Νικόλαος Γιοκαρίνης

Ο Νίκος Σ. Γιοκαρίνης, Έλληνας εθνικιστής, δημοσιογράφος που διατέλεσε Διευθυντής της Ελληνικής Βουλής, αρχισυντάκτης του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη και μεταπολεμικώς υπήρξε ανταποκριτής Αθηναϊκών εφημερίδων από το εξωτερικό, επιθεωρησιογράφος, διευθυντής Γενικών Αρχείων και Δημοσιευμάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών στη διάρκεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου επί κυβερνήσεως Γεωργίου Τσολάκογλου, γεννήθηκε το 1893 και πέθανε σε άγνωστο τόπο και χρόνο.

Βιογραφία

Ο Γιοκαρίνης, ο οποίος το 1916 εξέδιδε το λογοτεχνικό περιοδικό «Αρμονία», εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε γνωστές εφημερίδες της εποχής του, όπως η «Ακρόπολις» του Βλάσση Γαβριηλίδη, της οποίας το το Σεπτέμβριο του 1919 υπήρξε απεσταλμένος στο Παρίσι και η «Πρωία» ως ανταποκριτής της οποίας τη δεκαετία του 1920 στη Ρώμη, είχε γνωρίσει τον Ιταλό φασίστα ηγέτη Μπενίτο Μουσολίνι. Ο Γιοκαρίνης, στέλεχος της οργανωτικής επιτροπής των καλλιστείων στις αρχές της δεκαετίας του '40, τάχθηκε κατά του γυμνισμού, που εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1929 στην Κηφισιά, και υπήρξε θεωρητικός του αντιγυμνισμού. Πρόβαλε αισθητικές αντιρρήσεις στο νέο ρεύμα και ισχυριζόταν πως «το γυμνό σκοτώνει τους πόθους» και ότι με τον γυμνισμό αφαιρούνταν το κίνητρο της ψυχικής εξάψεως και η δημιουργική διάθεση του νου ενώ η φαντασία κάνει ωραίο το άγνωστο.

Καθεστώς 4ης Αυγούστου

Στα χρόνια του Εθνικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου επί πρωθυπουργίας του Ιωάννη Μεταξά ο Γιοκαρίνης διατέλεσε διευθυντής Γενικών Αρχείων και Δημοσιευμάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου 1940 μερίδα αξιωματικών αλλά και μέλη της πολιτικής ηγεσίας, με αρχηγό τον τότε υπαρχηγό του Γενικού Επιτελείου, στρατηγό Κωνσταντίνο Πλατή, επιχείρησε να οδηγήσει την Ελλάδα στο πλευρό του Άξονα. Οι ρίζες της κινήσεως ανάγονται στο Δεκέμβριο του 1939, όταν απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση ο Περικλής Κάβδας, στενός συνεργάτης και προσωπικός φίλος του Ιωάννη Μεταξά, Υπουργός Γενικός Διοικητής Μακεδονίας-Θράκης. Στις 3 Μαΐου 1939 ο Μεταξάς αποφάσισε την απομάκρυνση του Κάβδα από την κυβέρνηση. Γύρω από τον Κάβδα συσπειρώθηκαν ο στρατηγός Κωνσταντίνος Πλατής που θεωρούσε μεγάλο σφάλμα την εναντίωση της Ελλάδος στις δυνάμεις του Άξονα, ο Θεόδωρος Σκυλακάκης, ο Μιχαήλ Πάσσαρης, υφυπουργός Αεροπορίας που απομακρύνθηκε τον Φεβρουάριο του 1937, ο διοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Παύλος Καραπατέας, ο απόστρατος συνταγματάρχης Δημήτριος Πολύζος και ο άλλοτε εκδότης των εφημερίδων «Πρωινή» και «Εσπερινή» Αλέξανδρος Γιάνναρος. Η κίνηση φέρεται να εκδηλώθηκε στις αρχές του καλοκαιριού του 1940 κι είναι ενδεικτικές οι εγγραφές του Ιωάννη Μεταξά στο «Ημερολόγιο» του: 9 Ιουλίου 1940: [...] «Ζήτημα Πλατή. Χθες είχα λάβει αποφάσεις βαρειές για τους Στρατηγούς. Σήμερα τις διώρθωσα.» και στις 12 Ιουλίου 1940: [...] «Συνέχεια επεισοδίου Πλατή. Ζήτημα Παπάγου-Κορόζη.»

