Κωνσταντίνος Φαλτάιτς

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Κώστας Φαλτάιτς Έλληνας εθνικιστής και φιλομοναρχικός, δημοσιογράφος, λαογράφος, λογοτέχνης, πρωτοπόρος ιστορικός ερευνητής, μελετητής της Ελληνικής παραδοσιακής κληρονομιάς και στιχουργός, απ’ τους επιφανέστερους λόγιους της εποχής του µεσοπολέμου, γεννήθηκε στις 3 Ιουνίου 1891 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας και πέθανε [1] [2] στις 23 Οκτωβρίου 1944 στη Σκύρο, στις Βόρειες Σποράδες. Στη ληξιαρχική πράξη θανάτου του αναφέρεται ως αιτία από την οποία προήλθε αυτός η «κατάρρευση του οργανισμού». Ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς κηδεύτηκε και τάφηκε με την πάνδημη συμμετοχή όλων των κατοίκων του νησιού της Σκύρου.

Ήταν παντρεμένος με την Ευφροσύνη, κόρη του Φραγκούλη Κωνσταντ. Μαλατέστα και της Άννας Γρηγοριάδη, η οποία γεννήθηκε το 1907 στη Σκύρο, όπου πέθανε και τάφηκε το 1986. Από το γάμο τους γεννήθηκαν, στην Αθήνα, ο δημοσιογράφος Γεώργιος Φαλτάιτς το 1936 και στις 3 Ιανουαρίου 1938 στην Αθήνα, ο Μάνος Φαλτάιτς, συγγραφέας και ζωγράφος, ιδρυτής του ομώνυμου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου στην Σκύρο.

Κώστας Φαλτάιτς
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 1891
Τόπος: Σμύρνη, Μικρά Ασία
Σύζυγος: Ευφροσύνη Μαλατέστα
Τέκνα: Γεώργιος, Μάνος
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Δημοσιογράφος, λογοτέχνης,
λαογράφος, ιστορικός ερευνητής
Θάνατος: 21 Οκτωβρίου 1944
Τόπος: Σκύρος, Βόρειες Σποράδες (Ελλάδα)

Βιογραφία

Το αρχικό επίθετο της οικογένειας, όπως αυτό διασώζεται στα αρχεία της Δημογεροντίας της Σκύρου από τα μέσα του 1600, ήταν Φάλταης ή Φάλνταγης. Το όνομα Φάλνταγης [3], είτε σαν επίθετο, είτε σαν μικρό όνομα είναι από τα ελάχιστα εκείνα Ελληνικά ονόματα που διασώθηκαν μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, ενώ η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος σώζεται το 1643 όταν ο πρόγονος τους Κυπαρίσσης Φάλταγης υπήρξε επικεφαλής αντιπροσωπείας Προεστών Σκυριανών που πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να ρυθμίσει το θέμα εγκαταστάσεως στη Σκύρο του Τούρκου καδή. Η κατάληξη του επιθέτου και η μετατροπή του σε Φαλτάϊτς άλλαξε με σκοπό τη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών ενός προγόνου της σημερινής οικογένειας με την Οδησσό της τότε Τσαρικής Ρωσίας στα μέσα του 19ου αιώνος.

Γενικά

Ο Κώστας Φαλτάιτς κατάγονταν από την προβυζαντινή αριστοκρατική οικογένεια των Φαλνταγηδών της Σκύρου, επίθετο το οποίο παραλλάχθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα σε Φαλτάϊτς, καθώς ο παππούς του και άλλα μέλη της οικογένειας έζησαν στην Οδησσό και στο Ταϊγαρόγκ της Ρωσίας, λόγω των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων. Στις ίδιες πόλεις έδρασαν οι αδερφοί Τζάνοι, ο άλλος κλάδος της οικογένειας Φαλτάιτς, οι οποίοι διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο στη Φιλική Εταιρεία και στην επανάσταση της Μολδοβλαχίας, ως στενοί συνεργάτες του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη και του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Μέχρι το 1821 μέλη της οικογένειας χρημάτισαν προεστοί, γραμματείς, επίτροποι και δημογέροντες της Χώρας στη Σκύρο.

Οικογένεια Φαλτάιτς

Παππούς του Κωνσταντίνου ήταν ο Γεωργαντής Φάλνταγης, που συμμετείχε στην Ελληνική εθνεγερσία του 1821 και πολέμησε με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου και το 1827, πήρε μέρος στην πολιορκία της Ακροπόλεως των Αθηνών, ενώ πατέρας του ήταν ο Δημήτριος Γεωργαντής-Φαλτάιτς, λόγιος που γεννήθηκε το 1855 και πέθανε το 1900 στη Σκύρο και μητέρα του η Άννα, κόρη του Νικολάου Μαρτσέλο και της Μαρίας Γριμάλδη, που γεννήθηκε στη Σμύρνη και πέθανε το 1944, στη Σκύρο. Οι γονείς του Κωνσταντίνου Φαλτάιτς παντρεύτηκαν στη Σμύρνη.

Πρώτα χρόνια / Σπουδές

Ο Κώστας είχε τέσσερις αδελφές, μία από τις οποίες ήταν η Μαρία που γεννήθηκε το 1883 κι έναν μικρότερο αδελφό, το Νίκο, που ήταν στέλεχος της δισκογραφικής εταιρείας Columbia, ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη του Νικολή Αλεξάνδρου, εγγονή της Ουρανίας, μιας από τις τρεις αδελφές του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ο Κωνσταντίνος, που ήταν συγγενής της εθνικίστριας λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη, από την πλευρά της οικογένειας των αδελφών Τζάνου, έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Σκύρο, μεταξύ Μελικαρούς και της Βιγλατορίας του Παληόπυργου. Αποφοίτησε από την Βαρβάκειο Σχολή και σπούδασε Φιλολογία και Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο οποίο αναγορεύτηκε διδάκτορας της Νομικής, χωρίς να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου. Την περίοδο που ακολούθησε τον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο, όταν η Ελλάδα βρέθηκε υπό κατοχή, ο Φαλτάιτς μετακόμισε στη Σκύρο με τη σύζυγο και το γιο τους, όπου πέθανε ο ίδιος και παρέμειναν οι οικείοι του, ως το τέλος της ένοπλης ανταρσίας των μελών, οπαδών και φίλων του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Το όνομα του αναφέρεται μεταξύ των επιφανών Ελλήνων Τεκτόνων [4].

