Μητροπολίτης Άνθιμος (ο Μαχαιριώτης)

Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Κυρός Άνθιμος ή Ανθέμιος (ο Μαχαιριώτης), Πρόεδρος Αμαθούντος, Νέας Πόλεως Λεμεσού και Κουρίου, Έλληνας με Κυπριακή καταγωγή, εθνικιστής καθηγητής και θεολόγος, μέλος και αγωνιστής στον εθνικό αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., προσωπικός φίλος και εξ απορρήτων συνεργάτης του Γεωργίου Γρίβα στον αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου από τον Αγγλικό ζυγό και την ένωση του νησιού με τον Ελληνικό εθνικό κορμό, μέλος της ενωτικής τριανδρίας των Μητροπολιτών, μαζί με τους Κυπριανό της Κυρηνειας και Γεννάδιο της Πάφου, που αντιτάχθηκαν στην πολιτική ανεξαρτησίας του Μακάριου Γ', γεννήθηκε το 1905 στο χωριό Λαζανιά της επαρχίας Λευκωσίας και εξέπνευσε το 1976.

Μητροπολίτης (Κιτίου) Άνθιμος

Βιογραφία

Ο Άνθιμος μόνασε στην Ιερά Μονή Μαχαιρά της Κύπρου από την οποία εστάλη ως υπότροφος και παρακολούθησε τα μαθήματα του Παγκύπριου Διδασκαλείου από το οποίο αποφοίτησε και στη συνέχεια παρακαλούθησε τα μαθήματα του Παγκύπριου Ιεροδιδασκαλείου και στη συνέχεια από το 1931 έως το 1937 δίδαξε ως καθηγητής στο Παγκύπριο Ιεοδιδασκαλείο. Εκείνο το χρόνο αναχώρησε από την Λευκωσία και συνέχισε «ιδίαις δαπάναις» τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, όπου υπήρκε συμφοιτητής και ήταν προσωπικός φίλος του Μακάριου (Μούσκου) μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Ο Άνθιμος αποφοίτησε το 1942 από τη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Με το βαθμό του Λοχαγού Στρατιωτικού Ιερέα υπηρέτησε τον Ελληνικό Στρατό στην 11η Μεραρχία Ιππικού και Τεθωρακισμένων και στη συνέχεια ορίστηκε Αρχιερατικός Προϊσταμένος στην Εκκλησία της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας του Νέου Φαλήρου των Αθηνών.

Μητροπολίτης Κιτίου

Στις 29 Αυγούστου 1950 ο τότε μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος (ο Κυκκώτης) εκλέχθηκε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου με το όνομα Μακάριος Β' και η εκλογή του ενέτεινε τις ζυμώσεις για την αναπλήρωση του στην για την εκλογή του νέου Μητροπολίτη Κιτίου. Στις 29 Αυγούστου εκδηλώθηκε η πρώτη δημόσια τοποθέτηση σχετικά με την εκλογή νέου Μητροπολίτη από την κοινότητα του χωριού Λυθρόδοντας της επαρχίας Λευκωσίας, απ’ όπου κατάγονταν ο Γεννάδιος. Έτσι η Αγροτική Τοπική Ένωση «Ελιά» με ανακοίνωση της στις 29 Αυγούστου τοποθετήθηκε υπέρ της υποψηφιότητας του, ζητώντας στήριξη από όλα τα σωματεία της Δεξιάς των επαρχιών Λεμεσού και Λάρνακος. Στην ανακοίνωση της η Ένωση τους καλούσε να υποστηρίξουν «...τον καθ' όλα άξιον Ιεράρχην και νυν Χωρεπίσκοπον Σαλαμίνος Γεννάδιον, Ιεράρχην ικανόν να πληρώση το κενόν του πρώην Μητροπολίτου Κιτίου». Ίδια ήταν η απόφαση που πήραν την ίδια μέρα ο σύλλογος «Νέα Ζωή» και η «Χριστιανική Επιτροπή» των εκλεγέντων ειδικών αντιπροσώπων για την ανάδειξη του νέου Αρχιεπισκόπου στα Λεύκαρα. Την 1η Οκτωβρίου 1950 οι διαδικασίες κορυφώθηκαν και στη Λεμεσό συνήλθαν σε συνεδρίαση αντιπρόσωποι των συντονιστικών επιτροπειών της Δεξιάς για τη Λεμεσό και τη Λάρνακα, στο οίκημα του εθνικολαϊκού συλλόγου Καθολικής Λεμεσού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση: «Αντιπροσωπείαι των συντονιστικών επιτροπειών Λεμεσού και Λάρνακος συνελθούσαι σήμερον εν Λεμεσώ εις συνδιάσκεψιν σχετικώς με την επικειμένην εκλογήν Μητροπολίτου Κιτίου και μελετήσασα το όλον ζήτημα έκρινον ως πολύ προώρους και βεβιασμένας τας ενεργείας προς υπόδειξιν διαφόρων υποψηφίων εκ μέρους ωρισμένων οργανώσεων και ατόμων. Αι βεβιασμέναι αύται υποδείξεις δεν είναι απίθανον να συντελέσουν εις την διάσπασιν της επιβεβλημένης ενότητας και προσπαθείας του εθνικόφρονος κόσμου προς υπόδειξιν ενός και μόνον υποψηφίου προς πλήρωσιν του παραδοσιακού Θρόνου Κιτίου. Εν καταλλήλω χρόνω η εθνικόφρων Παράταξις των αμέσως ενδιαφερομένων επαρχιών Λεμεσού και Λάρνακος θα αποφασίσει όπως εν πλήρει συνεννοήσει υποδείξη το πρόσωπον του μέλλοντος υποψηφίου διά τον Μητροπολιτικόν Θρόνον Κιτίου».