Οι υποψήφιοι κινηματίες μεθόδευαν την αντικατάσταση του αρχηγού του Γ.Ε.Σ. Αλέξανδρου Παπάγου από τον Κωνσταντίνο Πλατή, όπως ζήτησε ο ίδιος ο Πλατής στις 3 Ιουνίου του 1940, ενώ αναφέρεται και πιθανή ανάμιξη της γερμανικής πρεσβείας. Στην ίδια κίνηση φέρονται ότι συμμετείχαν ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, ο Πέτρος Ράλλης, ο Περικλής Ράλλης, ο Πέτρος Μαυρομιχάλης και πιθανόν ο Κωνσταντίνος Κοτζιάς. Ο Μεταξάς αντέδρασε άμεσα κι όλοι σχεδόν οι εμπλεκόμενοι αφού συνελήφθησαν στάλθηκαν εξορία. Στο διάγγελμα του για την επέτειο της 4ης Αυγούστου ο Μεταξάς αποκαλύπτει: «...Δεν ημπορώ παρά να οικτείρω τα παραπατήματα μερικών επιπολαίων και ανοήτων ανθρώπων, μετρωμένων άλλωστε εις τα δάκτυλα, οι οποίοι ...{...}... , απεφάσισαν ο καθένας των διά ίδιον αυτού λογαριασμόν και με διαφόρους ο καθείς των απόψεις, να δράσουν, προσφέροντες προς ξένους τας αηδείς αυτών υπηρεσίας, ...{...}... . Εθεώρησα καλόν ...{...}... , να καταστήσω τους ολίγους αυτούς αβλαβείς διά των πλέον επιεικών αστυνομικών μέτρων. ...{...}...». Στις 6 Αυγούστου 1940 ο πρεσβευτής των Η.Π.Α. στην Αθήνα Λίνκολν Μακ Βη αναφέρει για το θέμα αυτό στο Στέητ Ντηπάρτμεντ: «...η αναστάτωση προκλήθηκε από πρόσωπα που δρουν φαινομενικά υπέρ των συμφερόντων της μιας μόνο πλευράς ...{...}... . Κατά πόσο δόθηκε πράγματι οποιαδήποτε ενθάρρυνση α' αυτούς από Γερμανούς και Ιταλούς πράκτορες, η πρεσβεία δεν μπόρεσε να ανακαλύψει, ...{...}... . Ακολουθεί ένας κατάλογος των ηγετικών προσωπικοτήτων που αναμίχθηκαν, ...[...}...». Στο διπλωματικό έγγραφο αναφέρονται τα ονόματα των Θεόδωρου Σκυλακάκη, Κωνσταντίνου Πλατή, Δημητρίου Πολύζου, Κοκκώνη, Στέφανου Στεφανόπουλου, Καραπατέα, Σωτηρίου Γκοτζαμάνη, Μιχαήλ Πάσσαρη και Αλέξανδρου Γιάνναρου.

Σύμφωνα με τον Νικόλαο Λούβαρι, μετέπειτα υπουργό, όπως περιγράφει στα «Απομνημονεύματα» του, ο Γιοκαρίνης συνελήφθη στη διάρκεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, για συμμετοχή στην απόπειρα του φιλογερμανικού κινήματος με σκοπό την ανατροπή του Ιωάννη Μεταξά, τον οποίο οι κινηματίες θεωρούσαν Αγγλόφιλο . Σύμφωνα με την κατηγορία επιδίωκαν την αντικατάσταση του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού Αλέξανδρου Παπάγου από τον στρατηγό Κωνσταντίνο Πλατή, ο οποίος υπήρξε υφυπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Δεμερτζή. Μεταξύ των συλληφθέντων, ήταν ο διευθυντής του Πυροσβεστικού Σώματος Παύλος Καραπατέας, ο απόστρατος συνταγματάρχης Δημήτριος Πολύζος, που ανέλαβε υπουργός Επισιτισμού κατά την Κατοχή, ο ηγέτης της Οργανώσεως Ελλήνων Εθνικιστών Αλέξανδρος Γιάνναρος, ενώ εκτοπίστηκαν οι πολιτικοί Σωτήριος Γκοτζαμάνης, Στέφανος Στεφανόπουλος, Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, Πέτρος και Περικλής Ράλλης και Πέτρος Μαυρομιχάλης. Παράλληλα απέφυγε τη σύλληψη, παρά την εμπλοκή του, ο υπουργός-διοικητής Πρωτευούσης Κωνσταντίνος Κοτζιάς. Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου ο Γιοκαρίνης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου ως απεσταλμένος της εφημερίδος «Αθηναϊκά Νέα» του ΔΟΛ [Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη] και μερικές εβδομάδες αργότερα απέστειλε στα «Αθηναϊκά Νέα» την πρώτη ανταπόκριση Έλληνα δημοσιογράφου από το ελεύθερο Αργυρόκαστρο.