Δημοσιογραφική δράση

Ο Κώστας Φαλτάιτς ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία από το 1910, συνεργαζόμενος με πολλές εφημερίδες και περιοδικά, όπως «Η Ακρόπολις», το «Εμπρός», ο «Ελεύθερος Λόγος», το «Μπουκέτο» [5], η «Ναυτική Ελλάς», «Παρνασσός», «Ελεύθερος Άνθρωπος» και άλλα έντυπα της εποχής του.

Βαλκανικοί Πόλεμοι

Στα χρόνια 1912-13, την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, υπηρέτησε ως ναύτης σε αντιτορπιλικά και στο θωρηκτό «Αβέρωφ», ενώ αρθρογραφούσε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη, δημοσιεύοντας ανταποκρίσεις και περιγραφές, σε μορφή επιστολών, από τις ναυμαχίες της Έλλης, της Λήμνου, στον πόλεμο των αντιτορπιλικών στα Στενά του Ελλήσποντου και των νησιών του Αιγαίου. Τα κείμενα του αυτής της περιόδου αναδημοσιεύθηκαν το 1915 στην εφημερίδα «Ακρόπολις» και σύμφωνα με τον Γαβριηλίδη «...έχουν θαυμασθή από τους εξοχωτέρους των λογογράφων μας, δια την ποιητικήν των δύναμιν και την πραγματικήν των αλήθειαν...» [6]. Κατέγραψε την ιστορία του Λαδίσλαου Κασβίνσκυ, δημοσιεύοντας άρθρο με τίτλο «Αβρέτ-Ισάρ» στη «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη». Το άρθρο βασίζεται σε όσα αφηγήθηκε ο Κασβίνσκυ στις Ελληνικές Αρχές μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, στην προσπάθειά του να τους πείσει να του παραχωρήσουν την εκμετάλλευση του μεταλλείου [7].

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

O Φαλτάιτς διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην δικαίωση και την καταξίωση της μνήμης και του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, καθώς η τυχαία γνωριμία του με τις αδελφές του Παπαδιαμάντη, σχεδόν 10 χρόνια μετά τον θάνατο του Παπαδιαμάντη, τον οδήγησε να αναλάβει πρωτοβουλίες ώστε να τιμηθεί ο λογοτέχνης και να σωθούν από την δυστυχία και την απόλυτη εξαθλίωση οι τρεις ανύπανδρες αδελφές του Παπαδιαμάντη. Με πλήθος δημοσιευμάτων έστρεψε την προσοχή του λογοτεχνικού και δημοσιογραφικού κόσμου, αλλά και της Ελληνικής πολιτείας στην διάσωση των έργων του Παπαδιαμάντη, ενώ με ενέργειες και πρωτοβουλία του στήθηκε η προτομή του Παπαδιαμάντη στην Σκιάθο, οργανώθηκε καλλιτεχνικό μνημόσυνο, σώθηκε και δημοσιεύτηκε ένα μεγάλο μέρος αδημοσίευτων έργων του συγγραφέα. Παράλληλα με δικές του δράσεις κατάφερε να διασωθεί το σπίτι του Παπαδιαμάντη, το οποίο μετατράπηκε σε μουσείο.

Μικρασιατική Εκστρατεία

Κώστας Φαλτάιτς1.jpg

Από τον Μάρτιο του 1921 ο Φαλτάιτς μετείχε στην Μικρασιατική Εκστρατεία ως πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας «Εμπρός» και κάλυψε τις κινήσεις του Ελληνικού Στρατού από την περιοχή της Νικομήδειας μέχρι τις πύλες της Άγκυρας. Κατέγραψε τις μάχες στη Νικομήδεια, την Προύσα, το Ουσάκ, το Αδά Παζάρ, το Εσκή Σεχήρ, το Καραμουσάλ, την Κιουτάχεια, ενώ τον Αύγουστο του 1921 τραυματίστηκε, από αεροπορική επιδρομή, στη μάχη του Σαγγάριου. Παρά τη θέληση του, επέστρεψε στην Αθήνα τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, στέλνοντας την τελευταία του ανταπόκριση από το Κιοπρού Χισάρ. Με βάση τις δικές του ανταποκρίσεις, ημερολογιακές σημειώσεις, μαρτυρίες και απομνημονεύματα που κατέγραψε τους τελευταίους μήνες πριν την Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά και δημοσιεύματα άλλων πολεμικών συντακτών, τα οποία κατέγραψε, συγκέντρωσε, αποδελτίωσε και καλύπτουν την περίοδο από το 1919 έως και το 1926, συγκρότησε το Ιστορικό Αρχείο των γεγονότων της Μικράς Ασίας, το οποίο φυλάσσεται στο Μουσείο [8] Μάνου Φαλτάιτς και της συζύγου του, Αναστασίας Φαλτάιτς.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή συγκλονίστηκε και συνέλαβε την ιδέα του Ομαδισμού και ανέλυσε με φιλοσοφική σκέψη και επιχειρήματα, την έλλειψη ομοψυχίας, τον εγωκεντρισμό, την αντιπαλότητα των πεποιθήσεων, την αδιαφορία για τα κοινά και πρότεινε την συνεργασία, τον αλληλοσεβασμό, την κοινωνική ανασυγκρότηση και τη συλλογικότητα. Περιγράφοντας το κλίμα στην Αθήνα τις ημέρες της μεγάλης καταστροφής και του εμπρησμού της Σμύρνης ο Φαλτάϊτς αναφέρει: «...Το άγγελμα της μεγάλης σφαγής διαδίδεται τώρα τας πρώτας βραδυνάς ώρας στας Αθήνας… Τα θέατρα σήμερα την νύχτα είναι και πάλι ανοιχτά και παίζουν. Ο κόσμος στο θέατρο της Κυβέλης γελά και η μουσική χτυπά εύθυμα τραγουδάκια. Μπήκα μέσα να δω την ψυχαγωγία του κόσμου και έφυγα αηδιασμένος…. Είναι λοιπόν και αι Αθήναι, η άτιμη και πουλημένη πόλις που προορίζεται να καταστραφεί αφού δεν αισθάνθηκε την συγκίνηση της καταστροφής (της Σμύρνης) και την σφαγήν και καταστροφήν όλου του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Η αηδία μου ήταν περισσότερο από μεγάλη...».