Τι προηγήθηκε της εκλογής

Όπως διαφάνηκε και από το ύφος της ανακοινώσεως, η δεξιά διασπάστηκε στο πρόσωπο του υποψηφίου καθώς άλλες δεξιές ομάδες και οργανώσεις εκδηλώθηκαν υπέρ του Αρχιερατικού Προϊσταμένου της Εκκλησίας της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας του Νέου Φαλήρου, των Αθηνών, Άνθιμου (Μαχαιριώτη). Στις 27 Οκτωβρίου 1950 συνήλθε το Ανώτατο Αγροτικό Συμβούλιο της ΠΕΚ και μετά από συζήτηση αποφάσισε ομόφωνα να υποστηρίξει για το θρόνο του Κιτίου τον Γεννάδιο. Η αντιπροσωπεία προχώρησε στη δημοσίευση της απόφασης της για υποστήριξη του Γενναδίου, πρώην συνεργάτη του Μακαρίου Β': «Η Παναγροτική Ένωσις Κύπρου, ενδιαφερομένη ζωηρώς διά τους εκκλησιαστικούς αρχηγούς, οίτινες είναι διά την υπόδουλον νήσον μας φύσει και θέσει η Εθνική ηγεσία μας, ευρίσκει εν τω προσώπω του Αγίου Σαλαμίνος, τον δεδοκιμασμένον Θρησκευτικόν αγωνιστήν και άκαμπτον εθνικόν μαχητήν. Αι συνθήκαι και αι περιστάσεις τας οποίας διερχόμεθα είναι κρίσιμοι και ιστορικαί και τα πρόσωπα, τα οποία θα ηγηθούν των αγώνων του λαού μας, πρέπει να έχουν ριζωμένους βαθειά εις την ψυχήν των τους αγώνας αυτούς. Ο Άγιος Σαλαμίνος είναι ακριβώς το πρόσωπον, το οποίον ενσαρκώνει τους θρησκευτικούς και εθνικούς αυτούς πόθους και αγώνας του λαού μας. Κληρικός, ο οποίος επί είκοσι πέντε περίπου έτη αγωνίζεται θαρραλέα και μαχητικά, ενάρετος, Άγιος κυριολεκτικώς αγωνιστής της θρησκείας και της πατρίδος από τους λίγους που έχει να επιδείξη η νήσος μας, εκράτησεν υψηλά και ανόθευτα τα ιερά μας ιδανικά και όταν ακόμη κληρικοί και λαϊκοί μεγάλης φήμης εκλονίζοντο ΑΥΤΟΣ επολεμούσεν εις τας επάλξεις του αγώνος. Και όταν ο λαός μας πανηγυρικώς ανεδείκνυεν εις τον αρχιεπισκοπικόν Θρόνον το ίνδαλμα του Κυπριακού λαού, τον αοίδιμον ΜΑΚΑΡΙΟΝ Β΄, όστις λόγω της ηλικίας του εχρειάζετο έναν άξιον και ικανόν κληρικόν εις το πλευρόν του, ως τοιούτον προέκρινεν ως άριστον ΤΟΝ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΝ ΓΕΝΝΑΔΙΟΝ, τον οποίον και ανέδειξεν Χωρεπίσκοπον Σαλαμίνος. Τον εκλεκτόν τούτον της ιστορικωτέρας μορφής της Κύπρου, του αοιδίμου Αρχιεπισκόπου ΜΑΚΑΡΙΟΥ του Β΄, η ΠΕΚ ευρίσκει ως ικανώτατον να κυβερνήση τον θρόνον Κιτίου και να κρατήση εις το ύψος του, μαζί με τον εκλεκτόν μας Αρχιεπίσκοπον και τα άλλα μέλη της Ιεράς μας Συνόδου, τους αγώνες του Κυπριακού λαού και καλεί όλον τον λαόν της μητροπολιτικής Περιφερείας Κιτίου όπως τον τιμήση διά της τιμίας του ψήφου».

