Θεμιστοκλής Σοφούλης
Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, Έλληνας αρχαιολόγος και πολιτικός που διατέλεσε Γενικός Διοικητής της Μακεδονίας, δύο φορές Υπουργός, τέσσερις Πρόεδρος της Βουλής και έξι φορές πρωθυπουργός, γεννήθηκε το 1860 στο, υπόδουλο στους Τούρκους, Πάνω Βαθύ της Σάμου και πέθανε [1] στις 4:20 το απόγευμα της Παρασκευής 24 Ιουνίου 1949 στην Κηφισιά στο νομό Αττικής, συνεπεία καρδιακής προσβολής. Η σορός του ταριχεύθηκε και μεταφέρθηκε το πρωί του Σαββάτου στη Μητρόπολη Αθηνών, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Η κηδεία του έγινε στις 10:30' το πρωί της Κυριακής 26 Ιουνίου και στη συνέχεια τάφηκε στο Α' νεκροταφείο Αθηνών.
| Συνοπτικές πληροφορίες |
|---|
| Γέννηση: 1860 |
| Τόπος: Πάνω Βαθύ, Σάμος (Ελλάδα) |
| Σύζυγος: Λουκία Καραθεοδωρή |
| Τέκνα: Παναγιώτης, Δέσποινα |
| Υπηκοότητα: Ελληνική |
| Ασχολία: Αρχαιολόγος, πολιτικός |
| Θάνατος: 24 Ιουνίου 1949 |
| Τόπος: Κηφισιά, Αττική (Ελλάδα) |
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος - Πρωθυπουργός - |
| Έναρξη 1ης Θητείας : 25 Ιουλίου 1924 |
| Λήξη θητείας : 7 Οκτωβρίου 1924 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
| Έναρξη 2ης Θητείας : 22 Νοεμβρίου 1945 |
| Λήξη θητείας : 4 Απριλίου 1946 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
| Έναρξη 3ης Θητείας : 7 Σεπτεμβρίου 1947 |
| Λήξη θητείας : 18 Νοεμβρίου 1948 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
| Έναρξη 4ης Θητείας : 18 Νοεμβρίου 1948 |
| Λήξη θητείας : 20 Ιανουαρίου 1949 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
| Έναρξη 5ης Θητείας : 20 Ιανουαρίου 1949 |
| Λήξη θητείας : 14 Απριλίου 1949 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
| Έναρξη 6ης Θητείας : 14 Απριλίου 1949 |
| Λήξη θητείας : 30 Ιουνίου 1949 |
| Προκάτοχος |
| Διάδοχος |
Ο Θεμιστοκλής παντρεύτηκε με την Λουκία Καραθεοδωρή, ανιψιά του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή και από το γάμο τους γεννήθηκαν ο Παναγιώτης Θεμιστ. Σοφούλης και η Δέσποινα, μετέπειτα σύζυγος του πανεπιστημιακού, ομότιμου καθηγητή της Ορθοπεδικής, Αθανασίου Κονταργύρη. Γιοι της συζύγου του, από τον πρώτο της γάμο με τον Νικόλαο Χατζηαργύρη, ήταν ο Ιωάννης Αργύρης, μηχανικός αεροδιαστημικής και μαθηματικής και ο κομμουνιστής δημοσιογράφος Κώστας Χατζηαργύρης, προσωπικός φίλος και στενός συνεργάτης του δολοφονηθέντος Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ. Εγγονός του Θεμιστοκλή είναι ο Θεμιστοκλής Παν. Σοφούλης, που εκλέχθηκε βουλευτής Σάμου με το κόμμα «Νέα Δημοκρατία».
