Νικόλαος Γκαντώνας

Ο Νικόλαος Γκαντώνας, Έλληνας εθνικιστής, ανώτερος αξιωματικός του Πεζικού στον Ελληνικό Στρατό Ξηράς με το βαθμό του Ταξιάρχου (ΠΖ) ε.α., ένας από τους αξιωματικούς που συμμετείχαν ενεργά στην επικράτηση της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967, στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπαδόπουλου στις κυβερνήσεις του οποίου διατέλεσε Υφυπουργός-Περιφερειακός Διοικητής Κεντρικής-Δυτικής Μακεδονίας καθώς και Υπουργός Παιδείας, γεννήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1919 στο χωριό Γαλατινή Βοΐου του νομού Κοζάνης και πέθανε το βράδυ της17ης Δεκεμβρίου 1988 στο σπίτι του στην Θεσσαλονίκη. Κηδεύτηκε από τον Ιερό Ναό Αναστάσεως του Κυρίου στη Θεσσαλονίκη στις 19 Δεκεμβρίου 1988.

Νικόλαος K. Γκαντώνας
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 10 Οκτωβρίου 1919
Τόπος: Γαλατινή Βοΐου, Κοζάνη (Ελλάδα)
Σύζυγος: Μαλβίνα Γκαντώνα
Τέκνα: Αγνή, Κωνσταντίνος
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Ταξίαρχος ε.α. (ΠΖ), πολιτικός
Θάνατος: 17 Δεκεμβρίου 1988
Τόπος: Θεσσαλονίκη, Μακεδονία (Ελλάδα)

Ήταν παντρεμένος με την Μαλβίνα Γκαντώνα το γένος Σαγιαδινού από την Κέρκυρα, και από το γάμο του απέκτησε δύο παιδιά, μια κόρη, την Αγνή και έναν γιο, τον Κωνσταντίνο, που ζει και εργάζεται στο εξωτερικό.

Βιογραφία

Πατέρας του Νικόλαου ήταν ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Γκαντώνας ενώ μητέρα του ήταν η Αγνή και αδελφός του ο συγγραφέας Αθανάσιος Γκαντώνας.

Σπουδές

Ο Νικόλαος παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού σχολείο στη γενέτειρα του και φοίτησε στα Γυμνάσια της Σιάτιστας και της Κοζάνης. Το Φθινόπωρο του 1937, όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, ο Γκαντώνας περιλαμβάνονταν στον κατάλογο όσων είχαν πετύχει την εισαγωγή τους στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, [Σ.Σ.Ε.]. Στις εξετάσεις συμμετείχαν 3.000 υποψήφιοι και ο πίνακας των επιτυχόντων δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες την 16η Οκτωβρίου 1937. Το πρώτο έτος της σχολής ξεκίνησε μαθήματα στις 23 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου με 311 Ευέλπιδες που κατανεμήθηκαν σε 6 εκπαιδευτικά τμήματα, 3 οργανικούς Λόχους και 3 Λόχους ασκήσεων . Αποφοίτησε τον Αύγουστο του 1940 , που περατώθηκε το εκπαιδευτικό έτος και στις 10 Αυγούστου, ορκίσθηκε Ανθυπολοχαγός, μεταξύ των πρώτων πέντε αποφοίτων με βάση τη βαθμολογική τους κατάταξη. Στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων υπήρξε συμμαθητής και, στη διάρκεια των σπουδών τους, έγινε, δια βίου, φίλος με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Ο Γκαντώνας κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε στα φυλάκια τη γραμμής Μεταξά και συμμετείχε στη Μάχη των Οχυρών τον Απρίλιο του 1941, όπου τιμήθηκε με Χρυσό Αριστείο για την Ανδρεία που επέδειξε. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Στυλιανού Παττακού ο Γκαντώνας ήταν ο πρώτος Έλληνας Αξιωματικός που σκότωσε κατά την διάρκεια του πολέμου υψηλόβαθμο Γερμανό Αξιωματικό καθώς η πρώτη υπίλαρχη πυροβολαρχία των Γερμανικών στρατευμάτων που εισήλθε στην χώρα μας διαλύθηκε από στρατιωτικό τμήμα το οποίο βρίσκονταν υπό την διοίκησή του. Μετά την πτώση της γραμμής των οχυρών ο Γκαντώνας επέστρεψε με τη διοίκηση του Συντάγματός του στην Αθήνα απ' όπου και επιχείρησε -ανεπιτυχώς- να διαφύγει στη Μέση Ανατολή και στις 4 Αυγούστου 1941 επέστρεψε στη γενέτειρα του, την Γαλατινή Κοζάνης.

Στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος, ο Γκαντώνας συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση αρχικά ως μέλος της ομάδος Υ.Β.Ε. [Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος] . Ο Γκαντώνας συμμετείχε και στη δράση της αντιστασιακής ομάδος Π.Α.Ο., με την οποία πολέμησε στις μάχες του Φαρδύκαμπου της Σιατίστης και των Πηγαδουλίων, ενώ αποτέλεσε τον σύνδεσμο μεταξύ της διοικήσεως και τον υπεύθυνο για την ενεργοποίηση των μελών της Π.Α.Ο. στην περιοχή Σιατίστης, στην Κοζάνη αλλά και των Αξιωματικών που διέμεναν πέρα του Αλιάκμονα. Τον Μάιο του 1944 πήγε ως έμπορος λαδιού στο Στρυμωνικό κόλπο, με μυστική αποστολή να σημειώσει σε χάρτη τα οχυρά που κατασκεύαζαν οι Βούλγαροι για την άμυνα του Σταυρού μέχρι το Στρυμόνα. Την 7η Ιουλίου 1943 όταν οργανώθηκε το Αρχηγείο Χάδοβας στη θέση Λεπιανά Κοζάνης ο Γκαντώνας με απόφαση του Ταγματάρχη Λαλόπουλου ορίστηκε υπεύθυνος του ανεφοδιασμού του αρχηγείου . Τον Νοέμβριο του 1944 συνελήφθη στην Θεσσαλονίκη από τον κομμουνιστικό Ε.Λ.Α.Σ. και τον Δεκέμβριο μεταφέρθηκε στις φυλακές Αριδαίας, όπου συγκρατούμενός του ήταν και ο Ταγματάρχης Τσάμπουρας, μαζί με τον οποίο αφέθηκαν ελεύθεροι μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας .

Συμμοριτοπόλεμος / Μεταπολεμική περίοδος

Μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την απελευθέρωση της Ελλάδος, ο Γκαντώνας επανήλθε στις τάξεις του Ελληνικού στρατού και ως αξιωματικός των Ενόπλων Δυνάμεων συμμετείχε στον συμμοριτοπόλεμο συμμετέχοντας στις μάχες του Σκρά, στις επιχειρήσεις στην περιοχή της Θεσσαλίας, στις μάχες του Καταφυγίου και του Βελβενδού στην περιοχή της Κοζάνης, όπου τιμήθηκε με δεύτερο Χρυσό Αριστείο Ανδρείας. Το 1956 εντάχθηκε στην οργάνωση «Εθνική Ένωση Νέων Αξιωματικών» [«Ε.Ε.Ν.Α.»] που είχε αρχηγό τον Αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Μπάλλα, τον οποίο διαδέχθηκε το 1959, o Δημήτριος Πατίλης ο οποίος στη συνέχεια παρέδωσε την αρχηγία της στον Γεώργιο Παπαδόπουλο. Στις 5 Μαρτίου 1958 ο Γκαντώνας μετατέθηκε από την Καστοριά, όπου ήταν διευθυντής του Α2 Γραφείου της XV Μεραρχίας, στην Εράτυρα Κοζάνης ως διοικητής του 619ου Τάγματος Πεζικού, όπου παρέμεινε έως τον Φεβρουάριο του 1959, όταν τοποθετήθηκε στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Νάπολη της Ιταλίας.

21η Απριλίου 1967

Ο Γκαντώνας συμμετείχε στην προετοιμασία και την οργάνωση της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967. Στις 13 Απριλίου εκείνου του χρόνου ως Διευθυντής του Κλιμακίου ΚΥΠ Θεσ­σα­λο­νίκης ήρθε στην Αθήνα και επισκέφθηκε τον τότε Πρωθυπουργό Παναγιώτη Κα­νελ­λόπουλο στον οποίο είπε:

«Εἶμαι ὑποχρεωμένος κ. Πρωθυπουργέ νά σᾶς ἀναφέρω ὅτι με­ρικοί φανατικοί ὀπαδοί σας -καί μάλιστα ἕνας ἐκ τοῦ στενοῦ πε­ριβάλλοντός σας- λέγουν: ”Ἄν ὁ Ἀνδρέας ὁρκίσει τήν κυβέρ­νη­σιν εἰς τήν Πλατείαν τοῦ Συντάγματος, θά διαταχθῆ νά ἐπέμ­βῃ ὁ Στρατός”... Ποτέ ἱστορικῶς δέν ἔγινε κάτι παρόμοιον, ἀλ­λά καί ἄν σκε­φθῇ κανείς νά τό κάμῃ τότε θά ἀποτύχῃ ἡ προ­σπάθεια ἐν τῇ γενέσει της. Ἐάν ἤμουν Διοικητής Συντάγ­ματος καί ἤ­θελον διαταχθῇ νά ἐπέμβω μέ τό Σύνταγμά μου, ἵνα δια­λύσω μετεκλογικήν συγκέντρωσιν, θά ἠρνούμην νά ἐκτε­λέσω τήν διαταγήν, στρέφων τά ὅπλα ἐναντίον ἀδελφῶν Ἑλλή­νων. Δέν πρόκειται νά πέσῃ οὔτε πυροβολισμός κατά τοῦ ζητω­κραυ­γάζοντος τήν ἐκλογικήν του νίκην, πλήθους, διότι μέσα σ᾽ αὐτό, εἶναι πιθανόν νά εἶναι φίλοι μας, συγγε­νεῖς, γείτο­νες ἤ ἐν πάσῃ περιπτώσει Ἕλληνες! Αὐτοί εἶναι ἀκροβατισμοί ὀλέθριοι καί δι᾽ αὐτούς πού τυ­χόν θά τούς προτείνουν καί δι᾽ αὐτούς πού τυχόν θά τούς υἱοθετήσουν!» .