Την ίδια μέρα συνήλθε στη Λεμεσό η Συντονιστική Επιτροπή των δεξιών οργανώσεων και σωματείων για να συζητήσουν το θέμα. Η σύσκεψη έγινε στα γραφεία του Κυπριακού Εθνικού Κόμματος Λάρνακας και σ' αυτήν παρέστησαν αντιπρόσωποι της Συντονιστικής Λεμεσού, της Συντονιστικής Λάρνακας, Γενικοί και Ειδικοί αντιπρόσωποι της επαρχίας Λάρνακας που είχαν εκλεγεί κατά τις Αρχιεπισκοπικές εκλογές, μέλη του Ανωτάτου Συμβουλίου της ΠΕΚ και άλλα στελέχη της δεξιάς. Στην ψηφοφορία που ακολούθησε πήρε 17 ψήφους, ο Άνθιμος (Μαχαιριώτης), δυο ο Ιάκωβος Παύλου και ένα μόνο ο Χωρεπίσκοπος Γεννάδιος. Στις 10 Νοεμβρίου 1950 σε Γενική συνέλευση των μελών της με θέμα την εκλογή του Μητροπολίτη Κιτίου, η Σ.Ε.Κ.Α., [Συντονιστική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα], αποφάσισε να αφήσει στα μέλη της το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής μεταξύ των τελικών υποψηφίων για την Επισκοπή Κιτίου, οι οποίοι ήταν ο Άνθιμος (Μαχαιριώτης) και ο Χωροεπίσκοπος (Τιτουλάριος) Γεννάδιος (Μαχαιριώτης). Στις εκλογές για την ανάδειξη των ειδικών αντιπροσώπων που έγιναν στις 26 Νοεμβρίου 1950 οι αντιπρόσωποι που υποστήριζαν την εκλογή του Αρχιμανδρίτη Άνθιμου (Μαχαιριώτη) επικράτησαν με σαρωτικό τρόπο. Οι εκλογές για την ανάδειξη των γενικών αντιπροσώπων έγιναν στις 31 Δεκεμβρίου 1950.

Εκλογή & Εγκαθίδρυση Άνθιμου

Η εκλογή του νέου Μητροπολίτη έγινε στις 20 Ιανουαρίου 1951 οι δε γενικοί αντιπρόσωποι και οφφικιάλοι της Εκκλησίας ψήφισαν διά βοής καθώς δεν υπήρχε αντίθετη πρόταση. Όταν διαβάστηκε το υπόμνημα της εκλογής ο Γενικός Αντιπρόσωπος από τη Λάρνακα Θεοχάρης Μαραθεύτης πρότεινε όπως Μητροπολίτης Κιτίου εκλεγεί διά βοής ο Άνθιμος (Μαχαιριώτης). Στον Καθεδρικό ναό Αγίου Ιωάννου, υπογράφτηκε από τους συνοδικούς η κανονική πράξη της εκλογής του Άνθιμου πάνω στην Αγία Τράπεζα. Ο Άνθιμος έφθασε στην Κύπρο την 1η Φεβρουαρίου για πρώτη φορά ύστερα από απουσία 17 χρόνων κι έγινε ο πρώτος Μητροπολίτης που εκλεγόταν επί Αρχιεπισκοπείας Μακαρίου Γ'. Η χειροτονία και ενθρόνιση του έγιναν στις 2 Φεβρουαρίου 1951 στον Καθεδρικό ναό Αγίου Ιωάννου παρόντος και προϊσταμένου του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'. Η εγκαθίδρυση του Μητροπολίτη Άνθιμου έγινε στο Μητροπολιτικό ναό της Λάρνακος όπου τον προσφώνησε ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός, ο Χωρεπίσκοπος Γεννάδιος, ο Γυμνασιάρχης Δημήτριος Κουτουμάνος, ο Ευέλθων Πιτσιλλίδης εκ μέρους του λαού της Λεμεσού και ο Νίκος Δημητρίου εκ μέρους του λαού της Λάρνακας. Ο Άνθιμος υπήρξε συνεξόριστος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τον οποίο συνόδευσε στην αναχώρηση του από τις Σεϋχέλλες στις 6 Απριλίου 1957 και ήταν επίσης παρών στην Αθήνα στις 17 Απριλίου. Μαζί με τον Μακάριο εγκαταστάθηκαν στο ξενοδοχείο «Πτι Παλαί» -όπως είχε μετονομασθεί το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία»- κι ήταν παρών σε σύσκεψη στην οποία παρευρέθηκαν, οι Νικόλαος Λανίτης, Σαββας Λοϊζίδης και Νίκος Κρανιδιώτης. Εκεί οι παρόντες άκουσαν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο να λέει, ότι τώρα που γύρισαν από την εξορία πρέπει να σταματήσει ο Αγώνας της ΕΟΚΑ και να επιστρέψει ο Διγενής στην Ελλάδα.

Στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ το Λύκειο Λάρνακος διαδραμάτισε σημαντικό αντιστασιακό ρόλο και ο πολυγράφος του χρησιμοποιήθηκε για εκτύπωση φυλλαδίων της. Στις αρχές του σχολικού έτους 1956-57 το Γραφείο Παιδείας ζήτησε τη διαγραφή από τη σχολή 11 μαθητών και 3 μαθητριών, ενώ στις 6 Νοεμβρίου 1956 η αποικιακή κυβέρνηση διέταξε το κλείσιμο του σχολείου και τη διαγραφή του από τους καταλόγους των Κυπριακών Εκπαιδευτηρίων. Λίγες μέρες αργότερα, με εντολή του κυβερνήτη Harding, διαγράφηκαν από το μητρώο των καθηγητών οκτώ καθηγητές του Λυκείου με την κατηγορία ότι χρησιμοποίησαν την έδρα τους για ανατρεπτικούς σκοπούς. Το σχολείο επαναλειτούργησε στις 8 Ιανουαρίου 1958, όμως στο διάστημα που δεν λειτουργούσε το σχολείο, οργανώθηκαν τα φροντιστήρια Λάρνακος με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Άνθιμου αναβιώνοντας έτσι το Κρυφό Σχολειό. Τα φροντιστήρια αναγνωρίστηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση, συντηρήθηκαν από εύπορους πολίτες, την εκκλησία και από τα χαμηλά δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθητές. Στις 29 Ιανουαρίου 1959 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, παρουσία του Μητροπολίτη Κιτίου Ανθίμου, του Ευάγγελου Αβέρωφ και του Άγγελου Βλάχου, συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον οποίο ενημέρωσε για την πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου για την Κύπρο, λίγες μέρες πριν από τη Ζυρίχη, ενώ τον Φεβρουάριο του 1959 ο Μητροπολίτης Άνθιμος ήταν μέλος της 30μελούς Κυπριακής αντιπροσωπείας που κάλεσε ο Μακάριος στο Λονδίνο για τις υπογραφές της Συνθήκης της Ζυρίχης. Το 1960, με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Άνθιμου κτίστηκε στη Λάρνακα νέο σχολείο Μέσης Παιδείας, το σημερινό Λύκειο Αγίου Γεωργίου.

Σύγκρουση με Μακάριο

Οι Μητροπολίτες Άνθιμος Κιτίου, Γεννάδιος Πάφου και Κυπριανός Κυρήνειας, είχαν από το 1959 διαφωνήσει με την ανάληψη πολιτικών καθηκόντων από τον Αρχιεπίσκοπο, καλώντας τον να μην θέσει υποψηφιότητα στις πρώτες εκλογές για την ανάδειξη Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Κυρηνείας ήταν μόνιμα αμετακίνητος στο θέμα αυτό, ενώ οι Γεννάδιος και Άνθιμος έλεγαν μεν «ναι» στην επιλογή Μακαρίου, αλλά το συνόδευαν και με τον καθορισμό χρονικού ορίου. Τον Δεκέμβριο του 1967 με αφορμή της εκλογές για την Προεδρία της Κυπραικής Δημοκρατίας, ο Μητροπολίτης Άνθιμος, συνεπικουρούμενος από τους Μητροπολίτες Κυπριανό και Γεννάδιο έθεσε για πρώτη φορά, θέμα διαχωρισμού των καθηκόντων του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου .

Κορύφωση συγκρούσεως

Την 14η Φεβρουαρίου 1972 ο Μακάριος δέχθηκε διάβημα από τον μητροπολίτη Κιτίου, με το οποίο ο Άνθιμος ζητούσε από τον Μακάριο να συγκαλέσει το ταχύτερο δυνατό την Ιερά Σύνοδο, θέτοντας του ζήτημα παραιτήσεως από τον προεδρικό θώκο καθώς τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα είναι ασυμβίβαστα με τα πολιτικά. Στην Ιερά Σύνοδο της Κυπριακής Εκκλησίας η οποία συγκλήθηκε στις 2 Μαρτίου του ίδιου χρόνου ο Μητροπολίτης Άνθιμος και οι Μητροπολίτες Κυρηνείας Κυπριανός και Πάφου Γεννάδιος κατέθεσαν πρόταση στην Ιερά Σύνοδο της Κυπριακής Εκκλησίας με την οποία ζητούσαν να παραιτηθεί ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ' από τη Προεδρία της Δημοκρατίας της Κύπρου. Στο κοινό έγγραφό τους προς τον Μακάριο κατά τη συνεδρία της Συνόδου, οι τρεις συνοδικοί τον κατηγορούσαν ευθέως ως υπεύθυνο «δια την θλιβεράν κατάστασιν ήτις έχει δημιουργηθεί εις την νήσον», για «την φθοράν η οποία έχει προκληθεί εις το κύρος της Εκκλησίας», για «τον σκανδαλισμόν του ποιμνίου και την ψυχικήν ζημίαν τούτου», καταστάσεις, όπως τόνιζαν, «αι οποίαι εγκυμονούν και εμφύλιον πόλεμον» και που όλες έχουν τη ρίζα τους «εις την υπό της υμετέρας Μακαριότητος ασκήσεως της κοσμικής εξουσίας». ΜΕ βάση τις κατηγορίες τους αυτές, οι τρεις Μητροπολίτες πρόσθεταν πως οδηγήθηκαν «εις την απόφασιν, την οποίαν υπαγορεύει και της Εκκλησίας και της Νήσου το αληθές συμφέρον, να αξιώσωμεν την άμεσον παραίτησιν της Υμετέρας Μακαριότητος εκ του αξιώματος του Προέδρου της Δημοκρατίας της Κύπρου». Η αξίωση αυτή, τόνιζαν, με βάση τους Ιερούς Κανόνες, σήμαινε άμεση συμμόρφωση -«αμελλητί», όπως ανέφεραν. Ταυτόχρονα, εξέφραζαν την ελπίδα ότι ο Αρχιεπίσκοπος θα έσπευδε να συμμορφωθεί στο αίτημά τους, αλλά και προειδοποιούσαν ότι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα έμεναν απαθείς. Οι Μητροπολίτες θεωρούσαν ότι η παράλληλη άσκηση εκκλησιαστικών και κοσμικών καθηκόντων, από έναν κληρικό, ήταν αντίθετη με τους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς κατά τους ιερατικούς κανόνες δεν επιτρεπόταν σε κληρικούς να διεκδικήσουν και να λάβουν πολιτειακά αξιώματα. Οι τρεις μητροπολίτες ήταν φανατικά υπέρ της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα και θεωρούσαν ότι ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος αθέτησε τον όρκο του προδίδοντας τον αγώνα για ένωση, στον βωμό των προσωπικών του φιλοδοξιών.

Ανάλογο ήταν και η αρθρογραφία της εποχής κι είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα της εφημερίδος η «Πατρίς» η οποία χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Άνθιμου και των άλλων Μητροπολιτών, γράφοντας: «...Είπατε μετά θάρρους, Πανιερώτατοι, εις τον Μακάριον, ότι επιβάλλεται να αποφασίση και ο ίδιος τι, τέλος πάντων, θέλει να είναι: Καίσαρ ή Πάπας, Μιχαήλ Μούσκος (σ.σ. πρόκειται για το κοσμικό όνομα του αρχιεπισκόπου) ή ο Κύπρου Μακάριος, Πρόεδρος της “Δημοκρατίας” ή Αρχιεπίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Εθνάρχης ή κτηματομεσίτης, έμπορος ή ξενοδόχος; Ερωτήσατέ τον εις πόσους κυρίους θα επιμείνη δουλεύων». Το βράδυ της 2ας Μαρτίου οι Μητροπολίτες Κιτίου και Πάφου είχαν μεταβεί στη Λεμεσό για διανυκτέρευση στο εκεί μέγαρο της Μητροπόλεως, όταν εκατοντάδες μαινόμενοι οπαδοί του Μακάριου Γ' πολιόρκησαν το κτίριο. Ύβριζαν, απειλούσαν, πετούσαν πέτρες και ξύλα, προκάλεσαν ζημιές σε υαλοπίνακες, πόρτες, παράθυρα και άλλον εξοπλισμό, με αποτέλεσμα οι δύο αρχιερείς κι το προσωπικό να διατρέξουν κίνδυνο για τη σωματική τους ακεραιότητα ή ακόμη για την ίδια τη ζωή τους. Οι άνθρωποι της Μητροπόλεως τηλεφώνησαν στην Αστυνομία, της οποίας η στάση δεν ήταν τέτοια που να εξασφάλιζε τη σωματική ακεραιότητα όσων βρίσκονταν στο μέγαρο. Ο Σταύρος Σύρος, εκ των στενών συνεργατών του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα, ενημέρωσε τον στρατηγό, που διέμενε τότε στη Λεμεσό, από τον οποίο και εξασφάλισε -κατά την μαρτυρία του Σύρου- την έγκριση για μετάβαση μιας ενόπλου ομάδος της ΕΟΚΑ, με τους ενόπλους, που εισήλθαν απαρατήρητοι στην Μητρόπολη, να καιροφυλακτούν πίσω από τις πόρτες και σε άλλα καίρια σημεία του κτιρίου. Το πρωί της επόμενης ημέρας όταν η φρουρά της ΕΟΚΑ αποχωρούσε από τη Μητρόπολη, αφού οι συγκεντρωθέντες είχαν αποχωρήσει και στην περιοχή επικρατούσε απόλυτη ησυχία, το αυτόματο ενός των αποχωρούντων εκπυρσοκρότησε την ώρα που αυτός πηδούσε πάνω από το περιτοίχισμα του Μεγάρου και οι σφαίρες έπληξαν θανάσιμα τον Ελληνοκύπριο αστυνομικό, Ποντίκη.