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Κατάγονταν από εύπορη οικογένεια και ήταν δευτερότοκος γιος του μεγαλέμπορου και εφοπλιστή Πανανού (Παναγιώτη) Θ. Σοφούλη, ο οποίος επί πολλά χρόνια, από το 1875 έως το 1893, είχε εμπλακεί στις πολιτικές υποθέσεις της Ηγεμονίας Σάμου, άλλοτε ως σύμμαχος και άλλοτε ως αντίπαλος της κυρίαρχης πολιτικής μερίδας του νησιού στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δηλαδή του Χατζηγιαννικού κόμματος. Ο Θεμιστοκλής άρχισε τις σπουδές του στη Σάμο, όπου αποφοίτησε από το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Γερμανία, όπου σπούδασε κοντά στον αρχαιολόγο Brunn, τον οποίο ο Σοφούλης αποκαλούσε «γίγαντα της αρχαιολογίας», στο Μόναχο, το Βερολίνο και το Würzburg [Βύρτσμπουργκ)], από όπου το 1884, έλαβε το διδακτορικό του [2]. Το θέμα της διατριβής του ήταν «Hades in der Antiken Kunst» [«Ο Άδης στην αρχαία [ελληνική] τέχνη»]. Η διατριβή του εκδόθηκε στη γερμανική και την Ελληνική γλώσσα με ιδιαίτερη αφιέρωση στον πατέρα του. Ο Σοφούλης εξειδικεύτηκε στην αρχαία ελληνική γλυπτική.
Όταν επέστρεψε από το εξωτερικό, ανακηρύχθηκε εταίρος της αρχαιολογικής Εταιρείας στη συνεδρία της 15ης Φεβρουαρίου 1885. Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου εργάστηκε ως έφορος αρχαιοτήτων και μετείχε στις ανασκαφές κοντά στο χωριό Φοινίκι της Επιδαύρου Λιμηράς Λακωνίας όπου ανακάλυψε το ιερό του Aπόλλωνος Yπερτελεάτου, ενώ δημοσίευσε πλήθος αρχαιολογικών μελετών. Μεταξύ τους οι μελέτες:
- «Αγαλμάτιον εκ Σπάρτης»,
- «Κύλιξ εκ Κορίνθου» και οι δύο το 1885 στην «Αρχαιολογική Εφημερίδα», και το 1887 τις μελέτες
- «Μνημεία αρχαίου τύπου» και
- «Χαλκή κεφαλή αρχαϊκής τέχνης», στην ίδια εφημερίδα. Στη συνέχεια τον Απρίλιο του 1997 ανακηρύχθηκε ομόφωνα υφηγητής [3] της αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, όμως το Πανεπιστήμιο Αθηνών δεν τον εξέλεξε τελικά τακτικό καθηγητή της Αρχαιολογίας.
Το 1891 εκλέχθηκε μέλος στο συμβούλιο της Αρχαιοελληνικής εταιρείας στη θέση του K. Mυλωνά, ο οποίος το 1892 εκτόπισε τον Σοφούλη και επανεκλέχθηκε σύμβουλος. Στη διάρκεια ανασκαφών στην αρχαία Μεσσήνη αρρώστησε βαριά από πνευμονία. Δίδαξε ως υφηγητής ως το Ακαδημαϊκό έτος 1894-95, αν και το όνομα του αναφέρεται στον πίνακα των διδασκόντων και για τα επόμενα δύο έτη. Ο Σοφούλης παραιτήθηκε το 1900, από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο και εγκαταστάθηκε στη Σάμο, όπου εκλέχτηκε πληρεξούσιος του Βαθέως στην τοπική συνέλευση και ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση, με σκοπό την πλήρη αυτονομία του νησιού. Σύντομα απέκτησε μεγάλη επιρροή, καταγγέλλοντας τις αυθαιρεσίες του ηγεμόνα Ανδρέα Κοπάση, ενώ άρχισε να έχει επαφές με το ελεύθερο ελληνικό κράτος.
Επαναστατική δράση
Ο Σοφούλης υπήρξε επικεφαλής δύο επαναστάσεων εναντίον των Τούρκων από τις οποίες η πρώτη το Μάιο του 1908, κίνημα το οποίο κατεστάλη και ο Σοφούλης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον νησί, όταν καταδικάστηκε σε θάνατο, στις 20 Σεπτεμβρίου 1908, από το Κακουργιοδικείο Σάμου. Στις 3 Μαρτίου 1912 δολοφονήθηκε ο Κοπάσης, από τον Μακεδόνα Στ. Μπαρέτη, και τον διαδέχθηκε ο Γρηγόριος Βεγλερής, που χορήγησε αμνηστία στους Σάμιους εξόριστους επί τη αναλήψει των καθηκόντων του. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1912, ομάδα ενόπλων Σαμιωτών, μαζί τους ένα μικτό τμήμα από Κρητικούς οπλαρχηγούς, μεταξύ τους οι Δημητρακάκης, Καούδης, Νικολούδης, Ικάριους, με αρχηγό το Θεμιστοκλή Σοφούλη αποβιβάστηκε στο Μαραθόκαμπο της Σάμου.