Ο Γεώργιος Κά­ρτερ αναφέρει τι του είχαν διηγηθεί σχετικά οι Παπα­δόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος:
«-Παπαδόπουλος: ”Δέν πυροβολεῖς ἐναντίον λαοῦ πανηγυρίζοντος τήν ἐ­κλογική νίκη του”.
-Παττακός: “Θά ἐκαλούμην νά μεταβάλω εἰς κρεατομηχανάς, τάς ἐρπυ­στρίας τῶν ἁρμάτων μου”.
-Μακαρέζος: “Θά ἔπρεπε νά πιάσουμε τίς γωνίες τῆς Πλατείας Συν­τάγ­ματος καί νά ντουφεκάμε τόν Λαόν. Οἱ ἐκτροπές δέν γίνονται μετά τό ἄ­νοιγμα τῆς κάλπης».

Με την έκρηξη της επαναστάσεως ο Γκαντώνας υπήρξε ένας από τους βασικότερους συντελεστές της επικρατήσεως της στην περιοχή της Βορείου Ελλάδος, όπου υπηρετούσε εκείνο το βράδυ ως επικεφαλής του κλιμακίου της Κ.Υ.Π. στη Βόρειο Ελλάδα. Παράλληλα συμμετείχε στην καταστολή του κινήματος της 13ης Δεκεμβρίου 1967, όταν στασίασαν δυνάμεις πιστές στον Βασιλιά Κωνσταντίνο Β'. Ο Γκαντώνας αποστρατεύθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1968, μετά από αίτηση του, και τέθηκε σε αποστρατεία λαμβάνοντας το βαθμό του Συνταγματάρχη με διάταγμα . Στη διάρκεια της υπηρεσίας του στο Στρατό τιμήθηκε με όλα τα προβλεπόμενα στρατιωτικά μετάλλια και παράσημα.

Διατέλεσε

• Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος από το 1967 έως τις 26 Ιουνίου 1971,
• Υφυπουργός Περιφερειακός Διοικητής Κεντρικής-Δυτικής Μακεδονίας, από τις 26 Ιουνίου 1971 έως τις 31 Ιουλίου 1972, και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, το 1971 απένειμε «....δια την εξαίρετον συμβολήν των εις τας καλάς τέχνας και τα γράμματα» τον Αργυρούν σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος στους ποιητές Γεώργιο Θέμελη και Νικόλαο Πεντζίκη, στον πεζογράφο Γεώργιο Δέλιο και τους ζωγράφους Πολύκλειτο Ρέγκο και Δημήτριο Ιατρού,
• Υπουργός Παιδείας, από τις 31 Ιουλίου 1972 έως τις 8 Οκτωβρίου 1973, στις κυβερνήσεις του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, υπό τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Στη διάρκεια της θητείας του εκρίθηκε ο προϋπολογισμός και έγινε η θεμελίωση κτηριακών εγκαταστάσεων της Πολυτεχνειουπόλεως Ζωγράφου και τα εγκαίνια κτιρίων της Σχολής Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Δίκες & Καταδίκες

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1968 το Συμβούλιο της Επικρατείας, υπό την προεδρία του Μιχάλη Στασινόπουλου, είχε αποφανθεί για την 21η Απριλίου 1967, ότι αποτέλεσε Επανάσταση . Επίσης στις 26 Ιουλίου 1974, δημοσιεύθηκε το Προεδρικό Διάταγμα Γενικής Αμνηστίας με αριθμό 519, το οποίο όριζε, «...Αμνηστεύονται τα καθ' οιονδήποτε τρόπον τελεσθέντα μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος εγκλήματα, τα προβλεπόμενα και τιμωρούμενα υπό των διατάξεων του Ποινικού Κώδικος, του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος κ.λπ. και αυτόθι αναφερομένων νόμων, ως επίσης και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον ταύτα έχουν σχέσιν προς την κατάστασιν την δημιουργηθείσαν από της 21/4/1967. Ομοίως αμνηστεύονται τα αυτά ως άνω εγκλήματα, τελεσθέντα προ της 21/4/1967 και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον οπωσδήποτε απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστηκυίας τάξεως...».

Μηνυτήρια αναφορά

Με μια κίνηση μεθοδευμένη και με ξεκάθαρο πολιτικό στόχο, στις 9 Σεπτεμβρίου 1974, υποβλήθηκαν μηνύσεις εναντίον του από το δικηγόρο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ο οποίος δεκατρία χρόνια αργότερα τάχθηκε εγγράφως, δημόσια και απολύτως ξεκάθαρα υπέρ της αποφυλακίσεως του , καθώς υποστήριξε ότι η καταδίκη του Παπαδόπουλου και των συνεργατών του υπήρξε παράνομη. Μαζί του συντάχθηκαν ο δικηγόρος Ανδρέας Αναγνωστάκης, από τον Κίσσαμο Χανίων, ως εκπρόσωπος της «Ένωσης Δημοκρατικών Δικηγόρων Ελλάδας», οι Φοίβος Κούτσικας, Γρηγόριος Κασιμάτης, με την μήνυση των οποίων κινήθηκε δίωξη κατά 49 φυσικών προσώπων για Εσχάτη προδοσία, Στάση, ενώ οι μηνυτές πρότειναν την εξέταση 40 μαρτύρων κατηγορίας. Ακόμη, υπέβαλλε μήνυση ο δικηγόρος Δημήτριος Χαρισιάδης. Οι κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν -με βάση το Αστικό Δίκαιο- αφορούσαν κατηγορίες για εσχάτη προδοσία, συγκεκριμένα για παραβάσεις των άρθρων 134, 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα.