Το 1925 ο Φαλτάιτς εξελέγη μέλος της Κεντρικής Διοικήσεως του Αγροτικού Κόμματος της Ελλάδος, ενώ είχε θέσει υποψηφιότητα και για βουλευτής Ευβοίας.

Η σχέση του με τη Σκύρο

Η μυθολογία της Σκύρου, η ιστορία της, η λαογραφία και οι παραδόσεις του λαού της, ήταν οι κύριες ασχολίες του Φαλτάϊτς. Συνέβαλε στην ανάπτυξη του νησιού, που θεωρούσε ιδιαίτερη πατρίδα του, ως ιδρυτής και πρόεδρος του Συνδέσμου Σκυρίων, που ιδρύθηκε το 1922, και βοήθησε, στην κατασκευή του δρόμου Σκύρου-Λιναριάς και Σκύρου-Τρεις Μπούκες, στην ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά-Σκύρου, στη συγκοινωνία με την Κύμη, αλλά και στην τηλεφωνική σύνδεση της Σκύρου με την Αθήνα και τη Χαλκίδα. Πρωτοστάτησε στην αποστολή αντιελονοσιακού κρατικού συνεργείου το 1919, βοήθησε στη δημιουργία νέου σχολικού κτιρίου, στη δημιουργία γυμναστηρίου, στην ίδρυση σχολής φυτικών βαφών και στην προσπάθεια ιδρύσεως βιοτεχνικής σχολής στο νησί. Με δικές του προσπάθειες επανεκδόθηκε η εφημερίδα «Σκύρος», ξεκίνησαν οργανωμένες προσπάθειες τουριστικής αναπτύξεως του νησιού, με οργάνωση εκδρομών αλλά και με διοργάνωση καλλιτεχνικών εκθέσεων στην Αθήνα, δημιουργήθηκε αρχαιολογικό και λαογραφικό μουσείο το 1930, καταρτίστηκε ιστορικό αρχείο, αλλά και έγιναν προσπάθειες για τη διενέργεια αρχαιολογικών ανασκαφών. Τέλος, σε δική του πρωτοβουλία οφείλεται η ανέγερση μνημείου και η οργάνωση εορτών για τον Άγγλο ποιητή Ρούπερτ Μπρούκ [Rupert Brooke], ο οποίος πέθανε το 1915 και ενταφιάσθηκε στη Σκύρο. Οι συντοπίτες του τον λάτρεψαν σαν σύμβολο, για τις ιδέες και την προσφορά του στον τόπο τους. Ο Φαλτάιτς έκανε ένα ταξίδι ως ρεπόρτερ στη Θράκη για λογαριασμό της εφημερίδας «Εθνική». Στις ανταποκρίσεις του κατήγγειλε τη σλαβική προπαγάνδα που έθετε σε κίνδυνο τον ελληνισμό της Βορείου Ελλάδος κι όταν η εφημερίδα αποφάσισε να μη δημοσιεύσει το ρεπορτάζ του χαρακτηρίζοντάς το «υπερβολικό», ο Φαλτάιτς παραιτήθηκε.

Καθεστώς 4ης Αυγούστου / Κατοχή

Ο Φαλτάιτς περιλαμβάνεται μεταξύ των συνεργατών της εβδομαδιαίας εφημερίδος «Η Νεολαία» του καθεστώτος της «4ης Αυγούστου» του 1936, υπό τους πρωθυπουργούς Ιωάννη Μεταξά και Αλέξανδρο Κορυζή. Η εφημερίδα ένα εξάμηνο μετά τη διακοπή της κυκλοφορίας της, επανεκδόθηκε ως περιοδικό. Πέρα από επίσημο όργανο της Ε.Ο.Ν., αποτέλεσε εργαλείο «...πνευματικής, θρησκευτικής, ηθικής, κοινωνικής και πολιτικής αγωγής....» των νέων μελών της [9].

