Νικόλαος Ποριώτης
Ο Νικόλαος Ποριώτης Έλληνας εθνικιστής, καθηγητής της κλασικής φιλολογίας και ξένων γλωσσών, συγγραφέας, δραματικός ποιητής, εγκυκλοπαιδιστής, εκδότης, γνωστός μεταφραστής αρχαίων τραγωδιών και έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας που συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά και εφημερίδες της εποχής του, υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας που αγωνίστηκε για την καθιέρωση της σε μια περίοδο κατά την οποία οι γλωσσικές διαμάχες προκαλούσαν σοβαρές οξύτητες, γεννήθηκε το 1870 στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης και πέθανε στις 7 Ιουλίου του 1945 στην Αθήνα. Η κηδεία του τελέστηκε στις 8 Ιουλίου.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Ο Ποριώτης παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκύκλιας εκπαιδεύσεως στην γενέτειρα του και στη συνέχεια μετοίκησε στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας όπου παρακολούθησε μαθήματα στην εκεί Ευαγγελική Σχολή και παρέμεινε ως το 1889 σπουδάζοντας και εργαζόμενος. Σπούδασε αρχαία Ελληνική και Λατινική ποίηση, Ιταλική, Γαλλική, Αγγλική και Αραβική γλώσσα και λογοτεχνία. Το αρχείο του μαρτυρεί επίσης καλή γνώση της Γερμανικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Το 1889 ο Ποριώτης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου εργάστηκε ως μεταφραστής σε εφημερίδες και το 1890, μετά από διαγωνισμό για την πρόσληψη υπολογιστών, κατατάχθηκε στον οικονομικό κλάδο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, όπου εργάστηκε ως το 1898. Στις 17 Οκτωβρίου 1910 δημοσίευσε στο περιοδικό «Νουμάς» ένα εκτενές άρθρο με τίτλο «Για το Εθνικό Θέατρο» και εργάστηκε ως το 1912 στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο των Αθηνών. Εκείνο το χρόνο στρατεύθηκε ως έφεδρος και ως το 1915 υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό σε διάφορα πολεμικά μέτωπα, ενώ διετέλεσε γραμματεύς των κατά καιρούς στολάρχων. Συνεργάστηκε με τον Κίμωνα Μιχαηλίδη στην έκδοση του περιοδικού «Παναθήναια» κι από καιρό σε καιρό εξέδιδε από ένα τεύχος του περιοδικού «Θυμέλη» μονάχα με δική του ύλη. Δίδαξε μαθήματα αρχαίων Ελληνικών και αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας στην στην εθνικίστρια κορυφαία ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη.
Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών
Στις 28 Νοεμβρίου 1929, μαζί με μια σειρά από λογοτέχνες, ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, ο Ποριώτης ήταν ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Ένωσις Ελλήνων Λογοτεχνών». Το 1934 η επωνυμία της άλλαξε σε «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» [1].
Περίοδος της Κατοχής
Ο Ποριώτης υπήρξε συνεργάτης του εβδομαδιαίου προπαγανδιστικού περιοδικού «Κουαδρίβιο» [«Quadrivio»] [2], το οποίο ήταν η Ελληνική έκδοση της Ιταλικής καθημερινής εφημερίδος «Τίβερις» αφιερωμένη στην Ιταλο-Ελληνική συνεργασία και ασχολούνταν με θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας, όμως συχνά στην ύλη του περιλαμβάνονταν και κείμενα με πολιτικό περιεχόμενο. Στην πέμπτη σελίδα του «Κουαδρίβιο», υπήρχε η φράση, «Διαβάζετε και διαδίδετε το Κουαδρίβιο εις τούτο συνεργάζονται Έλληνες και Ιταλοί συγγραφείς. Το Κουαδρίβιο είναι εφημερίς της Νέας Τάξεως». Το έντυπο κυκλοφόρησε από το Φθινόπωρο του 1941 έως τις 12 Απριλίου 1943 και συνεργάτες του υπήρξαν οι Έλληνες λόγιοι, Φώτος Γιοφύλλης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Σύλβιος, Κλέων Παράσχος, Μιχαήλ Αργυρόπουλος, Φώτης Κόντογλου, Ν. Λάσκαρης, Αλέκος Μιλτ. Λιδωρίκης, ο δημοσιογράφος Νικόλαος Γιοκαρίνης, και ο γλύπτης -Πανεπιστημιακός καθηγητής- Μιχαήλ Τόμπρος. Στο έντυπο δημοσιεύονταν επικριτικά κείμενα για την Αγγλία, τις Η.Π.Α. και τη Σοβιετική Ένωση καθώς και αναφορές για τους Εβραίους και τους Μαύρους. Η κυκλοφορία του ήταν πανελλαδική και η έκδοση της 20ης Σεπτεμβρίου 1942, ήταν αφιερωμένη στην επίσκεψη του Μπενίτο Μουσολίνι στην Αθήνα και αποτέλεσε προπαγανδιστικό όπλο των Ιταλικών δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα. Το έντυπο έδινε στους συνεργάτες του χρηματική αμοιβή και τρόφιμα.