Στις 19 Μαρτίου 1972 ο Μακάριος εξέδωσε απάντηση με την οποία κατηγόρησε τους τρεις επισκόπους ότι συνωμότησαν μεταξύ τους, αλλά και με άλλους εσω-εκκλησιαστικούς και εξω-εκκλησιαστικούς παράγοντες, υπαινισσόμενος την κυβέρνηση της 21ης Απριλίου υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο αλλά και τον Γεώργιο Γρίβα, αρχηγό της ΕΟΚΑ, ο οποίος από το 1971 βρίσκονταν στη Κύπρο και συντόνιζε τον ενωτικό και -αυτονόητα- αντιμακαριακό αγώνα της αποκαλούμενης ΕΟΚΑ Β'. Την οργάνωση χρηματοδοτούσαν οι Μητροπολίτες Άνθιμος, Κυπριανός (Κυριακίδης) της Κερύνειας και Γεννάδιος (Μαχαιριώτης) της Πάφου, πολλοί γνωστοί Κύπριοι μεγαλοεπιχειρηματίες και άλλοι οπαδοί του Διγενή που τάσσονταν υπέρ του αγώνα της Ένωσης, τα μέλη της και ο ίδιος ο Γεώργιος Γρίβας. Η ΕΟΚΑ Β' ιδρύθηκε για να αντιμετωπίσει την πιθανότητα επιβολής ανθενωτικής λύσεως ή μη αποδεκτής στους Έλληνες και Κύπριους εθνικιστές και αρχικά δεν ήταν κίνηση εναντίον του Μακαρίου. Στην ανακοίνωση του ο Μακάριος υποστήριζε ότι το αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ιδιότητα του Αρχιεπισκόπου δεν ήταν αντίθετες έννοιες καθώς οι Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι της Κύπρου αγωνίζονταν για εθνική επιβίωση, ενώ η άσκηση κοσμικών υπηρεσιών δεν παρείχε στον Αρχιεπίσκοπο οποιοδήποτε προσωπική ανταμοιβή, αλλά ήταν δαπανηρό και πικρό καθήκον το οποίο δεν ήταν δυνατόν, στην ουσία δεν ήθελε, να αποφύγει.