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος / Κατοχή

Την περίοδο της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα ο Φαλτάιτς υπήρξε συνεργάτης του εβδομαδιαίου Ιταλικού προπαγανδιστικού περιοδικού «Κουαδρίβιο» [«Quadrivio»], το οποίο ήταν η Ελληνική έκδοση της Ιταλικής καθημερινής εφημερίδος «Τίβερις» αφιερωμένη στην Ιταλο-Ελληνική συνεργασία και ασχολούνταν με θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας, όμως συχνά στην ύλη του περιλαμβάνονταν και κείμενα με πολιτικό περιεχόμενο. Στην πέμπτη σελίδα του «Κουαδρίβιο», υπήρχε η φράση, «Διαβάζετε και διαδίδετε το Κουαδρίβιο εις τούτο συνεργάζονται Έλληνες και Ιταλοί συγγραφείς. Το Κουαδρίβιο είναι εφημερίς της Νέας Τάξεως». Το έντυπο κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή από το Φθινόπωρο του 1941 έως τις 12 Απριλίου 1943, με διευθυντή τον Τελέσιο Ιντερλάντι και διευθυντή συντάξεως τον Ιωάννη Κουρούνη. Συνεργάτες του -πλην του Φαλτάιτς- υπήρξαν οι Έλληνες λόγιοι, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Φώτος Γιοφύλλης, Μιχαήλ Αργυρόπουλος, Σύλβιος, Κλέων Παράσχος, Ν. Ποριώτης, Κώστας Καιροφύλας, Φώτης Κόντογλου, Ν. Λάσκαρης, Αλέκος Μιλτ. Λιδωρίκης, ο δημοσιογράφος Νικόλαος Γιοκαρίνης καθώς και ο καθηγητής Μιχαήλ Τόμπρος. Στο έντυπο δημοσιεύονταν επικριτικά κείμενα για την Αγγλία, τις Η.Π.Α. και τη Σοβιετική Ένωση καθώς και αναφορές για τους Εβραίους και τους Μαύρους. Η έκδοση της 20ης Σεπτεμβρίου 1942, ήταν αφιερωμένη στην επίσκεψη του Μπενίτο Μουσολίνι στην Αθήνα και αποτέλεσε προπαγανδιστικό όπλο των Ιταλικών δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα, ενώ η κυκλοφορία του ήταν πανελλαδική. Το έντυπο παρείχε στους συνεργάτες του χρηματική αμοιβή και τρόφιμα.

Οι Έλληνες διανοούμενοι που αρθρογραφούσαν έγιναν στόχος επιθέσεων μετά την απελευθέρωση για τη δραστηριότητα τους [10]. Στις 12 Οκτωβρίου 1944 το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Σ.Η.Ε.Α. διέγραψε ως δωσίλογους 13 από τα πιο εκτεθειμένα μέλη του σωματείου. Δέκα από τα δεκατρία ονόματα δημοσιεύτηκαν στην «Ελευθερία» της επομένης ημέρας, το φύλλο της οποίας στάθηκε αδύνατο να εντοπιστεί, κι άλλα τρία σ’ εκείνο της μεθεπομένης ημέρας, πρόκειται για τους Σπυρίδωνα Τραυλό, Σταύρο Ευταξία και Ελευθέριο Σταυρίδη. Εφτά από τους δέκα υπόλοιπους μνημονεύονται στα απομνημονεύματα [11] του θεατρικού επιχειρηματία Θόδωρου Κρίτα. Πρόκειται για τους Σπύρο Μελά, Αχιλλέα Μαμάκη, Κλέωνα Παράσχο, Παναγιώτη Κατηφόρη, Κονιτόπουλο, Κώστα Καιροφύλα και Νικόλαο Γιοκαρίνη, ενώ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για τα ονόματα των άλλων τριών. Παρά τα θρυλούμενα δεν αποδόθηκε ποτέ κατηγορία σε βάρος του Φαλτάιτς δια δοσιλογισμό, ούτε και υπήρξε παραπομπή του σε όργανο του επαγγελματικού σωματείου των δημοσιογράφων με το ερώτημα της διαγραφής του από το μητρώο των επαγγελματιών του κλάδου.

Εργογραφία [12]

Ο Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς, είναι ο διανοούμενος στον οποίο χρωστάμε την ύπαρξη του μισού Παπαδιαμαντικού έργου καθώς και ένα σωρό πολύτιμες μαρτυρίες για την Μικρασιατική Καταστροφή. Δημοσίευσε άρθρα, λαογραφικές, ιστορικές και εθνολογικές μελέτες, μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα και μεταφράσεις, ενώ πέρα από το όνομα του και τα αρχικά «Φ.», «Κ.Φ.», που παράπεμπαν σ' αυτόν, υπέγραφε τα κείμενα του με τα ψευδώνυμα «Δαναός», «Κώστας Μάρκελλος» και «Ένας Έλλην». Ήταν μέλος στην «Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών» [«Ε.Σ.Η.Ε.Α.»] καθώς και στην «Ανώνυμη Εταιρεία Πνευματικής Ιδιοκτησίας» [Α.Ε.Π.Ι.»].

Ήταν από τους πρώτους Έλληνες ερευνητές που ασχολήθηκε με τους Τσιγγάνους της Ελλάδος και κατέγραψε στοιχεία για την σχέση τους με το Ελληνικό Δημοτικό τραγούδι, την γεωγραφική τους κατανομή στη χώρα και τα ονόματα των επιμέρους φυλών. Ο Φαλτάιτς, με βάση την προσωπική του έρευνα, είχε ταυτίσει τους Τσιγγάνους της Ελλάδος με τον αρχαίο λαό Κίκονες, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα. Παράλληλα ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι χωρίς τους Γύφτους δεν θα υπήρχε Δημοτικό τραγούδι, άποψη που κατέγραψε στο βιβλίο του

  • «Το πρόβλημα του Δημοτικού μας Τραγουδιού. Ελληνικό ή Γύφτικο;» [13].

Ο Φαλτάιτς, βαθύς γνώστης της Ελληνικής προϊστορίας και Ιστορίας διατέλεσε συνεργάτης του Ελληνικού Ραδιοφώνου την περίοδο των πρώτων χρόνων της κατοχής και το περιεχόμενο των εκπομπών του εκδόθηκε σε βιβλίο, το 1943 στην Αθήνα, με τον τίτλο:

  • «Δεσμοί προϊστορίας» (Τύποις Γ. Καβαλιέρου).

Συγγραφικό έργο

Πεζά

  • «Ο θάνατος της αδελφής μου»,
  • «Αργία»,
  • «Εξομολόγησις κοριτσιού», το 1923,
  • «Τα καραβάνια»,
  • «Χαρίλαος Φαρέλης», το 1925,
  • «Οι παραστρατημένοι», το 1925,
  • «Τσιγγάνοι και Ορφεύς», το 1930, εκδόσεις του περιοδικού «Μουσικά Χρονικά»,
  • «Ιστορίες του καραβιού», το 1931,
  • «Ταξίδι με τη Τζούλια και άλλα διηγήματα», το 1931.