Την ίδια μέρα στο Καρλόβασι συγκεντρώθηκαν εκατοντάδες ενόπλων και ο λαός σε πάνδημο συλλαλητήριο, μετά από ομιλία του Θεμιστοκλή Σοφούλη και του Εμμανουήλ Βλιάμου, δια βοής ενέκριναν ψήφισμα. Ακολούθησε προκήρυξη του Σοφούλη με πατριωτικό περιεχόμενο και εκατοντάδες ένοπλοι πήγαν να καταταγούν, στους Μυτιληνιούς όπου ο Σοφούλης είχε το αρχηγείο του, το οποίο με την έναρξη των εχθροπραξιών μεταφέρθηκε στη Βρύση του Ζερβού. Με την επέμβαση του προξένου της Αγγλίας Λουί Μάρκ , ορίστηκε πενθήμερος ανακωχή από 13 έως 18 Σεπτεμβρίου. Στη διάρκεια της έγιναν διαπραγματεύσεις και συμφωνήθηκε να εγγυηθούν οι αρχές του νησιού με τις προστάτιδες δυνάμεις την ασφαλή μεταφορά του τουρκικού στρατού στην απέναντι ακτή, όπου μεταφέρθηκαν με σαμιώτικα καΐκια με την σημαία της ηγεμονίας. Το βράδυ της 19ης Σεπτεμβρίου 1912, ο Σοφούλης με προκήρυξη [4] επισημαίνει, ότι μόνη κυρίαρχος και έγκυρος εν τω τόπω εξουσία είναι η επανάστασις.
Στις αρχές του Νοεμβρίου 500 εθελοντές Σαμιώτες, μαζί τους και ο Σοφούλης, μεταφέρονται στην Αθήνα, διαθέτοντας συγχρόνως και ένα σημαντικό χρηματικό ποσό από εράνους πατριωτών μας, για την ενίσχυση του Ελληνικού στρατού. Ο Σοφούλης επιστρέφοντας στις 10 του ίδιου μήνα στη Σάμο, κηρύττει την Ένωση της με την Ελλάδα. Την Κυριακή 11 Νοεμβρίου το μεσημέρι, προσέρχονται στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, ο Σοφούλης με τις αρχές του νησιού εκτός από τον Ηγεμόνα, που είχε ειδοποιηθεί να εγκαταλείψει το ηγεμονικό μέγαρο, ενώ οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα και η γαλανόλευκη κυμάτιζε σε όλο το νησί. Ο Σοφούλης με δάκρυα στα μάτια διακήρυξε την πανηγυρική ένωση της Σάμου με την Ελλάδα. Στις 5 Οκτωβρίου 1912 είχε κηρυχτεί ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος και η ένωση πραγματοποιήθηκε στις 2 Μαρτίου 1913, όταν ο Ελληνικός Στόλος κατέλαβε το νησί. Ο Σοφούλης από τις 14 Νοεμβρίου 1912 ανέλαβε επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης Σάμου και διατέλεσε πρόεδρος της έως τις 26 Δεκεμβρίου 1913 [5], ενώ παρέμεινε στο νησί έως τον Απρίλιο του 1914.
Πολιτική δράση
Από τις 19 Απριλίου 1914, όταν έφτασε στη Θεσσαλονίκη μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τους συνόδευαν ο Εμμανουήλ Ρέπουλης, που είχε επανέλθει στα καθήκοντά του στο Υπουργείο Εσωτερικών, καθώς και ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, που εξακολουθούσε να είναι Υπουργός Δικαιοσύνης. Κατέλυσαν στο παραλιακό ξενοδοχείο «Σπλέντιτ», στη μεγάλη αίθουσα του οποίου πραγματοποίησαν τις συνεργασίες τους. Παρέμεινε στη θέση του Γενικού Διοικητής Μακεδονίας μέχρι το Φεβρουάριο του 1915. Το Μάιο του 1915 συμμετείχε στις εκλογές και εκλέχτηκε βουλευτής της Σάμου, ενώ το 1916 πήρε μέρος στο κίνημα της Θεσσαλονίκης. Στο σχηματισμό της προσωρινής κυβέρνησης πήρε μέρος ως υπουργός Εσωτερικών. Ύστερα από την επικράτηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Σοφούλης εκλέχθηκε πρόεδρος, από τις 20 Ιουλίου 1917 έως τις 10 Σεπτεμβρίου 1920, με 180 ψήφους επί συνόλου 194 παρόντων, της αναβιώσασας Βουλής του 1915, που έμεινε στην ιστορία ως «Βουλή των Λαζάρων». Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 δεν εκλέχθηκε βουλευτής, αλλά επανήλθε στη Βουλή μετά τις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923, ως βουλευτής Σάμου στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση και ως αρχηγός μικρής κοινοβουλευτικής ομάδος, πρωτοστάτησε στην πρώτη έκπτωση του θεσμού της Βασιλείας στην Ελλάδα. Έκτοτε εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής στη συγκεκριμένη περιφέρεια, εκτός από τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933.