Οι Έλληνες διανοούμενοι που αρθρογραφούσαν -μεταξύ τους και ο Ποριώτης- έγιναν στόχος επιθέσεων μετά την απελευθέρωση για τη δραστηριότητα τους. Έτσι, στις 12 Οκτωβρίου 1944 το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ διέγραψε ως δωσίλογους 13 από τα πιο εκτεθειμένα μέλη του σωματείου. Δέκα από τα δεκατρία ονόματα δημοσιεύτηκαν στην «Ελευθερία» της επομένης ημέρας, το φύλλο της οποίας στάθηκε αδύνατο να εντοπιστεί, κι άλλα τρία σ’ εκείνο της μεθεπομένης ημέρας, επρόκειτο για τους Σπυρίδωνα Τραυλό, Σταύρο Ευταξία και Ελευθέριο Σταυρίδη. Εφτά από τους δέκα υπόλοιπους μνημονεύονται στα απομνημονεύματα [3] του θεατρικού επιχειρηματία Θόδωρου Κρίτα. Επρόκειτο για τους Σπύρο Μελά, Αχιλλέα Μαμάκη, Κλέωνα Παράσχο, Παναγιώτη Κατηφόρη, Κονιτόπουλο, Κώστα Καιροφύλα και Νίκο Γιοκαρίνη. Το «Κουαδρίβιο» κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή τη διετία 1941-1943, με διευθυντή τον Τελέσιο Ιντερλάντι και διευθυντή συντάξεως τον Ιωάννη Κουρούνη. Μεταξύ των επώνυμων συνεργατών του συγκαταλέγονταν φυσιογνωμίες του δημοσιογραφικού και λογοτεχνικού κόσμου όπως ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς, ο Κώστας Καιροφύλας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Αλέκος Λιδωρίκης και ο Δημήτρης Γατόπουλος.
Συγγραφικό έργο
Ο Ποριώτης εμφανίστηκε στα Ελληνικά γράμματα σπουδαστής ακόμα στη Σμύρνη με μεταφράσεις και κριτικές του στο περιοδικό «Νουμάς» και με παιδαγωγικά έργα στη «Διάπλαση των Παίδων» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, στη «Νέα Ζωή» και στη «Νέα Εστία». Μεταφράσεις και πρωτότυπα έργα του δημοσίευσε επίσης στο περιοδικό «Παναθήναια», στην εφημερίδα «Εστία», στην εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη, την εφημερίδα «Αθήναι» του Γεωργίου Πωπ και άλλα έντυπα της εποχής. Υπήρξε ένθερμος οπαδός του Γιάννη Ψυχάρη. Ο Ποριώτης ήταν άριστος γνώστης των μετρικών συστημάτων αλλά και εγκυκλοπαιδιστής που σημαντική υπήρξε η συμβολή του στον καταρτισμό του Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού Ελευθερουδάκη. Το αρχείο του περιλαμβάνει χειρόγραφα και έντυπα πρωτότυπων λογοτεχνικών έργων του, άρθρα του για το γλωσσικό ζήτημα και την εκπαίδευση, χειρόγραφα μεταφράσεων λυρικής μουσικής, αρχαίας ελληνικής ποιήσεως και ξένων θεατρικών έργων, αλληλογραφία με δημοτικιστές και λογοτέχνες. Ο Ποριώτης πλούτισε τη λογοτεχνία με τις μεταφράσεις Ελλήνων και ξένων θεατρικών ποιητών- κ’ έγραψε ακόμη μια τραγωδία και λυρικούς στίχους.