Ποιητική συλλογή

  • «Μια κόρη του ηλίου», το 1944.

Ιστορικά

  • «Ανέκδοτα του Βασιλέως Γεωργίου Α'», το έργο αποτελεί μέρος της «Πολεμικής Βιβλιοθήκης Ακροπόλεως», της πολεμικής σειράς βιβλίων που εξέδωσε η εφημερίδα «Ακρόπολις»,
  • «Ανέκδοτα του Ναυάρχου Κουντουριώτου», το έργο αποτελεί μέρος της «Πολεμικής Βιβλιοθήκης Ακροπόλεως», της πολεμικής σειράς βιβλίων που εξέδωσε η εφημερίδα «Ακρόπολις»,
  • «Ανέκδοτα του Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου», το έργο αποτελεί μέρος της «Πολεμικής Βιβλιοθήκης Ακροπόλεως», της πολεμικής σειράς βιβλίων που εξέδωσε η εφημερίδα «Ακρόπολις»,
  • «Ανέκδοτα του ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου», το έργο αποτελεί μέρος της «Πολεμικής Βιβλιοθήκης Ακροπόλεως», της πολεμικής σειράς βιβλίων που εξέδωσε η εφημερίδα «Ακρόπολις».
  • «Ναυμαχία της Έλλης», το 1919, έργο που διεκδίκησε το Αριστείο Γραμμάτων.

Αποσπάσματα του έργου δημοσιεύτηκαν σε πολλά αναγνωστικά βιβλία, ενώ το περιοδικό «Ναυτική Ελλάς» την αναδημοσίευσε σε σειρά συνεχειών ολόκληρη.

  • «Η γρίπη στη Σκύρο», το 1919. Το έργο τυπώθηκε σε 63 σελίδες, από το Βιβλιοπωλείον Γ. Βασιλείου και κυκλοφόρησε στην Αθήνα και επανεκδόθηκε το 2002-2003 από το Γυμνάσιο-Λύκειο Σκύρου, με χορηγία του Αχιλλέα Εμ. Αυλωνίτη.
  • «29η Μαΐου. Αι ημέραι της βιαίας απομακρύνσεως από τον θρόνον του Βασιλέως Κωνσταντίνου Α'», το 1920,
  • «Αυτοί είναι οι Τούρκοι: Αφηγήσεις από τις σφαγές της Νικομήδειας», το Νοέμβριο του 1921.

Περιλαμβάνει συνεντεύξεις-μαρτυρίες, που πάρθηκαν στις αρχές του 1921 στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Νικομήδειας και αφορούσαν τις σφαγές του 1919 και 1920, τις οποίες συγκέντρωσε από τους επιζήσαντες Έλληνες, αλλά και Αρμένιους. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε αμέσως μετά την επιστροφή του από το Μέτωπο, μεταφράστηκε στα γαλλικά το 1922, από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες της Ελληνικής διπλωματίας. Επανεκδόθηκε το 1923 επίσης στα γαλλικά, ενώ εκδόθηκε και στην Αγγλική γλώσσα.

Ως άμεσος μάρτυρας, ο Φαλτάιτς περιγράφει ότι έζησε, «...Εξήντα χιλιάδες άνθρωποι, Έλληνες, Αρμένιοι, Κιρκάσιοι, Αλβανοί, Πέρσαι και Τούρκοι ακόμη έφευγαν μαζί με τον Ελληνικό στρατό, παίρνοντας μαζί των μόνο τη ψυχή των, στο πλησίασμα των Τούρκων του Κεμάλ, και εύρισκαν σωτηρία και άσυλο στην ελεύθερον Ελλάδα ...{...}... Από την περιοχή της Νικομήδειας, μια περιοχή με σαρανταπέντε σχεδόν Ελληνικές πολιτείες και χωριά, με σαράντα σχεδόν αρμενικά χωριά και πολιτείες και με άλλα τόσα κιρκασιακά, δεν έχει μείνη σήμερα άλλο τίποτα από στάχτη και ερείπια, και οι εκατό χιλιάδες των σφαγιασμένων κατά τον αγριότερο τρόπο πού έχει να μας δείξει η ιστορία ανθρώπων, και οι σωροί οι ατελείωτοι των ανθρωπί­νων κοκκάλων που είναι σκορπισμένα στα βουνά , στους κάμπους, στα δάση και στις χαράδρες της Νικομήδειας...».

  • «Το νου μας στη Μακεδονία», το 1927,
  • «Η Παναγία η Ελεημονήτρια», το 1930,
  • «Οι Ηπειρώται που ξενητεύονται», το 1930,
  • «Η εν Σκύρω συρία θεά», το 1939,
  • «Ναοί και λατρείαι του Διονύσου εν Σκύρω», το 1939.

Θεατρικά έργα

  • «Πεπερλίνα», επιθεώρηση που έγραψαν από κοινού με τον Άγγελο Δόξα.

Μελέτες-Δοκίμια

  • «Από τη ζωήν των Αθηνών-Ο άλλος κόσμος», το 1915.

Πρόκειται για αθηναϊκό μυθιστόρημα, στο οποίο υπάρχει η πρώτη δημοσιευμένη καταγραφή του κόσμου των ρεμπετών. Η έρευνα του συνεχίστηκε σε δημοσιογραφικό επίπεδο, με πλήθος δημοσιευμάτων που αφορούν στην κουλτούρα του ρεμπέτικου χώρου. Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» [14], με κύριο θέμα του τις καταστροφικές συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών.

