φωνάζει
εμπρός παιδιά στο δρόμο της τιμής.

Εμπρός στη γη κανείς μη σκύψει
η Ελλάδα κάθε της παιδί
να στεφανώσει με δάφνης κλώνια
στα μαρμαρένια αλώνια καρτερεί».

Κήρυξη Ενωτικού-Απελευθερωτικού αγώνα

Την 1η Απριλίου 1955 ο Γρίβας, επικεφαλής της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών, [Ε.Ο.Κ.Α.], κηρύσσει την έναρξη του επαναστατικού κινήματος για ελευθερία της Κύπρου και ένωση της με την Ελλάδα και δημοσιοποίησε προκήρυξη η οποία ανέφερε:

«Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “‘Η τάν ή επί τάς”. Αδελφοί Κύπριοι, Από τα βάθη των αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν διά να διατηρήσουν τήν ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι τού Λεωνίδα και οι νεώτεροι τού Αλβανικού έπους. Μάς ατενίζουν οι αγωνισταί τού 1821, οι οποίοι και μάς εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μάς ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μάς παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. ‘Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θά γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μιά φορά ότι και τού σημερινού Έλληνος “ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν τήν ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν. Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά τό πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σείς τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον τού ναζισμού και τού φασισμού. Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας».

Στρατιωτικές επιχειρήσεις

Το βράδυ της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου του 1955 έγιναν τα πρώτα μαζικά σαμποτάζ και ταυτόχρονα κυκλοφόρησε η πρώτη προκήρυξη του Γρίβα και της ΕΟΚΑ.

«ΕΟΚΑ
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ
Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΙΝΑΞΙΝ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΖΥΓΟΥ, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην:" Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ".
ΑΔΕΛΦΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ,
Από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν ιστορίαν, διά να διατηρήσουν την ελευθερίαν των, οι Μαραθωνομάχοι, οι σαλαμινομάχοι, οι 300 του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 21, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι απελευθέρωσις από τον ζυγόν και τα δεινά του αποκτάται πάντοτε με το ΑΙΜΑ. Μας ατενίζει, ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς ΑΝΑΝΔΡΟΣ, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διακδικήσουμε με τα ίδια μας τα ΧΕΡΙΑ καιμε το ΑΙΜΑ μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μια φορά ότι και του σημερινού Ελληνος "ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει". Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει και τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ΨΥΧΗΝ. Εχομεν και το ΔΙΚΑΙΟΝ με το μέρος μας. Γι αυτό και θα ΝΙΚΗΣΩΜΕΝ.
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΑΙ,
Ατενίσατε το έργον σας, είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι οι λαοί να χύνουν το αίμα των για να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού.
ΕΛΛΗΝΕΣ
Όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνή μας:
ΕΜΠΡΟΣ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΣ
ΕΟΚΑ
ο ΑΡΧΗΓΟΣ Διγενής».

Η οργάνωση ξεκίνησε την δράση της με βομβιστικές επιθέσεις σε διάφορες κυβερνητικές, παραγωγικές, αστυνομικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα και Αμμόχωστο. Μεγαλύτερη επιτυχία είχε η ομάδα του αγωνιστή Μάρκου Δράκου στη Λευκωσία, η οποία κατάφερε να προκαλέσει ζημιά αξίας 150 χιλιάδων δολαρίων Αμερικής στον κυβερνητικό ραδιοφωνικό σταθμό. Στην επαρχία Αμμοχώστου ο 32χρονος ηλεκτρολόγος Μόδεστος Παντελή [2], πατέρας δύο ανήλικων παιδιών που η σύζυγος του ήταν έγκυος στο τρίτο παιδί τους, έχασε την ζωή του από ηλεκτροπληξία κατά την διάρκεια ημιεπιτυχημένης προσπάθειεας βραχυκυκλώματος γραμμών υψηλής τάσεως. Οι αγγλικές δυνάμεις κατοχής αιφνιδιάστηκαν από τις επιθέσεις. Εκείνη την περίοδο, κυβερνήτης στην Κύπρο ήταν ο Ρόμπερτ Αρμιτέιτζ, ο οποίος είχε στην διάθεση του σχεδόν μηδενικές πληροφορίες για την ΕΟΚΑ.

Προδοτική στάση ΑΚΕΛ / ΚΚΕ

Η πρώτη αρνητική αντίδραση προήλθε από το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου, το ΑΚΕΛ, που με ανακοίνωση καταδίκασε τις επιθέσεις της ΕΟΚΑ, ενώ και η ένταση μεταξύ των Τουρκοκύπριων του νησιού αυξανόταν. Στις ανακοινώσεις του το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού [Α.Κ.Ε.Λ.] έκανε λόγο για προβοκάτσια που «κρύβεται κάτω από το μανδύα της εθνικής δράσης», και τόνισε ότι «αυτού του είδους η δραστηριότητα μονάχα ζημιά μπορεί να προκαλέσει στον κυπριακό αγώνα» [3]. Την ίδια ώρα το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος με άρθρο του Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του, Νίκου Ζαχαριάδη, που διαβάστηκε-μεταδόθηκε, στις 24 Απριλίου 1955, από το ραδιοσταθμό του κόμματος «Ελεύθερη Ελλάδα» που βρίσκονταν στην Πράγα της Τσεχοσλοβακίας, τόνισε μεταξύ άλλων:

«....Το Φλεβάρη του 1955 πιάστηκε από τους Άγγλους το βενζινόπλοιο Άγιος Γεώργιος, που ο καπετάνιος του, στον πόλεμο, ήταν στην υπηρεσία των Βρετανών, μαζί του δε πιάστηκε και ο Σωκράτης Λοϊζίδης, παλιός πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις και φρέσκος στο Εφ Μπι Αϊ. Στην τσάντα του Λοϊζίδη βρέθηκε και κατασχέθηκε το καταστατικό μιας ψευτοπατριωτικής οργάνωσης ΕΜΑΚ, που αργότερα μετονομάστηκε ΕΟΚΑ. Η οργάνωση αυτή, έχει επικεφαλής της ένα γνωστό ψευτοπαλικαρά  αξιωματικό Χίτη, το Γρίβα, που μετά τη Βάρκιζα δολοφονούσε πατριώτες και που μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό, το 'κοβε λάσπη. Πρόκειται για τον ψευτο-διγενή, που οι Άγγλοι τον κυνηγάν δήθεν, μα δεν τον πιάνουν και που φυσικά τα όπλα που μαζεύει, προορίζονται για το ΑΚΕΛ και τον κυπριακό λαό» [4] [5].

Χρονικό 1955

Οι επόμενες επιθέσεις της οργανώσεως εκδηλώθηκαν στα μέσα του Ιουνίου 1955 καθώς έως τότε η ΕΟΚΑ είχε μείνει αδρανής μετά από σχετική εντολή του Μακαρίου. Στις 18 Ιουνίου η οργάνωση επιτέθηκε σε αγγλικούς στόχους, σε χώρους αναψυχής των βρετανών στρατιωτών, αστυνομικούς σταθμούς και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Οι επιθέσεις διήρκησαν ως τις 28 Ιουνίου, με τον Γρίβα να απαιτεί κατά Ελληνοκύπριων προδοτών, δηλαδή των αστυνομικών που ήταν στην υπηρεσία των Άγγλων.

Απόδραση στην Κερύνεια

Στις 23 Σεπτεμβρίου ομάδα 16 κρατουμένων μελών της Οργανώσεως που είχαν συλληφθεί σε επιχειρησιακές δράσεις απόδρασαν από το φρoύριo (φυλακή) της Κερύvειας, μεταξύ τους και ο Μάρκος Δράκος που ακολούθησε τους συναγωνιστές του στην απόδραση και κατέβηκε τελευταίος με τη χρήση σεντονιών που κρέμασαν από ένα παράθυρο του φρουρίου την ώρα που συγκρατούμενοι τους προκαλούσαν ακραίο θόρυβο για να καλύψουν την απόδραση. Οι αποδράσαντες εκείνη την ημέρα ήταν οι Μάρκος Δράκος, Λάμπρος Καυκαλλίδης, Μιχαλάκης Ρωσσίδης, Λεύκιος Ροδοσθένους, Πέτρος Στυλιανού, Πέτρος Παπαϊωαννου, Ευάγγελος Ευαγγελάκης, Χριστάκης Ελευθερίου, Κωνσταντίνος Λοϊζου, Στέλιος Σιάμισης, Χαρίλαος Ξενοφώντος, Παύλος Νικήτας, Ανδρέας Πολυβίου, Παναγιώτης Παπαναστασίου, Δήμος Βρυωνίδης και Μίκης Φυρίλλας. Οι φυγάδες χωρίστηκαν σε δυο ομάδες. Η μια από οκτώ άνδρες κατευθύνθηκε προς τον Πενταδάκτυλο. Από αυτούς οι Λάμπρος Καυκαλλίδης, Χαρίλαος Ξενοφώντος και Ευάγγελος Ευαγγελάκης κατόρθωσαν να φθάσουν στη Λευκωσία, όπου επικοινώνησαν με την Οργάνωση. Στην άλλη ομάδα, που έφθασε στην περιοχή Κύκκου όπου αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα των ανταρτικών ομάδων, συμμετείχαν οι Μάρκος Δράκος, Λεύκιος Ροδοσθένους, Μίκης Φυρίλλας Ανδρέας Πολυβίου, Χριστάκης Ελευθερίου και Παυλος Νικήτας. Άλλοι δυο φυγάδες, οι Πέτρος Στυλιανού και Μιχαλάκης Ρωσσίδης συνελήφθησαν από την πρώτη ημέρα της αποδράσεως στην Κερύνεια όπου εστάλησαν για να βρουν αυτοκίνητο για να τους απομακρύνει από την πόλη.