Το 1925 δημοσίευσε την επιστημονική πραγματεία:
- «Κρυπτογραφικά Αβάκια. Κρυπτογραφικοί και τηλεγραφικοί κώδικες», (Εν Αθήναις, εκδότης Μ.Σ Ζηκάκης), ένα σύστημα κρυπτογραφήσεως δικής του επινοήσεως που εκδόθηκε στην Ελληνική, Αγγλική και Γαλλική.
Ο Ποριώτης έγραψε ένα πειρακτικό επιγράμματα σε αττική διάλεκτο, ένα εγκώμιο για τον αρχαιολάτρη Πανεπιστημιακό καθηγητή Γεώργιο Μιστριώτη, όμως διάλεξε λέξεις που ακούγονται άσεμνες, υβριστικές, χλευαστικές και το κυκλοφόρησε, χέρι με χέρι, στους καθηγητές του πανεπιστημίου. Οι στίχοι του αναφέρουν:
Γεωργίω τω Μιστριώτη,/ [Στον Γεώργιο Μιστριώτη,]
ανδρί φρενήρει και ευήθει, / [άνδρα συνετό και αγαθό,]
την τε ιδέαν αστείω / [στην όψη ωραίο]
και την πνοήν βρομείω, /[και στην αναπνοή βροντερό,]
κολερών ακέστορι / [τον προστάτη των κουρεμένων]
και λασίων πύκτη, / [και διώκτη των μαλλιαρών,]
Ανθ’ ων / [επειδή ]
της γλωσσικής κατοργάδος, / [της γλωσσικής εύφορης γης]
τους κατώρυχας εξεκαύλωσε / [τα φυντάνια ξεβλαστάρωσε]
και της ποιητικής οινάδος / [και του ποιητικού αμπελώνα]
τα καυλία και τα βλαστήματα έκλασε, / [τους βλαστούς και τις παραφυάδες έσπασε]
δια ξοάνων δε και κουράδων / [και αφού με ξόανα και τοιχογραφίες]
τους πολυψόφους / [τους πολυθόρυβους όχλους]
των λόγων κολοσυρτούς / [οδήγησε σαν κεραυνός]
ψολόεις κατουρίσας / [σε αίσιο πέρας]
και πάντας κατακυλήσας [και τους πάντες γοήτευσε]
κατ’ αξίαν ει και αϊδώς φυσά, / [κατ’ αξίαν, αν και μετριοφρόνως κορδώνεται,]
Ανάθεμα. / [αφιέρωμα] [4].
Μεταφράσεις
Μετέφρασε έργα των Μολιέρου, Σαίξπηρ, Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο, Όσκαρ Ουάιλντ, Μάτερλινγκ, Λουίτζι Πιραντέλλο, Γκολντόνι, Ρισπέν, Τζιουζέπε Λιππαρίνι, και άλλους, αρχαίο δράμα αλλά και την «Οδύσσεια» του Ομήρου στη δημοτική, ξένα λυρικά τραγούδια και μελοδράματα σε στίχους ταιριασμένους στο ρυθμό της φωνητικής μουσικής. Μετάφρασε πολλές ραψωδίες από τα έργα:
- «Λοκαντιέρα» του Κάρλο Γκολντόνι, το 1903,
- «Σαλώμη» του Όσκαρ Ουάιλντ, το 1907,
- «Οδύσσεια» του Ομήρου,
- «Ηλέκτρα» του Σοφοκλέους, το1 932,
- «Ικέτιδες» το 1911 και
- «Φόνισσαι» τον ίδιο χρόνο,
- «Εκάβη» το 1912
- «Ισπανικά παραμύθια» του Ζαν Ρισπέν, το 1913,
- «Σαν τα φύλλα του Τζακόζα», το 1916,
- «Μαρία Μαγδαληνή» του Μαίτερλιγκ, το 1916,
- «Δείπνο με τα σκώμματα» του Σημ. Μπανέλλη το 1916
- «Φλωρεντινή τραγωδία» του Όσκαρ Ουάιλντ, το 1917,
- «Ίων» το 1933, του Ευριπίδους,
- «Ερωτικά Πείσματα» του Μολιέρου, το 1912,
- «Ξένη Λύρα» του Ντ' Αννούντσιο, το 1925,
- «Η κόρη του Ιόριο ή Γιόριου» του Ντ' Αννούντσιο, το 1925,
- «Άλλ' αντ' άλλων», κωμωδία του Σαίξπηρ, το 1933,
- «Τα τραγούδια της Μελίττας» του Τζιουζέπε Λιππαρίνι, το 1943.