  • «Ελληνικό ή Γύφτικο; Το πρόβλημα του Δημοτικού μας Τραγουδιού», το 1927, εκδόσεις «Τυπογραφείον Σ. Γαληνάκη» [15],
  • «Οι πλανόδιοι Ηπειρώται τεχνίται και η εθνική μας υπόθεσις», το 1928,
  • «Γλώσσα και φωτιά», το 1929,
  • «Γλωσσικός σχεδιασμός»,
  • «Η κίνησις εις την δημιουργίαν της γλώσσης», το 1929,
  • «Ο Άγιος Κοσμάς εις το στόμα του Ηπειρωτικού λαού», το 1929,
  • «Το πρόβλημα της καταγωγής των Τσιγγάνων», το 1931,
  • «Ένα επιστημονικόν ερωτηματικόν», το 1934,
  • «Οι Μπραχίδες Τσιγγάνοι της Θεσσαλίας απόγονοι του Απόλλωνος» [16] το 1935,
  • «Σκυριανοί συγγραφείς και φράγοντας», το 1937,
  • «Θέμις Σκύρια. Εισαγωγή εις αρχαιοδολοπικάς ερεύνας», το 1939,
  • «Το πνεύμα της θρησκείας εις τους Έλληνας», το 1941,
  • «Το σπίτι του Παπαδιαμάντη», το 1941.

Μουσικά έργα

Υπήρξε από τους πρώτους ερευνητές που στα γραπτά του κατέγραψε στοιχεία από τα ρεμπέτικα τραγούδια της φυλακής και του τεκέ κι επισήμανε το ενδιαφέρον και τη σημασία τους για τη λαογραφική έρευνα. Ήδη από το 1915, σε διήγημα του στην εφημερίδα «Η Ακρόπολις», είχε συμπεριλάβει μια σειρά από χασικλίδικα δίστιχα. Επίσης, σε κείμενό του στο περιοδικό «Μπουκέτο» στις 7 Φεβρουαρίου 1929, επιχείρησε να στρέψει την προσοχή στα ρεμπέτικα τραγούδια της ανώνυμης δημιουργίας. Παρά την αναγωγή της εκτελέσεως τους αποκλειστικά σε υποκοινωνικούς χώρους, υπογραμμίζει την «...ειλικρίνεια και αυθορμητισμό που εκπλήσσει και γοητεύει» σε αυτά τα πραγματικά «αριστουργήματα» που γράφτηκαν υπό τους ήχους του μπαγλαμά.

Ο Φαλτάιτς, υπογράφοντας άλλοτε με το όνομα του κι άλλοτε ως «Κώστας Ρουμελιώτης», έγραψε στίχους και συνέθεσε τραγούδια για ρεμπέτες, τα οποία απέδωσαν γνωστοί καλλιτέχνες του είδους, όπως ο Στελλάκης Περπινιάδης, η Ρόζα Εσκενάζυ, ο Γιάννης Παπασιδέρης, και άλλοι. Στο αρχείο της Α.Ε.Π.Ι. υπάρχουν καταγεγραμμένα τα τραγούδια [17]:

  • «Τα δυο αδέλφια»,
  • «Κιουρντού χιτζασκιάρ (το στήθος μου το νοίκιασα)»,
  • «Τα Μακεδονόπουλα»,
  • «Η νταντά»,
  • «Ξανθά Βαρονέζα»,
  • «Ραστ αραβι μανες (φθίση πως με κατάντησες)»,
  • «Ο ρεμπέτης», «Σαμπαχ (έχω πληγή αγιάτρευτη)»,
  • «Σαν σε βλέπω φως μου»,
  • «Σεγκιαχ μανες (ολημερίς παρακαλώ)»,
  • «Ο Σωτήρχαινας»,
  • «Τζατζας»,
  • «Ραστ νεβα μανες (αν όλα μου τα δάκρυα)»,
  • «Για μια ξανθούλα»,
  • «Γκαριπ χουζαμ μανες (στης φυλακής τα σίδερα)»,
  • «Ένα φιλί στο σκοτάδι»,
  • «Εξταζ»,
  • «Χλαπατσός και Μπισμπιρής»,
  • «Το κόκκινο φουστάνι»,
  • «Μια στιγμή κοντά σου»,
  • «Ναζιάρα»,
  • «Η παραστρατημένη»,
  • «Ταβερναροπούλες»,
  • «Τρία μεράκια»,
    ενώ στο αρχείο του Φαλτάιτς έχουν βρεθεί αρκετά αδημοσίευτα τραγούδια του -στίχοι και νότες.

Ανέκδοτα έργα

Ο Φαλτάιτς άφησε πλήθος από ανέκδοτα έργα του, διηγήματα, σχέδια απομνημονευμάτων, ποιητικές συλλογές και με θεματογραφία για την περίοδο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής της Ελλάδος η οποία ακολούθησε, μεταξύ τους τα

  • «Πως απέθανε η Μικρά Ασία», ανέκδοτο έργο βασισμένο στο ημερολόγιο του από την περίοδο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 1922, στο οποίο κατέγραφε εντυπώσεις, μαρτυρίες, απομνημονεύματα και διάσπαρτες σκέψεις,
  • «Πέρα από τον Σαγγάριο-Από το ημερολόγιο ενός πολεμικού ανταποκριτού»,
  • «Σημειωματάρια Δημοσιογράφου»,
  • «Τρώκται»,
  • «Αποθανουμεν», [28η Οκτωβρίου, 1940, ημέρα του εορτασμού του «Όχι»],
  • «Αποκλεισμός-Το ημερολόγιο της κατοχής (31 Οκτωβρίου 1941–14 Απριλίου 1942»,
  • «Δέησις στον Ήλιο», το 1941, ποίημα για το εμπάργκο στις εισαγωγές τροφίμων και το μεγάλο λιμό στην Αθήνα,
  • «Comando presidio Skyros-Η ιταλική κατοχή της Σκύρου (12 Δεκεμβρίου 1941-11 Σεπτεμβρίου 1943)».

Στο αδημοσίευτο έργο του ο Φαλτάιτς γράφει: «(...)Συμπέρασμα δε εξάγεται θετικότατον ότι οι Ιταλοί υπήρξαν, είναι και θα είναι μέγιστος δια την Ελληνικήν φυλήν κίνδυνος και ότι εφόσον θα είναι εις αυτούς δυνατόν, πρόγραμμα έχουν την διάλυσιν της φυλής μας και τον εξιταλισμόν της Ελλάδος...».