Οι μηνύσεις, δυο μέρες αργότερα, διαβιβάστηκαν από την Εισαγγελία Αθήνας στην Στρατιωτική Δικαιοσύνη, επειδή ο Παπαδόπουλος όταν τελέστηκαν τα αδικήματα είχε την ιδιότητα του στρατιωτικού. Οι μηνυτές υποστήριξαν ότι υπέστησαν αστική ζημία, καθώς από την ενέργεια του παρεμποδίστηκε η επαγγελματική τους ανέλιξη. Στους εν λόγω μηνυτές απαγορεύτηκε από το δικαστήριο να παραστούν ως πολιτικώς ενάγοντες και τους απέβαλε της Πολιτικής Αγωγής, όμως τους επέτρεψε να καταθέσουν ως μάρτυρες κατηγορίας. Οι δεκαπέντε εναγόμενοι της αναφοράς Λυκουρέζου ήταν οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Νικόλαος Μακαρέζος, Δημήτριος Ιωαννίδης, Ιωάννης Λαδάς, Κωνσταντίνος Ασλανίδης, Αντώνιος Λέκκας, Κωνσταντίνος Καρύδας, Μιχαήλ Ρουφογάλης, Κωνσταντίνος Χρ. Παπαδόπουλος, Αλέξανδρος Χατζηπέτρος, Μάριος Φραγκίσκος, που υπηρετούσε ως συνταγματάρχης στο Γ.Ε.Σ. στις 21 Απριλίου 1967, Γεώργιος Ζωιτάκης, Γρηγόρης Σπαντιδάκης και Μιχαήλ Μπαλόπουλος. Στις 28 Σεπτεμβρίου έγινε γνωστό από δημοσιεύματα εφημερίδων ότι ο υποστράτηγος της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης Εμμανουήλ Πλευράκης διενεργεί προκαταρκτική εξέταση με βάση την μήνυση Λυκουρέζου.

Συντακτική πράξη

Στις 3 Οκτωβρίου 1974, η Βουλή των Ελλήνων με πρωτοβουλία των βουλευτών του κόμματος «Νέα Δημοκρατία», εξέδωσε Συντακτική Πράξη με την οποία βάπτιζε ως «πολιτικό έγκλημα» την 21η Απριλίου και ανακαλούσε την αμνηστία της 26ης Ιουλίου 1974 –που είχε παραχωρήσει ο Καραμανλής– μόνον για τους «πρωταίτιους» της 21ης Απριλίου. Η Συντακτική Πράξη παραβίασε τρεις θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου, του Συντάγματος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς:
α) Εισήγαγε νομοθέτημα αναδρομικής ισχύος, με το οποίο καθιστούσε την επανάσταση ποινικό αδίκημα και παραγνώρισε το αξίωμα ότι «Επανάσταση επικρατήσασα δημιουργεί δίκαιον». Σύμφωνα με το άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικος τιμωρείται μόνον: «Ο αποπειρώμενος να μεταβάλη το πολίτευμα του κράτους», δηλαδή τιμωρείται μόνο τυχόν αποτυχημένη απόπειρα Επαναστάσεως. Η Συντακτική Πράξη παραβίαζε το αξίωμα «Nullum crimen nula paena sine praevia lege» [«Δεν υπάρχει έγκλημα ούτε ποινή, χωρίς να υπάρχει προηγουμένως νόμος που να το προβλέπει], καθώς και το Ελληνικό Σύνταγμα που ρητώς αναφέρει: «Νομοθέτημα αναδρομικής ισχύος απαγορεύεται απολύτως».
β) Ανακάλεσε αμνηστία, παραβιάζοντας το διεθνές αξίωμα «Αμνηστία δοθείσα, ουδέποτε ανακαλείται». Η Συντακτική Πράξη της 3ης Οκτωβρίου 1974 ανακάλεσε τρεις αμνηστίες: Την αμνηστία της 26ης Ιουλίου 1974 την οποία έδωσε ο Καραμανλής ως Πρωθυπουργός. Την αμνηστία της 20ης Αυγούστου 1973 που είχε δώσει ως Πρόεδρος ο Παπαδόπουλος και αμνήστευε και αυτό όλα τα πολιτικά αδικήματα που είχαν σχέση με την 21η Απριλίου κι έπειτα, καθώς και την επικύρωση την αμνηστίας της 20ης Αυγούστου 1973 με την Συντακτική Πράξη της 5ης Αυγούστου 1974 και πάλι από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
γ) Στέρησε το δικαίωμα του «φυσικού δικαστού»: Η Συντακτική Πράξη όριζε ότι οι διωκόμενοι «υπάγονται εις την αρμοδιότητα του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών». Όμως για το αδίκημα της «στάσεως» αρμόδιο ήταν το Στρατοδικείο, ενώ γι’ αυτό της «εσχάτης προδοσίας» ήταν το ορκωτό Κακουργιοδικείο. Αντιθέτως, ορίστηκε, εντελώς παράνομα, «Ειδικό Δικαστήριο», ενώ η Συντακτική Πράξη δέσμευε την Δικαιοσύνη, προσδιορίζοντας την πράξη ως «πολιτικό έγκλημα», πριν εκδικασθεί.