Στις 24 Ιουλίου 1924, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης, μετά την πτώση του Αλεξάνδρου Παπαναστασίου, ανέθεσε την πρωθυπουργία στο Θεμιστοκλή Σοφούλη, που προσπάθησε χωρίς επιτυχία να καταπραΰνει τα οξυμένα πολιτικά πνεύματα. Η κυβέρνηση του αποκλήθηκε «κυβέρνησις θερινών διακοπών», από τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, καθώς δεν είχε να επιδείξει ουσιαστικό έργο. Ο Σοφούλης είχε καταστεί όμηρος των αξιωματικών του Ναυτικού που είχαν καταλάβει τα πλοία στον ναύσταθμο Σαλαμίνας και εκβίαζαν την κυβέρνηση να κάνει δεκτά αιτήματα που αφορούσαν την επετηρίδα τους. Ο Σοφούλης παραιτήθηκε από το πρωθυπουργικό αξίωμα στις 8 Οκτωβρίου 1924, όμως η κυβέρνηση του είχε προλάβει κι απαλλοτρίωσε 350.000 στρέμματα, που αποδόθηκαν σε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και σε ακτήμονες καλλιεργητές.
Το 1925 κατήγγειλε το στρατιωτικό πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου και καταψήφισε την κυβέρνηση του. Μετά το τέλος της δικτατορίας Πάγκαλου, ο Σοφούλης εκλέχθηκε πρόεδρος της Βουλής, από τις 6 Δεκεμβρίου 1926 έως τις 9 Ιουλίου 1928, χρονιά που ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Στις 17 Νοεμβρίου 1930 επανεξελέγη πρόεδρος της Βουλής και παρέμεινε στη θέση ως τις 24 Ιανουαρίου του 1933. Δεν συμμετείχε στο κίνημα των Βενιζελικών αξιωματικών το 1935, όμως συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Στρατοδικείο όπου αθωώθηκε. Στις 19 Φεβρουαρίου 1936 ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελεύθερων υπέγραψε το «Σύμφωνο Σοφούλη-Στυλιανού Σκλάβαινα», με το Παλλαϊκό Μέτωπο [Κ.Κ.Ε.], με το οποίο εξασφάλισε την υποστήριξη του Κομουνιστικού Κόμματος στην εκλογή του ως προέδρου της Βουλής, στις 6 Μαρτίου 1936. Κατά τη συμφωνία αυτή, το Κ.Κ.Ε. ανελάμβανε την υποχρέωση να υποστηρίξει μια Κυβέρνηση Φιλελευθέρων υπό την προεδρία του Σοφούλη, ενώ ο Σοφούλης ανελάμβανε την υποχρέωση αφ' ενός να καταργήσει τους αντικομμουνιστικούς νόμους του Βενιζέλου, αφ' έτερου να λάβει διάφορα μέτρα υπέρ των απόρων, τα οποία ήταν τόσο δημαγωγικά, ώστε να είναι εντελώς ανεφάρμοστα [6]. Μεταξύ τους τη μείωση της τιμής του ψωμιού, την αναστολή της εξοφλήσεως των χρεών των μικροκτηματιών, αμνηστία για τους πολιτικούς κρατούμενους και εξόριστους, κατάργηση της μυστικής αστυνομίας που είχε ιδρυθεί πρόσφατα και διατήρηση του αναλογικού εκλογικού συστήματος. Στις 18 Μαρτίου 1936, ένα μήνα μετά το θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Σοφούλης ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος των Φιλελευθέρων και στήριξε όπως έκανε και ο Βενιζέλος την κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά.