1η καθαίρεση

Στις 8 Φεβρουαρίου του 1973 ο Μακάριος επανεκλέχθηκε στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας και η κρίση στις σχέσεις του με τους τρεις Μητροπολίτες κορυφώθηκε. Οι Μητροπολίτες συγκάλεσαν έκτακτη Ιερά σύνοδο της Κυπριακής Εκκλησίας την οποία προγραμμάτισαν για την 7η Μαρτίου 1973, όμως κάλεσαν σε απολογία τον Μακάριο πριν απ' αυτή την ημερομηνία. Από τη δική του πλευρά, ο Μακάριος δήλωσε στις 6 Μαρτίου, ότι η Σύνοδος που οι τρεις επίσκοποι είχαν συγκαλέσει ήταν αντισυνταγματική και ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση της θα είναι άκυρη. Η Σύνοδος, όμως, παρά τις απαγορεύσεις του Μακαρίου έλαβε χώρα κανονικά και αποφάσισε την καθαίρεση του Μακάριου από το αξίωμα του Αρχιεπισκόπου. Ο Μακάριος συγκάλεσε Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο (Μεγάλη Σύνοδος), την οποία αποτελούσαν 13 εκπρόσωποι Ορθοδόξων Πατριαρχείων, ενώ δεν ανταποκρίθηκαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωσνταντινουπόλεως και η Εκκλησία της Ελλάδος. Η Μεγάλη Σύνοδος, που συνήλθε στις 5 και 6 Ιουλίου 1973, αποφάσισε να ακυρώσει την καθαίρεση του Μακαρίου και να καλέσει τους τρεις επισκόπους να εκφράσουν τις απόψεις τους. Οι τρεις επίσκοποι αρνήθηκαν να παραστούν στη Μεγάλη Σύνοδο, η οποία συνήλθε εκ νέου στις 14 Ιουλίου και ακολούθησε η καθαίρεση του Άνθιμου και των δύο Μητροπολιτών που συνέπλεαν μαζί του. Μετά την καθαίρεση του ο Άνθιμος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Επιστολή συμπαραστάσεως στου τρεις Μητροπολίτες που καθαιρέθηκαν απέστειλε η Ορθόδοξη Αδελφότητα Θεολόγων «Η Ζωή» από την Αθήνα.

Οριστική καθαίρεση & Αποκατάσταση

Στις 15 Ιουλίου 1974, στρατιωτικό κίνημα ανέτρεψε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ'. Ο Άνθιμος και ο Μητροπολίτης Κυπριανός (ο Κυριακίδης) που είχαν καθαιρεθεί, από τη Μεγάλη Σύνοδο, επανήλθαν στις θέσεις τους, όταν ο εθνικιστής και ενωτικός Νίκος Σαμψών ανέλαβε καθήκοντα ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ ο Μητροπολίτης Πάφου Γεννάδιος, ορκίστηκε νέος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Η κυβέρνηση Σαμψών παρέδωσε την εξουσία στις 23 Ιουλίου 1974 και ο Γλαύκος Κληρίδης, τότε Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, ανέλαβε τις αρμοδιότητες του Προέδρου ως ευρισκομένου εν απουσία, ενώ τον Δεκέμβριο του 1974 επέστρεψε ο Μακάριος στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας και την Αρχιεπισκοπή της Κυπριακής Εκκλησίας. Οι τρεις Μητροπολίτες καθαιρέθηκαν και απομακρύνθηκαν από το σώμα της Κυπριακής Εκκλησίας, ενώ μετά από την απομάκρυνση τους από τους Επισκοπικούς θρόνους σχηματίστηκαν δύο νέες Mητροπόλεις, η Μητρόπολη Λεμεσού, η οποία αποσπάστηκε από τη Μητρόπολη Κιτίου, και η Μητρόπολη Μόρφου, η οποία αποσπάστηκε από τη Μητρόπολη Κυρηνείας . Τον Δεκέμβριο του 1974 εκπρόσωπος των Μητροπολιτών που καθαιρέθηκαν επέδωσε υπόμνημα στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ (Τίκα) με το οποίο του ανέλυαν τον τρόπο που θα οδηγούσε στην εξομάλυνση των σχέσεων τους με τον Μακάριο. Στις 6 Απριλίου 1982, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Α' συνεκάλεσε νέα Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο, η οποία αποφάσισε την άρση της καθαιρτέσεως του Μητροπολίτη Πάφου Γεννάδιου, ο οποίος εξέφρασε μεταμέλεια και επέκτεινε τη συγγνώμη στον Μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο ή Ανθέμιο που είχε ήδη πεθάνει, ενώ ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός ουδέποτε εξέφρασε μεταμέλεια κι έζησε αποτραβηγμένος ως το τέλος της ζωής του στο πατρικό του σπίτι στην Κακοπετριά.

Συγγραφικό έργο

• «Η αλήθεια δια τον Μακάριον» , Αθήνα 1974.

Σπάνιο βιβλίο με το περιεχόμενο του οποίου ο Μακαριστός Μητροπολίτης Άνθιμος αποκαθηλώνει πολιτικά και θρησκευτικά τον Μακάριο Γ', τότε Αρχιεπίσκοπο και πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1974 λίγο την ανατροπή του Μακαρίου και την πρόσκληση του για τουρκική εισβολή στο νησί. Λόγω των πολιτικών συγκυριών αλλά και της δημοτικότητος του Μακαρίου το βιβλίο δεν έγινε ευρύτερα γνωστό, παρά τις εξαιρετικά σοβαρές καταγγελίες που περιέχει. Ο Μητροπολίτης Άνθιμος χαρακτηρίζει εγωπαθή και αρχομανή τον Μακάριο, του καταλογίζει ότι δεν πίστευε πραγματικά τον αγώνα για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και πως κοροϊδεύοντας τους συνεργάτες του και τον λαό δρούσε παρασκηναικά προς ίδιο όφελος. Αφήνει αιχμές για την πνευματικότητα και την χριστιανική πίστη του ενώ τον κατηγορεί για οικονομικές ατασθαλίες. Τον παρουσιάζει επίσης ως δεισιδαίμονα και διακατεχόμενο από αισθήματα ζήλιας απέναντι στον Γεώργιο Γρίβα Διγενή, τον αρχηγό της ΕΟΚΑ .