Εναντίον των στελεχών και του επικεφαλής του καθεστώτος της 21ης Απριλίου στήθηκε μια πραγματική βιομηχανία μηνύσεων. Με απόφαση της Βουλής καθορίστηκε προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων κατά των στελεχών του καθεστώτος, τρεις μήνες και για εγκλήματα από τα οποία είχε ζημιωθεί το Δημόσιο, έξι μήνες. Η Δικαστική Αρχή κινήθηκε αυτεπαγγέλτως από τα τέλη του 1974, μόνο για τις υποθέσεις του Πολυτεχνείου, κατά την εξέγερση του Νοέμβρη 1973 και για τα υποτιθέμενα βασανιστήρια των πολιτικών κρατουμένων και η Εισαγγελία Αθηνών διέταξε την διενέργεια προκαταρκτικής εξετάσεως, για τις δυο αυτές περιπτώσεις των «ομαδικών» εγκλημάτων. Έτσι ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθήνας Κωνσταντίνος Φαφούτης διέταξε την διενέργεια προκαταρκτικής εξετάσεως, από τους Εισαγγελείς Δημήτριο Τσεβά, για την υπόθεση του «Πολυτεχνείου», και Βασίλειο Παππά, για τις υποθέσεις των «βασανισμών», «...ίνα κρίνη αν συντρέχη περίπτωσις ποινικής διώξεως..». Η προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων που είχε οριστεί ήταν από τις 18 Ιανουαρίου μέχρι τις 18 Απριλίου 1975. Γεννήθηκε το ερώτημα αν η 18η Απριλίου είναι μέρα, μέσα στην προθεσμία ή έξω από αυτή και από την Εισαγγελία ανακοινώθηκε επίσημα, ότι η 18 Απριλίου είναι μέσα στην προθεσμία και ο αρμόδιος Εισαγγελέας, δέχτηκε τη μέρα αυτή, μόνο στην Αθήνα, περίπου 150 μηνύσεις με εκατοντάδες κατηγορούμενους. Τελικά όσοι μηνύθηκαν στις 18 Απριλίου και παραπέμφθηκαν σε δίκες, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι η εν λόγω ημέρα είναι έξω από την προθεσμία, οι μηνύσεις εκπρόθεσμες και έπαψε η δίωξη των κατηγορουμένων.

Άσκηση διώξεως

Την 1η Νοεμβρίου 1974, ασκήθηκε δίωξη εναντίον του με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, κατά παράβαση των άρθρων 134 και 135, άρθρα 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα, καθώς και 63 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα. Η μήνυση δυο μέρες αργότερα, διαβιβάστηκε από την Εισαγγελία Αθήνας στην Στρατιωτική Δικαιοσύνη, επειδή όταν τελέστηκαν τα αδικήματα ήταν στρατιωτικός. Η δίωξη ασκήθηκε από τον Μενέλαο Κουτσάκο, προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών, καθώς και εναντίον των Γεωργίου Παπαδόπουλου, Νικολάου Μακαρέζου, Στυλιανού Παττακού, και 62 ακόμη συνεργατών τους. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε συνέντευξη του στην Ελληνική κρατική τηλεόραση, στις 13 Νοεμβρίου 1974, υποστήριξε ότι «..παρέλαβε χάος και καμμένη γην», ενώ είπε ακόμη πως «..η κυβέρνησή μου αντικατέστησε άνω των 100.000 ατόμων, από τον τελευταίο κοινοτάρχη μέχρι τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, άνοιξε το δρόμο για την δικαστική δίωξη των πρωταιτίων της τυραννίας και για να διευκολύνει το έργο της Δικαιοσύνης, έλαβε μέτρα ασφαλείας κατά των υπευθύνων, τους δε κορυφαίους εξ αυτών, τους εξετόπισε σε νήσο του Αιγαίου»...». Στις 8 Φεβρουαρίου 1975, συνελήφθη και φυλακίστηκε για τη συμμετοχή του στην επιβολή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου.

Καταδίκη για την 21η Απριλίου

Ο Γκαντώνας, όπως ο Παπαδόπουλος και οι συνεργάτες του, ουδέποτε αναγνώρισε την νομιμότητα της δίκης και την αρμοδιότητα του δικαστηρίου που τους δίκασε και καταδίκασε. Δεν δέχτηκαν διορισμό δικηγόρου, δεν απολογήθηκαν και θεωρούσαν εαυτούς ως «οιονεί απόντες». Το Σάββατο 23 Αυγούστου 1975 στη 1.10 το μεσημέρι, εκδόθηκε η απόφαση υπ' αριθμόν 477 από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών με πρόεδρο τον Ιωάννη Ντεγιάννη, έκπτωτο δικαστή της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης πριν την 21η Απριλίου 1967, με την οποία ο Γκαντώνας καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά για στάση και εσχάτη προδοσία και πέντε χρόνια στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του για τη συμμετοχή του στην επικράτηση του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό περί άρσεως του άδικου χαρακτήρα της πράξεως, το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου, καθώς και ότι ωθήθηκε στην πράξη του από μη ταπεινά αίτια .