Ο Χάρτινγκ Κυβερνήτης

Οι Βρετανοί αντικατέστησαν τον κυβερνήτη της Κύπρου το φθινόπωρο του 1955, συγκεκριμένα στις 4 Οκτωβρίου, όταν ο Αρμιτέιτζ αντικαταστάθηκε από τον sir Τζον Χάρντινγκ, Αρχηγό του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου. Στις 26 Νοεμβρίου ο νέος κυβερνήτης έθεσε την Κύπρο σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και την ενίσχυσε με εφαρμογή δρακόντειων μέτρων και νόμων, όπως η πρόβλεψη της ποινής του θανάτου σε περίπτωση πυροβολισμού καθώς και στην κατασκευή και μεταφορά όπλων ενώ υποχρέωνε το συλλαμβανόμενο να αποδείξει την αθωότητα του, σε αντίθεση με την καθιερωμένη τακτική που πρόβλεπε ότι η Αστυνομία είχε την ευθύνη να αποδείξει την ενοχή του συλλαμβανόμενου. Παράλληλα επέβαλε την ποινή των ισοβίων δεσμών για δολιοφθορές και για πράξεις που επηρέαζαν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, απαγόρευσε τις δημόσιες συγκεντρώσεις πέραν των πέντε ατόμων, εκτός από συγκεντρώσεις σε θρησκευτικούς χώρους και επέβαλε λογοκρισία στον τύπο. Επίσης είχε τη δυνατότητα να προβαίνει στην απέλαση οποιουδήποτε διαπίστωνε ότι ήταν, κατά την κρίση του, επικίνδυνος. Τέλος είχε τη δυνατότητα να υποχρεώσει τος πολίτες να εκδώσουν ταυτότητες και ο καθένας να εγγράφεται σε μητρώα της αποικιακής κυβερνήσεως, ενώ επέτρεπε στο στρατό να εισέρχεται στα σπίτια ή να σταματά αυτοκίνητα και να προβαίνει σε έρευνες χωρίς εντάλματα. Το ήδη φορτισμένο κλίμα αυτής της περιόδου το ενίσχυσε η δίκη του Μιχαλάκη Καραολή και η καταδίκη του σε θάνατο που πυροδότησε μαζικές μαθητικές διαδηλώσεις.

Στις 30 Νοεμβρίου 1955 οι Άγγλοι, βέβαιοι ότι Διγενής και Γρίβας ήταν το ίδιο πρόσωπο, τον επικήρυξαν με το ποσό των 5.000 λιρών και έστειλαν φωτογραφίες του στους αστυνομικούς σταθμούς. Ο Γρίβας απάντησε με δική του επικήρυξη του Χάρτινγκ χωρίς να προσφέρει χρήματα, παρά μόνο την εγγραφή του ονόματος με χρυσά γράμματα στο πάνθεο των Ηρώων, εκείνου που θα σκότωνε τον Άγγλο κυβερνήτη. Στην προκήρυξη αναφέρονταν:

«Επικηρύσσουμε χωρίς καμμιά αμοιβή τον Γκαλουάϊτερ Σερ Τζων Χάρτιγκ, του οποίου η εκτέλεση είναι καθήκον του κάθε Κυπρίου πατριώτου. αντί χρηματικής αμοιβής, θα ανακηρύξουμε τον άνθρωπο που θα τον εκτελέσει σαν εθνικό ήρωα, του οποίου το όνομα θα γραφεί με χρυσά γράμματα στο Πάνθεον των Ηρώων του Κυπριακού αγώνα».

Τον Χειμώνα του ίδιου έτους διεξήχθησαν οι πρώτες συνομιλίες Μακαρίου-Χάρτινγκ για επίλυση του προβλήματος, ωστόσο παρά τις υποχωρήσεις αμφοτέρων, οι συνομιλίες κατέρρευσαν.

Χρονικό 1956

Στις αρχές Μαρτίου του 1956 οι συνομιλίες επαναλήφθηκαν και μπροστά στο αδιέξοδο οι Βρετανοί αποφάσισαν την απομάκρυνση του Μακαρίου από την εξουσία, προκειμένου να αποδυναμωθεί, και στις 9 Μαρτίου τον εξόρισαν στις Σεϋχέλλες, μαζί με το Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανό, το Γραμματέα της Μητρόπολης Πολύκαρπο Ιωαννίδη και το στρατολόγο της ΕΟΚΑ Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου. Αμέσως μετά την απομάκρυνση του Μακαρίου από την Κύπρο, η δράση της ΕΟΚΑ έλαβε έντονη μορφή και εκδηλώθηκε τόσο με εκτελέσεις όσο και με βομβιστικές επιθέσεις ενώ ξέσπασαν και οι πρώτες διακοινοτικές ταραχές ως απόρροια της εκτελέσεως Τουρκύπριου αστυνομικού και ξέσπασαν ταραχές σε αρκετά σημεία του νησιού. Η διακοινοτική βία οδήγησε στο διαχωρισμό της Λευκωσίας σε δυο μέρη μέσω μιας γραμμής που χαράχτηκε τότε και αποτέλεσε, δυστυχώς, τον πρόδρομο της μετέπειτα Πράσινης Γραμμής. Τον ίδιο μήνα οι Άγγλοι αύξησαν το ποσό για τη σύλληψη του Γρίβα στις 10.000 λίρες. Στα τέλη της Ανοίξεως με εντολή του Χάρντιγκ οι Άγγλοι εξαπέλυσαν επιθέσεις στα όρη Τρόοδος και Πενταδάκτυλος με συμμετοχή ικανών δυνάμεων του στρατού αλλά με σχεδόν μηδενικό αποτέλεσμα. Μια πρόταση του Χάρτνιγκ στην ΕΟΚΑ για συνθηκολόγηση με παροχή περιορισμένης αμνηστίας στους αγωνιστές, απορρίφθηκε από την ΕΟΚΑ.

Η ΕΟΚΑ δεν έμεινε αδρανής στα μέτρα του Χάρτινγκ και απάντησε στον Κυβερνήτη με έντονη δράση φτάνοντας ως το υπνοδωμάτιο του. Ένα στέλεχος της, ο Νεόφυτος Σοφοκλέους, μετέφερε μυστικά στο Κυβερνείο όπου εργάζονταν, μια βόμβα, την οποία τοποθέτησε κάτω από το κρεβάτι του. Η βόμβα προγραμματίστηκε να εκραγεί την ώρα που αυτός θα κοιμόταν για να τον κατακομματιάσει. Όμως δεν πήγαν όλα όπως είχαν προγραμματισθεί κι η βόμβα ανακαλύφθηκε και εξουδετερώθηκε. Η παράτολμη αυτή ενέργεια αποτελούσε προειδοποίηση της Οργανώσεως προς τον Άγγλο Κυβερνήτη για το τι μπορούσε να επιτύχει η ΕΟΚΑ, την οποία στις 20 Μαρτίου 1956 σε δημόσια ομιλία του είχε υποσχεθεί ότι θα διέλυε μέσα σε έξη μήνες. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου η οργάνωση επανεκκίνησε τις επιθέσεις της, με έμφαση στις εκτελέσεις, και πρωταγωνιστή σ' αυτές τον Νίκο Σαμψών. Τους μήνες που ακολούθησαν οι επιθέσεις της ΕΟΚΑ αυξήθηκαν και ο Χάρντιγκ αυστηροποίησε επιπρόσθετα τους νόμους περί Εκτάκτου Ανάγκης και σημείωσαν επιτυχίες είτε στον τομέα των Πληροφοριών είτε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Μάχη του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας [6]

Στις 31 Αυγούστου του 1956 διεξήχθη η πλέον ριψοκίνδυνη επιχείρηση της Ε.Ο.Κ.Α. γνωστή ως η Μάχη του Νοσοκομείου [7]. Εκείνη τη μέρα επιλεγμένη ομάδα μελών της οργανώσεως επιχείρησε την απελευθέρωση του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, ο οποίος κρατείτο στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας και εκείνη την ημέρα θα μεταφερόταν στο Γενικό Νοσοκομείο της πόλεως για εξετάσεις, προσποιούμενος ασθένεια. Στην ομάδα των αγωνιστών της συμμετείχαν οι Νεοπτόλεμος Λεφτής, Νίκος Σαμψών, Σπύρος Κυριάκου, Παναγιώτης Κοτζιάς, Ελένη Χριστοφορίδου, Βερενίκη Λεωνίδου, Ιωνάς Νικολάου και Κυριάκος Κολοκάσης. Η ομάδα Γερίου συναντήθηκε στο σπίτι του Στέλιου Πιτσιλλίδη στη Λευκωσία, για να καταστρώσουν τα σχέδια τους και να παραλάβουν επιπρόσθετο οπλισμό από το Νίκο Κόση. Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο Λεφτής, στην εθνικιστική καθημερινή εφημερίδα «ΜΑΧΗ» της Λευκωσίας, ο Λεφτής, αναφέρει:

«Η διαταγή για να πραγματοποιηθεί η ριψοκίνδυνη αυτή επιχείρηση, ξεκαθαρίζω ότι ήρθε από τον Αρχηγό του Αγώνα Γεώργιο Γρίβα Διγενή στις 30 Αυγούστου, ο οποίος ενημέρωνε ότι ο Πόλυς θα μεταφερόταν την επομένη στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Εμείς εκτελούσαμε διαταγές. Δεν ενεργούσαμε μόνοι μας. Την ίδια μέρα ήρθε και με βρήκε, στο γραφείο ταξί όπου δούλευα, το όποιο ανοίξαμε με τον Μάρκο Δράκο το μακαρίτη για τις ανάγκες του Αγώνα το 1955, ο Νίκος Σαμψών και μου είπε ότι αύριο θα πρέπει να πάμε να απελευθερώσουμε τον Γιωρκάτζη από το Νοσοκομείο. Τον ρώτησα ποιοι θα πάμε και μου απάντησε τα κοπέλια τα δικά μας που πάμε πάντοτε μαζί. Εννοούσε εμένα, τον Σπύρο Κυριάκου, Ιωνά Νικολάου, Κυριάκο Κολοκάση. 
Χωριστήκαμε σε δύο αυτοκίνητα. Μπροστά για να μας ανοίγει τον δρόμο ήταν ένα volkswagen που οδηγούσε ο Παναγιώτης Κοτζιάς, που ήρθε στην θέση του Κούλη Σουγλίδη επειδή την μέρα εκείνη δούλευε (σ.σ. Το αυτοκίνητο με αριθμό εγγραφής V520, ήταν ιδιοκτησία του Κούλλη Σουγλίδη, με οδηγό τον Παναγιώτη Κοτζιά και συνεπιβάτιδα τη Βερενίκη Λεωνίδου). Ο Κοτζιάς είχε για συνοδηγό την Βερενίκη. Πίσω ακολουθούσαμε εμείς με το αμερικάνικο αυτοκίνητο μάρκας Χάτσον (σ.σ. ιδιοκτησίας του Νεοπτόλεμου Λεφτή) που είχε επτά θέσεις. Οδηγούσα εγώ και μαζί μου ήταν ο Νίκος, ο Ιωνάς, ο Σπύρος, ο Κυριάκος και η Ελένη Χριστοφορίδου. Αφού πρώτα πήγαμε από το σπίτι του Στέλιου Πιτσιλίδη που ήταν απέναντι από το Αρχηγείο της Αστυνομίας και πήραμε τα όπλα, ξεκινήσαμε για το Νοσοκομείο. Όταν φτάσαμε τους είπα να μην κατέβουν μέχρι να βρω χώρο στάθμευσης για να ξέρουν μόλις τελειώσουν τη δουλεία τους που να έρθουν και να μην περιπλανώνται μέχρι να με βρουν. Ο Νίκος μου είπε, ότι πεις εσύ. Γιατί για να είμαι ειλικρινής ήταν όλοι τους νεαροί και εγώ ως μεγαλύτερος τους, τους είχα σαν παιδία μου. Σε όλες τις επιχειρήσεις που λάβαμε μέρος είχα πάντοτε την έγνοια τους, οργανώναμε πολύ καλά τις κινήσεις μας και αυτός ήταν ο λόγος που πότε δεν μας συνέλαβαν. Το μόνο που αναζητούσαν ήταν τη μαύρη αμερικανική κούρσα που οδηγούσα και μετέφερα με αυτή σε όλες τις επιχειρήσεις τα παιδία. Αλλά και αυτήν ποτέ δεν κατάφεραν να τη βρουν. Τελικά βρήκα χώρο στάθμευσης στο πλάι, κοντά στην πίσω είσοδο του Νοσοκομείου.
Ο Κοτζιάς με την Βερενίκη στάθμευσαν λίγο πιο πάνω και παρέμειναν στο αυτοκίνητο. Ο Νίκος, ο Σπύρος, ο Ιωνάς και ο Κυριάκος έφυγαν με τα όπλα και εγώ με την Ελένη μείναμε να τους περιμένουμε. Δεν πέρασε πολλή ώρα και ακούσαμε πυροβολισμούς. Τότε είπα της Ελένης ότι κάτι δεν πάει καλά. Σε λίγη ώρα πετάχτηκε έξω ο Νίκος μπήκε στο αυτοκίνητο με το αυτόματο όπλο του βρετανού Λοχία στο χέρι και μου είπε να φύγουμε αμέσως. Τον ρώτησα που είναι οι άλλοι και μου είπε ότι ο Σπύρος τραυματίστηκε και ο Ιωνάς με τον Κυριάκο σκοτώθηκαν. «Ο Γιωρκάτζης;» ρώτησα. Έφυγε μόνος του, μου απάντησε. Μου έδωσε το όπλο να το κρατάω μπροστά και εκείνος κάθισε πίσω δίπλα από την Ελένη. Όπως γύρισα, είδα ότι το παντελόνι του ήταν τρυπημένο σε δύο σημεία. Είχε δεχτεί σφαίρες αλλά καμία δεν τον έπληξε. Δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε και αυτός ήταν και ο λόγος που αργότερα τον φωνάζαμε όλοι «Άτρωτο». Αμέσως ξεκινήσαμε να φύγουμε. Ο Νίκος μου είπε να πάμε στο Δάλι. Από το δρόμο που Προεδρικού βγήκαμε στην σημερινή οδό Κυριακού Μάτση και από εκεί πήραμε ένα χωματόδρομο. Σε μια στιγμή βλέπουμε μπροστά μας μπλόκο των Άγγλων. Αμέσως άρπαζα το αυτόματο όπλο αλλά διαπίστωσα ότι δεν είχε σφαίρες, το έριξα τότε στο πίσω κάθισμα και είπα στην Ελένη να καθίσει πάνω. Όταν πλησιάζαμε το μπλόκο είπα στα παιδιά να αγκαλιαστούν και να παριστάνουν τους ερωτευμένους. Μόλις με πλησίασε ο Άγγλος στρατιώτης άνοιξα το παράθυρο και του είπα στα αγγλικά ότι το ζευγάρι μόλις αρραβωνιάστηκε και τους πάω σε πάρτι. Ο Άγγλος χαμογέλασε και μου είπε πηγαίνετε. Από εκεί συνεχίσαμε και φτάσαμε στο Δάλι. Ο Νίκος μου είπε να πάω γρήγορα στο Γέρι για να πιάσω επτά άτομα που οι Άγγλοι θα καταζητούσαν αμέσως μετά το θάνατο του Ιωνά και του Κυριάκου. Έτσι και έκανα. Πήγα στο Γέρι πήραν τα επτά άτομα και τα μετέφερα στο Δάλι στο σπίτι όπου άφησα προηγουμένως τον Νίκο.
Αν και πετυχημένη ως προς το σκοπό της, την απελευθέρωση δηλαδή του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, η επιχείρηση στο Γενικό Νοσοκομείο ήταν μια αποτυχία για εμάς, γιατί χάσαμε δύο συναγωνιστές μας. Δυστυχώς τα όπλα που διέθετε τότε η ΕΟΚΑ δεν ήταν πάντοτε τα καλύτερα και το πιστόλι του Νίκου έπαθε εμπλοκή, με αποτέλεσμα ο Βρετανός λοχίας που κρατούσε το αυτόματο, να πυροβολήσει τα δύο παλικάρια και να τα σκοτώσει. Εάν δεν γινόταν αυτό δεν θα είχαμε κανένα απολύτως θύμα. Γιατί έχω να το λέω ότι η ομάδα αυτή, ήταν η καλύτερη στις εκτελέσεις, πότε δεν έκανε κανένα λάθος. Ήταν όλοι τους ήρωες με κεφαλαίο, δε δείλιασαν ποτέ, δεν φοβήθηκαν ποτέ και τίποτα. Και ο Νίκος και ο Ιωνάς και ο Κυριάκος και ο Σπύρος ήταν παλικάρια. Τέτοια παλικάρια δεν υπάρχουν δυστυχώς σήμερα».

Χρονικό 1957

Στις 3 Μαρτίου 1957, οι Άγγλοι δολοφόνησαν με εμπρησμό του κρησφύγετου τον Γρηγόρη Αυξεντίου, μετά από μια ηρωική μάχη στην οποία συνέλαβαν κάποιους από τους συναγωνιστές του ενώ στις 13 Μαρτίου, εκτελέστηκε δια απαγχονισμού ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο νεαρότερος και τελευταίος από τους απαγχονισθέντες αντάρτες. Η εκτέλεση του προκάλεσε διεθνή αντίκτυπο, στην Ελλάδα προκλήθηκαν εκτεταμένες ταραχές με νεκρούς και τραυματίες ενώ ο Χάρντιγκ δέχθηκε πολύπλευρες πιέσεις να καταργήσει την θανατική ποινή. Το καλοκαίρι του 1957 άρχισαν σφοδρές συγκρούσεις ανταρτών της ΕΟΚΑ και οπαδών του ΑΚΕΛ μετά τις εκτελέσεις οπαδών του που κατηγορήθηκαν ως προδότες και ο Γρίβας ίδρυσε εντός της ΕΟΚΑ την Υ.Α.Κ.Α. [Υπηρεσία Αντιμετωπίσεως Κομμουνιστικής Αντιδράσεως]. Τον Οκτώβριο του 1957, ο Χάρτιγκ παραιτήθηκε από κυβερνήτης της Κύπρου, έχοντας σημειώσει σημαντικές επιτυχίες στην αντιπαράθεση με την ΕΟΚΑ.