Κατοχή & Δίκη Δοσιλόγων
Στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος ο Σοφούλης παρέμεινε στη χώρα και έμεινε χωρίς στέγη όταν οι Γερμανοί επίταξαν τα ξενοδοχεία των Αθηνών και κατέληξε σε μια γκαρσονιέρα επί της οδού Δημοκρίτου στο Κολονάκι στην Αθήνα. Συμμετείχε στην αντιστασιακή οργάνωση «Α.Α.Α.» [«Αγών, «Ανόρθωσις», «Ανεξαρτησία»] του Στέφανου Σαράφη, η οποία διατηρούσε επαφές με το συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Αρνήθηκε να συνεργαστεί με το Ε.Α.Μ. και τον Ιανουάριο του 1944 το κατηγόρησε ότι αποτελούσε προμετωπίδα του Κ.Κ.Ε. για την εγκαθίδρυση κομμουνιστικής δικτατορίας. Στις 19 Μαΐου 1944, οι γερμανικές αρχές τον συνέλαβαν με την κατηγορία της αντιστασιακής δράσης και τον φυλάκισαν στο Χαϊδάρι μέχρι το τέλος της Κατοχής. Αποφυλακίστηκε με παρέμβαση του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη.
Την άνοιξη του 1945, κατέθεσε ως μάρτυρας στη δίκη των δοσιλόγων και δεν δίστασε να καταθέσει υπέρ του Ιωάννη Ράλλη, λέγοντας ότι «...Τα Τάγματα Ασφαλείας έγιναν για να κτυπήσουν τα δήθεν Τάγματα αντιστάσεως του ΕΑΜ. Δια της ιδρύσεώς των η κυβέρνησις Ράλλη ηθέλησε να εξασφαλίσει την δημοσίαν τάξιν....». Σε ερώτηση του Ιωάννη Ράλλη αν τον απελευθέρωσε, μετά τη σύλληψη του από τους Γερμανούς, είπε απευθυνόμενος προς τον Ράλλη, «..Δεν είμαι εντάξει απέναντί σας διότι δεν μου εδόθη η ευκαιρία να σας ευχαριστήσω. Θα ήθελα να προσθέσω ότι ο Ιωάννης Ράλλης σχηματίσας κυβέρνησιν είχεν ως σκοπόν την ανακούφισιν του υπό την κατοχήν διαβιούντος λαού. Ούτε πιθανήν εικασίαν είναι δυνατόν να κάμη τις, ότι οι κατηγορούμενοι είχαν δολίαν πρόθεσιν προς εξυπηρέτησιν ή διευκόλυνσιν του εχθρού όταν ανέλαβαν τον σχηματισμόν κυβερνήσεων. Ούτε γνωρίζω πράξεις των, διευκολύνουσαι τον εχθρόν. Όλοι τους είναι πατριώται...».
Μεταπολεμική δράση
Στις 22 Νοεμβρίου 1945 ο Σοφούλης σχημάτισε κυβέρνηση, διορίστηκε από τον αντιβασιλέα Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και διεξήγαγε τις εκλογές του 1946. Όταν ζήτησε από το Βρετανό υπουργό Μπέβιν την αναβολή των εκλογών, επειδή δεν ήταν ώριμα ακόμα τα πράγματα και το αποτέλεσμα δε θα ήταν αξιόπιστο, η άρνηση του Βρετανού υπουργού στο αίτημα αυτό ανάγκασε το Σοφούλη να υποχωρήσει και πολλούς υπουργούς της κυβέρνησής του να παραιτηθούν. Στις εκλογές που ακολούθησαν στις 31 Μαρτίου 1946, τα πολλά κόμματα απείχαν και έτσι επικράτησε το Λαϊκό Κόμμα. Το Σεπτέμβριο του 1946 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, που επέτρεψε την επάνοδο του βασιλικού θεσμού στην Ελλάδα, ενώ ο Σοφούλης ύστερα από την ήττα του κόμματός του παραιτήθηκε.