Έκανε έμμετρη μετάφραση των μελοδραμάτων:
- «Ρέα» του Σπύρου Σαμάρα και
- «Η Θαυμαστή Ανθώ» [«Φλόρα Μιράμπιλις»]
Θεατρικά έργα
Ο Ποριώτης έγραψε μια σειρά από θεατρικά έργα που παραστάθηκαν από διάφορες σκηνές, μεταξύ τους περιλαμβάνονται:
- «Τα Συναλλάγματα», κωμωδία που παραστάθηκε το 1909 από το θίασο της Κυβέλης,
- «Ο Ξένος», κωμωδία που παραστάθηκε το 1909 από το θίασο της Κυβέλης.
- «Έμμετρη Τραγωδία»,
- «Ροδόπη» το 1913, μονόπρακτη τραγωδία, έργο που αγαπούσε σαν τη μοναχοκόρη του όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.
Με το έργο αυτό ο Ποριώτης αξιοποίησε τον ακριτικό κύκλο τραγουδιών. Το θέμα της τραγωδίας βασίζεται στην τιμιότητα μιας γυναίκας, την αμφισβήτηση και τη δοκιμασία της από τον άντρα, που αποτυχαίνει να την αποπλανήσει. Οι ρίζες αυτού του μοτίβου ανάγονται στην αρχαιότητα αλλά και στα δημοτικά τραγούδια.
Θεατρικά έργα σε δικές του μεταφράσεις ανέβηκαν σε διάφορες θεατρικές σκηνές της εποχής, όπως τα:
- «Το ημέρωμα της στρίγγλας» του Σαίξπηρ,
- «Η κοκέτα» του Τραβέρσι, και άλλα.
Ποιήματα
- «Θυμέλη»,
- «Παναθήναια»,
- «Oι Νεκροί της Ωραίας»,
- «Οι Λυγροί Νόστοι», οι δύο τελευταίες συλλογές εμπνευσμένες από το τοπίο των Βαλκανικών πολέμων.
Μνήμη Νικολάου Ποριώτη
Το αρχείο του Ποριώτη, συνολικά τέσσερα κιβώτια, που περιλαμβάνει χειρόγραφα και έντυπα πρωτότυπων λογοτεχνικών έργων του, άρθρα του για το γλωσσικό ζήτημα και την εκπαίδευση, χειρόγραφα μεταφράσεων λυρικής μουσικής, αρχαίας ελληνικής ποίησης και ξένων θεατρικών έργων, αλληλογραφία με δημοτικιστές και λογοτέχνες, βρίσκεται στην κατοχή του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ [Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης] και αποκτήθηκε με αγορά τον Μάρτιο του 2001. Ο Ποριώτης τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος [5].
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Θρακικά, Σύγγραμμα περιοδικόν, τεύχος 6ον, παράρτημα 3ου τόμου, Αθήνα 1931, σελίδα 174η.
- Αρχείο Α.Ε. 11/01-ΠΟΡΙΩΤΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ
- Νικόλαος Ποριώτης, Ροδόπη
- Νικόλαος Ποριώτης (Καλλίπολη 1870-Αθήνα 1945)
- Ψηφιοποιημένα έργα του Νικολάου Ποριώτη.