Χρονικό 1958 & 1959

Νέος κυβερνήτης της Κύπρου ορίστηκε ο Άγγλος φιλελεύθερος Χιού Φουτ και ανέλαβε την διακυβέρνηση μετά τον Χάρτνιγκ με άμεσο στόχο και σκοπό να επιλύσει με πολιτικά μέσα το αδιέξοδο. Η περίοδος της διακυβερνήσεως Φουτ σημαδεύτηκε από αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις καθώς και συγκρούσεις μελών του ΑΚΕΛ με τους οπαδούς της ΕΟΚΑ, ενώ οι Τουρκοκύπριοι δημιούργησαν την ΤΜΤ, μια τρομοκρατική οργάνωση πλήρως ελεγχόμενη από την Τουρκία προκειμένου να αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ και8 να προκαλέσει διακοινοτικές ταραχές, που θα οδηγούσαν στον διαχωρισμό των δυο κοινοτήτων, οι οποίες κορυφώθηκαν στις αρχές του καλοκαιριού του 1958, με κύκλο διαδοχικών δολοφονιών αόπλων πολιτών. Συνολικά υπήρξαν περίπου 100 νεκροί και 170 σοβαρά τραυματίες. Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ τερματίστηκε τον Φεβρουάριο του 1959 όταν Ελλάδα και Τουρκία ήρθαν σε συμφωνία για το Κυπριακό στην Ζυρίχη. Με τη συμφωνία αποφασίστηκε η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με βάση Σύνταγμα που προέβλεπε ανεξάρτητο κράτος με δικοινοτικά χαρακτηριστικά. Στις 9 Μαρτίου 1959, ο Γρίβας με προκήρυξη του ανακοίνωσε και επισήμως τον τερματισμό του αγώνα της ΕΟΚΑ, αποδεχόμενος τις συμφωνίες που υπεγράφησαν με τις οποίες διαφωνούσε.

Η Ελληνική στάση

Η στάση της Κυβερνήσεως του Αλέξανδρου Παπάγου απέναντι στην ΕΟΚΑ θεωρούνταν από τους Άγγλους και τους Τούρκους φιλική και υποστηρικτική. Όμως αρχικά ο Αλέξανδρος Παπάγος, ενήμερος για τις προθέσεις του Γρίβα, προσπάθησε να τον αποθαρρύνει. Μάλιστα «φαίνεται να είχε διατάξει τη σύλληψή του όσο ήταν στη Ρόδο», όμως η διαταγή είχε φτάσει καθυστερημένα αφού ο Γρίβας είχε φύγει για την Κύπρο. Μετά την απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ αποδέχθηκε ο Παπάγος το ενδεχόμενο της ένοπλης δράσεως. Αυτό που είναι σίγουρο όμως είναι ότι «Ελλαδίτες ιθύνοντες, ακόμα και άνθρωποι γύρω από τον Παπάγο, βοηθούσαν στο πρώτο αυτό στάδιο την ΕΟΚΑ». Σε κάθε περίπτωση ο Γρίβας δεν λάμβανε εντολές από την ελληνική κυβέρνηση: η ΕΟΚΑ οργανώθηκε και στελεχώθηκε με την προσωπική φροντίδα του ίδιου του αρχηγού της. Οι μαχητές της ΕΟΚΑ στρατολογούνταν κατ εξοχήν από οργανώσεις της Εθναρχίας και κυρίως οργανώσεις της νεολαίας. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα μέλη της ΕΟΚΑ προέρχονταν από οργανώσεις όπως η ΟΧΕΝ, η ΠΕΟΝ, η ΣΕΚ και η ΠΕΚ ενώ δεν ήταν λίγοι και οι μαθητές σχολείων.

Οι Βρετανοί χαρακτήρισαν την ΕΟΚΑ ως οργάνωση τρομοκρατική και φάνηκαν αποφασισμένοι να την καταστρέψουν. Επίσης ισχυρίζονταν ότι ο Μακάριος ήταν ο πραγματικός ηγέτης της οργάνωσης, κάτι που δεν ήταν ακριβές. Έτσι άρχισαν να συνεργάζονται με τους Τούρκους στο ίδιο το νησί. Ανησυχίες εξέφρασε και η Τουρκική κυβέρνηση. Η αποικιακή διοίκηση συγκρότησε νέα σώματα επικουρικής αστυνομίας από τουρκοκύπριους, οι οποίοι «αποδείχθηκαν ιδιαίτερα πρόθυμοι στις κατασταλτικές επιχειρήσεις σε βάρος της ΕΟΚΑ και του ελληνοκυπριακού πληθυσμού». Ο αριθμός των Βρετανικών δυνάμεων που αντιμετώπιζαν την ΕΟΚΑ κυμαινόταν από 12.000 άνδρες το φθινόπωρο του 1955 έως πάνω από 34.000 ένα χρόνο αργότερα. Μετά το 1957, και όταν η ΕΟΚΑ είχε κηρύξει ανακωχή, ο αριθμός αυτός μειώθηκε αισθητά. Στα τέλη του 1958 εποχή νέας κορυφώσεως των συγκρούσεων, υπήρχαν περί τους 30.000 στρατιώτες, αριθμοί που αποδεικνύουν πως πάρα την ύπαρξη της επικουρικής αστυνομίας και άλλων μέσων, οι Βρετανοί αδυνατούσαν να εξαρθρώσουν την ΕΟΚΑ.

Από τις πρώτες αντιδράσεις των Άγγλων ήταν η θέσπιση του νόμου της 15ης Ιουλίου 1955 για προσωποκράτηση χωρίς δίκη και η δημιουργία κρατητηρίων. Σύμφωνα με τον έκτακτο αυτό νόμο, η αστυνομία μπορούσε να συλλάβει οποιονδήποτε και να τον κρατήσει χωρίς δίκη με διάταγμα που εκδιδόταν με εντολή του Κυβερνήτη και υπογραφή του Διοικητικού Γραμματέα. Πρώτο κρατητήριο ήταν οι Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας και στη συνέχεια το μεσαιωνικό κάστρο της Κερύνειας. Μετά από απόδραση 16 αγωνιστών της ΕΟΚΑ από το κάστρο στις 3 Σεπτεμβρίου 1955. ιδρύθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κοκκινοτριμιθιά, κι αργότερα στην Πύλα, στο Πολέμι, την Αγύρτα, το Μάμμαρι, το Πυρόι και αλλού.

Η τουρκική πλευρά

Η συγκρότηση αποικιακής διοίκησης αστυνομικού σώματος από Τουρκοκυπρίους έδινε άλλη διάσταση στην σύγκρουσή της με την ΕΟΚΑ: θα προκαλούσε συγκρούσεις ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Συγκροτήθηκε πολύ σύντομα αντίστοιχη τουρκοκυπριακή οργάνωση με την ονομασία Βολκάν, η οποία το 1957 θα μετονομαστεί σε Τ.Μ.Τ (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης-Türk Müdafaa Teskilâti). Αξιωματικοί του Τουρκικού στρατού θα την οργανώσουν και θα την καθοδηγήσουν. Η σχέση της με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ήταν άμεση «σε αντίθεση με την ΕΟΚΑ, η οποία οργανώθηκε από απόστρατο αξιωματικό του ελληνικού στρατού και δεν αποτέλεσε ποτέ όργανο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων». Δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις εξασφαλίσεως πολεμικού υλικού από Τουρκοκυπρίους, όπως από τον Σταύρο Στυλιανίδη από τη Γυαλούσα. Η Τ.Μ.Τ δημιουργήθηκε επί της ουσίας με διαταγή του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου, όταν με απόφαση της Τουρκικής κυβερνήσεως για την αποστολή στην Κύπρο μυστικά, ιεραρχικά δομημένου κλιμακίου εν ενεργεία αξιωματικών του Γ.Ε.Π. θα ξεκινούσε η συγκρότηση μυστικού στρατού, εξαναγκάζοντας τους Τουρκοκυπρίους νέους και νέες να στρατευθούν στην Τ.Μ.Τ., να οπλιστούν καταλλήλως, να εκπαιδευτούν και να οργανωθούν κάτω από τη διοίκηση των αξιωματικών του Γ.Ε.Π. (Γραφείο ειδικών επιχειρήσεων και ειδικού πολέμου).

Στάλθηκαν μυστικά στην Κύπρο, υπό κάλυψη, πρώτη δόση, είκοσι δύο εν ενεργεία αξιωματικοί του τουρκικού στρατού, εκπαιδευμένοι στις τακτικές του ανορθοδόξου πολέμου:Δύο ταγματάρχες, πέντε λοχαγοί και δέκα τέσσερεις ανθυπολοχαγοί, με επικεφαλής διοικητή τους τον αντισυνταγματάρχη του ΓΕΠ Ριζά Βουρουσκάν.Το μυστικό αρχηγείο της ΤΜΤ ήταν στην Άγκυρα: «Αρχηγείο Σχεδιασμού Επανάκτησης Κύπρου». Σε διαρκή δι’ ασυρμάτου επικοινωνία με τον διοικητή της Τ.Μ.Τ. στην Κύπρο αντισυνταγματάρχη Βουρουσκάν. Έξω από την Άγκυρα και αλλού στην Τουρκία λειτουργούσαν Κέντρα Εκπαιδεύσεως των Μουτζαχίντ («μαχητών») της Τ.Μ.Τ. Τουρκοκυπρίων, που η πλειοψηφία των μελών της ήταν παράλληλα μέλη της οργανώσεως Γκρίζοι Λύκοι (Μποζγκούρτ).

Αποτελέσματα

Σύμφωνα με τον κατάλογο που έχει εκδώσει το Μουσείο Αγώνα, οι πεσόντες σε ένοπλες συγκρούσεις με τα Αγγλικά στρατεύματα κατοχής ανέρχονταν στους 80, οι απαγχονισθέντες στους 9, οι εκτελεσθέντες από τους Άγγλους στους 64, τα θύματα του αγώνα σε 16 και οι σφαγιασθέντες στους 70. Σύμφωνα με την καταγραφή πρώτος πεσών είναι ο Μόδεστος Παντελή, την 1η Απριλίου του 1955, και τελευταίος ο Γιάννης Καπιτανής, στις 5 Φεβρουαρίου του 1959. Ο Γεώργιος αποδείχθηκε ως το πλέον κατάλληλο πρόσωπο για την αρχηγία αυτού του αγώνα καθώς διαπνέονταν από ακραιφνείς εθνικιστικές αντιλήψεις και ήταν δηλωμένος εχθρός του κομμουνισμού και όπως γράφει στο ημερολόγιο του, στις 19 Απριλίου 1955: «...Με απασχολεί σήμερον σοβαρώς το ζήτημα καταπνίξεως πάσης κομμουνιστικής κινήσεως». Η έντονη προσωπικότητα του αρχηγού ενέπνευσε ηρωισμό και αυταπάρνηση στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, που η αγάπη για την πατρίδα Ελλάδα τους ώθησε σε θυσίες τους και χάραξαν με το αίμα τους την σύγχρονη ιστορία της Κύπρου.

Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ υπολογίζει ότι το οικονομικό κόστος του αγώνα έφθασε στις 140.000 λίρες, χρήματα που καταβάλλονταν από την Αρχιεπισκοπή Κύπρου και την Ελληνική Κυβέρνηση μέσω του Ευάγγελου Αβέρωφ υπουργού τότε επί των Εξωτερικών. Όπως σημειώνει ο Γρίβας στο «Χρονικό» της ΕΟΚΑ καμμιά άλλη εισφορά δεν έγινε αποδεκτή ενώ τα όπλα εξασφάλιζε κυρίως ο Ανδρέας Αζίνας από διάφορες Ελληνικές και τα διοχέτευε ανεμπόδιστα στην Κύπρο. Η ήττα των Βρετανικών αποικιακών δυνάμεων από τους μαχητές της Ε.Ο.Κ.Α. κατέδειξε το Κυπριακό ζήτημα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Είναι ο τελευταίος Ελληνικός εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας και απέκτησε βαρύτατη στρατιωτική σημασία διότι ο ελαφρύς οπλισμός και οι ανορθόδοξες τακτικές των μαχητών του Γρίβα, σε περιορισμένο χώρο που δεν προσφέρονταν για συνθήκες ανταρτοπολέμου και σε νησί πολύ μακριά από κάθε στεριά, συνέτριψαν τα αποικιακά στρατεύματα με αποτέλεσμα η μεθοδολογία των επιχειρήσεων εκείνου του αγώνα να διδάσκεται ως τις μέρες σε στρατιωτικά πανεπιστήμια. Ως εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση η Ε.Ο.Κ.Α δεν είχε ουσιαστικές ιδεολογικές και πολιτικές θέσεις, όμως ο χαρακτήρας της ήταν εθνικιστικός, αντι-ιμπεριαλιστικός, εθνοκεντρικός ενώ μπορεί να τοποθετηθεί πολιτικά στον ευρύτερο χώρο της εθνικιστικής Δεξιάς.

Οργάνωση Γρίβα (ΕΟΚΑ Β') [8] [9]

Η Οργάνωσις Γρίβα -η ονομασία «ΕΟΚΑ Β'» πλάστηκε αργότερα από τους πολέμιους της- ήταν η Οργάνωση που ίδρυσε ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας-Διγενής πολύ πριν φτάσει κρυφά στην Κύπρο, με σκοπό την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα, την 31η Αυγούστου 1971, και παρέμεινε επικεφαλής της μέχρι και το θάνατό του, στις 27 Ιανουαρίου 1974. Ήταν η εποχή που ο Μακάριος είχε δημιουργήσει στην Κύπρο ένα θεοκρατικό προσωποπαγές κράτος, με σκοτεινό περίγυρο και απερίγραπτο παρακράτος όπου όλο το δημόσιο και εκκλησιαστικό χρήμα έρεε σε μια και μόνη συγκεκριμένη κατεύθυνση, την προστασία και τη διατήρηση της εξουσίας του και μέσω διαφόρων παρακρατικών και παραστρατιωτικών ομάδων-οργανώσεων. Παράλληλα καταδίωκε τους Κύπριους αντιφρονούντες Ενωτικούς και επεδίωκε την πλήρη διάλυση της Εθνικής φρουράς και την αντικατάσταση της από ένα έμπιστο προς αυτόν μισθοφορικό στρατό. Ο στόχος του δεν ήταν να επιλύσει το κυπριακό πρόβλημα, που μετά το '60 και το '63-'64 πήρε άλλη μορφή, αλλά να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία. Ο Γρίβας καταλόγιζε στον Μακάριο το ξεπούλημα του αγώνα της ΕΟΚΑ και θεωρούσε προδοτικές τις συνθήκες της Ζυρίχης και Λονδίνου στην υπογραφή των οποίων πρωταγωνίστησε ο Αρχιεπίσκοπος και τον αποκαλούσε πάντοτε με το κοσμικό του όνομα (Μούσκος). Ο οπλισμός της οργανώσεως εικάζεται πως παρασχέθηκε από την Εθνική Φρουρά, αλλά και εμμέσως από το Ισραήλ με αντάλλαγμα πληροφορίες για την εκγύμναση Παλαιστινίων στρατιωτών στο νησί από τις ομάδες Λυσσαρίδη και μετά βεβαιότητος από τις πολλαπλές επιδρομές που πραγματοποιούσε η οργάνωση σε Αστυνομικά τμήματα της Κύπρου.

Όρκος των μαχητών

Τα μέλη της οργανώσεως έδιναν τον ακόλουθο όρκο:

Ορκίζομαι στο όνομα της Αγίας και Ομουσίου Τριάδος ότι:
* Θα υπηρετήσω με αυτοθυσία, εμμονή και εγκαρτέρηση το σκοπό της Οργάνωσης, ο οποίος συνίσταται στην επίτευξη της Ενωσης.
* Θα εκτελώ χωρίς αντίρρηση οποιαδήποτε διαταγή του Αρχηγού της Οργάνωσης.
* Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα, παρά μόνο μετά από διαταγή του Αρχηγού της Οργάνωσης και μόνον αυτού.
* Θα τηρήσω κάθε εχεμύθεια και θα διαφυλάττω κάθε μυστικό της Οργάνωσης, το οποίο περιέρχεται σε γνώση μου.
* Θα τιμήσω τα όπλα, τα οποία θα μου χορηγήσει η Οργάνωση και δεν θα τα εγκαταλείψω ποτέ, ούτε θα τα παραδώσω στον αντίπαλο.
* Δεν θα παραβώ τον όρκο μου οποιαδήποτε τιμωρία και αν μου επιβληθεί. Και αυτή ακόμη η εκτέλεση θα είναι δίκαιη.

Ο Γρίβας στην Κύπρο (1971)

Στο τέλος του καλοκαιριού του 1971, περίοδο που οι σχέσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με την Επαναστατική κυβέρνηση της 21ης Απριλίου ήταν σε ένταση, οι εφημερίδες ανήγγειλαν [10] την είδηση της εξαφανίσεως του Στρατηγού Γρίβα και τη φυγή του από την Αθήνα επιβεβαίωσε η σύζυγός του, η οποία όμως δεν αναφέρθηκε στον προορισμό του συζύγου της. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1971, δημοσιεύθηκε [11] η ακόλουθη είδηση:

«Συγκλίνουσαι πληροφορίαι υπογραμμίζουν την παρουσίαν του Γρίβα εις την Κύπρον, χωρίς ουδείς να δύναται να διαβεβαιώση κάτι το θετικόν. Κύκλοι προσκείμενοι προς την κυβέρνησιν της Λευκωσίας διερωτώντο, εάν αποκλεισθή το ενδεχόμενον εισόδου του Γρίβα, τότε, εάν ευρίσκετο εις την Ελλάδαν ή το εξωτερικόν, διατί δεν προβαίνει εις δήλωσιν παρουσίας, ώστε να λυθεί το μυστήριον της εξαφανίσεώς του εξ Αθηνών;». 

Το συμπέρασμα του συντάκτη ήταν πως ο Διγενής, που μετέβη με καράβι στην Κύπρο όπου αποβιβάστηκε μετά από περιπετειώδες ταξίδι σε παραλία κοντά στο κόλπο Πισσουρίου, βρισκόταν κρυμμένος στην ορεινή Λεμεσό καθώς είχε επιστρέψει κρυφά στην Κύπρο και ενεργοποίησε την οργανωτική δομή της ΕΟΚΑ, η οποία στελεχώθηκε κυρίως από πρώην άνδρες της, αλλά και νέους μαχητές, οι οποίοι πίστευαν ότι με τη δυναμική δράση θα πειθόταν ή θα εξαναγκαζόταν ο Μακάριος να ακολουθήσει Ενωτική πολιτική. Έως τον Δεκέμβριο του 1971 είχε ήδη εξοπλίσει ομάδα άνω των 400 ανδρών με σκοπό τη διενέργεια ενόπλου αγώνα. εκείνο το μήνα η αστυνομία της Κύπρου επιχείρησε τον εντοπισμό του στρατηγού. Εκατοντάδες άνδρες συμμετείχαν σε έρευνες στην Αμμόχωστο, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό, δίχως όμως αποτέλεσμα καθώς ο Γρίβας ήταν εξαιρετικός γνώστης του ανταρτοπολέμου, διέθετε δε σπουδαία ερείσματα στις «ενωτικές» περιοχές.

Χρονικό 1972

Τον Ιανουάριο του 1972 ο Μακάριος επιχείρησε να αγοράσει χίλια τουφέκια από το Βέλγιο με σκοπό τον εξοπλισμό παραστρατιωτικής δυνάμεως πιστής στο πρόσωπό του όμως και με την διαμεσολάβηση του κομμουνιστικού ΑΚΕΛ προχώρησε στην αγορά όπλων από την Τσεχοσλοβακία που βρισκόταν υπό την κηδεμονία της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ενώσεως. Ο Γρίβας από την πλευρά του αρκέστηκε στο να επικροτήσει την ίδρυση της Επιτροπή Συντονισμού του Ενωτικού Αγώνος, η οποία αποτελούσε πολιτικός τον πολιτικό βραχίονα της υπό σχηματισμό ΕΟΚΑ Β'. Στις 2 Μαρτίου 1972 συγκλήθηκε η Ιερά Σύνοδος στο νησί με την παρουσία των μητροπολιτών Κιτίου Άνθιμος, Πάφου Γεννάδιος και Κηρυνείας Κυπριανός, που ζήτησαν την αποχώρηση του Μακαρίου από το προεδρικό αξίωμα υπογραμμίζοντας το ασύμβατο μεταξύ της ιερατικής και της προεδρικής δραστηριότητος.