Στις 7 Σεπτεμβρίου 1947 ανέλαβε για τρίτη φορά την πρωθυπουργία, επικεφαλής κυβερνήσεως συνεργασίας με το Λαϊκό Κόμμα. Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ήταν η χορήγηση αμνηστίας στους κομμουνιστές αντάρτες που θα εγκατέλειπαν τις μονάδες τους και θα παρέδιδαν τον οπλισμό τους στις αρχές, μέτρο που είχε πενιχρά αποτελέσματα. Στις 27 Δεκεμβρίου 1947 η κυβέρνηση του κήρυξε παράνομο το Κ.Κ.Ε., το Ε.Α.Μ., την Εθνική Αλληλεγγύη, καθώς και οποιαδήποτε αντιστασιακή ομάδα ή κόμμα επιδίωκε την ανατροπή του βασιλικού θεσμού και του αστικού καθεστώτος [7].
Τον Σεπτέμβριο του 1948, ο 88χρονος Σοφούλης μετέβη αεροπορικώς στην Καστοριά για να εμψυχώσει τις μονάδες του Ελληνικού στρατού που είχαν δεχθεί αιφνιδιαστική επίθεση από τους κομμουνιστές. Τον Νοέμβριο του 1948, νοσηλεύτηκε για αρκετές μέρες μέσα στο πρωθυπουργικό γραφείο, συνεπεία πνευμονικού οιδήματος και εκεί τον επισκέφτηκε η βασίλισσα Φρειδερίκη, που του ευχήθηκε περαστικά. Στις αρχές του 1949, περιέλαβε στην κυβέρνηση σπουδαίες προσωπικότητες που έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στις επόμενες δεκαετίες, όπως οι Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Σοφοκλής Ελευθ. Βενιζέλος, Γεώργιος Παπανδρέου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Στέφανος Στεφανόπουλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ενώ διόρισε τον Αλέξανδρο Παπάγο αρχιστράτηγο, με ευρείες αρμοδιότητες, για να φέρει εις πέρας το συμμοριτοπόλεμο. Διατήρησε το πρωθυπουργικό αξίωμα σε τέσσερις διαδοχικές κυβερνήσεις, αναπτύσσοντας έντονη δράση εναντίον της ένοπλης ανταρσίας των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Στην πρωθυπουργία τον διαδέχθηκε ο Αλέξανδρος Διομήδης, ως τότε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως.
Πολιτικά αξιώματα
Διατέλεσε πρωθυπουργός
- από τις 25 Ιουλίου 1924 έως τις 7 Οκτωβρίου 1924 [8],
- από τις 22 Νοεμβρίου 1945 έως τις 4 Απριλίου 1946 [9].
Διαδέχθηκε τον Αρχιεπίσκοπο-Αντιβασιλιά Δαμασκηνό. Στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του και ειδικότερα στα τέλη του 1945 ο Νίκος Ζαχαριάδης με μια γενική απεργία επιχείρησε να κλονίσει τον Σοφούλη και να εκβιάσει τη είσοδο του ΚΚΕ στην κυβέρνηση. Ο εκβιασμός δεν πέρασε, όμως ο Ζαχαριάδης συνέχισε να πιστεύει ότι οι περιστάσεις ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές για μια νέα τακτική του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στις 9 Μαρτίου 1946, παραιτήθηκε ο Αντιπρόεδρος του Γεώργιος Καφαντάρης καθώς και 11 υπουργοί του, μετά την άρνηση του Σοφούλη για αναβολή των εκλογών.
Τη παραμονή των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946, συμμορία κομμουνιστών ανταρτών χτύπησε αιφνιδιαστικά το Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας. Δολοφόνησε τους ανυπεράσπιστους οπλίτες κι αποσύρθηκε στον Όλυμπο. Το επεισόδιο στο Λιτόχωρο, θεωρείται η επίσημη έναρξη του συμμοριοπολέμου. Στις εκλογές τα συντηρητικά κόμματα απέσπασαν ποσοστό 54,5% και 205 επί συνόλου 354 εδρών. Στις 18 Απριλίου ορκίζεται η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη. Τον ίδιο χρόνο στο δημοψήφισμα για το πολιτειακό, με ποσοστό 63,3% ο λαός τάχθηκε υπέρ της επιστροφής του βασιλιά Γεωργίου Β', στον θρόνο της Ελλάδος. Στην πρωθυπουργία τον διαδέχθηκε ο Παναγιώτης Πουλίτσας.