Περίοδος της Κατοχής

Επί της κυβερνήσεως του Στρατηγού Γεωργίου Τσολάκογλου ο Γιοκαρίνης αποσπάστηκε από το Πανεπιστήμιο και τοποθετήθηκε Επίτροπος Τύπου, θέση στην οποία αντικατέστησε τον έως τότε Επίτροπο τύπου Συνταγματάρχη Μπουλαλά. Ο Γιοκαρίνης ορίστηκε υπεύθυνος της λογοκρισίας των εφημερίδων και παράλληλα ανέλαβε τη Διεύθυνση Τύπου και Ραδιοφωνίας καθώς το υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού υποκαταστάθηκε με τη σύσταση της εν λόγω Διευθύνσεως, η οποία αναβαθμίσθηκε σε γενική διεύθυνση. Τη διεύθυνση ανέλαβε ο Γιοκαρίνης, ο οποίος τοποθετήθηκε ως διάδοχος του Θεολόγου Νικολούδη.

Στις 8 Μαΐου του 1941, μετά την παραίτηση του Κωστή Μπαστιά, ο οποίος συνελήφθη και φυλακίστηκε για «...φιλοαγγλική προπαγάνδα», ο Γιοκαρίνης ορίστηκε Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, όπως μετονομάστηκε το Βασιλικό Θέατρο, που είχε και την ευθύνη για την λειτουργία της νεοσύστατης Ε.Λ.Σ. [Εθνική Λυρική Σκηνή]. Στη διάρκεια της θητείας του καταγγέλθηκαν όλες οι συμβάσεις εργασίας στο Εθνικό Θέατρο, ενώ υπέδειξε στους Εβραϊκής καταγωγής, τον αρχιμουσικό Βάλτερ Πφέφερ και τον σκηνοθέτη Ρενάτο Μόρντο, να παραιτηθούν. Το Δεκέμβριο του 1942 η συνέλευση εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου κατήγγειλε τον Γιοκαρίνη ως συνεργάτη των κατακτητών. Τον Απρίλιο του 1943 ο Γιοκαρίνης εισήγαγε στο δραματολόγιο της Λυρικής Σκηνής δύο όπερες, τη Λουτσία ντι Λαμμερμούρ [Lucia di Lammermoor] και την Αδριανή Λεκουβρέρ [Adriana Lecouvreur] με καλλιτέχνες από τη Σκάλα του Μιλάνου και τη Βασιλική Όπερα της Ρώμης, «προκειμένου να ανυψωθεί το καλλιτεχνικό επίπεδο του ελληνικού μουσικού θεάτρου». Ο Γιοκαρίνης παρέμεινε στη θέση του Γενικού Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου ως το 1943, όταν αντικαταστάθηκε από τον Άγγελο Τερζάκη.

«Κουαδρίβιο»

Ο Γιοκαρίνης υπήρξε συνεργάτης του εβδομαδιαίου προπαγανδιστικού περιοδικού «Κουαδρίβιο» [«Quadrivio»], το οποίο ήταν η Ελληνική έκδοση της Ιταλικής καθημερινής εφημερίδος «Τίβερις» αφιερωμένη στην Ιταλο-Ελληνική Συνεργασία και ασχολούνταν με θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας, όμως συχνά στην ύλη του περιλαμβάνονταν και κείμενα με πολιτικό περιεχόμενο. Στην πέμπτη σελίδα του «Κουαδρίβιο», υπήρχε η φράση, «Διαβάζετε και διαδίδετε το Κουαδρίβιο εις τούτο συνεργάζονται Έλληνες και Ιταλοί συγγραφείς. Το Κουαδρίβιο είναι εφημερίς της Νέας Τάξεως». Το έντυπο κυκλοφόρησε από το Φθινόπωρο του 1941 έως τις 12 Απριλίου 1943 κάθε Κυριακή, με διευθυντή τον Τελέσιο Ιντερλάντι και διευθυντή συντάξεως τον Ιωάννη Κουρούνη. Μεταξύ των επώνυμων συνεργατών του συγκαταλέγονταν φυσιογνωμίες του δημοσιογραφικού και λογοτεχνικού κόσμου όπως ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς, ο Κώστας Καιροφύλας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Αλέκος Λιδωρίκης, ο Δημήτρης Γατόπουλος, ο Φώτος Γιοφύλλης, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Σύλβιος, ο Κλέων Παράσχος, ο Νικόλαος Ποριώτης, ο Μιχαήλ Αργυρόπουλος, ο Φώτης Κόντογλου, ο Ν. Λάσκαρης και ο γλύπτης -Πανεπιστημιακός καθηγητής- Μιχαήλ Τόμπρος. Στο έντυπο δημοσιεύονταν επικριτικά κείμενα για την Αγγλία, τις Η.Π.Α. και τη Σοβιετική Ένωση καθώς και αναφορές για τους Εβραίους και τους Μαύρους. Η έκδοση της 20ης Σεπτεμβρίου 1942, ήταν αφιερωμένη στην επίσκεψη του Μπενίτο Μουσολίνι στην Αθήνα και αποτέλεσε προπαγανδιστικό όπλο των ιταλικών δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα, ενώ η κυκλοφορία του ήταν πανελλαδική. Το έντυπο έδινε στους συνεργάτες του χρηματική αμοιβή και τρόφιμα. Οι Έλληνες διανοούμενοι που αρθρογραφούσαν -μεταξύ τους και ο Γιοκαρίνης- έγιναν στόχος επιθέσεων μετά την απελευθέρωση για τη δραστηριότητα τους.