Ο Μακάριος είχε μετατραπεί ήδη σε υποχείριο των κομμουνιστών της Κύπρου και αριστερή εφημερίδα της τότε Ανατολικής -κομμουνιστικής- Γερμανίας συμπαθής προς τους κομμουνιστές του νησιού κατονόμαζε τον Γρίβα ως όργανο «της φασιστικής αθηναϊκής χούντας» αλλά και «των Τούρκων στρατιωτικών» [12]. Γρίβας και Μακάριος συναντήθηκαν στις 26 Μαρτίου σε σπίτι της Λευκωσίας το οποίο ανήκε στην ανιψιά του αρχιεπισκόπου και ήταν περικυκλωμένο από ενόπλους των δύο πλευρών. Στη γενική διαταγή της 23ης Απριλίου του ίδιου έτους ο Γρίβας ανέφερε:

«... Όταν ξεκίνησα από την Ελλάδα τον παρελθόντα Αύγουστο για να έρθω εις Κύπρον, δεν το έπραξα ούτε για να καλυφθώ με νέες δάφνες ούτε για να εξασφαλίσω αξιώματα. Αλλά να δώσω ότι ακόμα μου απέμεινε για τον αγώνα υπέρ της Κύπρου και να αποτελειώσω το έργο το οποίο άρχισα το 1955. Δεν έχω δεσμούς ούτε και είμαι προσκολλημένος σε καμία απολύτως πολιτική παράταξη ούτε κυβέρνηση είτε της Ελλάδος, είτε της Κύπρου, είτε ξένης....».

Ο Γρίβας εξηγώντας στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο με επιστολή του στις 16 Μαΐου 1972, τους λόγους της επανόδου του στην Κύπρο, γράφει:

« ....Μακαριώτατε, ό,τι με παρεκίνησε να κατέλθω εκ νέου εις Κύπρον, {...} ήτο η επιθυμία μου να προσφέρω και τας τελευταίας μου δυνάμεις εις τον αγώνα της Ενώσεως. Θα απετέλει τραγικήν παρεξήγησιν να νομισθή ότι εις ηλικίαν 74 ετών κατήλθον εις Κύπρον διά να μοιρασθώ μεθ’ υμών την εξουσίαν και να απαρνηθώ τας αρχάς μου, διά τας οποίας επολέμησα και διεκινδύνευσα εν Κύπρω. Υπό την αρχηγίαν μου ο Κυπριακός λαός εθυσιάσθη και εδοξάσθη επί τετραετίαν, διά να απολαύση το δώρον της Ενώσεως. Αισθάνομαι βαρυτάτας τας ευθύνας μου έναντι των θυσιασθέντων παλληκαριών μου και όλου του μάρτυρος Κυπριακού λαού. Τας θυσίας του λαού τούτου είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω και τα δικαιώματα τούτου να διεκδικήσω πάση θυσία. Και εις την πορείαν μου ταύτην θα ανατρέψω οιαδήποτε εμπόδια, οθενδήποτε προβαλλόμενα. Μακαριώτατε, εκ της επιστολής σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει έδαφος δι’ ειλικρινή συνεννόησιν και συνεργασίαν. Πριν όμως διαχωρίσω πλήρως τας ευθύνας μου, και διά να αντιληφθή ο Ελληνισμός ολόκληρος τας ειλικρινείς προθέσεις μου και την αγάπην που αισθάνομαι διά τον δύσμοιρον αυτόν τόπον, σας προσφέρω μίαν υστάτην ευκαιρίαν, διά να αναλογισθήτε τας ευθύνας σας έναντι τούτου και να αποδείξητε δι’ έργων την επιθυμίαν σας να συνεργσθήτε μετ’ εμού διά την σωτηρίαν του...».

Ο Γρίβας ανέθεσε τον έλεγχο της Κυπριακής επικράτειας σε δυο τομεάρχες, οι οποίοι είχαν υπό τον έλεγχο τους το βόρειο και το νότιο τμήμα του νησιού. Το μεν βόριο τμήμα, από Λευκωσία και πάνω, το ανέθεσε στον Ταγματάρχη τότε Γεώργιο Καρούσο, το δε νότιο, από Λευκωσία και κάτω, το ανέθεσε στον ταγματάρχη τότε Σταύρο Σήρο. Η ΕΟΚΑ Β' αντιτάχθηκε στην πολιτική του Μακαρίου, ο οποίος υποστήριζε την ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και την πολιτική του εφικτού όσον αφορά στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αρχικά επιδιώχθηκε η συνεργασία με τον Μακάριο, όταν όμως οι προσπάθειες του απέβησαν άκαρπες χρησιμοποιήθηκαν μέσα εκφοβισμού που σύντομα κατέληξαν στην ένοπλη σύγκρουση. Η δράση της οργανώσεως άρχισε με δολιοφθορά εγκαταστάσεων, κλοπή όπλων, εκρηκτικών υλών και ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών και αυτοκινήτων. Αργότερα ενεπλάκη σε αιματηρές εμπλοκές με υποστηρικτές του Μακαρίου στις οποίες χάθηκαν ζωές και από τις δύο πλευρές. Η απήχηση της οργανώσεως υπήρξε σημαντική και σύμφωνα με τον δημοσιογράφο-ιστορικό Σπύρο Παπαγεωργίου διέθετε 20.000 στρατευμένα μέλη και 5.000 μάχιμους. H οργάνωση διέθετε πυρήνες ανταρτών στα βουνά της Κύπρου και ομάδες κρούσεως σε ολόκληρη την Κυπριακή Επικράτεια. Άνδρες της κατέλαβαν, άρπαξαν τον οπλισμό και ανατίναξαν τους αστυνομικούς σταθμούς στο Πισσούρι, στη Λεμεσό, στο Παραλίμνι, στην Αμμόχωστο, στο Πραστιό, στα Λεύκαρα, στην Κοκκινοτριμιθιά, την Αγκαστίνα, στην Καλαβασό και στη Βατυλή. Στις 18 Δεκεμβρίου 1972 στην Αγία Νάπα 15 περίπου ένοπλοι μασκοφόροι, όλοι τους μέλη της ΕΟΚΑ Β' πραγματοποίησαν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Λουκά Λουκά [13] πριν την προγραμματισμένη έλευση του Μακαρίου, πυροβολώντας τιμητικά στο αέρα με αυτόματα όπλα [14].

Χρονικό 1973

Στις 5 Απριλίου 1973, μέλη της ΕΟΚΑ Β' δολοφόνησαν στα Λεύκαρα τον Γεώργιο Φωτίου, επικεφαλής μονάδων του Εφεδρικού ενώ την ίδια ώρα με προκήρυξή του ο Γεώργιος Γρίβας προειδοποιούσε για τη συνέχεια. Ακολούθησαν, το βράδυ της 27ης Ιουλίου 1973, η απαγωγή του υπουργού Δικαιοσύνης Χρήστου Βάκη, η απαγωγή και δολοφονία του Αντώνη Ανδρονίκου καθώς και η εν ψυχρώ εκτέλεση του Ευριβιάδη Χαραλάμπους. Ολόκληρο το καλοκαίρι εκείνου του έτους την Κύπρο συγκλόνισαν δολοφονίες, βομβιστικές επιθέσεις και καταδρομικές αποστολές ενώ οι συνεχείς αστυνομικές επιχειρήσεις είχαν στόχο την ανακάλυψη παράνομου οπλισμού. Σε μια προσπάθεια ελέγχου των λαϊκών αντιδράσεων, ο Μακάριος διέταξε ευρείες ως σαρωτικές ποινικές διώξεις εναντίον πολιτικών του αντιπάλων από τις οποίες επλήγησαν ακόμη κι όσοι που αγωνίστηκαν εναντίον των Βρετανών ή των Τούρκων, όπως ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Στις αρχές Αυγούστου ο Διγενής ανέλαβε μέσω προκηρύξεων, την ευθύνη για την απαγωγή του Βάκη και για την απελευθέρωση του έθετε ως όρους: την χορήγηση αμνηστίας, την διεξαγωγή εκλογών, την παύση των διώξεων των υποστηρικτών του και επιλογή εκ μέρους του Μακαρίου μεταξύ των εκκλησιαστικών ή των πολιτικών του καθηκόντων.

Η προκήρυξη του Γρίβα, μεταξύ άλλων, ανέφερε [15]:

«Ο υπουργός κ. Χρήστος Βάκης, απήχθη υφ’ υμών. Λυπούμαι, διότι ηναγκάσθην να καταφύγω εις το μέσον τούτο διά να δώσω να εννοήσετε ότι είμαι αποφασισμένος να προχωρήσω οπωσδήποτε και να επιζητήσω την επίτευξιν των κατωτέρω λογικών αιτημάτων, καρπόν αιματηρών αγώνων του λαού διά να ζήσουν εν ελευθερία, ισότητι και δικαιοσύνη καθώς και δια τον σεβασμόν προς του ιερούς κανόνας της Εκκλησίας».