- από τις 7 Σεπτεμβρίου 1947 έως τις 18 Νοεμβρίου 1948 [10].
Διαδέχθηκε τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη και σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας κυβέρνηση Λαϊκών-Φιλευθέρων, που την αποτελούσαν 10 Φιλελεύθεροι και 14 Λαϊκοί υπουργοί, με αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα ανέλαβαν την υποχρέωση να στηρίξουν την κυβέρνηση. Στις 10 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση απέσπασε ψήφο εμπιστοσύνης με 279 ψήφους από τους 280 παρόντες βουλευτές. Την επόμενη μέρα η κυβέρνηση πρόσφερε αμνηστία σε όσους αντάρτες παραδίνονταν με τον οπλισμό τους. Ανταποκρίθηκαν 1120 ένοπλοι, κυρίως από βοηθητικές υπηρεσίες του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού.
Στις 24 Δεκεμβρίου 1947 ο ραδιοφωνικός σταθμός των κομμουνιστών ανταρτών ανήγγειλε το σχηματισμό Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, που την αποτελούσαν ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ και με πρόεδρο, τον τότε αρχηγό του λεγόμενου Δ.Σ.Ε., Μάρκο Βαφειάδη. Η άμεση απάντηση της κυβερνήσεως Σοφούλη-Τσαλδάρη, ήταν να θέσει στις 8 Ιανουαρίου 1948 και τυπικά εκτός νόμου το Κ.Κ.Ε., το Ε.Α.Μ. και την Εθνική Αλληλεγγύη με βάση το νόμο 509/47 Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος. Στη διάρκεια της θητείας του, το Μάιο του 1948, δολοφονήθηκε από τις ένοπλες συμμορίες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ.
- από τις 18 Νοεμβρίου 1948 έως τις 20 Ιανουαρίου 1949 [11],
- από τις 20 Ιανουαρίου 1949 έως τις 14 Απριλίου 1949 [12], την οποία ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης που συμμετείχε ως Υπουργός, χαρακτηρίζει «εθνικής ενότητος».
Σχημάτισε κυβέρνηση ευρύτατης συνεργασίας με τη συμμετοχή όλων των μη αριστερών πολιτικών δυνάμεων και την επόμενη ημέρα της ορκωμοσίας του ανέθεσε την αρχιστρατηγία των Ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στον Αλέξανδρο Παπάγο.
- από τις 14 Απριλίου 1949 έως τις 30 Ιουνίου 1949 [13].
Μνήμη Θεμιστοκλή Σοφούλη
Ο Σοφούλης πολιτεύθηκε με μετριοπάθεια και επιδίωξε τον πολιτικό συμβιβασμό για εθνικό συμφέρον για να αποφευχθεί ο συμμοριτοπόλεμος. Η Ελληνική πολιτεία τον τίμησε με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος. Σύμφωνα με όσα δημοσιεύονται στην επίσημη σελίδα της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος είχε την ιδιότητα του Τέκτονα και ήταν μέλος της στοάς Ήρα [14]. Η ιδιαίτερη πατρίδα του εκτιμώντας τις Υπηρεσίες που πρόσφερε, του έστησε μαρμάρινη προτομή, ανάμεσα στο κτίριο της Σαμιώτικης Βουλής και τον Άγιο Σπυρίδωνα.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Παραπομπές
- ↑ [Ο Σοφούλης απέθανε χθες το απόγευμα. Εφημερίδα «Ελευθερία», σελίδα 1η, Σάββατο 25 Ιουνίου 1949.]
- ↑ [Αν και στις περισσότερες δημοσιευμένες βιογραφίες του φέρεται να φοίτησε από το Σεπτέμβριο του 1876 και για δύο χρόνια είναι γεγονός ότι ο Σοφούλης δεν φοίτησε ποτέ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό πιστοποιείται από την έρευνα του Γ.Ν. Κουρέρη στα αρχεία του Πανεπιστημίου, όπου εντόπισε τους Σαμίους που φοίτησαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αποφοίτησαν από αυτό ή εργάστηκαν εκεί.] Γ.Ν. Κουρέρης, «Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και οι Σάμιοι», Σαμιακές Μελέτες, τόμος Ε΄.