Καταδίκη & Αθώωση

Tον Σεπτέμβριο του 1943 o Γιοκαρίνης συνελήφθη από την Γκεστάπο με την κατηγορία του Ιταλόφιλου και μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στη Γερμανία. Στις 12 Οκτωβρίου 1944, την επόμενη της απελευθερώσεως της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος, ανακοινώθηκε πως η Ε.Σ.Η.Ε.Α. [Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών], με την 22η απόφαση της, στις 11 Οκτωβρίου 1944, διέγραψε τον Γιοκαρίνη από μέλος της. Συνολικώς, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Σ.Η.Ε.Α. διέγραψε ως δοσίλογους 13 από τα πιο εκτεθειμένα μέλη του σωματείου. Δέκα από τα δεκατρία ονόματα δημοσιεύτηκαν στην «Ελευθερία» της επομένης ημέρας, το φύλλο της οποίας στάθηκε αδύνατο να εντοπιστεί, κι άλλα τρία σ’ εκείνο της μεθεπομένης ημέρας, επρόκειτο για τους Σπυρίδωνα Τραυλό, Σταύρο Ευταξία και Ελευθέριο Σταυρίδη. Εφτά από τους δέκα υπόλοιπους μνημονεύονται στα απομνημονεύματα του θεατρικού επιχειρηματία Θόδωρου Κρίτα. Επρόκειτο για τους Σπύρο Μελά, Αχιλλέα Μαμάκη, Κλέωνα Παράσχο, Παναγιώτη Κατηφόρη, Κονιτόπουλο, Κώστα Καιροφύλα και Νίκο Γιοκαρίνη.

Μετά την κατάρρευση του Άξονα ο Γιοκαρίνης διέφυγε από την Γερμανία και κατέφυγε στο Παρίσι. Στην Ελλάδα το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων τον καταδίκασε ερήμην σε ποινή δεκαπέντε ετών πρόσκαιρα δεσμά. Ο Γιακαρίνης έζησε στη Γαλλία μέχρι τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου του 1950, όταν άσκησε ανακοπή κατά της αποφάσεως, και από το λιμάνι της Μασσαλίας επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Κορινθία» με το οποίο επέστρεψε στην Ελλάδα. Το ατμόπλοιο κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιώς στις 11 Οκτωβρίου 1950 και αστυνομικοί του τμήματος Αλλοδαπών της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, τα οποία ανέβηκαν στο πλοίο εκτέλεσαν την εις βάρος του απόφαση και συνέλαβαν τον Γιοκαρίνη τον οποίο μετέφεραν για κράτηση στις φυλακές «Αβέρωφ» . Το πρωί της 13ης Νοεμβρίου 1950 ο Γιοκαρίνης οδηγήθηκε για να δικαστεί ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων και μετά από ακροαματική διαδικασία δύο ημερών στη διάρκεια της οποίας κατέθεσαν πολλοί μάρτυρες κατηγορίας ενώ ο Εισαγγελέας ζήτησε την καταδίκη του κατά το κατηγορητήριο, αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Νικόλαος Γιοκαρίνης

Πηγές

• Αλέξανδρος Αργυρίου, «Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στους δύστηνους καιρούς (1941-1944)», τόμος Γ', εκδόσεις «Καστανιώτης», Αθήνα 2003, σελίδες 61η-62η.
• Γιάννης Κ. Μπαστιάς, «Κωστής Μπαστιάς. Βιογραφία. Δημοσιογραφία-Θέατρο-Λογοτεχνία», εκδόσεις «Καστανιώτης», Αθήνα 2005, σελίδες 348η-352η.

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org