Φυλάκιση

Ο Γκαντώνας καθαιρέθηκε με Προεδρικό διάταγμα και υποβιβάστηκε στο βαθμό του στρατιώτη στις 21 Ιουνίου 1976, μετά την επικύρωση από τον Άρειο Πάγο της αποφάσεως του Πενταμελούς Εφετείου. Στις 29 Αυγούστου 1975 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έπειτα από την ολοκλήρωση της ασκήσεως «Πτολεμαίος», είπε σε ομιλία του προς εν ενεργεία αξιωματικούς, «Όταν ομιλούμε για ισόβια δεσμά, εννοούμε ισόβια δεσμά». Τέλος στις 16 Οκτωβρίου 1975, μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής, ο Καραμανλής, ομολόγησε την πολιτική παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης είπε ότι, «....Τας ποινικάς κυρώσεις η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη, όπως επεβάλετο, εις την Δικαιοσύνην, αφού προηγουμένως την διευκόλυνεν εις τον έργον της με συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα, όπως η γνωστή Συντακτική Πράξη και το γνωστόν Ψήφισμα. Και δεν πρέπει να πλανώμεθα. Εάν δεν είχον γίνει αυτά, αυτήν την στιγμήν ουδείς θα ήτο δυνατόν να δικάζεται και ουδείς θα ευρίσκετο εις την φυλακήν...» . Μετά την καταδίκη του ο Γκαντώνας διαγράφηκε από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας και στερήθηκε πλήρως την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Εξέτισε ποινή περίπου 12 ετών κρατούμενος στην ειδικά διαμορφωμένη πτέρυγα των Φυλακών Κορυδαλλού στον Πειραιά και σε άλλες φυλακές της χώρας. Στις 11 Ιανουαρίου 1986, μετά τη συμπλήρωση της εκτίσεως των 2/3 της συνολικής ποινής του, εκδόθηκε απόφαση του Εφετείου Πειραιώς, για την αποφυλάκιση του με περιοριστικούς όρους και αποφυλακίστηκε στις 27 Μαρτίου εκείνου του χρόνου. Μετά την αποφυλάκιση του και ως το τέλος της σύντομης ζωής του εν ελευθερία, εργάστηκε ως λογιστής σε βιοτεχνία ενδυμάτων στην Θεσσαλονίκη προκειμένου να εξασφαλίζει τα προς το ζην, αν και μπορούσε να διαβιεί με απόλυτη αξιοπρέπεια χάρη στα εκ πατρός εισοδήματα της συζύγου του Μαλβίνας . Σύμφωνα με όσα γράφει η Αγνή Γκαντώνα, στον επίλογο του βιβλίου του πατέρα της γράφει: «...Στις 27 Μαρτίου 1986 ελευθερώθηκε. Μόνο που η χαρά μας δεν κράτησε πολύ. Ήλθε εκείνο το ατύχημά του μέσα στο χιόνι… Έμαθα ότι ακούσθηκαν πολλά στο ΑΧΕΠΑ το βράδυ που τον μετέφεραν αιμόφυρτο. Και ενώ έπρεπε να βρίσκεται στην εντατική, διότι είχε πάθει έμφραγμα, οι γιατροί έλεγαν «θα δούμε από Δευτέρα...». Και ενώ έπρεπε να μεταφερθεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο 424, εκείνος είχε περίθαλψη “κοινωνικής προνοίας”! Τα λόγια του δεν τα ξεχνώ: «Υπηρέτησα την Πατρίδα όλη μου την ζωή αφιλοκερδώς. Η Πατρίδα δεν έχει χώρο για μένα στο 424...». Και σε μία στιγμή μού είπε: «Αγνή, έτσι θα με αφήσουν να πάω, σαν το σκυλί στ’ αμπέλι»... Έτσι ήλθε η παγωμένη νύκτα της 17 Δεκεμβρίου 1988 και μάς τον πήρε εκεί ψηλά, στην αιώνια ζωή.» Μετά το θάνατο του η οικογένεια του εισέπραξε σύνταξη στρατιώτη.

Συγγραφικό έργο

Ο Γκαντώνας έγραψε το έργο:

• «Γαλατινή: Ιστορικά λαογραφικά Δυτικής Μακεδονίας» , το 1987, το οποίο εξέδωσε με έξοδα του και εκχώρησε τα τυχόν έσοδα για την ενίσχυση των σχολείων του χωριού του,
  

καθώς και τα απομνημονεύματα του τα οποία υπό τον τίτλο:

• «Αξιωματικός & Επαναστάτης. Πορεία δια πυρός & σιδήρου 1919-1973», επιμελήθηκε και δημοσίευσε μετά τον θάνατο του ο ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Μάνος Ν. Χατζηδάκης.