Σε δήλωση του σχετικά με το ζήτημα, στις 24 Αυγούστου, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ανέφερε μεταξύ άλλων, ενώ είχε ήδη προχωρήσει στην απομάκρυνση φιλογριβικών φοιτητών από την Αθήνα:

«....Το εθνικόν κέντρον απεδοκίμασε δημοσίως τας ενεργείας της παρανόμου οργανώσεως του στρατηγού Γρίβα, αι οποίαι και υπονομεύουν την πολιτικήν του εθνικού κέντρου, την συνισταμένην εις την επίλυσιν του κυπριακού διά των ενισχυμένων ενδοκυπριακών συνομιλιών, αποβλεπουσών εις την εξασφάλισιν ενός ανεξαρτήτου, κυριάρχου και ενιαίου κράτους. Παρά ταύτα ο στρατηγός Γρίβας-Διγενής ου μόνον δεν συνεμορφώθη προς τας συστάσεις του εθνικού κέντρου, αλλ’ ενέτεινε την δράσιν του και δι’ ενεργειών αι οποίαι απάδουν εις αγωνιστάς. Ήδη το εθνικόν κέντρον ευρίσκεται εις την ανάγκην να κάμη έκκλησιν εις τα πατριωτικά αισθήματα του στρατηγού Γρίβα-Διγενή και τον καλεί να παύση πάραυτα την ένοπλον δράσιν και να διαλύση την οργάνωσίν του. Τούτο θα αποτελέση την ύψιστην υπηρεσίαν ην δύναται να προσφέρη εις την εθνικήν υπόθεσιν της Κύπρου, δια την οποίαν τόσας ηρωικάς θυσίας προσέφερε» [16].

Στις 7 Οκτωβρίου, μέλη της ΕΟΚΑ Β' τοποθέτησαν εκρηκτικό μηχανισμό στον αυτοκινητόδρομο από τον οποίο θα διερχόταν ο Μακάριος, όμως η βόμβα, από λάθος του χειριστή της του Κυριάκου Τσεκούρα, εξερράγη νωρίτερα από την διέλευση του με αποτέλεσμα η επιχείρηση να αποτύχει. Τον Νοέμβριο εκείνου του χρόνου ο Παπαδόπουλος ανατράπηκε από τον Δημήτριο Ιωαννίδη, ο στενός κύκλος του οποίου ήταν απολύτως φιλικός προς τον Γρίβα, καθώς πολλοί υποστηρικτές του Ταξίαρχου Ιωαννίδη είχαν συμπολεμήσει με τον Γρίβα είτε στην Οργάνωση «Χ» είτε στην ΕΟΚΑ ενώ εξίσου κακές ή χειρότερες ήταν οι σχέσεις του Μακάριου με τον νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, που είχε υπηρετήσει στην Κύπρο ως διοικητής της Εθνικής Φρουράς και συχνά συγκρούστηκε με τον αρχιεπίσκοπο. Τον Δεκέμβριο ο Διγενής χαρακτήρισε τον Μακάριο

«....επίορκον, ηθικόν αυτουργόν δολοφονιών εθνικών αγωνιστών, ολετήρα της Κύπρου, απαρνηθέντα των εθνικών ιδεωδών και δημιουργόν προσωπικού κράτους, διασπαθιστήν του δημοσίου χρήματος και των μονών, δια την διαφθοράν της εθνικής συνειδήσεως του λαού, προαγωγόν του εμφυλίου πολέμου, παραβάτην των ιερών κανόνων της εκκλησίας και υπεύθυνον δια το σχίσμα την εκκλησίαν της Κύπρου» [17].

Χρονικό 1974

Ο πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης στις 25 Ιανουαρίου 1974 κάλεσε τον Γρίβα να διαλύσει τις ομάδες του και να αποκηρύξει τις δολοφονίες, διαφορετικά θα ζητούσε από τη Βουλή να καταδικάσει τον στρατηγό Γρίβα ως κοινό δολοφόνο. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Γρίβα ο Μακάριος κήρυξε την ΕΟΚΑ Β' παράνομη. Οι δημόσιοι υπάλληλοι που συμμετείχαν ή την υποστήριζαν απολύθηκαν. Οι παρακρατικές συμμορίες του Εφεδρικού Σώματος, που σχηματίστηκε για την καταστολή της δράσεως της οργανώσεως, ανέλαβαν να διαλύσουν με κάθε τρόπο την οργάνωση. Οι συμμορίτες του Εφεδρικού χρησιμοποίησαν απάνθρωπα μέσα στις κατασταλτικές τους ενέργειες. Στις μεθόδους τους συμπεριλαμβανόταν ο ξυλοδαρμός και η κακοποίηση γενικά των συλλαμβανόμενων μελών της ΕΟΚΑ B' αλλά και των απλών υποστηρικτών και γενικότερα των Ενωτικών Κυπρίων, για να ομολογήσουν τους συναγωνιστές και τα κρησφύγετά τους, ενώ δυσανάλογα μεγάλος αριθμός μελών της κλείστηκε στις φυλακές.

Ανατροπή Αρχιεπισκόπου Μακάριου

Την εκδήλωση του κινήματος για την ανατροπή του ρασοφόρου «εθνάρχη» Μακαρίου ακολούθησε η ανάκρουση του Ελληνικού εθνικού ύμνου και εμβατήρια από το Ρ.Ι.Κ., ενώ η ανακοίνωση ότι «η Εθνική Φρουρά είναι κυρία της καταστάσεως» και η επαναλαμβανόμενη κάθε λίγα λεπτά ανακοίνωση ότι «ο Μακάριος είναι νεκρός», έδωσαν θάρρος στους Ενωτικού που βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας καθώς πίστεψαν η Ελλάδα θα προχωρούσε στην κήρυξη της Ενώσεως. Ακολούθησε το άνοιγμα των Φυλακών και αστυνομικών σταθμών και η απελευθέρωση όλων των ενωτικών κρατουμένων. Πολλοί από εκείνους που ήταν στα βουνά ή οργανωμένοι με όπλα στα σπίτια τους, αισθάνθηκαν την ανάγκη να πάρουν τα όπλα και να βγουν στους δρόμους.

Τουρκική απόβαση

Τον Ιούλιο του 1974, μετά την εκδήλωση της Τουρκικής αποβάσεως στην Κύπρο, τα μέλη της ΕΟΚΑ Β' συμμετείχαν στις μάχες είτε ως έφεδροι μέσα από τις τάξεις της Εθνικής Φρουράς, είτε αυτόνομα ως μέλη της οργανώσεως. Στις 20 Ιουλίου μέλη της ΕΟΚΑ Β' αποτέλεσαν τον πυρήνα του Τάγματος Μιχαήλ Καλογερόπουλου-Διάκου, το οποίο διαχειρίστηκε το κύριο βάρος των επιχειρήσεων κατά των Τουρκοκυπριακών θυλάκων της Λεμεσού, ενώ τμήμα 100 ανδρών κατέλαβε το τουρκοκυπριακό χωριό Αυδήμου, κέντρο στρατιωτικής εκπαιδεύσεως των Τουρκοκυπρίων στην επαρχία Λεμεσού ενώ άνδρες της έδρασαν στην Αμμόχωστο και τη Λεύκα. Κατά την επίθεση στη Λεμεσό συνελήφθησαν 1.300 Τουρκοκύπριοι αιχμάλωτοι οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Στις 14 Αυγούστου 1974, λίγο μετά την έναρξη της δεύτερης εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, μέλη της οργανώσεως εκτέλεσαν 127 πολίτες από τα τουρκοκυπριακά χωριά Μαράθα, Σανταλάρη και Αλόδα ενώ την ίδια μέρα, στο χωριό Τόχνη της επαρχίας Λάρνακας, μέλη της εκτέλεσαν 87 αιχμαλώτους, επιχείρηση υποκριτικά γνωστή ως «σφαγή της Τόχνης», που αργότερα χαρακτηρίστηκε από τον ΟΗΕ ως «έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας». Ακόμη και μετά την κατάληψη του 40% της Κύπρου από την Τουρκία αυτόνομες ομάδες ανδρών της ΕΟΚΑ Β' συνέχισαν τη δράση τους, όπως στην περιοχή της Λεμεσού όπου προέβησαν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Το πρωί της 30ής Αυγούστου, ομάδα της οργανώσεως πραγματοποίησε δολοφονική απόπειρα κατά του προέδρου του ΕΔΕΚ, Βάσου Λυσσαρίδη, κοντά στα γραφεία του κόμματος στη Λευκωσία, επίθεση από την οποία σκοτώθηκε ο Δώρος Λοΐζου.

Επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο

Μετά την επιστροφή του Μακαρίου ο προσωρινός διοικητής της οργανώσεως ο ταγματάρχης Γεώργιος Καρούσος, ο οποίος αποχώρησε από την Κύπρο -στην κυριολεξία δεν επρόκειτο για επιστροφή αλλά εκδίωξή του μάλλον από την Κύπρο- τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου 1974, για να αναλάβει ο Δημήτριος Ιωαννίδης τον πλήρη έλεγχο της ΕΟΚΑ Β' μετά τον θάνατο του Γρίβα, απέστειλε μήνυμα στον Αρχιεπίσκοπο με σκοπό να αμβλυνθούν η θανάσιμη αντιπαλότητα και οι οι αντιπαραθέσεις στην Κύπρο. Ο Καρούσος με μετριοπαθή ανακοίνωση του εξέφρασε τη θέληση να ανασταλεί ο αγώνας της ΕΟΚΑ Β':

«ΕΟΚΑ Β' ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ.
Γνωρίζομεν εις τον κ. Πρόεδρον της Δημοκρατίας, τα πολιτικά κόμματα και τον ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, ότι η ΕΟΚΑ Β' διέταξε την αναστολήν της δράσεως της επί τω σκοπώ όπως παράσχη τον χρόνον της απαραιτήτου ηρεμίας, διά τον υπεύθυνον θετικόν και πατριωτικόν χειρισμόν του εθνικού μας θέματος. Προϋποθέτει τούτο, ότι θα εύρη ανταπόκρισιν υπό των οργάνων ασφαλείας, αλλά και των κατευθυνομένων του παρακράτους, επ’ αγαθώ του λαού μας. Πάσα ενέργεια εις βάρος τυχόν φυλακισμένων μας, καταζητουμένων ή ελευθεροκινουμένων μελών μας, ως και φθορά περιουσιών των ενωτικών, θα προκαλέση τας σοβαράς αντιδράσεις της Οργανώσεως, εφ’ ων την ευθύνην θα φέρουν οι απρόσεκτοι ή οι αστόχως υποθέτοντες ότι ο αποθανών Αρχηγός, κατέλιπεν αναποφάσιστα ορφανά.
Η παρούσα ανακοίνωσις δεν αποτελεί όρον, αλλ’ εκ καθήκοντος προσφοράν προς το σύνολον υπό την βεβαιότητα ότι αύτη θα εκτιμηθή. Οι προς πάσαν κατεύθυνσιν υπεύθυνοι Άνδρες, ας δώσουν τα δείγματα του πατριωτισμού και της συνέσεως των. 
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β'».