Ύστερα χρόνια [18]

Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς αμέσως μετά την απομάκρυνση των Ιταλικών στρατευμάτων κατοχής από την Σκύρο ανέλαβε πρωτοβουλία για την διοίκηση της Σκύρου, ελεύθερης πλέον από κατακτητές, καθώς οι Ιταλοί ήταν οι μόνοι που διατηρούσαν δυνάμεις στο νησί. Τον Ιούλιο του 1944 έφτασε στην ελεύθερη Σκύρο το 3ο Τάγμα των συμμοριών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ υπό την διοίκηση του Θανάση Τζάνου, ανθρακωρύχου και μετέπειτα συγγραφέα του βιβλίου «Η Νότια Εύβοια στην κατοχή» [19]. Στη συνάντηση του έγινε στο Δημαρχείο του νησιού ήταν παρούσες οι αρχές του τόπου αλλά και ο Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς ο οποίος είπε στον Τζάνο:
- «Καλά περνάμε εδώ. Δεν χρειάζεσθε. Τραβάτε για πάνω να διώξετε τους Βούλγαρους από την Μακεδονία μας.» [20].

Η παρέμβαση του Φαλτάϊτς, προκάλεσε την οργή είτε του ίδιου του Τζάνου είτε κάποιου από την συνοδεία του και τον κακοποίησε καθώς έσπασε το δάχτυλο του Φαλτάϊτς και κόλλησε ένα μαχαίρι αρχικά στο λαιμό κι ύστερα στο στήθος του, απειλώντας να του αφαιρέσει τη ζωή και στη συνέχεια οι συμμορίτες του Ε.Λ.Α.Σ. τον πήραν για εκτέλεση, γεγονός που προκάλεσε την ομαδική αντίδραση των κατοίκων του νησιού, οι οποίοι με την παρέμβαση τους έσωσαν τον Φαλτάιτς από τα σχέδια των συμμοριτών. Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν προκάλεσαν μελαγχολία στον Φαλτάϊτς που σταμάτησε να τρέφεται κανονικά, έλλειψη που τον οδήγησε στην «κατάρρευση του οργανισμού» του από την οποία επήλθε ο θάνατος του σε νεότατη ηλικία. Γράφει χαρακτηριστικά εφημερίδα της εποχής πως: «...υπήρξε κι αυτός το πρώτο θύμα της εαμικής θηριωδίας (...) ήταν τέτοιος και τόσος ο ψυχικός κλονισμός του που από την ημέρα εκείνη κατελήφθη από τρομερή μελαγχολία. Και υπό το κράτος αυτής της ψυχικής του καταστάσεως πέθανε ή καλύτερα έσκασε μέσα σε λίγες μέρες!» Χωρίς πολλές λεπτομέρεις όμως στο ίδιο κλίμα κινείται και το δημοσίευμα άλλης αθηναϊκής εφημερίδος [21] της εποχής.

Η περιοδική επιθεώρηση «Σκύρος» σε αφιέρωμα της για τον Κωνσταντίνο Φαλτάϊτς, αγνοώντας, αποκρύπτοντας ή ωραιοποιώντας τα γεγονότα που οδήγησαν στον θάνατο τον Φαλτάϊτς γράφει [22] σχετικά: «(...) Το περισσότερο διάστημα της Γερμανοϊταλικής κατοχής το πέρασε στο αγαπημένο του νησί, δουλεύοντας σκληρά στα λίγα κτήματά του, ή τον έβλεπε κανείς να περιφέρνεται στα χωράφια για να μαζέψη άγρια χόρτα, σε εποχή που άλλοι μάζευαν πλούσια τα ελέη του κατακτητή. Από τις στερήσεις κλονίστηκε η υγεία του ανεπανόρθωτα Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Φαλτάϊτς υπήρξε χλευαστικό δημοσίευμα γι' αυτόν, από τον δημοσιογράφο Κώστα Πολίτη, ο οποίος παρουσίασε τον θάνατο του σαν εθελούσια αποχή από την τροφή, δημοσίευμα που προκάλεσε την σφοδρή αντίδραση του δημοσιογράφου Άγγελου Μεταξά που προχώρησε σε δημοσίευση [23] εναντίον του συναδέλφου του, ο οποίος -λίγες ημέρες αργότερα- επανόρθωσε με νεότερο άρθρο του [24].