Μνήμη Νικολάου Γκαντώνα

Σύμφωνα με όσα αναφέρει σε συνέντευξή του ο Βασίλης Πορπόρης, ιστορικός μελετητής της 21ης Απριλίου 1967, «...η συμβολή τόσο του Νικολάου Γκαντώνα όσο και του Στεφάνου Καραμπέρη στην επικράτηση της 21ης Απριλίου στην Βόρειο Ελλάδα, υπήρξε αμέριστη. Ήσαν οι Παπαδόπουλος και Παττακός της Βορείου Ελλάδος. Οι δύο αετοί του Βοΐου! Ο Νικόλαος Γκαντώνας εκ Γαλατινής και ο Στέφανος Καραμπέρης εκ Κλεισώρειας Τσοτυλίου. Και οι δύο αποτέλεσαν λαμπρά παραδείγματα πατριωτών κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, την περίοδο της Κατοχής, του συμμοριτοπολέμου, καθώς και αργότερα στην προπαρασκευή της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967. Δύο άνθρωποι που προσέφεραν πάρα πολλά στην Μακεδονία και στην Θράκη και γενικότερα στην Ελλάδα. Ο μεν Νικόλαος Γκαντώνας ως Γενικός Γραμματέας του ΥΒΕ, ο δε Στέφανος Καραμπέρης ως διοικητής της ΚΥΠ Βορείου Ελλάδος. Παρέμειναν και οι δύο πιστοί μέχρι τέλους και στην Πατρίδα και στον ίδιο τον Παπαδόπουλο...» .

Ο Νίκος Γκαντώνας υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα, πρότυπο ζωής, παράδειγμα ανθρώπου και Έλληνα αξιωματικού αλλά και πατριώτη. Απόγονος Μακεδονομάχων τήρησε κατά γράμμα κι ως το τέλος της ζωής του τον ιερό όρκο του Έλληνα αξιωματικού. Τοι μεταπολιτευτικό καθεστώς απαγόρευσε στον Γκαντώνα την άδεια εξόδου από την φυλακή με σκοπό να παρευρεθεί στην κηδεία του Μακεδονομάχου πατέρα του. Συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές φάσεις της περιόδου 1940-49 με απαράμιλλο σθένος, παλικαριά και αυτοθυσία, είτε στην πρώτη γραμμή του πυρός είτε στις τάξεις των μαχητών της Εθνικής Αντιστάσεως κι αργότερα στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά των συμμοριών του Κ.Κ.Ε. στα Ελληνικά βουνά. Καλλιέργησε με κάθε πρόσφορο τρόπο το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων και ιχνηλάτησε την ένδοξη ιστορία των προγόνων. Προσωπική πρωτοβουλία του είναι το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παραλία της Θεσσαλονίκης, στα πλαίσια αναδείξεως του πολιτιστικού πλούτου της Ελλάδος. Ο ίδιος ο Γκαντώνας αναφέρει σχετικά: «..Το έργο κατασκευάστηκε με δαπάνες του Υ.Β.Ε. και πρόεδρος της επιτροπής κατασκευής ο Γενικός Γραμματέας του Υ.Β.Ε. Νικόλαος Γκαντώνας. Έγινε διεθνής διαγωνισμός και το άγαλμα με τα υπόλοιπα δημιουργήματα κατασκευάστηκε στην Ιταλία. Τοποθετήθηκε στο πιο όμορφο σημείο της Θεσσαλονίκης με προς Ανατολάς κατεύθυνση προς την οποία έγινε η εκπολιτιστική του εκστρατεία. Πέραν του αγάλματος, οι σάρισσες και οι μεγαλοπρεπείς μακεδονικές ασπίδες στολίζουν το μνημείο του πρώτου Έλληνος και μεγάλου Στρατηλάτη». Τα εγκαίνια του αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου έγιναν μεταπολιτευτικά εντελώς αθόρυβα, χωρίς καμία αναφορά στον Γκαντώνα ή την 21η Απριλίου.

Στον σχεδιασμό του Γκαντώνα ήταν να ανεγερθούν άλλα τρία αγάλματα κατά μήκος της παραλίας Θεσσαλονίκης, του Βασιλείου Βουλγαροκτόνου, του Παύλου Μελά και του Ίωνος Δραγούμη. Μετά την αποκαλούμενη μεταπολίτευση ο σχεδιασμός του Γκαντώνα ανατράπηκε και όπως και πολλά από τα σχέδια της 21ης Απριλίου, έτσι και το συγκεκριμένο, ναυάγησε. Τελικά στην παραλία της Θεσσαλονίκης τοποθετήθηκε άγαλμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Γκαντώνας γεύτηκε την αχαριστία και την λησμονιά που ανέκαθεν διέκρινε την ελληνική κοινωνία απέναντι σε όλους όσους προσέφεραν στην Ελλάδα όμως άφησε παρακαταθήκη λαμπρό παράδειγμα πατριωτισμού και αυτοθυσίας για τις επόμενες γενιές Ελλήνων. Ο Γκαντώνας υπήρξε προσωπικός φίλος και συμμαθητής του Γεωργίου Παπαδόπουλου στον οποίο στάθηκε αφοσιωμένος και πιστός συνεργάτης, ενώ γράφει γι' αυτόν: «Ἀρχηγός τῆς τάξεώς μας στήν Σχολή Εὐελπίδων καί πρωτεύσας παντοῦ, διεκρίνετο διά τήν ἰδιαιτέραν εὐφυΐαν του». Στη διάρκεια της παραμονής στις φυλακές του Κορυδαλλού κατασκεύασε, εξ ολοκλήρου από σπίρτα, ευμεγέθη αναπαράσταση εκκλησίας αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο, έργο το οποίο παρέδωσε ιδιοχείρως, ως δώρο και ανταπόδοση, στη σύζυγο του Παπαδόπουλου, την Δέσποινα Παπαδοπούλου, που το διατηρεί στο σπίτι της.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Απίστευτα αγνώμονες οι Γαλατινιώτες προς τον Γκαντώνα! Συνέντευξη του Βασίλη Πορπόρη στον Θεόδωρο Χατζηγώγο, εφημερίδα «Στόχος», 10 Ιουνίου 2021.]
• ["...Έτσι θα με αφήσουν να παω, σαν το σκυλί στ' αμπέλι!" Συνέντευξη του Βασίλη Πορπόρη στον Θεόδωρο Χατζηγώγο, εφημερίδα «Στόχος», 15 Ιουνίου 2021.]
• [Αθανάσιος Γκαντώνας μιλά για τον αδελφό του Νικόλαο και για την δράση του: “Πολεμιστής το ‘40 επαναστάτης το ‘67″. elkosmos.gr]
• [ΤΑΞΙΑΡΧΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΚΑΝΤΩΝΑΣ Άρθρο του, ιστορικού και μελετητή της 21ης Απριλίου 1967, Βασιλείου Πορπόρη, makedoniawebtv.gr]
• [Πώς Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος σφράγισε τα σύνορα elliniko-fenomeno.gr]
• [Γκαντώνας Νίκος pandektis.ekt.gr]