Απομάκρυνση Καρούσου

Αμέσως μετά την απομάκρυνση του Καρούσου επικεφαλής της ΕΟΚΑ Β' ανέλαβε ο δημοσιογράφος Ελευθέριος (Λευτέρης) Παπαδόπουλος [18] προσωπικός φίλος και εξ απορρήτων συνεργάτης του Γρίβα μαζί με τον επιχειρηματία Κίκη Κωνσταντίνου. Από τη δική του πλευρά ο Μακάριος έτεινε, υποκριτικά, «κλάδο ελαίας» στα μέλη της ΕΟΚΑ Β' δήθεν αμνηστεύοντας την δράση τους ως μια ένδειξη καλής θελήσεως όμως την ίδια ώρα μέλη της οργανώσεως συνελήφθησαν από τις πάνοπλες συμμορίες του «Εφεδρικού», και καταδικάστηκαν με κατηγορίες που αφορούσαν τη συμμετοχή τους στην προπαρασκευή της ανατροπής του Μακάριου και τη μετέπειτα δράση τους, ενώ εκατοντάδες ενωτικοί ξυλοκοπήθηκαν, βασανίστηκαν, απήχθησαν, άλλοι καταδικάστηκαν με ψευδείς μαρτυρίες και αρκετοί δολοφονήθηκαν με προσωπική εντολή του Αρχιεπισκόπου. Κυριολεκτικά οι υποστηρικτές του Μακαρίου επιδόθηκαν σε όργια κατά πολύ ανώτερα οπωσδήποτε των όσων έκαμαν οι Άγγλοι και Τούρκοι βασανιστές σε χιλιάδες Έλληνες Κυπρίους κατά τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ.

Τον Παπαδόπουλο αντικατέστησε ο Κροίσος Χριστοδουλίδης ενώ ο μετέπειτα απότακτος Ταγματάρχης (ΠΖ) Αθανάσιος (Νάσος) Σκλαβενίτης, που που είχε διατελέσει υπασπιστής του Γρίβα και πέθανε τον Ιούνιο του 2015 σε ηλικία 84 ετών, ήταν ο τελευταίος αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Β' , σύμφωνα με το Α.Κ.Ε.Λ. το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου [19], και τον Μάρτιο του 2011, όταν η Κυπριακή Βουλή άνοιξε τον «Φάκελο της Κύπρου», τον κατάγγειλε ότι ως ο τελευταίος Αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Β' συμμετείχε ενεργά στο κίνημα της 15ης Ιουλίου 1974 εναντίον του Μακαρίου, που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Δημήτριο Ιωαννίδη και πιστούς σ' αυτόν αξιωματικούς. Το Α.Κ.Ε.Λ. εισηγήθηκε να προστεθεί στο πόρισμα για τον Φάκελο της Κύπρου ότι ο Νάσος Σκλαβενίτης ήταν ο τελευταίος αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Β' και συμμετείχε στη σύσκεψη των Αθηνών που αποφάσισε την ανατροπή του Μακαρίου, αλλά και ότι συμμετείχε στο πραξικόπημα, πράγμα που τελικά έγινε αποδεκτό. Ο Νάσος Σκλαβενίτης ουδέποτε ασχολήθηκε με τις αποκαλύψεις του Α.Κ.Ε.Λ., αδιάφορο αν ήταν αληθινές ή μη, στάση που τήρησε ως το τέλος της ζωής του. Η οριστική διάλυση της ΕΟΚΑ επήλθε στις 11 Φεβρουαρίου του 1978 ενώ πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του Γρίβα και με ενέργειες του Γλαύκου Κληρίδη, το πολιτικό σκέλος της ΕΟΚΑ Β' και αρκετά μέλη της οργανώσεως προσχώρησαν στο κόμμα Δημοκρατικός Συναγερμός.

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015 δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail» ανέφερε πως δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισμένων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισμένων της ΕΟΚΑ, όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισμένων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «...για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού...». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία. Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισμένων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Διαβάστε τα λήμματα

ΕΟΚΑ-1955 29-02-21-image-34.jpg

ΕΟΚΑ (1η Απριλίου 1955)
  • Η Οργάνωση
  • Ο τόπος
  • Αρχηγός
  • Πολιτική Καθοδήγηση
  • Υποστηρικτές
  • Βιβλιογραφία
Εθνικοί ήρωες
  • Επιφανείς μαχητές
Ορθόδοξοι Ιερωμένοι
  • Αρχιεπίσκοποι
  • Μητροπολίτες
  • Ιερείς


Παραπομπές

  1. [Πλουτής Σέρβας, «Κυπριακό-ευθύνες», εκδόσεις «Γραμμή», τόμος Α' σελίδες 414η-416η.]
  2. [1.4.55 (Ώρα 00.33π.μ.). Αρχίζει η επαvάσταση εvαvτίov τωv Βρετταvώv Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου, papademetris.net]
  3. [Μακάριος Δρουσιώτης, «ΕΟΚΑ η σκοτεινή όψη», εκδόσεις «Στάχυ», σελίδα 85η.]
  4. [Μακάριος Δρουσιώτης, «ΕΟΚΑ η σκοτεινή όψη», εκδόσεις «Στάχυ», σελίδα 85η.]
  5. [Νίκος Ψυρούκης, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις «Επικαιρότητα», τόμος Β' σελίδα 320η.]
  6. [ΕΟΚΑ - Μάχη του Νοσοκομείου. Το διπλό κτύπημα της ΕΟΚΑ στη Λευκωσία polignosi.com]
  7. [Η Μάχη του Γενικού Νοσοκομείου 31 Αυγούστου 1956 «Οφέλτης», Περιοδικό Ομίλου Αρχαιολογίας, Δεκέμβριος 2005, σελίδες 25η-26η.]
  8. [Η ΕΟΚΑ Β' (1971-1974): συγκριτική μελέτη με έμφαση στις νέες αρχειακές πηγές Ερασμία Μπαμπάνη, Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νομική Σχολή, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Θεσσαλονίκη 2008.]
  9. [EOKA B']
  10. [Εφημερίδα «Μακεδονία», φύλλο 3ης Σεπτεμβρίου 1971, σελίδα 1η.]
  11. [Εφημερίδα «Μακεδονία», φύλλο 5ης Σεπτεμβρίου 1971, σελίδα 1η.]
  12. [Η κομμουνιστική εφημερίδα «Neus Deutschland» που κυκλοφορούσε στο Ανατολικό τμήμα του Βερολίνου της υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ενώσεως Ανατολικής Γερμανίας δημοσίευσε, στις 7 Απριλίου 1972, δημοσίευσε αρνητική βιογραφία του Γρίβα, ο οποίος κατονομάζεται μεταξύ άλλων ως «σοβινιστής» και «εθνικιστής».]
  13. [Ο Λουκάς Λουκά (1941-1958) ήταν μέλος της ΕΟΚΑ, το οποίο σκοτώθηκε από τους Βρετανούς στην Αμμόχωστο.]
  14. [Εφημερίδα «Μακεδονία», φύλλο 19ης Δεκεμβρίου 1972, σελίδα 1η.]
  15. [Εφημερίδα «Ταχυδρόμος», φύλλο 4ης Αυγούστου 1973, σελίδα 1η.]
  16. [Εφημερίδα «Μακεδονία», φύλλο 25ης Αυγούστου 1973, σελίδα 1η]
  17. [Εφημερίδα «Μακεδονία», φύλλο 20ης Δεκεμβρίου 1973, σελίδα 10η.]
  18. [Ελευθέριος Παπαδόπουλος Συνέντευξη στον Νίκο Θεοδώρου.]
  19. [Ο Νάσος Σκλαβενίτης, αδελφός των Σπύρου και Γιάννη Σκλαβενίτη, που ανέπτυξαν το λιανεμπορικό δίκτυο της ομώνυμης αλυσίδας σούπερ-μάρκετς, υπήρξε λαμπρός αξιωματικός. Το όνομα του αναμίχτηκε στην διαβόητα στημένη «Συνωμοσία της Πυζάμας» με τους Ιωαννιδικούς αξιωματικούς που δήθεν επιδίωκαν την εκ νέου ανατροπή του Δημοκρατικού Πολιτεύματος. Στις 15 Μαρτίου 1975, ο Νάσος Σκλαβενίτης αποστρατεύτηκε μαζί με τα αποκαλούμενα 140 «χουντικά σταγονίδια» που «ανακάλυψε» η κυβέρνηση του «Εθνάρχη» Καραμανλή και έκτοτε ανέπτυξε επιχειρηματική δραστηριότητα.]