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Φαλτάιτς Κώστας Εθνικό Μουσείο Αρχείου Κουνάδη]
  2. [ΚΩΝΣΤ. ΦΑΛΤΑΪΤΣ Εφημερίδα «Ελευθερία», 26 Νοεμβρίου 1944, σελίδα 1η.]
  3. [Το επίθετο της γενιάς των Φαλνταγηδών, προέρχεται από το Φάλνταγης, που σημαίνει τον Ταγό της Φυλής.]
  4. [Φαλτάιτς Κωνσταντίνος, Λόγιος, Δημοσιογράφος Μεγάλη Στοά της Ελλάδος.]
  5. [«Μπουκέτο», Εβδομαδιαία Εικονογραφημένη Φιλολογική Επιθεώρησις]
  6. [Εφημερίδα «Ακρόπολις», Έτος ΕΖ’ Αριθμός 10.830, Παρασκευή 9 Ιανουαρίου 1915.]
  7. [O Λαδίσλαος Κασβίνσκυ μετά από προσπάθειες 25 ετών κατάφερε και το 1920 υπεγράφη από τον Βασιλιά Αλέξανδρο ο νόμος 2414 «περί παραχωρήσεως μεταλλείου χρυσού εις Αβρέτ Ισάρ».]
  8. [Μουσείο Φαλτάϊτς]
  9. [Η εβδομαδιαία εφημερίδα «Η Νεολαία», κυκλοφόρησε είκοσι φύλλα της, από τις 14 Ιανουαρίου ως τις 27 Μαΐου 1938, και αποτελούσε «Επίσημον Όργανον» της «Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας» [Ε.Ο.Ν.] της Ελλάδος, με διευθυντή σύνταξης τον θαυμαστή και βιογράφο του Μεταξά Δημήτριο Καλλονά. «Η Νεολαία» στη 2η φάση της πέτυχε εντυπωσιακή αύξηση της κυκλοφορίας της, φθάνοντας τα 70.000 τεύχη. Κυκλοφόρησε συνολικά 133 τεύχη, από τον Οκτώβριο του 1938 ως την κατάληψη της Αθήνας από τα γερμανικά στρατεύματα, τον Απρίλιο του 1941. Η ύλη του περιοδικού διαπνέονταν από έντονα εθνικοπατριωτικά αισθήματα, καλλιέργεια της θρησκευτικής πίστεως, αντικομμουνιστικό ιδεολογικό προσανατολισμό, πρόσφερε ποικίλες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, δημοσίευε παιχνίδια και ανέκδοτα, διέθετε πλούσια εικονογράφηση, συστηματικές στήλες αλληλογραφίας και κινήσεως των σχηματισμών της ΕΟΝ, καθώς και προσαρμοσμένη στα ζητούμενα της 4ης Αυγούστου λογοτεχνική ύλη. Σε κάθε τεύχος παρουσιάζονταν ένδοξες μορφές και κρίσιμες στιγμές του ελληνικής Ιστορίας καθώς και αναφορές στη λαϊκή παράδοση. Η Συντακτική Επιτροπή προέκρινε τη Δημοτική ως γλώσσα κατάλληλη για τις τέσσερις τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, ενώ δεν απέρριπτε τη συζήτηση για υιοθέτηση του μονοτονικού συστήματος, μόλις τρία χρόνια πριν από την περίφημη «Δίκη των Τόνων». Μεταξύ των συνεργατών του περιοδικού, διατηρούσαν δική τους στήλη, ήταν η Σίτσα Καραϊσκάκη, γνωστή για τις φυλετικές και εθνικιστικές ιδεολογικές απόψεις της, ο Χρήστος Εμμ. Αγγελομάτης, ο Μιχαήλ Αναστασίου, ο Ι. Ν. Βιστάκης, ο Κοσμάς Βέρροιου, ο Κώστας Καλαντζής, ο Φώτος Γιοφύλλης, ο Κώστας Φαλτάιτς και ο Νίκος Καζαντζάκης, που δημοσίευσε σε συνέχειες, με το ψευδώνυμο «Α. Β. Γ.», το παιδικό μυθιστόρημα «Στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Ακόμη ο Στρατής Δούκας, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, ο Μάρκος Αυγέρης, ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Γεράσιμος Γρηγόρης, η Ρίτα Μπούμη-Παππά, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Φώτης Κόντογλου, ο Γιάννης Βλαχογιάννης, ο Σπύρος Μελάς, ο Φάνης Μιχαλόπουλος, ο Αδαμάντιος Παπαδήμας, ο Γεώργιος Ι. Φουσάρας και ο Νικόλαος Τσελεμεντές.]
  10. [Μεταξύ των επώνυμων συνεργατών του εβδομαδιαίου προπαγανδιστικού περιοδικού «Κουαδρίβιο» [«Quadrivio»] συγκαταλέγονταν φυσιογνωμίες του δημοσιογραφικού και λογοτεχνικού κόσμου όπως ο Κώστας Καιροφύλας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Αλέκος Λιδωρίκης, ο Δημήτρης Γατόπουλος και ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς.]
  11. [«Όπως τους γνώρισα», Αθήνα 1998, σελίδα 199η.]
  12. [Ψηφιοποιημένα έργα του Κώστα Φαλτάϊτς Ψηφιακή βιβλιοθήκη Ανέμη.]
  13. [«Το πρόβλημα του Δημοτικού μας Τραγουδιού. Ελληνικό ή Γύφτικο;» Κωνσταντίνου Φαλτάιτς, Ολόκληρο το έργο.]
  14. [Εφημερίδα «Ακρόπολις», έτος ΓΖ’ Αριθμός φύλλου 10.902, από το Σάββατο 18 Απριλίου 1915 σε συνέχειες έως και τον Ιούλιο του ιδίου έτους.]
  15. [«Το πρόβλημα του Δημοτικού μας Τραγουδιού. Ελληνικό ή Γύφτικο;» Κωνσταντίνου Φαλτάιτς, Ολόκληρο το έργο.]
  16. [«Οι Μπραχίδες Τσιγγάνοι της Θεσσαλίας απόγονοι του Απόλλωνος» Απόσπασμα από το βιβλίο.]
  17. [Κ. Φαλτάϊτς Στίχοι Ρεμπέτικο Φόρουμ.]
  18. [Κώστας Φαλτάιτς-Το δραματικό τέλος της ζωής του. Φωτοσύνθεση δημοσιευμάτων της εποχής του θανάτου του.]
  19. [Θανάσης Τζάνος, «Η Νότια Εύβοια στην κατοχή», Πασσά Ευβοίας, αυτοέκδοση, 1991.]
  20. [Κώστας Φαλτάϊτς Eφημερίδα «Εμπρός», φύλλo 23ης Οκτωβρίου 1945, σελίδα 2η.]
  21. [Κώστας Φαλτάιτς Εφημερίδα «Ελευθερία», 26 Νοεμβρίου 1944, σελίδα 1η.]
  22. [«Σκύρος»-Τοπική Επιθεώρηση, τεύχος 3ο, Μάϊος-Ιούλιος 1947, σελίδα 57η.]
  23. [Ο πραγματικός Κώστας Φαλτάϊτς. Απάντησις εις ανακριβείας. Eφημερίδα «Εμπρός», φύλλo 30ης Ιουλίου 1948, σελίδα 2η.]
  24. [Κώστας Φαλτάϊτς Eφημερίδα «Εμπρός», φύλλo 14ης Αυγούστου 1948, σελίδα 2η.]