Διαβάστε τα λήμματα

21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 Αξιωματικοί (επαναστάτες) 21η Απριλίου 1967 Γεώργιος Παπαδόπουλος - (Primus inter pares) Στυλιανός Παττακός Νικόλαος Μακαρέζος Σκαρμαλιωράκης Αντώνιος Αγγελής Οδυσσέας Ασλανίδης Κωνσταντίνος Γκαντώνας Νικόλαος Ζαγοριαννάκος Δημήτριος Ζωιτάκης Γεώργιος Θεοφιλογιαννάκος Θεόδωρος Καραμπέρης Στέφανος Καρύδας Κωνσταντίνος Κωτσέλης Πέτρος Λαδάς Ιωάννης Λάζαρης Ιωάννης Λέκκας Αντώνιος Μέξης Αντώνιος Μπαλόπουλος Μιχαήλ Ντερτιλής Νικόλαος Παπαδόπουλος Χρ. Κώστας Παππάς Ηλίας Πατίλης Δημήτριος Πετάνης Νικόλαος Ρουφογάλης Μιχαήλ Σπαντιδάκης Γρηγόριος Σταματελόπουλος Δημήτριος Χατζηπέτρος Αλέξανδρος 25η Νοεμβρίου 1973 Ιωαννίδης Δημήτριος Γκιζίκης Φαίδων Αξιωματικοί Γουνελάς Μιχαήλ Μητρέλης Κωνσταντίνος Μήτσου Κωνσταντίνος Μπόλαρης Παρασκευάς Νάτσινας Αλέξανδρος Δολοφονημένοι Μάλλιος Ευάγγελος Μπάμπαλης Πέτρος Πολιτικά πρόσωπα Παπαδοπούλου Δέσποινα Πρωθυπουργοί Κόλλιας Κωνσταντίνος Γεώργιος Παπαδόπουλος Σπυρίδων Μαρκεζίνης Υπουργοί Βοβολίνης Κωνσταντίνος Γεωργαλάς Γεώργιος Δενδρινός Ανδρέας Δημητριάδης Χρύσανθος Δημόπουλος Άρης Κυριακόπουλος Ηλίας Μανωλόπουλος Παύλος Ματθαίου Αλέξανδρος Μίχαλος Χρήστος Ξυδόπουλος Ιωάννης Παναγιωτάκης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου Θεοφύλακτος Πάτρας Λουκάς Πιπινέλης Παναγιώτης Σιφναίος Παναγιώτης Σιώρης Νικήτας Τοτόμης Παύλος Τσάκωνας Δημήτριος Τσουκαλάς Άγγελος Χολέβας Ιωάννης Υποστηρικτές Αλφαντάκης Γεώργιος Δήμας Φώτιος Δημόπουλος Δημήτριος Γαϊτανάρος Λυκούργος Κωνσταντόπουλος Σάββας Μανωλάκος Μάνος Πλεύρης Κωνσταντίνος Φαρμάκης Νικόλαος 25η Νοεμβρίου 1973 Ανδρουτσόπουλος Αδαμάντιος Διάφορα πρόσωπα Επίσκοποι Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α' (Κοτσώνης) Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ (Τίκας) Μητροπολίτες Μητροπολίτης Αμβρόσιος Καλαβρύτων Μητροπολίτης Λεωνίδας Θεσσαλονίκης Θεολόγοι Κούρκουλας Κωνσταντίνος Τσιριντάνης Αλέξανδρος Πανεπιστημιακοί καθηγητές Κατσαντώνης Αλέξανδρος Μαρινάτος Σπυρίδων Μπουμπουλίδης Φαίδων Σδράκας Ευάγγελος Χρήστου Παναγιώτης

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org