- ↑ [Περί του αρχαιοτέρου Αττικού εργαστηρίου Ολόκληρη η διατριβή επί υφηγεσία του Θεμιστοκλή Σοφούλη.]
- ↑ [«Αφ΄ ής στιγμής ο λαός της Σάμου ενεστερνίσθη μετ΄ ενθουσιασμού ομοφώνου το υπέρ της ελευθερώσεως της Πατρίδος κίνημα, η μόνη κυρίαρχος και έγκυρος εν τω τόπω εξουσία είνε η επανάστασις. Φέρομεν ένεκα τούτου εις γνώσιν υμών ότι ουδεμία διαταγή οιασδήποτε Αρχής φέρει το προσήκον κύρος εάν δε βασίζεται επί της εγκρίσεως ή της εντολής ημών. Οιαδήποτε δε ενέργεια επίσημος ή ανεπίσημος είτε εντός της χώρας είτε εκτός αυτής γινομένη άνευ της γνώσεως της επαναστάσεως ή παρά την γνώμην αυτής θα θεωρήται αντιδραστική και εχθρική προς τα μεγάλα συμφέροντα της Πατρίδος. Και πάσα άρνησις οιασδήποτε αρχής να συμμορφωθή προς τας εντολάς της επαναστάσεως ή να υποβοηθήση το καθ΄ εαυτήν διά της παροχής των καταλλήλων μέσων τον μεγάλον και ευγενή αγώνα του Σαμιακού λαού θα θεωρήται επίσης ως υπαγορευομένη υπό πνεύματος δυσμενούς προς τα συμφέροντα της Πατρίδος».] Γ.Α.Κ. Σάμου.
- ↑ [Αρχείο διαταγμάτων ηγεμονίας Σάμου σελίδες 5η & 6η.]
- ↑ [Ο Στυλιανός Σκλάβαινας, στέλεχος και βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος δημοσιοποίησε το μυστικό σύμφωνο, κατά τη συνεδρίαση της Βουλής στις 2 Απριλίου 1936. Αντιδράσεις κατά του Σοφούλη εκδηλώθηκαν στους κόλπους των Φιλελευθέρων, από τη συντηρητική μερίδα του κόμματος. Ο Σοφούλης απολογήθηκε, διευκρινίζοντας ότι το κείμενο της συμφωνίας δεν περιέχει τίποτα που να μπορεί να θεωρηθεί ότι ξεφεύγει ή ανατρέπει τις δημόσια διακηρυγμένες θέσεις του κόμματος. Αμέσως μετά, ο Ιωάννης Ράλλης της «Λαϊκής Ριζοσπαστικής Ενώσεως» κατέθεσε πρόταση μομφής κατά του Θεμιστοκλή Σοφούλη, που είχε ήδη εκλεγεί Πρόεδρος της Βουλής. Η πρόταση του συζητήθηκε στις 24 Απριλίου του 1936 και απορρίφθηκε με ψήφους 165 έναντι 88, αφού η συντηρητική παράταξη εμφανίστηκε διασπασμένη στην ψηφοφορία. Έκτοτε, το «Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα» επανερχόταν τακτικά στο προσκήνιο, κάθε φορά που η Δεξιά κατηγορούσε την κεντρώα παράταξη για «συνοδοιπορία» με τους κομμουνιστές.
- ↑ [Πρόκειται για τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947 που ψήφισε η κυβέρνηση Σοφούλη. Ο νόμος αποτελούνταν από εννέα άρθρα, σύμφωνα με τα οποία οποιαδήποτε οργάνωση ή κόμμα επιχειρεί ανατροπή του πολιτεύματος αποκηρύσσονταν, επιβάλλονταν ποινές θανάτου ή ισοβίων δεσμών για όποιον εφαρμόζει ή διαδίδει αυτές τις ανατρεπτικές αντιλήψεις, κυρώσεις και απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων που τις υιοθετούν, απαγορεύονται οι σχετικές συναθροίσεις, παύση άσκησης επαγγέλματος οποιουδήποτε δημοσιογράφου και εκδότη τις διαδίδει δια του Τύπου. Ο νόμος καταργήθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στις 23 Σεπτεμβρίου 1974.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Κυβέρνησις ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΟΦΟΥΛΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.]
- ↑ [Θεμιστοκλής Σοφούλης Μεγάλη Στοά της Ελλάδος.]