- Ο κύριος κανείς Μελοποιημένοι στίχοι του Νικολάου Ποριώτη
- Ευαγγελικά: Όταν ο βρόμειος έκλασε ψολόεις τα καυλία...
Παραπομπές
- ↑ [Σήμερον την 29 Ιουνίου 1934, παρόντων των κάτωθι μελών της Επιτροπής, προέβημεν εις τον έλεγχον των προσόντων των Ιδρυτών της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, συμφώνως προς το από 19 Μαΐου 1934 πρακτικόν της Γεν. Συνελεύσεως.
Μετά την εξέτασιν των στοιχείων, εκρίθησαν ως έχοντες τα προσόντα του σχετικού άρθρου του καταστατικού άπαντες οι ιδρυταί, κατά τον ως Έπεται κατάλογον:
Κωστής Παλαμάς, Ν. Καζαντζάκης, Αν. Τραυλαντώνης, Γαλ. Καζαντζάκη, Άγ. Σημηριώτης, Κώστας Ουρανής, Στρ. Μυριβήλης, Αρ. Καμπάνης, Π. Νιρβάνας, Κ. Βάρναλης, Ρήγας Γκόλφης, Νίκος Πετιμεζάς-Λαύρας, Θρ. Καστανάκης, Σωτ. Σκίπης, Κ.Καρθαίος, Όμηρος Μπεκές, Β. Δασκαλάκης, Φ. Κόντογλου, Αντ. Γιαλούρης, Άλκης Θρύλος, Ειρήνη Δημητρακοπούλου, Μυρτιώτισσα, Αθηνά Ταρσούλη, Δημ. Βουτυράς, Ν. Ποριώτης, Ηλ. Βουτιερίδης, Γ. Βλαχογιάννης, Ζαχ. Παπαντωνίου, Σπ. Μελάς, Φώτος Πολίτης, Γ. Δροσίνης, Απ. Μαμμέλης, Αγγ. Σικελιανός, Γ. Δελης, Γ. Αθανασιάδης Νόβας, Τ. Μωραϊτίνης, Π.Χορν, Μ. Σιγούρος, Αλ. Πάλλης, Πετρ. Βλαστός, Άγγ. Τερζάκης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Κ. Μπαστιάς, Στ. Δάφνης, Αιμ. Δάφνη, Κ. Εμμανουήλ, Κ. Παράσχος, Μ. Αυγέρης, Έλλη Δασκαλάκη, Αν. Δρίβας, Μελής Νικολαΐδης, Γ. Κ Σταμπολής, Αθ. Σαραντίδη, Ν. Μπουφίδης, Γιώργος Ροντάκης, Στρατής Δούκας, Χρ. Λεβάντας, Πέτρος Χάρης, Λιλ. Νάκου, Ηλίας Βενέζης, Κώστας Αθανασιάδης, Τάκης Μπαρλάς, Γ. Οικονομίδης, Τέλλος Άγρας, Β. Φρέρης, Θρ. Σταύρου, Γ. Θεοτοκάς, Τάκης Παπατσώνης, Λ. Καρζής, Στ. Σπεράντζας, Μ. Στασινόπουλος, Ιουλία Περσάκη, Μ. Κουντουράς, Λιλή Ίακωβίδη, Λ. Κουκούλας. Έφ' ώ υπογράφομεν το παρόν Γρ. Ξενόπουλος, Ι. Γρυπάρης, Μιχ.Αργυρόπουλος, Μ. Τσιριμώκος, Απ. Μελαχρινός.] - ↑ Η λογοτεχνία στη δεκαετία 1940-1950. Αγγέλα Καστρινάκη, Αθήνα 2015, σελίδα 29η.
- ↑ [«Όπως τους γνώρισα», Αθήνα 1998, σελίδα 199.]
- ↑ [Μετάφραση του Νίκου Σαραντάκου. Διαβάστε τη στο blog του μεταφραστή.]
- ↑ Ο θεσμός των λογοτεχνικών βραβείων στην Ελλάδα (1910-1942) Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Φιλοσοφική σχολή, Διδακτορική Διατριβή, Σωκράτης Νιάρος, Ιωάννινα 2016-2017, σελίδα 71η.