Στο βιβλίο του ο Άνθιμος καταθέτει ότι ο Μακάριος απέρριψε συγκεκριμένη πρόταση που υποβλήθηκε από τον βρετανό κυβερνήτη Χάρτινγκ με την οποία οι Άγγλοι πρότειναν την αναστολή δράσεως της ΕΟΚΑ με αντάλλαγμα μια αυτοκυβέρνηση διάρκειας επτά χρόνων μετά την οποία θα ακολουθούσε δημοψήφισμα για την αυτοδιάθεση του Κυπριακού λαού. Γράφει ο Μητροπολίτης Άνθιμος: «...Η ενόχλησις αυτή του Μακαρίου εξ αφορμής της διεθνούς προβολής του ατρόμητου αγωνιστού Διγενή, εν συνδυασμώ προς τας ανθενωτικάς αυτού διαθέσεις τας οποίας επιδεξίως εκάλυπτεν υπό το σκοτεινόν προσωπείον του φλογερού πατριώτου, απετέλεσαν τους δύο κατ’ εξοχήν παράγοντας, εφ’ ων στηριχθείς ο μέγας θεατρίνος και αδίστακτος σατραπίσκος της Κύπρου απέρριψε σχεδόν ασυζητητί τας ιδεώδεις εκείνας προτάσεις του Χάρτινγκ, αίτινες εάν ήθελον γίνη αποδεκταί θα ετερματίζετο μεν οριστικώς η σκληρά και απάνθρωπός μονοκρατορία εκείνου, ο στέφανος όμως του νικητού θα εστόλιζεν όπωσδήποτε το μέτωπον άλλου. ...{...}... Ενθυμούμαι ακόμη την χαρακτηριστικήν απάντησιν την οποίαν ο Χάρτινγκ είχε δώσει προς τον Μακάριον μετά την απόρριψιν των προτάσεών αυτού: “Ο Θεός να σώση εσέ και τον λαόν σου”.....».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης πρώην Κιτίου κυρός Άνθιμος
• Η Εκκλησία της Κύπρου, έτος 1973.
• Αρχίζει η εκστρατεία για τηv εκλoγή τoυ vέoυ Μητρoπoλίτη Κιτίoυ. Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

Διαβάστε τα λήμματα

ΕΟΚΑ-1955 ΕΟΚΑ (1η Απριλίου 1955) Η Οργάνωση Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών-Ε.Ο.Κ.Α. Ο τόπος Φυλακισμένα μνήματα Αρχηγός Γεώργιος Γρίβας Πολιτική Καθοδήγηση Κώστας Μόντης Υποστηρικτές Σπυρίδων Παπαγεωργίου Θεόφιλος Γεωργιάδης Τάσος Παπαδόπουλος Τάκης Μεγαλοοικονόμου Φάνης Χαμόδρακας Βιβλιογραφία Από την ΕΟΚΑ στην ΕΟΚΑ Β΄ Εθνικοί ήρωες Επιφανείς μαχητές Γρηγόριος Αυξεντίου Ανδρέας Δημητρίου Μάρκος Δράκος Αυγουστής Ευσταθίου Ανδρέας Ζάκος Μιχαήλ Καραολής Ανδρέας Κάρυος Πάτροκλος Κόκκινος Μιχαήλ Κουτσόφτας Στυλιανός Λένας Νεοπτόλεμος Λεφτής Κυριάκος Μάτσης Χαρίλαος Μιχαήλ Στέλιος Μαυρομάτης Ανδρέας Παναγίδης Ευαγόρας Παλληκαρίδης Ηλίας Παπακυριακού Ιάκωβος Πατάτσος Φώτης Πίττας Σάββας Ροτσίδης Χρίστος Σαμάρας Χρίστος Τσιάρτας Ορθόδοξοι Ιερωμένοι Αρχιεπίσκοποι Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Β' Μητροπολίτες Μητροπολίτης Άνθιμος (ο Μαχαιριώτης), Μητροπολίτης Γεννάδιος (ο Μαχαιριώτης), Μητροπολίτης Κυπριανός (ο Κυριακίδης) Ιερείς Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org